Biblioteka Znaci

Dokumenti i knjige o drugom svetskom ratu na teritoriji Jugoslavije i povezanim zbivanjima
ustanak

Sanski Most u drugom svetskom ratu

Za ovaj pojam je pronađeno 66 hronoloških zapisa, 81 dokumenata i 13 fotografija.

Događaji

⚔️ 21. 4. 1941. U Beču ministri inostranih poslova Nemačke i Italije otpočeli dvodnevni sastanak, na kome su, na osnovu Hitlerovih direktiva, definitivno utvrdili rasparčavanje Jugoslavije. Jugoslovensku državnu teritoriju su podelili demarkacionom linijom na dva osnovna dela: nemačko i italijansko interesno područje, s tim što su izvesne teritorije prepustili svojim satelitima Mađarskoj i Bugarskoj. Demarkaciona linija se, uglavnom, posle manjih izmena, protezala linijom Vrh - Lične - Ježica - Litija - Cerklje - Samobor - Petrinja - Glina - Bos. Novi - Sanski Most - Mrkonjić-Grad - D. Vakuf - juž. od Sarajeva - Ustiprača - Priboj - juž. od Novog Pazara - Orlova čuka - Šar-planina - ist. od Kičeva - Ohridsko jezero - Prespansko jezero.

⚔️ 0. 5. 1941. U San. Mostu, zbog oružanog otpora ustašama od strane seljaka u Podgrmeču, delovi nemačke 718. pešadijske divizije streljali, a zatim obesili, 29 Srba.

⚔️ 29. 7. 1941. Gerilski odredi Podgrmeča izvršili prve napade: zauzeli veliki broj sela i uništili žand. st. Lanište, Majkić-Japru, Benakovac, Lušči-Palanku, Drenovo Tjesno, G. Sanicu, Bravsko, rudnik boksita u Suvaji i električnu centralu u s. Gudavcu, napali Bos. Krupu, Budimlić-Japru i D. Sanicu i porušili komunikacijske veze Bos. Krupe sa Bihaćem, San. Mostom, Bos. Petrovcem i Ključem.

⚔️ 2. 8. 1941. U San. Mostu (u žitnom magacinu i na polju -šušnjar-) četa Zagrebačkog ustaškog bataljona streljala oko 800 talaca. Pokolj je nastavljen i idućih dana, tako da je u tom srezu ubijeno oko 3.000 Srba (ljudi, žena i dece).

⚔️ 25. 9. 1941. Oko 7 ustaško-domobranskih bataljona iz Bihaća, Bos. Krupe, San. Mosta i Bos. Petrovca, iskorišćujući uspehe italijanskih jedinica počeli akciju čišćenja šireg rejona Bos. Petrovca savlađujući jak otpor dva bataljona Drvarske brigade. U cetvorodnevnim borbama oni su ovladali komunikacijama između tih garnizona, spojili se sa delovima divizije -Sasari- kod Oštrelja i zauzeli Kulen-Vakuf.

⚔️ 0. 10. 1941. U Lušči-Palanci (kod San. Mosta) na savetovanju Štaba NOP odreda za Bos. krajinu, kome su prisustvovali i rukovodioci bližih jedinica, doneta odluka da se Štab NOP odreda preimenuje u Štab Krajiške divizije, a sve jedinice u Bos. krajini reorganizuju u čete i bataljone, objedinjene u tri brigade. Prva brigada je obuhvatila teritoriju između Sane, Une i Dalmacije, 2. brigada teritoriju severno od linije Prijedor - Banja Luka, a 3. brigada ostali deo zapadne i srednje Bosne.

⚔️ 0. 10. 1941. Formiran OK KPJ za Podgrmeč (nosio i nazive: OK KPJ za Bihać, za Grmeč, za Bos. Krupu, Bos. Novi i San. Most).

⚔️ 18. 11. 1941. Delovi 1. krajiškog NOP odreda uništili voz između ž. st. Lanište i Bravsko (na pruzi Srnetica - Sanski Most).

⚔️ 30. 11. 1941. Delovi 1. krajiškog NOP odreda zauzeli žand. st. St. Majdan (kod San. Mosta).

⚔️ 0. 3. 1942. U Lušči-Palanci (kod San. Mosta) formiran SNO odbor za Sanski Most.

⚔️ 21. 3. 1942. U Lušči-Palanci (kod San. Mosta) otpočela Prva okružna konferencija SKO,T-a za Podgrmeč. Konstatovani su početni uspesi na svim poljima rada. Raspravljano je o ulozi i zadacima NOSOBiH. Konferencija se produžila i u toku cele noći, a sutradan, po završetku konferencije, održan je omladinski zbor sa preko 1600 učesnika.

⚔️ 23. 3. 1942. U s. Hrustovima (kod San. Mosta) delovi 1. krajiškog NOP odreda zarobili 10. četu 10. domobranskog puka.

⚔️ 2. 6. 1942. Delovi četničkog puka -Manjača- zauzeli s. Bronzani Majdan (kod Banje Luke) potisnuvši delove 2. krajiškog NOP odreda u s. Marićku i s. Piskavicu. Time je neprijatelj uspostavio vezu sa okruženim ustaško-domobranskim garnizonom u San. Mostu.

⚔️ 9. 6. 1942. Delovi 1. krajiške NOU brigade zauzeli selo Bronzani Maidan (na putu Sanski Most-Banja Luka) i u borbi odbacili delove četničkog puka -Manjača- prema Han-Kolima.

⚔️ 26. 6. 1942. Dva bataljona 1. krajiškog NOP odreda napali San. Most, slomili spoljnu odbranu ustaško-domobranske posade i prodrli u grad. Međutim, kad je iznenadna magla prekinula vezu između jedinica oni su se bez potrebe povukli.

⚔️ 2. 8. 1942. U s. Bošnjacima (kod San. Mosta), po direktivi VŠ NOP i DV Jugoslavije, od dva bataljona 2. krajiškog NOP odreda i jednog bataljona 1. krajiškog NOP odreda Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinu formirao 2. krajišku NOU brigadu.

⚔️ 16. 8. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao uputstvo Operativnom štabu NOP i DV za Bos. krajinu da se pripremi za zauzimanje Bos. Grahova, Mrkonjić-Grada i Jajca u cilju proširenja oslobođene teritorije i stvaranje čvrstog oslonca za preduzimanje dejstva ka San. Mostu, pl. Kozari i r. Uni.

⚔️ 18. 8. 1942. Druga krajiška NOU brigada, zauzela s. Vrhpolje (kod San. Mosta) ali je u zoru, protivnapadom neprijatelju pristiglih pojačanja, odbačena. U borbi je, pored ostalih, poginuo komandir čete u 2. krajiškoj NOU brigadi Mihailo Đurić, narodni heroj.

⚔️ 27. 8. 1942. Oko 1000 ustaša i domobrana iz Sanskog Mosta pokušalo da preko sela Vrhpolja prodre u Ključ u cilju sadejstva nemačkoj motorizovanoj borbenoj grupi -Putlic- na Manjači. Delovi 6. krajiškog NOP odreda su upornom odbranom sprečili prodor neprijatelja i omogućili Saničkoj omladinskoj poljoprivrednoj radnoj brigadi da izvrši evakuaciju žita.

⚔️ 28. 9. 1942. Glavnine nemačke 714. i 718. pešadijske divizije, ojačane bataljonom -Ludvig fon Baden-, ustaškim 21. bataljonom, delovima domobranskog 2. i 3. korpusa i sa pet odreda Glavnog štaba bosanskih četničkih odreda, koncentričnim dejstvom iz rejona San. Most - Banja Luka i D. Vakuf - Travnik, otpočele prvu jajačku operaciju (-Jajce I-) deo nemačko-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija -Dinara-), Do 6. oktobra su ovladale Ključem, Mrkonjić-Gradom i Jajcem. Iznenađeni Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinu, sa šest brigada i dva odreda na tome sektoru, zbog slabih veza nije mogao pružiti jači otpor, ali je jedinice izvukao ispod udara nadmoćnih neprijateljskih snaga.

⚔️ 6. 10. 1942. Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinu, prikupivši dovoljne snage (pet brigada i delove dva odreda), prešao u protivudar u gornjem toku r. Sane. U trodnevnim borbama je zauzet Ključ i razbijen niz posada između Sitnice i Vrhpolja, ali je dejstva prema San. Mostu omeo napad nemačke pukovske borbene grupe -Vedel- iz Sitnice.

⚔️ 10. 10. 1942. Otpočele četvorodnevne borbe u kojima se nemačka pukovska borbena grupa -Vedel-, prihvaćena od oko dva bataljona iz San. Mosta, probila iz rejona Sitnice i Čađavice u San. Most, Time je zaustavljen protivudar Operativnog štaba NOP odreda za Bos. krajinu prema San. Mostu, ali su partizanske jedinice povratile ranije izgubljenu teritoriju.

⚔️ 23. 10. 1942. Ojačana 2. krajiška NOU brigada zauzela s. St. Rijeku (kod San. Mosta) i uništila instalacije žičane železnice St. Majdan - Ljubija.

⚔️ 3. 11. 1942. Delovi nemačke 714. pešadijske divizije, ojačani domobranima i ustašama, svega deset bataljona, formiranih u borbene grupe: -Hofman-, -Gerc-, -Dauter- i -Klajnenberg-, s linije Bos. Novi - Ljubija - San. Most otpočeli nastupanje u Podgrmeč u cilju uspostavljanja odbrambenog pojasa -Jugozapad- za obezbeđenje rudnika Ljubije. Shvativši to nastupanje kao intervenciju prema Bihaću, 5. i 6. krajiška NOU brigada, do 8. novembra, sprečile su njegovo posedanje i razbile dve napadne kolone.

⚔️ 10. 12. 1942. Otpočeo napad 4. i 5. udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ na dobro utvrđeni neprijateljski pojas odbrane od San. Mosta do Ljubije. U oštrim borbama je zauzeto preko 20 uporišta spoljne odbrane, a 1. i 6. krajiška NOU brigada su prodrle u San. Most. Ipak, nepotpuno izolovana posada se održala do 22. decembra, kada se spojila s jednom kombinovanom nemačko-domobranskom pukovskom borbenom grupom koja je intervenisala iz Prijedora. U borbi kod San. Mosta je pored ostalih poginuo komandant bataljona u 4. krajiškoj NOU brigadi Simo Bajić, a kod s. Stare Rijeke komandir čete u 5. krajiškoj NOU brigadi Tomica Španović, narodni heroji.

⚔️ 10. 12. 1942. Prva i 6. krajiška NOU brigada 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, podržane korpusnim haubičkim divizionom, probile spoljnu odbranu, prodrle u utvrđeni San. Most, zauzele deo grada i zarobile oko 200 domobrana i 100 četnika, ali su odatle odbačene udarom u leđa od strane ustaša i četnika iz s. Sasine.

⚔️ 4. 1. 1943. Kod s. Šehovaca (blizu San. Mosta) delovi domobranske Banjalučke brigade i nemačke jedinice napali 1. krajišku udarnu brigadu 5. udarne divizije NOVJ. Posle četvoročasovne borbe neprijatelj je odbačen u polazni garnizon uz gubitke od 3 mrtva i 2 ranjena, dok je J. krajiška NOU brigada imala 3 mrtva i 4 ranjena.

⚔️ 9. 1. 1943. U Zagrebu nemački vrhovni komandant Jugoistoka i komandant italijanske 2. armije održali sastanak na kome su utvrdili detalje prve faze tzv. četvrte neprijateljske ofanzive (-Vajs-1-), kojom je bilo predviđeno uništenje snaga NOV i POj na prostoriji omeđenoj linijom Karlovac, Ogulin, Gospić, Knin, Ključ, San. Most, Kostajnica i Glina, s tim da se odvođenjem muškog stanovništva (od 15 godina naviše) u koncentracione logore i na prinudan rad u Nemačku stvore uslovi za uspostavljanje i konsoliđovanje ustaške vlasti. Predviđeno je da u operaciji učestvuju: nemačke divizije 714, 717, 718, 369, 7. SS -Princ Eugen- i, delom, 187. rezervna, italijanska divizija -Lombardija-, -Re- i -Sasari-, tri domobranske brigade, ustaške i četničke snage i oko 12 eskadrila aviona.

⚔️ 12. 1. 1943. Komandant nemačkih trupa u Hrvatskoj general Liters izdao zapovest za početak prve faze (-Vajs-1-) tzv. četvrte neprijateljske ofanzive. Predviđeno je da se slobodna teritorija okruži i počepa na dva dela, te spreči probijanje snaga NOV i POJ ka jugu i jugozapadu, a potom ove snage, sa VŠ NOV i POJ, na toj prostoriji unište. U tom cilju je naređeno da nemačka 7. SS divizija -Princ Eugen- sa prostorije Karlovac, Petrinja, Glina prodire duž komunikacije Karlovac - Slunj - Bihać - Bos. Petrovac, da nemačka 717. divizija (ojačana domobranskom 2. brdskom brigadom i 202. tenkovskim bataljonom) iz rejona San. Most - s. Veiagići nastupa pravcem s. Velagići - Bos. Petrovac - Bihać i kod s. Vrtoča se spoji s nemačkom 7. SS divizijom -Princ Eugen-; da nemačka 369. legionarska divizija (ojačana pukom nemačke 187. rezervne pešadijske divizije i domobranskom 3. brdskom brigadom) s linije Glina-Kostajnica nastupa ka komunikaciji Slunj-Bihać i sistematski (5 km na dan) -pročešljava- teren, naročito pl. Šamaricu.

⚔️ 18. 1. 1943. Zamenik načelnika VŠ NOV i POJ izvestio Vrhovnog komandanta o koncentraciji jakih neprijateljskih snaga u zoni dejstva 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ i o njihovim pripremama za ofanzivne operacije iz San. Mosta, Ljubije, Ključa i Bos. Novog na slobodnu teritoriju u Bos. krajini.

⚔️ 20. 1. 1943. Jedinice 737. i 749. puka nemačke 717. pešadijske divizije i 202. tenkovskog bataljona iz San. Mosta, nadirući preko s. Kljevaca, s. Hrustova, s. Čaplje, s Kijeva i s. Tomine, posle žestokih borbi protiv jedinica 1. i 7. krajiške NOU brigade zauzele s. Vrhpolje (kod San. Mosta). Neprijatelj je imao oko 150 mrtvih i ranjenih, a jedinice NOVJ 35 izbačenih iz stroja.

⚔️ 20. 1. 1943. U rejonu s. Đedovače i s. Brajića Tavana domobranska 2. brdska brigada, nadirući iz San. Mosta u više kolona, napala jedinice 6. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ i posle šestočasovne borbe ovladala tim rejonom. Protivnapadom jedinica NOVJ u toku noći i sutradan, 21. januara, neprijatelj je odbačen u San. Most.

⚔️ 21. 1. 1943. Kod s. Kamička (blizu San. Mosta) delovi 749. puka nemačke 717. divizije napali 2. bataljon 1. krajiške NOU brigade i prinudili ga da se povuče u s. Peći (kod Ključa). Neprijatelj je imao oko 15 mrtvih i ranjenih, a bataljon NOVJ 5 mrtvih i 1 ranjenog

⚔️ 22. 1. 1943. U rejonu s. Kamengrada, s. Đedovače i s. Brajića Tavana delovi domobranske 2. brdske brigade iz San. Mosta, podržani tenkovima, napali 6. krajišku NOU brigadu i zauzeli s. Đedovaču, s. Kamengrad i s. Husimovce.

⚔️ 23. 1. 1943. U rejonu s. Dabra, s. Eminovaca i s. Fajtovaca (kod San. Mosta) delovi domobranske 2. brdske brigade, potpomognuti tenkovima, napali jedinice 6. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ. Pokušaj prodora ka s. Dabru i s. Eminovcima je odbijen, ali je jedna kolona zauzela s. Fajtovce. Neprijatelj je imao oko 50 mrtvih i veći broj ranjenih. Zaplenjeno je 20 konja s namirnicama, 8 pušaka, 1 mitraljez i nekoliko p. mitraljeza.

⚔️ 23. 1. 1943. Kod s. Umaca, s. Đedovače i s. Brajića Tavana delovi 6. krajiške NOU brigade na pali 12. četu domobranskog 10. pešadijskog puka i odbacili je u San. Most.

⚔️ 25. 1. 1943. Kod s. Đedovače, s. Brajića Tavana, s. Umaca i s. Eminovaca jedinice 6. krajiške NOU brigade i 3. bataljon 1. krajiške NOU brigade odbili napad delova domobranske 2. brdske brigade i 737. puka nemačke 717. divizije iz San. Mosta. Neprijatelj je imao 70 mrtvih i više ranjenih, a jedinice NOVJ 12 mrtvih i 18 ranjenih. Zaplenjeno: cela neprijateljska komora, minobacač, 10 mitraljeza, 40 p. mitraljeza, 15 metaka, četiri brdska i protivtenkovski top, 40 pušaka, 60 konja i radio-stanica.

⚔️ 27. 1. 1943. U rejonu s. Skucanog Vakufa, s. Majkić-.Tapre i s. Benakovca (na putu San. Most - Bos. Krupa) jedinice 737. puka nemačke 717. divizije i 202. oklopni bataljon iz San. Mosta napali delove 4. udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ. Posle dvodnevnih žestokih borbi neprijateljska kolona je zadržana i opkoljena između s. Majkić-Japre i s. Benakovca.

⚔️ 1. 2. 1943. Komandant nemačkih snaga u Hrvatskoj general Rudolf Liters naredio svojim jedinicama da preduzmu koncentričan napad na jedinice NOV i POJ na pl. Grmeču. Nemačka 7. SS divizija -Princ Eugen- dobila je zadatak da nastupa ka Bos. Petrovcu i pročešlja južne padine pl. Grmeča, a nemačka 369. legionarska divizija - da pročešlja severne padine; jedan puk nemačke 717. pešadijske divizije trebalo je da ovlada terenom severno od puta s. Gudavac - San. Most, a ostale snage da zauzmu Bos. Petrovac.

⚔️ 11. 2. 1943. U rejonu s. Praštala i brda Otiša (kod San. Mosta) pukovska borbena grupa nemačke 187. rezervne pešadijske divizije napala jedinice 6. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ, koje su se posle žestokih borbi povukle pravcem s. Tuk-Bobija - s. Jelašinovci - s. Grdanovci. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 23 mrtva i 37 ranjenih.

⚔️ 12. 2. 1943. Kod s. Tuk-Bobije, s. Jelašinovaca i s. Grdanovaca (blizu San. Mosta) pukovska borbena grupa nemačke 187. rezervne pešadijske divizije napala delove 6. krajiške NOU brigade. Posle žestoke borbe, u kojoj je imao 70 mrtvih i ranjenih, neprijatelj je prodro do s. Rustinog i s. Podgore Brda. U s. Jelašinovcima nemački vojnici su na zverski način pobili preko 400 lica.

⚔️ 0. 3. 1943. U s. Majkić-Japri (kod San. Mosta) izvršio samoubistvo, kao tifusni bolesnik, politički komesar 4. udarne divizije NOVJ Milinko Kušić, narodni heroj.

⚔️ 1. 4. 1943. Delovi nemačke 114. lovačke i 187. rezervne divizije, sa domobranskom 3. brdskom brigadom i četnicima, u pet napadnih kolona, podržanih avijacijom i artiljerijom, iz San. Mosta, Bos. Novog, Bos. Krupe i s. Otoke otpočeli podgrmečku operaciju -Rujiška- s ciljem da razbiju 4. udarnu diviziju 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ. U osmodnevnim borbama neprijatelj je odbacio 12. NOU brigadu i delove 2. krajiške NOU brigade i prokrstario Podgrmeč, ali se glavnina 4, udarne divizije izvukla ispod udara i održala u Podgrmeču. Između ostalog, izgubljen je jedan top i 4 mitraljeza. U s. V. Rujiškoj poginula je član OK KPJ za Podgrmeč Vahida Maglajlić, narodni heroj.

⚔️ 20. 4. 1943. Koncentričnim napadom iz Bos. Novog, Bos. Krupe, Bos. Petrovca, Ključa i San. Mosta nemačka 114. lovačka divizija (bez dva bataljona), ojačana bataljonom nemačke 187. rezervne divizije, domobranskom 3. brdskom brigadom i delovima 10. pešadijskog puka, otpočela drugu grmečku operaciju -Oto-, u kojoj je pokušala da 4. udarnu diviziju NOVJ nabaci na pl. Grmeč i tu je razbije, ali je ova divizija veštim manevrom i infiltracijom u pozadinu, izbegla udar nadmoćnog neprijatelja. Zbog neuspeha neprijatelj je posle 5 dana obustavio operaciju.

⚔️ 7. 5. 1943. U s. Majkić-Japri (kod San. Mosta), po naređenju Štaba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, u sastavu 4. udarne divizije NOVJ formiran Podgrmečki NOP odred.

⚔️ 19. 7. 1943. Kod s. Kamengrada (na putu San. Most - Lušci Palanka) ojačana 3. četa 2. bataljona Podgrmečkog NOP odreda iz zasede razbila ojačanu četu izviđačkog bataljona nemačke 373. legionarske divizije. Nemačku četu su od potpunog uništenja spasli tenkovi i avijacija.

⚔️ 26. 8. 1943. U s. Vrhpolju (kod San. Mosta) delovima 13. krajiške udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ predala se bez borbe četa Sanskog domobranskog dobrovoljačkog bataljona s kompletnim naoružanjem od 170 pušaka, 15 p. mitraljeza, 1 mitraljezom i 1 minobacačem.

⚔️ 0. 9. 1943. U rejonu s. Sokolovo - s. Kozica - s. Tramošnja (kod San. Mosta), po naređenju Štaba 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, formiran Sanski NOP odred u sastavu 4. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 20. 10. 1943. U San. Mostu delovi 4. i 19. udarne divizije NOVJ napali 3. puk domobranske 3. brdske brigade i posle 12-časovne borbe zauzeli mesto. Poginulo je 45, ranjeno 15 i zarobljeno 885 domobrana. Zaplenjeno: 5 topova, 6 minobacača. 6 mitraljeza, 40 p. mitraljeza, 906 pušaka i veća količina municije i raznog materijala. Gubici jedinica NOVJ: 13 ranjenih i 3 poginula; jedan od tri poginula je borac Dušan Gavran, narodni heroj.

⚔️ 24. 10. 1943. Dva bataljona 6. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ, u petočasovnoj borbi u rejonu Ribnjaka i s. Miljkovca, sprečili prodor dva ojačana bataljona domobrana iz Prijedora u San. Most. Poginulo je ili je ranjen veći broj domobrana, a zarobljeno ih je 10. Brigada je imala 3 poginula i 20 ranjenih.

⚔️ 26. 3. 1944. Na području San. Most - Ključ - Banja Luka, po naređenju Štaba 5. udarnog korpusa NOVJ, od Sanskog i Ribničkog NOP odreda formirana 15. krajiška udarna brigada 39. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 5. 4. 1944. U San. Mostu otpočelo Oblasno savetovanje KPJ za Bos. krajinu. Analizirana je spoljnopolitička i unutrašnja situacija i postavljeni su zadaci za budući rad. Savetovanje je završeno 6. aprila 1944.

⚔️ 8. 5. 1944. Na putu Prijedor - San. Most delovi 8. i 11. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ vodili jednodnevnu borbu protiv delova nemačke 373. legionarske divizije i četnika i naneli im gubitke od oko 30 mrtvih i 45 ranjenih. Gubici brigada: 7 mrtvih i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 11. 5. 1944. Iz Prijedora kolona nemačke 373. legionarske divizije prodrla kroz položaje jedinica 4. udarne divizije NOVJ i ušla u San. Most, ali se istog dana povukla u Ljubiju i Prijedor.

⚔️ 14. 5. 1944. Delovi 11. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ vodili tročasovnu žestoku borbu protiv neprijatelja koji se iz Ljubije kretao prema Sanskom Mostu. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 22 mrtva i 29 ranjenih. Brigada je imala 6 ranjenih boraca.

⚔️ 30. 5. 1944. Jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile napad neprijatelja koji je iz Ljubije i Prijedora pokušao da prodre u San. Most. Gubici neprijatelja: oko 25 mrtvih i više ranjenih. Gubici jedinica NOVJ: 6 ranjenih boraca.

⚔️ 30. 6. 1944. U San. Mostu otpočelo II zasedanje Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH-a). Prisustvovalo je oko 150 delegata iz svih krajeva BiH. Na zasedanju su prihvaćene sledeće glavne odluke: o odobrenju rada Predsedništva ZAVNOBiH-a; o konstituisanju ZAVNOBiH-a u najviše zakonodavno i izvršno narodno predstavničko telo federalne BiH; o ustrojstvu i radu NO odbora i NO skupštine u federalnoj BiH. Usvojena je i deklaracija o pravima građana BiH. Zbog mogućnosti napada neprijateljske avijacije, zasedanje je održano noću 30. juna (1. jula i 1/2. jula).

⚔️ 0. 7. 1944. Kod s. Ališića (između Prijedora i San. Mosta) udavio se u r. Sani komandant bataljona 11. krajiške NOU brigade Branko Popović, narodni heroj.

⚔️ 3. 7. 1944. U s. Zdeni (kod San. Mosta) održana I zemaljska konferencija NOP-a BiH. Na njoj je osnovan NO front BiH. Oko 150 prisutnih delegata izabralo je Izvršni odbor NO fronta BiH.

⚔️ 0. 8. 1944. U bliz ni Sanskog Mosta formirana 1. korpusna veterinarska bolnica 5. udarnog korpusa NOVJ.

⚔️ 0. 9. 1944. Jedinice 5. udarnog korpusa ušle u Bos. Grahovo, San. Most, Ključ, Mrkonjić-Grad, Glamoč, Kupres i Prozor, iz kojih su se povukle nemačke jedinice.

⚔️ 0. 9. 1944. U San. Mostu formirana 1, i 2. eskadrila 5. udarnog korpusa NOVJ. Eskadrile su formirane od aviona koje su jedinice 5. udarnog korpusa zaplenile na aerodromu u s. Zalužanima za vreme druge banjolučke operacije.

⚔️ 3. 9. 1944. Kod s. Lušči-Palanke (blizu Sanskog Mosta) završeno dvodnevno Oblasno savetovanje SKOJ-a za Bos. krajinu. Prisustvovali su članovi i sekretari okružnih i sreskih komiteta SKOJ-a, brigadni komiteti i Komitet SKOJ-a 4. udarne divizije NOVJ. Podneti su politički i organizacioni referat i referati o SKOJ-u i USAOJ-u.

⚔️ 15. 10. 1944. U Sanskom Mostu, na sreskoj konferenciji NOP-a, izabran Sreski odbor NOF-a za sanski srez.

⚔️ 11. 3. 1945. U Sanskom Mostu završen dvodnevni rad konferencije okružnih i sreskih prosvetnih referenata za Bosansku krajinu. Izabran je Inicijativni odbor učitelja Bosanske krajine.

⚔️ 20. 4. 1945. U Sanskom Mostu, po naređenju Štaba 2. udarnog korpusa JA, formirana Artiljerijska brigada 3. udarne divizije JA, sastava tri diviziona.

Dokumenti

📜 Desetodnevni izveštaj Zapovjedništva kopnene vojske od 22. maja 1941. glavnom stožeru vojskovođe o situaciji na teritoriji NDH sa podacima o zločinima ustaša i Nemaca kod Sanskog Mosta

📜 Izveštaj zapovjednika oružničkog voda Sanski Most o situaciji na području voda, hapšenju i zatvaranju u logor svih muškaraca pravoslavne vere i streljanju talaca u noći 31. jula i 1. avgusta 1941. godine

📜 Izveštaj zapovjednika Oružničkog voda Sanski Most od 3. avgusta 1941. Zapovjedništvu 3. hrvatske oružničke pukovnije Banjaluka o situaciji na području voda i streljanju 700 pravoslavaca-talaca od strane ustaša

📜 Naređenje Štaba Prvog bataljona Sloboda od 16 septembra 1941 god. partizanskom odredu u Jelašinovcima za rušenje pruge Bravsko - Sanski Most

📜 Naređenje Štaba Prvog bataljona Sloboda od 18 septembra 1941 god. komandiru Četvrtog odreda za formiranje jurišnog odreda radi izvođenja brzih i iznenadnih akcija na pravcima Bosanski Petrovac - Bravsko i Bravsko - Sanski Most

📜 Izveštaj Komande obaveštajnog odseka 6. armijskog korpusa od 21. oktobra 1941. Komandi korpusa o vojno-političkoj situaciji u Bosanskom Petrovcu, Ključu, Sanskom Mostu i Mrkonjić- -Gradu

📜 Naređenje štaba Prvog bataljona Prvog krajiškog NOP odreda od 8 aprila 1942 god. štabu Četvrte čete za strogu pripravnost u vezi sa pretstojećim pokretom neprijatelja iz Sanskog Mosta

📜 Izvještaj komandanta Operativnog štaba NOP odreda za Bos. Krajinu od 27 maja 1942 god. o borbi za oslobođenje Sanskog Mosta

📜 Saopštenje Operativnog štaba NOP i DV za Bosansku Krajinu od juna 1942 god. o napadu na Sanski Most i o drugim akcijama krajiških partizanskih odreda

📜 Zapovijest Operativnog štaba NOP i DV za Bosansku Krajinu od 10 juna 1942 god. za napad na Sanski Most

📜 Izvještaj komandanta Operativnog štaba NOP i.DV za Bosansku Krajinu od 27 juna 1942 god. o napadu na Sanski Most

📜 Izvještaj zajedničkog štaba Prvog i Drugog krajiškog NOP odreda od 31 jula 1942 god. Operativnom štabu NOP i DV za Bosansku Krajinu o borbama oko Sanskog Mosta

📜 Izvještaj štaba Trećeg bataljona Soko Trećeg krajiškog NOP odreda od 13 avgusta 1942 god. Operativnom štabu NOP i DV za Bosansku Krajinu o koncentraciji neprijatelja kod Mrkonjić Grada i Sanskog Mosta i o potrebi da se obezbjedi žetva oko Ključa

📜 Naređenje načelnika Vrhovnog štaba NOP i DV Jugoslavije od oktobra 1942 god. Operativnom štabu NOP i DO za Bosansku Krajinu za napad na Vrhpolje i neprijateljske položaje zapadno od Sanskog Mosta

📜 Izvještaj zamjenika komandanta Operativnog štaba NOP i DV za Bosansku Krajinu od 6 oktobra 1942 god. Operativnom štabu o napadu na Ključ i pripremama za napad na Sanski Most

📜 Izvještaj Operativnog štaba NOP i DV za Bosansku Krajinu od 10 oktobra 1942 god. Vrhovnom štabu NOP i DV Jugoslavije o zauzimanju Ključa i borbama oko Sanskog Mosta, Ljubije i Starog Majdana

📜 Zajedničko obaveštenje načelnika Vrhovnog štaba NOP i DV Jugoslavije i zamenika komandanta Operativnog štaba NOP i DO za Bosansku Krajinu od 14 oktobra 1942 god. Operativnom štabu za Bosansku Krajinu o mogućnosti neprijateljskog ispada od Sanskog Mosta i Ljubije

📜 Izvještaj obavještajnog oficira Šestog krajiškog NOP odreda od 16 oktobra 1942 god. Operativnom štabu NOP i DV za Bosansku Krajinu o brognom stanju neprijatelja u garnizonu Sanski Most i okolnim uporištima

📜 Izvještaj obavještajnog oficira Drugog bataljona Krajiške polubrigade od 28 oktobra 1942 god. Operativnom štabu NOP i DV za Bosansku Krajinu o stanju u Sanskom Mostu i okolnim neprijateljskim uporištima

📜 Pismo načelnika štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 23 novembra 1942 god. štabu Drugog bataljona Banijskog NOP odreda o borbama na sektoru Bosanski Novi-Sanski Most i o potrebi sadejstva hrvatskih jedinica

📜 Obavještenje štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 28 novembra 1942 god. štabu Pete krajiške (kozarske) brigade o borbama kod Sanskog Mosta i Bosanskog Novog i naređenje za rušenje komunikacije Prijedor - Kostajnica

📜 Izvještaj štaba Trećeg bataljona Prve krajiške NOU brigade od decembra 1942 god. štabu brigade o borbi sa njemačkom kolonom na komunikaciji Prijedor Sanski Most

📜 Izvještaj obavještajnog oficira Šeste krajiške NOU brigade od 2 decembra 1942 god. štabu brigade o brojnom stanju i naoružanju neprijatelja u Sanskom Mostu i okolnim uporištima

📜 Zapovijest Štaba 1. bosanskog NOU korpusa od 6. decembra 1942. štabovima 4. i 5. divizije za napad na Sanski Most

📜 Zapovijest štaba Pete divizije Prvog bosanskog NOU korpusa od 8 decembra 1942 god. za napad na Sanski Most i okolna neprijateljska uporišta

📜 Naređenje zamenika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 11 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa za razbijanje neprijateljskih pojačanja upućenih iz Prijedora posadi Sanskog Mosta

📜 Obaveštenje zamenika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 11 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o pripremama neprijatelja za deblokadu posade u Sanskom Mostu

📜 Obaveštenje zamenika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 11 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o krizi neprijateljskih snaga kod Sanskog Mosta i Prijedora

📜 Izvještaj štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 11 decembra 1942 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o borbama na Sanskom Mostu i okolnim neprijateljskim uporištima

📜 Izvještaj štaba Četvrte divizije od 11 decembra 1942 god. štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o toku borbi na Sanskom Mostu

📜 Naređenje zamenika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 12 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa za savlađivanje neprijateljskih snaga na desnoj obali Sane radi što bržeg stezanja obruča oko Sanskog Mosta

📜 Naređenje zamenika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 13 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa za dostavljanje operativnog izveštaja o borbama za Sanski Most

📜 Izvještaj štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 13 decembra 1942 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o zauzeću Škrljevite i Sasine i o borbama u Sanskom Mostu

📜 Izvještaj štaba Četvrte NOU divizije od 13 decembra 1942 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o zauzimanju neprijateljskih uporišta Stari Majdan i Stara Rijeka i o borbama u Sanskom Mostu

📜 Naređenje zamenika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 14 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa za ugrožavanje Prijedora i potpuno izolovanje Sanskog Mosta

📜 Izvještaj štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 14 decembra 1942 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o borbama za oslobođenje Sanskog Mosta

📜 Dnevni izvještaj domobranskog oficira za vezu pri 714 njemačkoj diviziji od 14 decembra 1942 god. o borbama oko Sanskog Mosta

📜 Naređenje zamenika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 15 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa za nastavljanje blokade i pojačanje zaseda na presečenim komunikacijama oko Sanskog Mosta

📜 Obavještenje Štaba 4. NOU divizije od 15. decembra 1942. upućeno štabovima potčinjenih brigada o dejstvima jedinica 1. bosanskog NOU korpusa na prostoriji Sanski Most – Ljubija – Bosanski Novi

📜 Izvještaj Štaba 4. divizije od 17. decembra 1942. Štabu 1. bosanskog NOU korpusa o situaciji na odsjeku Prijedor – Sanski Most

📜 Naređenje štaba Pete divizije Prvog bosanskog NOU korpusa od 18 decembra 1942 god. štabu Prve, Četvrte i Sedme krajiške brigade za raspored jedinica određenih za blokadu Sanskog Mosta

📜 Izvještaj štaba Pete divizije Prvog bosanskog NOU korpusa štabu korpusa o borbama na Sanskom Mostu i okolnim neprijateljskim uporištima od 10 do 19 decembra 1942 godine

📜 Izvještaj štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 20 decembra 1942 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o borbama na Sanskom Mostu

📜 Izvještaj štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 23 decembra 1942 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o borbama oko Bronzanog Majdana, Sanskog Mosta i o rušenju pruge Prijedor - Sanski Most

📜 Izvještaj štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 24 decembra 1942 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o stanju u bataljonima Trećeg krajiškog odreda i o borbama oko Sanskog Mosta

📜 Izvještaj štaba Pete divizije Prvog bosanskog NOU korpusa od 26 decembra 1942 god. štabu korpusa o borbama kod Bronzanog Majdana i Sanskog Mosta i o evakuaciji zaplijenjenog žita na oslobođenu teritoriju

📜 Obaveštenje pomoćnika načelnika Vrhovnog štaba NOV i POJ od 27 decembra 1942 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o sastavu i naoružanju neprijateljskih snaga u Sanskom Mostu i Banjoj Luci

📜 Naređenje Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od januara 1943 god. Štabu Pete divizije za upućivanje Prve krajiške brigade na teren istočno od Sanskog Mosta i Manjače

📜 Izvještaj Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 5 januara 1943 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o razbijanju četnika na Manjači i ispadu neprijatelja iz Sanskog Mosta

📜 Obavještenje Štaba 1. bosanskog NOU korpusa od 8. januara 1943. upućeno Oblasnom komitetu KPJ za Bosansku krajinu o akcijama u širem rejonu Sanskog Mosta od 20. decembra 1942. do 5. januara 1943. godine

📜 Izvještaj Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 6 januara 1943 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o borbama Prve i Sedme krajiške brigade kod Sanskog Mosta i Vilusa

📜 Naređenje Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 12 januara 1943 god. Štabu Pete divizije za rušenje komunikacija Banja Luka - Sitnica, Jajce - Mrkonjić Grad i Sanski Most - Ključ

📜 Izvještaj Štaba Četvrte divizije od 14 januara 1943 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o jačini neprijateljske posade u Sanskom Mostu

📜 Izvještaj Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 20 januara 1943 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o stanju u neprijateljskim garnizonima Ljubija, Prijedor, Sanski Most, Bosanski Novi i okolnim uporištima

📜 Izvještaj Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 21 januara 1943 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o borbama kod Sanskog Mosta, Vrhpolja, Brajić Tavana i Knežice

📜 Obavještenje Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 21 januara 1943 god. Štabu Pete divizije o borbama Šeste krajiške brigade kod Sanskog Mosta i o dolasku njemačke divizije iz Prijedora u Sanski Most

📜 Izvještaj štaba Pete divizije od 21 januara 1943 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o borbama sa Nijemcima i četnicima kod Sanskog Mosta i sela Stričića

📜 Obavještenje Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 23 januara 1943 god. Štabu Pete divizije o borbama kod Sanskog Mosta i naređenje za upućivanje dva bataljona u pravcu Dabra

📜 Izvještaj Štaba Pete divizije od 23 januara 1943 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o borbama na sektoru Sanskog Mosta i o rasporedu jedinica divizije

📜 Obavještenje Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 24 januara 1943 god. Štabu Sedme divizije o borbama jedinica korpusa protiv neprijatelja oko Sanskog Mosta i Ključa

📜 Obavještenje Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 25 januara 1943 god. Štabu Pete NOU divizije o borbama oko Banje Luke, Bpsanske Gradiške i Sanskog Mosta

📜 Obavještenje Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 3 februara 1943 god. Štabu Sedme NOU divizije o situaciji kod Sanskog Mosta i Ključa i potrebi zauzimanja sela Ripča

📜 Izvještaj Štaba Pete divizije od 12 februara 1943 god. Štabu Prvog bosanskog NOU korpusa o jačini neprijateljske posade u Sanskom Mostu i Ključu

📜 Izvještaj Štaba Prvog bosanskog NOU korpusa od 23 februara 1943 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o borbama Druge i Šeste brigade kod Lušci Palanke i na cesti Sanski Most-Bosanska Krupa

📜 Izvještaj Štaba Trinaeste brigade od 3 septembra 1943 god. Štabu Četvrte NOU divizije o rezultatima borbe na liniji Bronzani Majdan - Sasina - Sanski Most

📜 Izvještaj Štaba Drugog bosanskog NOU korpusa od 1 oktobra 1943 god. Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije o dejstvima oko Prijedora i Sanskog Mosta

📜 Naređenje Štaba Drugog bosanskog NOU korpusa od 10 oktobra 1943 gcd. Štabu Četvrte divizije za pripreme napada na Sanski Most

📜 Zapovest Štaba Drugog NOU korpusa od 15 oktobra 1943 god. Štabu Četvrte divizije za napad na Sanski Most

📜 Izvještaj komandanta Osme brigade od 21 oktobra 1943 god. Štabu Četvrte NOU divizije o rasporedu jedinica i napadu na Sanski Most

📜 Izvještaj Štaba Osme brigade od 22 oktobra 1943 god. Štabu Četvrte NOU divizije o rezultatima napada na Sanski Most

📜 Izvještaj Štaba Četvrte divizije od 23 oktobra 1943 god. Štabu Petog NOU korpusa o oslobođenju Sanskog Mosta i Piskavice

📜 Izvještaj Štaba Šeste brigade od 23 oktobra 1943 god. Štafou Četvrte NOU divizije o oslobođenju Sanskog Mosta

📜 Saopštenje Štaba 5. korpusa NOVJ od 25. oktobra 1943. o zauzimanju Sanskog Mosta i akcijama u zapadnoj Bosni i kod Travnika od 10. do 20. oktobra 1943. godine

📜 Izvještaj Štaba Četvrte divizije od 26 oktobra 1943 god. Štabu Petog NOU korpusa o borbama na liniji Prijedor-Sanski Most

📜 Izvještaj Štaba 4. divizije od 13. maja 1944. Štabu 5. korpusa NOVJ o borbama na prostoru Prijedor - Ljubija - Sanski Most od 6. do 11. maja

📜 Naređenje Štaba 39. NOU divizije od 19. maja 1944. Štabu 15. krajiške brigade za zatvaranje pravca Banja Luka - Sanski Most i za utvrđivanje položaja prema Banjoj Luci 

📜 Zapovijest Štaba 39. NOU divizije od 25. maja 1944. štabovima 15. i 16. krajiške brigade i Zmijanjskog NOP odreda za zatvaranje pravaca od Prijedora i Banje Luke ka Sanskom Mostu i za odbranu Sokolova i Kozica od četnika

📜 Izvještaj Štaba 15. krajiške NOU brigade od 7. juna 1944. Štabu 39. NOU divizije o rasporedu i aktivnosti brigade na širem rejonu Sanskog Mosta

📜 Naređenje Štaba 4. NOU divizije od 29. avgusta 1944. Štabu Podgrmečkog NOP odreda da zatvori pravce Ljubija - Sanski Most i Prijedor - Sanski Most

📜 Izveštaj Komande 1. lovačke eskadrile NOVJ od 8. septembra 1944. o lovačkoj zaštiti britanskih lovaca-bombardera do Sanskog Mosta i o izviđanju komunikacije Tuzla-Zvornik

📜 Izveštaj Štaba 1. vazduhoplovne baze 5. korpusa NOVJ od 27. novembra 1944. Štabu Korpusa o stanju aerodroma Sanski Most

Fotografije

Povezane odrednice

1. krajiški partizanski odred Glina Bosanska Krupa 3. udarni korpus NOVJ (1. bosanski) 718. pešadijska divizija 15. krajiška udarna brigada Bihać Četnici u drugom svetskom ratu Karlovac Bosanski Petrovac Jajce Narodni heroji Jugoslavije Avijacija u oslobodilačkom ratu 11. krajiška udarna brigada Napad NOVJ na Sanski Most 1943. Slavko Rodić Luftwaffe u Jugoslaviji 5. krajiška (kozarska) udarna brigada Borbe u Bosni i Hercegovini 1942. 6. krajiški (zmijanjski) partizanski odred Vrhovni štab NOVJ 187. rezervna divizija Donji Vakuf Napad NOVJ na Sanski Most 1942. Banja Luka Borbe za Jajce 1942. Ustanak u Bosni i Hercegovini 1941. Šefket Maglajlić Operacija Weiss Travnik Partizanska avijacija 2. krajiška udarna brigada Ni zrno žita okupatoru! Borbe u Bosni i Hercegovini 1945. Mrkonjić Grad 7. SS divizija Prinz Eugen 2. gorski zdrug (NDH) Zločini u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu 5. udarni korpus NOVJ (2. bosanski) Bitka za Prijedor 1944. 4. krajiška divizija NOVJ Tenkovi u Jugoslaviji u drugom svetskom ratu Genocid u NDH Prijedor Zimske operacije u Jugoslaviji 1943/1944 7. banijska divizija NOVJ Borbe u Bosni i Hercegovini 1943. 3. gorski zdrug (NDH) 2. krajiški partizanski odred Petrinja Italija u drugom svetskom ratu Kozara u oslobodilačkom ratu 5. krajiška udarna divizija NOVJ Omladina u ratu 6. krajiška udarna brigada 39. krajiška divizija NOVJ Zasede u oslobodilačkom ratu Politički komesari u NOR-u Ustaški zločini 1941. Diverzije u oslobodilačkom ratu 717. pešadijska divizija 1. krajiška udarna brigada Ustanak u NDH 369. legionarska divizija (vražja) Bosanski Novi Streljanja u oslobodilačkom ratu Slobodne teritorije u oslobodilačkom ratu 714. pešadijska divizija Ključ Bosansko Grahovo Saradnja četnika sa okupatorom 7. krajiška udarna brigada Nemački zločini u Jugoslaviji 373. legionarska divizija Tiger Borbe u Bosni i Hercegovini 1944.