Vilus u drugom svetskom ratu

⚔️ 29. 8. 1941. Jedan bataljon italijanske divizije -Kačatori dele Alpi- sa pravca Vilusa i motorizovani delovi italijanske divizije -Marke- iz Trebinja deblokirali domobranski garnizon u Bileći. Tim je ujedno počela italijanska reokupacija tzv. druge zone.

⚔️ 8. 11. 1941. Kod ž. st. Stube (kod Nikšića) delovi Nikšićkog NOP odreda porušili na više mesta put Nikšić-Vilusi i železničku prugu Nikšić-Bileća.

⚔️ 10. 11. 1941. Na Jasenu (u blizini Vilusa) partizanska zaseda puščanom vatrom oborila transportni neprijateljski avion. Posada od dva člana poginula.

⚔️ 25. 11. 1941. Kod Vilusa Grahovski bataljon Nikšićkog NOP odreda i partizani Banjana i Lastve u oštroj dvočasovnoj borbi, razbili i prinudili na predaju italijansku motorizovanu kolonu (iz divizije -Marke-) jačine 4 tenka, 4 kamiona i 2 motocikla, sa oko 140 vojnika. Neprijatelj je imao 11 mrtvih i 22 ranjena; zarobljeno 77 vojnika i 5 oficira (među kojima komandant garnizona Bileća). Zaplenjena je celokupna oprema kolone: 3 ispravna tenka, 3 kamiona, 1 motocikl i 110 pušaka. Kod partizana je samo jedan borac ranjen.

⚔️ 26. 11. 1941. U s. Vilusima (kod Grahova) izabran Grahovski opštinski NO odbor.

⚔️ 27. 11. 1941. GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku pohvalio komandni sastav i sve borce učesnike u borbama protiv italijanskog okupatora kod Vilusa, Petrovića i Velikog kuka, istakavši ih kao primer hrabrosti, požrtvovanja i partizanske vojničke veštine.

⚔️ 28. 4. 1942. Na Osječenici (kod Vilusa) održan veliki zbor kome je prisustvovalo oko 400 boraca i naroda iz tog kraja. Zbor je bio posvećen formiranju udarnog bataljona. Za novoformirani bataljon se javila 153 borca.

⚔️ 0. 5. 1942. U s. Riječanima (kod Vilusa) Štab Lovćenoskog NOP odreda, ukazavši na sve veće napore koji stoje pred partizanskim jedinicama, izdvojio oko 150 iznemoglih boraca i uputio kućama. Njih je, međutim, neprijatelj pohvatao i streljao ili internirao.

⚔️ 27. 4. 1943. Jedinice italijanskog 6. armijskog korpusa (ostaci razbijene divizije -Murđe-, divizija -Marke- bez jednog puka, po jedan ojačani puk divizija -Mesina- i -Emilija-, te 73. legija crnih košulja divizije -Sasari-), sa četničkim Nevesinjskim, Trebinjskim i Nikšićkim korpusom i tri bataljona domobranske 6. pešadijske divizije, počele napad iz Blagaja, Stoca, s. Meke Grude, prevoja Kobilje glave i Vilusa. U petodnevnim borbama one su potisnule zaštitničke delove 3. udarne divizije NOVJ i 3. dalmatinske NOU brigade i ovladale Dabarskim, Nevesinjskim i Gatačkim poljem.

⚔️ 24. 9. 1943. Delovi 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ odbacili jedinice četničke Vučedolske brigade i zauzeli Viluse zaplenivši magacin municije.

⚔️ 4. 10. 1943. Na prostoriji s. Trepča - s. Kamensko - Vilusi - Grahovo (kod Nikšića) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, razbila četnike Nikšićke i Vučedolske brigade i zauzela Grahovo. Četnici su odstupili prema Bjeloj gori i Trebinju.

⚔️ 7. 12. 1943. Na prostoru s. Velimlje-Vilusi-Grahovo 3. i 10. udarna brigada 29. divizije NOVJ, ojačane bataljonom Nikšićkog NOP odreda, posle osmodnevnih borbi, razbile delove četničkog Nikšićkog korpusa i manje delove nemačke 181. pešadijske i domobranske 6. divizije. Poginulo je 68 nemačkih vojnika i domobrana i 47 četnika, dok su jedinice 29. udarne divizije NOVJ imale 9 mrtvih i 15 ranjenih.

⚔️ 1. 2. 1944. U rejonu s. Kamenskog i s. Rudine (na putu Nikšić-Vilusi) 1. i 2. bataljon 6. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ u jednodnevnoj borbi razbili četnike i odbacili ih ka Grahovu. Poginulo 10 četnika i više ih je ranjeno, dok su oba bataljona NOVJ imala 2 mrtva i 3 ranjena borca.

⚔️ 24. 2. 1944. Iz rejona Bileće 10. i 12. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ počele prodor prema Trebinju. U četvorodnevnim borbama, u sadejstvu sa delovima Južnohercegovačkog NOP odreda i Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, one su u uporištima Mosko, Jasen, Viluse, Lastva i Zupci razbile delove četničke Trebinjske, Ljubinjske i Banjsko-vučedolske brigade. Zarobljeno je oko 50 a poginulo preko 40 četnika. Zaplenjeno je: 1 top, 3 minobacača, 2 mitraljeza, preko 100 pušaka i veća količina municije. Uništena su 2 voza i 3 mosta na r. Trebišnjici. Jedna četnička četa prešla je na stranu jedinica NOVJ.

⚔️ 9. 4. 1944. Jedinice 29. udarne divizije NOVJ počele trodnevne oštre borbe protiv jakih nemačkih i četničkih snaga na pravcu Grahovo-Osječenica-Vilusi. Neprijatelj je uspeo da uđe u Viluse i da produži prema s. Velimlju, ali je odbačen. U tim borbama je poginulo 90 nemačkih vojnika i 11 četnika a dosta ih je ranjeno. Jedinice 29. divizije su imale 10 mrtvih i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 5. 8. 1944. U rejonu s. Vilusa (kod Nikšića) snage nemačke 181. pešadijske divizije i četnici iz Trebinja i Grahova napali na jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ. Brigada se, zbog nadmoćnosti neprijatelja, posle višečasovne borbe povukla na nove položaje, a neprijatelj je pred noć zauzeo s. Viluse.

⚔️ 9. 8. 1944. U rejonu s. Podbožur - s. Vilusi - s. Zagora - Grahovo 2. proleterska (dalmatinska) udarna brigada, 6. crnogorska udarna brigada i 1. i 2. bokeljski bataljon Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, u sadejstvu sa delovima 29. udarne divizije NOVJ, izvršili protivnapad na jake delove nemačke 181. pešadijske divizije (oko 2.500 vojnika) i četnike. U višečasovnoj oštroj borbi jedinice NOVJ su neprijatelja odbacile u Trebinje i Grahovo i povratile s. Viluse i svoje prvobitne položaje. Poginulo je 114, zarobljena su 2 i ranjeno je više nemačkih vojnika i četnika. Zaplenjen je: 1 mitraljez, 5 p. mitraljeza, 3 radio-stanice i veća količina municije, kao i druga ratna oprema.

⚔️ 1. 9. 1944. Na Skorčoj gori, u rejonu Klobuka i kod s. Dobrog Duba (blizu Vilusa) 1. i 5. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ vodili borbu protiv četnika i posle kraće borbe odbacili ih u pravcu s. Lastve i Trebinja. Četnici su imali 13 mrtvih i veći broj ranjenih, a bataljoni 2. brigade 1 poginulog i 1 ranjenog borca.