Borbe za Jajce 1942.

⚔️ 0. 8. 1942. U sastavu 3. krajiškog NOP odreda, od bivših četnika iz sela oko r. Plive (kod Jajca) formiran Pljevski NO dobrovoljački bataljon.

⚔️ 16. 8. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao uputstvo Operativnom štabu NOP i DV za Bos. krajinu da se pripremi za zauzimanje Bos. Grahova, Mrkonjić-Grada i Jajca u cilju proširenja oslobođene teritorije i stvaranje čvrstog oslonca za preduzimanje dejstva ka San. Mostu, pl. Kozari i r. Uni.

⚔️ 30. 8. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio Operativnom štabu NOP i DV za Bos. krajinu uputstvo o učvršćivanju postignutih uspeha na širem području Mrkonjić-Grada i o pripremanju oslobođenja Jajca.

⚔️ 2. 9. 1942. Po naređenju VŠ NOP i DV Jugoslavije, u cilju prikrivanja priprema za napad na Jajce, ojačana 3. krajiška NOU brigada preko r. Une upala u Cazinsku krajinu, gde je posle dvodnevnih borbi zauzela Cazin i 14 okolnih sela. U borbi je ranjeno 70, a poginulo preko 100 domobrana, ustaša i milicionera. Ta diverzija je izazvala angažovanje jakih delova ustaške Ličke brigade, domobranske 1. brdske divizije i po jednog nemačkog oklopnog i inžinjerijskog bataljona ali -u prazno-.

⚔️ 3. 9. 1942. U Mrkonjić-Gradu održana okružna konferencija KPJ za Jajce, na kojoj je izabran novi OK KPJ za Jajce.

⚔️ 11. 9. 1942. Šesta istočnobosanska NOU brigada, sa Glavnim štabom NOP i DV za BiH i Pokrajinskim komitetom KPJ za BiH, otpočela petodnevni pokret iz Birča na Majevici i u Semberiju. Delovi domobranskog 3, 4. i 2. pešadijskog puka, nemačkog 750. pešadijskog puka i četnička Majevička brigada uzalud su pokušali da je na pl. Jelici okruže i unište.

⚔️ 25. 9. 1942. Pod rukovodstvom Operativnog štaba NOP i DV za Bos. krajinu, 1. i 2. krajiška, 2. proleterska i 4. crnogorska NOU brigada i tri bataljona 3. krajiškog NOP odreda, posle 18-časovne borbe, zauzeli utvrđeni garnizon Jajce. Posada (ojačani ustaški 17. bataljon, 2. bataljon domobranskog 9. pešadijskog puka i četa žandarma - do 1000 vojnika) uglavnom je uništena. Zaplenjeni su naoružanje i oprema dva ojačana bataljona.

⚔️ 26. 9. 1942. Delovi 4. crnogorske NOU brigade sprečili intervenciju jedne nemačke čete i oko 200 domobrana i žandarma iz D, Vakufa prema Jajcu i razbili posadu ž. st. Vijenac, jačine domobranske čete. U borbi kod s. Vijenca poginuli su zamenik političkog komesara 1. bataljona 3. krajiškog NOP odreda Milan Ilić i politički komesar 1. čete 1. bataljona 4. crnogorske NOU brigade Vojin Dragović, narodni heroji.

⚔️ 28. 9. 1942. Jake nemačke, italijanske, četničke i ustaško-domobranske snage (oko 50.000 vojnika) iz rejona Banje Luke, Travnika, Mostara, Sinja i Knina otpočele ofanzivna dejstva (ciklus operacija -Dinara-). U toku prozorske (-Alfa-), prve jajačke (-Jajce I-), Livanjske (-Beta-) i druge jajačke operacije (-Jajce II-) neprijatelj je ovladao delom slobodne teritorije oko Prozora, Livna i Jajca, ali su njegove snage, protivudarima u rejonu Ključa i Bos. Grahova i brojnim manjim napadima jedinica Operativnog štaba NOP i DV za Bos. krajinu, 4. operativne zone NOP odreda Hrvatske i Grupe proleterskih i udarnih brigada, razvučene i iscrpljene pa je 31. oktobra obustavio dejstva a da nije izveo još dve planirane operacije.

⚔️ 28. 9. 1942. Glavnine nemačke 714. i 718. pešadijske divizije, ojačane bataljonom -Ludvig fon Baden-, ustaškim 21. bataljonom, delovima domobranskog 2. i 3. korpusa i sa pet odreda Glavnog štaba bosanskih četničkih odreda, koncentričnim dejstvom iz rejona San. Most - Banja Luka i D. Vakuf - Travnik, otpočele prvu jajačku operaciju (-Jajce I-) deo nemačko-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija -Dinara-), Do 6. oktobra su ovladale Ključem, Mrkonjić-Gradom i Jajcem. Iznenađeni Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinu, sa šest brigada i dva odreda na tome sektoru, zbog slabih veza nije mogao pružiti jači otpor, ali je jedinice izvukao ispod udara nadmoćnih neprijateljskih snaga.

⚔️ 0. 10. 1942. Kod s. Kozila (blizu Jajca) četnici uništili bolnicu 3. krajiškog NOP odreda i pobili veću grupu ranjenika i nekoliko lekara.

⚔️ 2. 10. 1942. Obuhvatnim manevrom preko planine Lisine nemačka borbena grupa -Vedel- potisnula 2. proletersku NOU brigadu prema selu Jezeru (blizu Jajca) i zauzela Mrkonjić-Grad.

⚔️ 3. 10. 1942. U s. G. Bukovici (kod Brezovog Polja) četnička Majevička brigada opkolila dva bataljona 6, istočnobosanske NOU brigade. Iznenađeni u nepovoljnoj situaciji, bataljoni su se izvukli iz okruženja preko položaja jednog četničkog bataljona, čiji borci nisu hteli da pucaju na partizane. U borbi je poginuo zamenik političkog komesara čete Omer Maslić, narodni heroj.

⚔️ 4. 10. 1942. Delovi nemačke 714. i 718. pešadijske divizije, nastupajući od Mrkonjić-Grada i D. Vakufa, zauzeli Jajce. Delovi 4. crnogorske i 3. sandžačke NOU brigade i 3. krajiškog NOP odreda blagovremeno su evakuisali pozadinske ustanove i uništili fabriku karbida i druge važne objekte.

⚔️ 5. 10. 1942. Kod sela Lisnika (blizu Bosanske Rače) 6. istočnobosanska NOU brigada se, na tri čamca, prebacila preko reke Save u Bosutske šume, ostavivši na planini Majevici svoj 2. bataljon.

⚔️ 10. 10. 1942. Delovi domobranske 4. brdske brigade iz Daruvara i s. Batinjana (kod Daruvara) otpočeli dvodnevni napad na delove 1. slavonskog NOP odreda i Proleterskog bataljona Bosanske krajine u rejonu s. Bijela - s. Borki. U borbama do 11. oktobra neprijateljske snage su odbijene i prinuđene na povlačenje prema Daruvaru, pretrpevši gubitke od 13 ranjenih oficira i vojnika. Zaplenjeno je 7 pušaka, 2 automata i 1 top.

⚔️ 18. 10. 1942. Komandant četničkih snaga na Ozrenu obavezao se komandantu nemačke 718. divizije da će sa ustaško-domobranskim i nemačkim snagama učestvovati u operacijama -čišćenja- Majevice, pa je, zauzvrat, primio 750 pušaka, 19 mitraljeza i 4.000 okupacionih maraka.

⚔️ 21. 10. 1942. Glavnina nemačke 718. pešadijske divizije, ojačana ustaško-domobranskim snagama (devet pešadijskih bataljona, 4 artiljerijska diviziona i jedan oklopni bataljon), i nemačko-domobransko-četnička borbena grupa -Tomas-, jačine oko dva bataljona, otpočela jedanaestodnevnu drugu jajačku operaciju (-Jajce II-) za razbijanje partizanskih jedinica u Janju i Pljevi, deo nemačko-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija -Dinara-), Treća sandžačka NOU brigada i 3. krajiški NOP odred izvukli su se na greben Vitoroga bez većih gubitaka. Nemački vojnici su opljačkali i spalili sva napuštena sela i na najsvirepiji način pobili deo stanovništva, koje je, ostalo kod kuća.

⚔️ 26. 10. 1942. Preko s. Jezera nemačka pukovska borbena grupa -Šušnig- 718. pešadijske divizije prodrla u Mrkonjić-Grad. Manji delovi 3. sandžačke NOU brigade povukli su se na jugozapad. Nemačke vlasti su u gradu pohapsile 273 lica koja su sproveli u Jajce.

⚔️ 26. 11. 1942. Posle dvodnevnih borbi 1. proleterska i 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije, NOVJ, 1, dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ i delovi 3. krajiškog NOP odreda zauzeli Jajce. Nemačka motorizovana borbena grupa -Anaker- (jedan i po bataljon), intervencijom iz D, Vakufa, omogućila je izvlačenje manjeg dola posade. Za veliko junaštvo i primerno ispunjavanje postavljenih zadataka, VŠ NOV i POJ pohvalio je 1. dalmatinsku NOU brigadu. U borbi je pored ostalih poginuo pomoćnik političkog komesara čete u 3. krajiškom NOP odredu Stipo Đerek, narodni heroj.

⚔️ 0. 12. 1942. Po direktivi VŠ NOV i POJ, 1. proleterska i 3. udarna divizija NOVJ, posle napuštanja Jajca, prodrle u srednju Bosnu, razbile brojne četničke jedinice, presekle komunikacije između Banje Luke i Doboja, ugrozile Banju Luku i železničke pruge u dolini r. Bosne i r. Lašve i stvorile uslove za razmah oslobodilačke borbe u tom kraju.

⚔️ 0. 12. 1942. U Jajcu, po naređenju Štaba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, formirana Komanda vojnog područja Jajce.

⚔️ 1. 12. 1942. Treća udarna divizija NOVJ, ojačana 3. proleterskom NOU brigadom i delovima 3. krajiškog NOP odreda, pri napadu na železničku prugu Turbe - D. Vakuf, naišla na nemačku 718. pešadijsku diviziju (bez dva bataljona), ojačanu delovima ustaške 5. brigade i domobranskog 9. i 15. pešadijskog puka, u razvoju za napad prema Jajcu. Posle žestokog susretnog boja s nadmoćnim neprijateljem 3. udarna divizija NOVJ je vodila odbrambene borbe sve do 6. decembra kada je neprijatelj, zauzeo Jajce. U tim borbama je, pored ostalih, poginuo komandant 1. dalmatinske NOU brigade Marijan Bilić, narodni heroj.

⚔️ 1. 12. 1942. Vrhovni komandant NOV i PO Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio 1. dalmatinsku NOU brigadu što je uspešno izvršila zadatke u borbama za zauzimanje Jajca.

⚔️ 5. 12. 1942. Delovi nemačke 718. pešadijske divizije ušli u evakuisano Jajce, pošto se prethodno 3. udarna divizija NOVJ, zamorena višednevnim borbama, povukla preko r. Ugra.

⚔️ 5. 12. 1942. Po naređenju Vrhovnog komandanta NOV i POJ formiran Štab operativnog sektora Mrkonjić-Grad-Jajce, koji je objedinjavao dejstva po jednog bataljona 5. crnogorske i 10. hercegovačke NOU brigade i dva bataljona 3. krajiškog NOP odreda, sa zadatkom: odbrana pravca Jajce-Mrkonjić-Grad.

⚔️ 11. 12. 1942. Vrhovni komandant NOV i PO Josip Broz Tito ukazao Štabu 3. udarne divizije NOVJ na taktičke greške i propuste u borbama za odbranu Jajca i dao mu direktivu za ofanzivna dejstva na neprijateljske komunikacije na prostoriji Travnik - D. Vakuf - Čosići.