Žabljak u drugom svetskom ratu

⚔️ 20. 7. 1941. Ustanici iz Žabljaka i okolnih sela posle kraće borbe razoružali karabinijersku stanicu u Žabljaku. Zarobljeno: 18 italijanskih karabinijera i 13 žandarma i finansa. Zaplenjeno: 1 mitraljez, 1 p. mitraljez, oko 35 pušaka, 10 pištolja, znatna količina municije i ručnih bombi i dosta sanitetskog materijala.

⚔️ 16. 8. 1941. Nastupajući iz Nikšića jedinice italijanske divizije -Kačatori dele Alpi- ušle u Žabljak.

⚔️ 0. 10. 1941. U s. Novakovićima (kod Žabljaka) završila rad II sreska partijska konferencija, kojoj su prisustvovali predstavnici PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak i OK KPJ za Nikšić. Analiziran je dotadašnji rad; postavljeni su novi zadaci; izabran je nov SK KPJ za Šavnik.

⚔️ 16. 10. 1941. Plašeći se opkoljavanja i uništenja jedinice okupatorskih garnizona u Žabljaku i Šavniku su se povukle u Nikšić. Sutradan delovi Durmitorskog NOP odreda ušli u Žabljak i Šavnik i obrazovali komande mesta.

⚔️ 0. 11. 1941. MK KPJ za Šavnik imenovao SNO za srez šavnički sa sedištem u Žabljaku.

⚔️ 1. 11. 1941. U Žabljaku, uz prisustvo delegata PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak, Baja Sekulića, otpočelo trodnevno partijsko savetovanje. Odlučeno je: na teritoriji sreza izvršiti izbore seoskih, opštinskih i sreskih NO odbora; pristupiti likvidiranju narodnih neprijatelja; uspostaviti partizanske straže u Žabljaku, Šavniku i Breznama; formirati partizanske bataljone i durmitorsku brigadu -Vojvoda Momčilo- i izvršiti pripreme za pretstojeći napad na Pljevlja.

⚔️ 26. 11. 1941. U Žabljaku (pod Durmitorom) po naređenju GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku, osnovana partizanska bolnica, koja je bila smeštena u jednom hotelu i u nekoliko manjih vila.

⚔️ 7. 12. 1941. Član CK KPJ, Moša Pijade, obavestio vrhovnog komandanta NOP odreda Jugoslavije Josipa Broza Tita o uređenju bolnice na Žabljaku i o teškoćama oko smeštaja i zbrinjavanja velikog broja ranjenika i bolesnika posle neuspelog napada na Pljevlja.

⚔️ 9. 12. 1941. GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku naredio Štabu Nikšićkog NOP odreda da rušenjem puteva onemogući kretanje neprijateljskih kamiona u pravcu Šavnika i Nikšića; da drži zasede i straže od Nikšića ka Grahovu i ka Podgorici (sada: Titograd); da hitno prebaci sanitetsko ljudstvo i materija], kao i hranu, u bolnicu na Žabljaku.

⚔️ 0. 1. 1942. Formiran Prenćanski partizanski bataljon. On je orijentisan na pravac Pljevlja-Žabljak radi odbrane slobodne teritorije od eventualnih napada italijanskih i četničkih snaga iz Pljevalja.

⚔️ 17. 2. 1942. Generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito uputio depešu Kominterni, s molbom da se za potrebe NOP i DV Jugoslavije vazdušnim putem doture na Žabljak oprema, oružje i lekovi, ističući da bi te pošiljke imale ogroman moralni i politički značaj.

⚔️ 18. 2. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije dao Štabu Durmitorskog NOP odreda uputstvo o pripremanju aerodroma u okolini Žabljaka radi spuštanja sovjetskih aviona s vojnim materijalom za jedinice NOP-a.

⚔️ 19. 2. 1942. Znajući da se u Žabljaku nalazi velika partizanska bolnica, italijanski avioni bombardovali tu varošicu. Ranjena su dva partizana i porušeno je nekoliko kuća. Sutradan, italijanski avioni ponovo bombardovali Žabljak, i tom prilikom porušili 7 kuća, dok su dva borca poginula.

⚔️ 23. 2. 1942. Pod rukovodstvom člana CK KPJ Moše Pijade uspostavljen u s. Njegovuđu (kod Žabljaka) pomoćni aerodrom radi prijema obećane pomoći od SSSR-a.

⚔️ 28. 2. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao Štabu Durmitorskog NOP odreda naredbu: obaveštava ga da je iz Čelebića uputio kombinovanu četu za Žabljak; odobrava zadržavanje kombinovanog bataljona koji je trebalo uputiti u istočnu Bosnu; naređuje mu da slobodnu teritoriju obezbedi od četnika jakom udarnom grupom, jer držanje šireg područja Žabljaka ima veliki značaj.

⚔️ 6. 3. 1942. Član CK KPJ Moša Pijade izveštava vrhovnog komandanta NOP i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita o organizovanju privremenog aerodroma u blizini Žabljaka radi prijema obećane pomoći iz SSSR-a; zatim ističe potrebu za otvorenim raskrinkavanjem izbegličke vlade i predlaže da Radio-Moskva otpočne kampanju protiv četnika Draže Mihailovića.

⚔️ 21. 3. 1942. U bolnici na Žabljaku, od rana zađobijenih u borbi protiv četnika u s. Lipovu, umro zamenik komandanta Komande sinjajevinskog sektora Batrić Žugić, narodni heroj.

⚔️ 13. 4. 1942. Odlukom MK KPJ, u Žabljaku na svečan način formiran Omladinski udarni bataljon Durmitorskog NOP odreda.

⚔️ 20. 4. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Štabu Durmitorskog NOP odreda da formira Komandu partizanskog područja na Žabljaku i da prilikom borbi na kolašinskom sektoru koordinira dejstva svoga odreda sa dejstvima susednih jedinica.

⚔️ 0. 5. 1942. U duhu naređenja VŠ NOP i DV Jugoslavije, u Žabljaku formirana komanda područja Durmitorskog NOP odreda, a u s. G. Polju Nikšićkog NOP odreda.

⚔️ 0. 5. 1942. Iz Žabljaka, zbog pritiska četnika, otpočela evakuacija partizanske bolnice u s. Crnu Goru (u Pivi). Do 23. maja svi ranjenici su bili evakuisani u pomenuto selo.

⚔️ 21. 5. 1942. Na Crnom jezeru (kod Žabljaka) održano vojno-političko savetovanje [Tom savetovanju su prisustvovali i drugovi Ivan Milutinović, delegat VŠ NOP i DV Jugoslavije, Velimir Jakić, komandant Pljevaljskog NOP odreda, i Vojo Leković, član Oblasnog komiteta KPJ za Sandžak.] kojim je rukovodio vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito. Pošto je razmotrena vojno-politička situacija, doneta je odluka da partizanske jedinice privremeno napuste Crnu Goru i povuku se u Bosnu.

⚔️ 25. 5. 1942. U Žabljaku, na sastanku kome su prisustvovali načelnici VŠ i GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku i članovi Štaba Durmitorskog NOP odreda, obrazovan Štab durmitorskih trupa, kome su stavljeni pod komandu delovi Durmitorskog, Komskog, Nikšićkog i Zetskog NOP odreda, 1. bataljon 1. proleterske NOU brigade i 3. bataljon 2. proleterske NOU brigade. Štab je bio pod neposrednom komandom VŠ NOP i DV Jugoslavije. Osnovni zadatak durmitorskih trupa bio je: da sprečavaju prodiranje italijansko-četničkih snaga ka Pivi.

⚔️ 27. 5. 1942. Jake italijanske i četničke snage, prodirući od Nikšića, zauzele Šavnik, a četničke snage iz Kolašina ušle u Žabljak. Ta mesta su branile jedinice Durmitorskog, Komskog, Nikšićkog NOP odreda i delovi 1. proleterske NOU brigade.

⚔️ 27. 5. 1942. U rejonu Žabljaka 1. bataljon 1. proleterske NOU brigade dočekao četničku kolonu i u oštroj borbi odbacio je ka Žabljaku, nanevši joj gubitke od oko 20 mrtvih i neutvrđen broj ranjenih.

⚔️ 0. 12. 1942. U rejonu Žabljaka poginuo prvi predsednik SNO odbora za durmitorski srez Jakov Ostojić, narodni heroj.

⚔️ 18. 4. 1943. Partizani sreza šavničkog posle kraće borbe protiv četnika zauzeli Šavnik, Žabljak i Boan.

⚔️ 21. 4. 1943. Kod s. Tepaca 4. bataljon 7. krajiške NOU brigade prešao r. Taru i ušao u Žabljak, koji su već bili zauzeli mesni partizani. U rejonu Žabljaka je zarobljeno 90 četnika i 3 oficira, a zaplenjeno 3 bacača sa 400 mina, 600 pušaka, 62.000 metaka i dosta druge ratne opreme.

⚔️ 23. 4. 1943. U Žabljaku održan zbor kome je prisustvovalo oko 700 ljudi iz okolnih sela. Posle govora komandanta 2. proleterske udarne divizije NOVJ narod se izjasnio za opštu mobilizaciju.

⚔️ 14. 5. 1943. GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku izdao naredbu da se obrazuje Komanda durmitorskog područja (s komandama mesta u Žabljaku, Šavniku, s. Boanu, s. Njegovuđi, Pivskoj Župi i Pivskoj planini, kao i odsek za vojne vlasti pri GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku.

⚔️ 17. 5. 1943. U rejonu Mojkovca i Kolašina 2. proleterska udarna divizija NOVJ, pod pritiskom jedinica nemačke 1. brdske divizije, povukla se preko r. Tare i na levoj obali organizovala odbranu s ciljem da sprečava prodor nemačkih jedinica ka Žabljaku.

⚔️ 20. 5. 1943. Nemački avioni bombardovali i skoro potpuno razorili Žabljak, gde su uništili skladišta municije i hrane.

⚔️ 27. 5. 1943. U rejonu s. Njegovuđe (kod Žabljaka) spustila se padobranima vojna delegacija britanske Vrhovne komande iz Kaira. Delegacija od šest članova imala je zadatak da uspostavi kontakt sa NOVJ i pripremi teren za dolazak onih koji će činiti glavnu delegaciju pri VŠ NOV i POJ.

⚔️ 27. 5. 1943. Kod s. Đurđevića Tare (blizu Žabljaka) 3. proleterska (sandžačka) udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ prešla r. Taru, porušila most i delom snaga posela levu obalu reke a drugim delom se orijentisala prema pl. Sinjajevini.

⚔️ 29. 5. 1943. Kod s. Tepaca i s. Đurđevića Tare (blizu Žabljaka) 7. divizija NOVJ prebacila se preko r. Tare u cilju organizovanja odbrane na levoj obali, od ušća r. Sušice nizvodno do s. Šćepan-Polja, i zatvaranja pravca od Žabljaka.

⚔️ 29. 5. 1943. Na pravcu Šavnik-Žabljak italijanska avijacija u više navrata bombardovala i mitraljirala položaje jedinica 3. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 30. 5. 1943. Nemačka divizijska borbena grupa -Ludviger- (724. puk 104. lovačke divizije, bugarski 61. i 63. puk) izbila na r. Taru i proširila front do s. Bistrice (kod Mojkovca). Povukavši se pred nadmoćnim neprijateljem, 3. proleterska (sandžačka) NOU brigada je organizovala odbranu na liniji s. Razvršje - s. Pitomine - s. Tepca (kod Žabljaka) da bi obezbedila snage Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ sa pravca koji preko Durmitora izvode ka r. Pivi i Pivskoj planini.

⚔️ 4. 6. 1943. U s. Nikovićima (kod Žabljaka), po naređenju VŠ NOV i POJ, formiran Štab Južne grupe za proboj, koji je istog dana održao sastanak sa štabovima 3. udarne i 7. divizije NOVJ, na kome je odlučeno da se ispita mogućnost i izvrše pripreme za proboj u Sandžak.

⚔️ 0. 7. 1943. U Dobrom dolu (kod Žabljaka), na konferenciji oko 200 boraca 4. proleterske i 5. crnogorske NOU brigade koji su se vratili sa r. Sutjeske, pozadinskih radnika i omladinaca, organizovana udarna partizanska četa. kao prvi korak na putu obnove Durmitorskog NOP odreda, i dogovoreno da se izvrši reorganizacija i uspostavljanje narodne vlasti u srezu.

⚔️ 23. 9. 1943. Štab 2. udarnog korpusa sa 4. proleterskom udarnom brigadom 2. proleterske udarne divizije NOVJ ušao u Žabljak, koji su napustile nemačke jedinice.

⚔️ 10. 10. 1943. U s. Virku (kod Žabljaka), u prisustvu oko 80 delegata seoskih NO odbora, održana sreska konferencija na kojoj je izabran Sreski narodnooslobodilački odbor za Šavnik (sa sedištem u Žabljaku).

⚔️ 12. 10. 1943. Po naređenju GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku ponovo formirana Komanda durmitorskog vojnog podučja (sa sedištem u Žabljaku).

⚔️ 31. 1. 1944. Između s. Žabljaka i s. Sv. Ivana Žabna (na pruzi Križevci-Bjelovar) 2. brigada 33. divizije NOVJ, sa 2. bataljonom 1. brigade, porušila prugu u dužini od 10 km, telefonske stubove na celoj relaciji i 3 mosta.

⚔️ 1. 2. 1944. Kod s. Žabljaka (na pruzi Križevci-Bjelovar) jedinice 1. brigade 33. divizije NOVJ porušile 4,5 km pruge.

⚔️ 8. 4. 1944. U s. Ograđenici (kod Pljevalja) oko 400 četnika napalo delove Pljevaljskog NOP odreda i komandu mesta iz s. Meljaka. Pošto su četnici bili nadmoćniji, partizani su se prebacili na levu obalu Tare, u s. Tepca (blizu Žabljaka).

⚔️ 1. 6. 1944. Kod Berana (sada: Ivangrad) saveznički avioni spustili oružje i municiju jedinicama NOVJ, a 1/2. juna, u rejonu s. Njegovuđe (kod Žabljaka), pomoću 25 padobrana spustili hranu.

⚔️ 5. 6. 1944. Iz Pljevalja jači delovi nemačke 181. pešadijske i 7. SS divizije -Princ Eugen-, sa četnicima i muslimanskom milicijom, podržani tenkovima, probili odbranu 4. krajiške brigade 5. udarne divizije NOVJ na pravcu Pljevlja-Žabljak i pred mrak izbili na desnu obalu r. Tare, u rejon s. Đurđevića Tare. Sutradan je neprijatelj nastavio prodor ka Žabljaku. Na pravcu prodiranja opljačkao je i popalio 12 sela, pobio 36 ljudi i internirao 12 lica.

⚔️ 7. 6. 1944. Jedinice 5. i 17. udarne divizije NOVJ izvršile koncentrične bočne napade na nemačke i četničke snage u zahvatu komunikacije Pljevlja - s. Đurđevića Tara, nanele im gubitke u ljudstvu i materijalu i prisilile ih da se povuku iz rejona Žabljak i s. Njegovuđe na desnu obalu r. Tare. Borbe su se nastavile i u toku 8. i 9. juna. Neprijateljski gubici: oko 130 mrtvih i preko 200 ranjenih. Plen: 4 mitraljeza, oko 50 pušaka sa 40.000 metaka i druga oprema. Uništeno je 7 kamiona. Gubici jedinica NOVJ: 5 mrtvih i 12 ranjenih.

⚔️ 14. 6. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ da osigura aerodrom u s. Negobuđu (kod Žabljaka) i da jedinice određene za prodor u Srbiju snabde dovoljnom količinom materijala. Ujedno ga obaveštava da će na odsek njegovog korpusa doći i 1. proleterski udarni korpus NOVJ.

⚔️ 14. 7. 1944. VŠ NOV i POJ uputio Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ naredbu u vezi s mogućnom ofanzivom neprijateljskih snaga na Sandžak: da 1. proleterska udarna divizija NOVJ ne prima frontalne borbe, već da se zabaci neprijatelju za leđa i nastupa prema Srbiji; da se dobro utvrde prilazi na levoj obali r. Tare, naročito oni koji izvode prema Žabljaku.

⚔️ 15. 8. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ da: 1. proletersku udarnu diviziju NOVJ i 8. crnogorsku NOU brigadu hitno prebaci preko r. Lima, ka 37. udarnoj diviziji NOVJ, s tim da one manevrišu na prostoriji pl. Zlatar - pl. Golija; da snage 2. udarnog korpusa NOVJ manevrišu na prostoriji pl. Sinjajevina - pl. Durmitor - pl. Golija; da se 12. udarni korpus NOVJ, koji pristiže na Pivu, ne uvlači u nove borbe, zbog velikih gubitaka, ali da se s njim uspostavi radio-veza i kurirska veza, da se ranjenici 2. udarnog korpusa, 1. proleterske udarne divizije i 12. udarnog korpusa NOVJ. sa aerodroma kod s. Negobuđe (blizu Žabljaka) avionima evakuišu u bolnice NOVJ u Italiji.

⚔️ 1. 9. 1944. U rejonu s. Pašine Vode (kod Žabljaka) Izviđačka grupa 2. udarnog korpusa NOVJ razbila grupu od oko 200 četnika i nanela joj gubitke od 8 poginulih i više ranjenih.

⚔️ 2. 9. 1944. Izviđačka grupa 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodila Žabljak i s. Njegovuđu, koje su branili četnici.

⚔️ 8. 10. 1944. Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili ispad neprijatelja iz Doboja ka s. Žabljaku i s. Jelahu i naneli mu gubitke od 10 mrtvih i 20 ranjenih, a sami imali 1 mrtvog i 1 ranjenog borca.

⚔️ 15. 10. 1944. U s. Virku (kod Žabljaka), na narodnom zboru kome je prisustvovalo oko 3.000 ljudi i omladine iz Žabljaku i bliže okoline, izabran Sreski odbor NO fronta za srez šavnički.

⚔️ 26. 10. 1944. Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili ispad 400 nemačkih vojnika i ustaša iz Doboja ka s. Žabljaku, nanevši im gubitke od 14 mrtvih i 25 ranjenih (uz sopstvene gubitke od 2 ranjena borca) i zaplenivši 16 pušaka i 500 metaka.