Pohod proleterskih brigada u Zapadnu Bosnu

⚔️ 20. 6. 1942. U šumi iznad s. Vrbniče (na pl. Zelengori) održano savetovanje VŠ NOP i DV Jugoslavije sa štabovima 1, 2, 3. i 4. proleterske NOU brigade. Vrhovni komandant Josip Broz Tito je dao ocenu proteklih borbi, analizirao novonastalu situaciiu i istakao nužnost pohoda brigada ka Bosanskoi kraiini. Razrađeni su zadaci poiedinih brigada u prvoj etapi (prelaz puta Foča-Kalinovik-Ulog i izbijanje na Treskavicu) i izdata su uputstva o svestranoj pripremi jedinica za pomenuti pohod, koji bi počeo kroz tri do četiri dana.

⚔️ 22. 6. 1942. U šumi iznad s. Vrbniče (na pl. Zelengori) vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao istorijsku zapovest za pohod grupe proleterskih udarnih brigada u Bosansku krajinu, radi povezivanja s partizanskim jedinicama Bosanske krajine i Hrvatske. Ta odluka predstavlja značajnu prekretnicu u ratu i revoluciji naroda Jugoslavije. Početak pohoda je određen za 24. jun.

⚔️ 24. 6. 1942. Otpočeo pohod grupe proleterskih udarnih brigada za Bosansku krajinu. Brigade su nastupale iz rejona s. Vrbnica - s. Grendići (na pl. Zelengori), u dve kolone: desna (2. proleterska i 4. proleterska (crnogorska) NOU brigada) opštim pravcem Kalinovik - pl. Treskavica - Kreševo - G. i D. Vakuf - Kupres, i leva (1. proleterska i 3. proleterska (sandžačka) NOU brigada) opštim pravcem Kalinovik - pl. Treskavica - pl. Bjelašnica - Konjic - Prozor - Livno - pl. Cincar, sa zadatkom da na svojim pravcima nastupanja ruše komunikacije i oslobađaju naselja.

⚔️ 2. 7. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Josip Broz Tito izdao štabovima proleterskih udarnih brigada naređenje da prilikom pohoda u pravcu Bos. krajine suzbijaju sve nepravilne postupke boraca i intendantskih i drugih organa prema stanovništvu (u pogledu rekvizicije, konfiskacije ili zaplene namirnica i stoke).

⚔️ 2. 7. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao grupi proleterskih udarnih brigada zapovest da napadnu ustaško-domobranske i žandarmerijske posade koje su obez.beđivale železničku prugu Sarajevo-Konjic i da zatim ovu prugu pređu, porušivši sve objekte i uređaje na njoj.

⚔️ 3. 7. 1942. Grupa proleterskih udarnih brigada porušila železničku prugu Blažuj-Konjic (40 km). Uništeno je 10 ž. st. sa posadama, uređajima i zatečenim vojnim parkom i 2 pilane. Do 8. jula su porušene još četiri ž. st. i oko 20 km železničke pruge. Ukupno je uništeno 32 lokomotive, 2 veća mosta (Lukač i Ostrožac), 14 ž. st., 1 ložionica i 76 vagona.

⚔️ 6. 7. 1942. Kod Bradine (na pruzi Sarajevo-Mostar) inžinjerijski delovi Grupe proleterskih udarnih brigada srušili železnički most Lukač (danas: Bobotov most), raspona 52 m, čija je opravka trajala 2 meseca i 6 dana.

⚔️ 8. 7. 1942. Dva bataljona 1. proleterske NOU brigade, posle duže borbe, savladali ojačani 1. bataljon domobranskog 7. pešadijskog puka i zauzeli Konjic. Uništena su ž. st. i ložionica sa 25 lokomotiva i 76 vagona.

⚔️ 10. 7. 1942. US, Solakovu Kulu (kod Prozora) u VŠ NOP i DV Jugoslavije stigli prvi kuriri iz GŠ NOP odreda za Sloveniju.

⚔️ 11. 7. 1942. U rejonu s. Kulaglića (kod Prozora), u susretnoj borbi između 4. bataljona 1. proleterske NOU brigade i jedne čete ustaške Crne legije, smrtno ranjena, a sledećeg dana podlegla ranama, politički komesar čete u 4. bataljonu Olga Jovićić Rita, narodni heroj.

⚔️ 13. 7. 1942. U s. Kalinu (kod Bugojna) od artiljerijske granate poginuo zamenik političkog komesara 1. bataljona 2. proleterske NOU brigade Milisav Matović, narodni heroj.

⚔️ 13. 7. 1942. Ojačana 3. proleterska NOU brigada razbila posadu od tri čete ustaša i zauzela Prozor.

⚔️ 14. 7. 1942. Italijansko-četničke snage iz Rame i Jablanice ušle u Konjic, koji su napustili delovi 1. proleterske NOU brigade i Mostarski (ranije Konjički bataljon).

⚔️ 14. 7. 1942. Posle 24-časovne borbe delovi 1. proleterske NOU brigade uništili posadu jakog žandarmerijsko-ustaškog uporišta Šćit (kod Prozora). Naročito žestok otpor pružili su ustaše i fratri iz manastira Šćit.

⚔️ 16. 7. 1942. Ojačana 4. proleterska NOU brigada napala dobro branjeni garnizon Bugojno (oko 900 vojnika - uglavnom ustaša). Uprkos velikom zalaganju napad je, uz osetne gubitke, odbijen. U borbi je ranjeno 23 i poginulo 22 borca među kojima i Milorad Jovančević, narodni heroj iz 4. batalojona 4. proleterske NOU brigade.

⚔️ 16. 7. 1942. Delovi ustaške Crne legije, koji su se probijali iz D. Vakufa u blokirani garnizon Bugojno, odbacili 3. bataljon 2. proleterske NOU brigade iz s. Urije, gde su zatim, pobili 65 ljudi, žena i dece. U borbi je poginula i politički komesar čete Rada Miljković, narodni heroj. Protivnapadom pristiglih pojačanja neprijatelj je istog dana odbačen u D. Vakuf, dok mu se glavnina probila u Bugojno.

⚔️ 20. 7. 1942. Druga i 4. proleterska NOU brigada i tri bataljona 1. proleterske NOU brigade izvršili novi napad na ponovno ojačani garnizon u Bugojnu. Slabo organizovan i nejednovremeno i nepovezano otpočet, napad se, i pored obostrano vrlo visokih gubitaka, završio neuspehom.

⚔️ 20. 7. 1942. Posle jedanaestodnevne blokade delovi 5. i 3. krajiškog NOP odreda zauzeli Glamoč. Glavnina 18. čete domobranskog 13. pešadijskog puka probila se u Livno, dok je ostatak uništen.

⚔️ 24. 7. 1942. Peta proleterska NOU brigada i Hercegovački NOP odred, opterećeni bolnicom i zbegom, otpočeli osmodnevni marš pod borbom sa pl. Zelengore prema Prozoru. Do Igman-planine na maršu je učestvovao i Kalinovički NOP odred (50 boraca), čije je poznavanje terena znatno koristilo.

⚔️ 26. 7. 1942. U rejonu s. D. Malovana (kod Kupresa) vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito održao prvi sastanak sa štabom 4. operativne zone NOP odreda Hrvatske da bi se upoznao sa situacijom u Dalmaciji.

⚔️ 28. 7. 1942. Ispadom iz Kupresa jedan ojačani bataljon ustaške Crne legije, podržan četom tenkova i avijacijom, iznenadio delove 3. i 1. proleterske NOU brigade, uništio s. Malovan i zauzeo Šujicu i Duvno. Istovremeni pokušaj neprijateljske posade iz Livna da se sa ovim bataljonom poveže u Šujici sprečio je na Borovoj glavi partizanski bataljon -Vojin Zirojević-.

⚔️ 29. 7. 1942. Između s. Bilog Briga i Trnove Poljane (na putu Sinj-Livno) jedinice 1. dalmatinskog udarnog bataljona, u petočasovnoj borbi, razbile italijansku motorizovanu kolonu. Zapaljeno je 16 a oštećeno 7 kamiona. Oko 150 neprijateljskih vojnika je poginulo. Zaplenjeno je: 1 minobacač sa 72 mine, 41 puška, 2500 metaka i druga ratna oprema.

⚔️ 0. 8. 1942. Ostatak Kalinovičkog NOP odreda probio se sa Igmana na oslobođenu teritoriju, u rejon Prozora, gde je uključen u 10. hercegovačku NOU brigadu kao četa.

⚔️ 0. 8. 1942. Naređenjima VŠ NOP i DV Jugoslavije, na novooslobođenoj teritoriji Prozor - Duvno - Livno - Kupres - G. Vakuf, u sastavu 3. krajiškog NOP odreda, Livanjskog vojnog područja i 4. operativne zone NOP odreda Hrvatske, formirano pet novih partizanskih bataljona (Livanjski, Duvanjski -Mihovil Tomić-, Kupreški, Prozorski i Zijametski).

⚔️ 0. 8. 1942. U s. Blagaju (kod Kupresa) održana prva sreska konferencija KPJ za Kupres.

⚔️ 0. 8. 1942. U Livnu, po naređenju VŠ NOP i DV Jugoslavije, formirana komanda Livanjskog vojnog područja.

⚔️ 0. 8. 1942. U Livnu formiran OK SKOJ-a za Livno.

⚔️ 0. 8. 1942. U Livnu, na konferenciji građana i predstavnika seoskih i opštinskih NO odbora, izabran SNO odbor za Livno.

⚔️ 0. 8. 1942. Štab 4. operativne zone NOP odreda Hrvatske uputio Štabu 5. krajiškog NOP odreda pismo o potrebi da se onesposobi put Grahovo-Livno i o razmeni italijanskih zarobljenika za grupu rodoljuba u italijanskim zatvorima.

⚔️ 1. 8. 1942. U noćnom napadu uoči ovog dana 2. proleterska NOU brigada, jedan bataljon 3. proleterske NOU brigade i delovi 3, krajiškog NOP odreda i bataljona -Vojin Zirojević- zauzeli s. Zlosela i visove oko Kupresa a zatim upali u Kupres, ali ga zbog snažnog otpora ustaške i milicijske posade i slabog sadejstva, nisu zauzeli.

⚔️ 1. 8. 1942. Delovi 1. i 3. proleterske NOU brigade zauzeli Duvno i Šujicu savladavši manji otpor u Duvnu. Ustaško-domobranske posade su se povukle u Kupres. U borbi sa ustašama kod s. Malovana je poginuo komandir 3. čete 1. bataljona 3. proleterske NOU brigade Živko Ljujić, narodni heroj.

⚔️ 4. 8. 1942. Delovi 1. i 3. proleterske (sandžačke) NOU brigade i 5. krajiškog NOP odreda i bataljon -Vojin Zirojević- (svega 10 bataljona), pod neposrednim rukovodstvom VŠ NOP i DV Jugoslavije, u noćnom napadu zauzeli Livno. Posada oko dva bataljona (900) domobrana i ustaša - uglavnom je zarobljena i delom uništena. Poslednja grupe čije su jezgro sačinjavali naoružani službenici nemačkog preduzeća -Lajhtmetal- i 2. četa 20. ustaškog bataljona, uništena je tek 7. avgusta. Pri njenom uništenju je poginuo komandant 1. bataljona 3. proleterske NOU brigade Momir Pucarević, narodni heroj.

⚔️ 5. 8. 1942. Na Vagnju (na putu Senj-Livno) jedinice Srednjodalmatinskog NOP odreda napale italijansku posadu, ali su se posle petočasovne borbe morale povući uz gubitke od 6 mrtvih i preko 20 ranjenih boraca. U toj borbi je poginuo i komandant 1. dalmatinskog udarnog bataljona Ante Jonić, narodni heroj. Neprijatelj je imao 1 mrtvog, 11 ranjenih i 2 nestala.

⚔️ 10. 8. 1942. Kod s. D. Malovana (blizu Kupresa), po direktivi VŠ NOP i DV Jugoslavije, od Hercegovačkog NOP odreda i Mostarskog partizanskog bataljona formirana 10. hercegovačka NOU brigada.

⚔️ 11. 8. 1942. U s. Glavicama (kod Bugojna) delovi ustaške Crne legije poklali 76 žena, dece i staraca.

⚔️ 11. 8. 1942. Druga i 4. proleterska NOU brigada, 10. hercegovačka NOU brigada i delovi 3. proleterske NOU brigade i 3. krajiškog NOP odreda izvršili napad na utvrđeni garnizon Kupres (1500 ustaša Crne legije i mesnih milicionera sa baterijom topova i oklopnim automobilom). Iako su dve čete bile prodrle u grad, neprijatelj je protivnapadom, uz znatne obostrane gubitke, odbacio partizanske snage na polazne položaje.

⚔️ 13. 8. 1942. Druga proleterska, 1. krajiška, 2. bataljon 3. sandžačke, 4. crnogorska i 10. hercegovačka NOU brigada i delovi 3. krajiškog NOP odreda, pod komandom Operativnog štaba kupreških snaga, ponovili napad na Kupres. Frontalni juriš je zaustavljen pred rovovima na ivici grada. Uporni neprijatelj prvo je izbacio iz grada uklinjene delove 1. krajiške i 4. crnogorske NOU brigade, a zatim odbacio i sve ostale snage. U napadima na Kupres (11-14. avgusta) naše jedinice su imale 141 ranjenog i 97 mrtvih boraca, među kojima je sedam narodnih heroja: Špiro Mugoša, zamenik komandanta 4. crnogorske NOU brigade, Dušan Metlić i Simo Šolaja, komandanti 1. i 2. bataljona 3. krajiškog NOP odreda, Mašo Brguljan i Sekula Popović, politički komesari četa, Jelica Mašković Jeja, desetar, i Đuro Petrović, puškomitraljezac - svi iz 4. crnogorske NOU brigade. Gubici neprijatelja su bili 72 mrtva i 115 ranjenih.

⚔️ 15. 8. 1942. Iz Livna Aleksandar Ranković, član Politbiroa CK KPJ i VŠ NOP i DV Jugoslavije, uputio pismo vrhovnom komandantu NOP i DV Jugoslavije Josipu Brozu Titu: izveštava o problemu odnosa Srba, Hrvata i muslimana livanjskog područja i o merama za sređivanje političkih prilika posle oslobođenja Livna; ukazuje na sektaške greške drugova iz PK KPJ za Dalmaciju prema predstavnicima građanskih partija i izveštava o preduzetim merama za suzbijanje grešaka prema narodu.

⚔️ 16. 8. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Štabu 3. krajiškog NOP odreda da na prostoriji Livno - G. Vakuf - Travnik formira dva bataljona koji će dejstvom na komunikaciji Travnik - D. i G. Vakuf i u širem rejonu Kupresa ceo taj kraj aktivirati i podići u borbu.

⚔️ 19. 8. 1942. PK KPJ za BiH uputio rudarima tuzlanskog basena proglas s pozivom na masovnije stupanje u NOB, obaveštavajući ih o pobedama proleterskih udarnih brigada na pohodu u Bosansku krajinu, o rezultatima Moskovske konferencije kao i o situaciji u svetu.

⚔️ 22. 8. 1942. Formiran Operativni štab južne grupe brigada (1. proleterska, 1. dalmatinska i 10. hercegovačka NOU brigada i 5. krajiški i Južnodalmatinski NOP odred) sa zadatkom da objedini komandu u predelu Livno, Duvno, Aržano i zatvori pravce od Imotskog, Sinja, Bos. Grahova i Mostara.

⚔️ 29. 8. 1942. Ustaško-domobranska posada Kupresa (oko 1.000 ustaša i domobrana) izvršila ispad u s. Blagaj i Novo Selo, potisnula 1. bataljon 4. crnogorske NOU brigade i dve čete Kupreškog bataljona 3. krajiškog NOP odreda, spalila oko 250 domova i pobila oko 150 ljudi, žena i dece.