4. proleterska (crnogorska) udarna brigada

⚔️ 17. 6. 1942. U s. Ljubini (na pl. Zelengori), po odluci vrhovnog komandanta NOP i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita, formirana 4. proleterska (crnogorska) NOU brigada, sastava: pet bataljona (od dva bataljona Lovćenskog i od po jednog bataljona Zetskog, Komskog i Durmitorskog NOP odreda).

⚔️ 20. 6. 1942. U šumi iznad s. Vrbniče (na pl. Zelengori) održano savetovanje VŠ NOP i DV Jugoslavije sa štabovima 1, 2, 3. i 4. proleterske NOU brigade. Vrhovni komandant Josip Broz Tito je dao ocenu proteklih borbi, analizirao novonastalu situaciiu i istakao nužnost pohoda brigada ka Bosanskoi kraiini. Razrađeni su zadaci poiedinih brigada u prvoj etapi (prelaz puta Foča-Kalinovik-Ulog i izbijanje na Treskavicu) i izdata su uputstva o svestranoj pripremi jedinica za pomenuti pohod, koji bi počeo kroz tri do četiri dana.

⚔️ 24. 6. 1942. Otpočeo pohod grupe proleterskih udarnih brigada za Bosansku krajinu. Brigade su nastupale iz rejona s. Vrbnica - s. Grendići (na pl. Zelengori), u dve kolone: desna (2. proleterska i 4. proleterska (crnogorska) NOU brigada) opštim pravcem Kalinovik - pl. Treskavica - Kreševo - G. i D. Vakuf - Kupres, i leva (1. proleterska i 3. proleterska (sandžačka) NOU brigada) opštim pravcem Kalinovik - pl. Treskavica - pl. Bjelašnica - Konjic - Prozor - Livno - pl. Cincar, sa zadatkom da na svojim pravcima nastupanja ruše komunikacije i oslobađaju naselja.

⚔️ 28. 6. 1942. Četvrta proleterska NOU brigada, posle borbe protiv žandarma i muslimanske milicije zauzela sela Lediće, Dejčiće, Ostojiće i Šabance. U borbi je poginulo 7 neprijateljskih vojnika. Brigada je zaplenila 1 minobacač, 1 p. mitraljez i 18 pušaka.

⚔️ 6. 7. 1942. Dva bataljona 2. proleterske NOU brigade zauzeli Kreševo, i u sađejstvu sa dva bataljona 4. proleterske NOU brigade rasterali 176 ustaša, žandarma i milicionera, demolirali žand. st., opštinsku zgradu i rudnička postrojenja i spalili pilanu.

⚔️ 6. 7. 1942. Nastupajući u više kolona s komunikacije Fojnica-Kiseljak-Blažuj ojačani 738. puk nemačke 718. divizije, uz podršku avijacije, povratio Kreševo i odbacio 2. i 4. proletersku NOU brigadu iz dolina r. Lepenice i r. Kreševčice na pl. Bitovnji.

⚔️ 11. 7. 1942. Treći bataljon 4. proleterske NOU brigade lako savladao manju ustaško-žandarmerijsku posadu i zauzeo G, Vakuf, gde su sutradan formirani NO odbor i Komanda mesta.

⚔️ 16. 7. 1942. Ojačana 4. proleterska NOU brigada napala dobro branjeni garnizon Bugojno (oko 900 vojnika - uglavnom ustaša). Uprkos velikom zalaganju napad je, uz osetne gubitke, odbijen. U borbi je ranjeno 23 i poginulo 22 borca među kojima i Milorad Jovančević, narodni heroj iz 4. batalojona 4. proleterske NOU brigade.

⚔️ 20. 7. 1942. Druga i 4. proleterska NOU brigada i tri bataljona 1. proleterske NOU brigade izvršili novi napad na ponovno ojačani garnizon u Bugojnu. Slabo organizovan i nejednovremeno i nepovezano otpočet, napad se, i pored obostrano vrlo visokih gubitaka, završio neuspehom.

⚔️ 11. 8. 1942. Druga i 4. proleterska NOU brigada, 10. hercegovačka NOU brigada i delovi 3. proleterske NOU brigade i 3. krajiškog NOP odreda izvršili napad na utvrđeni garnizon Kupres (1500 ustaša Crne legije i mesnih milicionera sa baterijom topova i oklopnim automobilom). Iako su dve čete bile prodrle u grad, neprijatelj je protivnapadom, uz znatne obostrane gubitke, odbacio partizanske snage na polazne položaje.

⚔️ 13. 8. 1942. Druga proleterska, 1. krajiška, 2. bataljon 3. sandžačke, 4. crnogorska i 10. hercegovačka NOU brigada i delovi 3. krajiškog NOP odreda, pod komandom Operativnog štaba kupreških snaga, ponovili napad na Kupres. Frontalni juriš je zaustavljen pred rovovima na ivici grada. Uporni neprijatelj prvo je izbacio iz grada uklinjene delove 1. krajiške i 4. crnogorske NOU brigade, a zatim odbacio i sve ostale snage. U napadima na Kupres (11-14. avgusta) naše jedinice su imale 141 ranjenog i 97 mrtvih boraca, među kojima je sedam narodnih heroja: Špiro Mugoša, zamenik komandanta 4. crnogorske NOU brigade, Dušan Metlić i Simo Šolaja, komandanti 1. i 2. bataljona 3. krajiškog NOP odreda, Mašo Brguljan i Sekula Popović, politički komesari četa, Jelica Mašković Jeja, desetar, i Đuro Petrović, puškomitraljezac - svi iz 4. crnogorske NOU brigade. Gubici neprijatelja su bili 72 mrtva i 115 ranjenih.

⚔️ 29. 8. 1942. Ustaško-domobranska posada Kupresa (oko 1.000 ustaša i domobrana) izvršila ispad u s. Blagaj i Novo Selo, potisnula 1. bataljon 4. crnogorske NOU brigade i dve čete Kupreškog bataljona 3. krajiškog NOP odreda, spalila oko 250 domova i pobila oko 150 ljudi, žena i dece.

⚔️ 7. 9. 1942. Iz Kupresa oko 3.000 ustaša i domobrana otpočelo prodor duž komunikacije Kupres-Šujica-Duvno-Posušje-Imotski. Iskoristivši nedovoljno sadejstvo 1. proleterske i 4. crnogorske NOU brigade, ustaše i domobrani su za 4 dana, uz manje borbe, zauzeli Šujicu i Duvno i uspostavili vezu sa svojim garnizonima u Posušju i Imotskom, uz put spalivši više sela.

⚔️ 18. 9. 1942. Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinu, 1. i 2. krajiškom i 2. proleterskom NOU brigadom i delovima 3. sandžačke i 4. crnogorske NOU brigade i 6. krajiškog NOP odreda, otpočeo protivudar (na Manjači) na nemačku pukovsku borbenu grupu -Vedel-. Prodorom 3. krajiške NOU brigade od Ključa prema Bronzanom Majdanu borbena grupa -Vedel- se povukla na prilaze Banje Luke kod s. Han-Kola.

⚔️ 25. 9. 1942. Pod rukovodstvom Operativnog štaba NOP i DV za Bos. krajinu, 1. i 2. krajiška, 2. proleterska i 4. crnogorska NOU brigada i tri bataljona 3. krajiškog NOP odreda, posle 18-časovne borbe, zauzeli utvrđeni garnizon Jajce. Posada (ojačani ustaški 17. bataljon, 2. bataljon domobranskog 9. pešadijskog puka i četa žandarma - do 1000 vojnika) uglavnom je uništena. Zaplenjeni su naoružanje i oprema dva ojačana bataljona.

⚔️ 26. 9. 1942. Delovi 4. crnogorske NOU brigade sprečili intervenciju jedne nemačke čete i oko 200 domobrana i žandarma iz D, Vakufa prema Jajcu i razbili posadu ž. st. Vijenac, jačine domobranske čete. U borbi kod s. Vijenca poginuli su zamenik političkog komesara 1. bataljona 3. krajiškog NOP odreda Milan Ilić i politički komesar 1. čete 1. bataljona 4. crnogorske NOU brigade Vojin Dragović, narodni heroji.

⚔️ 4. 10. 1942. Delovi nemačke 714. i 718. pešadijske divizije, nastupajući od Mrkonjić-Grada i D. Vakufa, zauzeli Jajce. Delovi 4. crnogorske i 3. sandžačke NOU brigade i 3. krajiškog NOP odreda blagovremeno su evakuisali pozadinske ustanove i uništili fabriku karbida i druge važne objekte.

⚔️ 10. 10. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio da se od 3. sandžačke i 4. crnogorske NOU brigade formira udarna grupa za zaštitu pravca Mrkonjić-Grad-Mliništa, razoružavanje četničkih elemenata i politički rad na terena, a od 2. proleterske i 2. dalmatinske NOU brigade formira udarna grupa za zaštitu pravaca Bos. Grahovo - Drvar i Bos. Grahovo - Peulje - Livanjsko polje.

⚔️ 12. 10. 1942. Grupa brigada (2. proleterska, 3. sandžačka i 4. crnogorska NOU) zauzela Mrkonjić-Grad iz koga se nemačka borbena grupa -Tomas- povukla u s. Sitnicu. Ostavljeni delovi četnika i domobrana lako su razbijeni.

⚔️ 1. 11. 1942. Naredbom Vrhovnog komandanta NOP i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita formirana 2. proleterska udarna divizija NOVJ, sastava: 2. proleterska NOU, 4. proleterska (crnogorska) NOU, i 2. dalmatinska NOU brigada.

⚔️ 3. 1. 1943. Kod s. Brišnika (blizu Duvna) delovi 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbili napad deset ustaško-domobranskih četa, razbili ih i odbacili u Posušje i Imotski. Neprijatelj je imao 20 mrtvih, veći brqj ranjenih i 28 zarobljenih. Brigada je imala 5 mrtvih i 8 ranjenih. Zaplenila je 1 kamion i 45 pušaka.

⚔️ 22. 2. 1943. Posle dvodnevnih borbi 4. proleterska udarna (crnogorska) brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ prinudila na predaju delove 1. bataljona 259. puka italijanske divizije -Murđe- i manji broj domobrana i žandarma i zauzela s. Jablanicu (kod Mostara). Zaplenjeno je: 200 pušaka, 9 p. mitraljeza, mitraljez, minobacač, kamion i vagon brašna. Oštećen je oklopni voz. Neprijatelj je imao 33 mrtva i 164 zarobljena.

⚔️ 28. 2. 1943. U s. Gračanici (kod Prozora), na sastanku Politbiroa CK KPJ i VŠ NOV i POJ, doneta odluka da se protivudarom glavnih snaga ka G. Vakufu razbije najopasnija neprijateljska grupacija i na taj način spasu ranjenici, odmah zatim da se kod s. Jablanice izvrši forsiranje r. Neretve. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito je naredio da protivudar izvrše: 1. proleterska udarna divizija NOVJ, 2. proleterska udarna i 4. proleterska (crnogorska) udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, 7. divizija NOVJ i 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ, s tim da u dolini Neretve ostanu 5. crnogorska udarna i 10. hercegovačka udarna brigada 3. udarne i 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 2. 3. 1943. Kod Vilića gumna (bizu G. Vakufa), u ogorčenoj borbi prsa u prsa, 4. proleterska (crnogorska) NOU brigada, uz sadejstvo delova 3. krajiške NOU brigade, razbila jedinice 737. puka nemačke 717. pešadijske divizije, ojačane tenkovima, i odbacila ih sa Vilića gumna, Karaulice i Kobile. Ovim je neprijatelju onemogućeno da upadne u rejon bolnica (s. Jaklići, s. Rumboci, s. Ripci, s. Šćit itd.). U toku devetočasovne borbe neprijatelj je imao 51 mrtvog, 83 ranjena, 21 nestalog i 31 smrznutog, a jedinice NOVJ 40 ranjenih i 30 mrtvih, među kojima su bili: borac 2. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Blažo Martinović, narodni heroj, bombaš i puškomitraljezac 2. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Jovo Zvicer, narodni heroj, komandir 3. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Dušan Strugar, narodni heroj, i komandir 2. voda 3. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Simo Barović, narodni heroj. Zaplenjeno je: 2. mitraljeza, 4 p. mitraljeza, 2 automata, veliki broj pušaka, minobacačke i puščane municije.

⚔️ 3. 3. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito pohvalio jedinice 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade (a naročito njen 2. bataljon) i jedinice 3. krajiške NOU brigade za pokazani heroizam u borbi prethodnog dana protiv nemačkih jedinica na Vilića gumnu.

⚔️ 19. 3. 1943. Na liniji s. Kovačici - s. Henjkuša, jake italijanske i četničke snage, potpomognute artiljerijom i tenkovima, napale delove 4. proleterske (crnogorske) NOU i 5. crnogorske NOU brigade i prinudile ih na povlačenje u pravcu s. Kljuna i s. Prkovića. Protivnapadom u toku noći 19/20. i sutradan 20. marta, jedinice NOVJ su razbile ove neprijateljske snage i odbacile ih ka Nevesinju, a potom izbile na liniju s. G. Bijenja - s. D. Bijenja - Markova glava - s. Pridvorci - s. Hrušta - Lipovački kuk (k. 1172). Neprijatelj je imao oko 250 mrtvih i ranjenih i 111 zarobljenih, a jedinice NOVJ 18 mrtvih i 57 ranjenih. Zaplenjeno je 8 p. mitraljeza, 23 mitraljeza, 20 minobacača i 100 tovara razne opreme.

⚔️ 22. 3. 1943. Nevesinje zauzele jedinice 4. proleterske (crnogorske) NOU i 5. crnogorske NOU brigade posle četvorodnevnih borbi protiv 1. i 2. bataljona 55. puka italijanske divizije -Marke-, 2. bataljona 260. puka italijanske divizije -Murđe- i 1. bataljona 25. pešadijskog puka italijanske divizije -Bergamo- i delova četničke Rogatičke i Sarajevske brigade, koji su se povukli prema s. Blagaju. Neprijatelj je samo 22. marta imao oko 100 mrtvih i više ranjenih, a jedinice NOVJ 12 ranjenih i 7 mrtvih, među kojima je bio bombaš 1. bataljona 5. crnogorske NOU brigade Himzo Salihagić, narodni heroj. Zaplenjeno je 150 pušaka, 800 mina, 35.000 metaka, 6 vagona brašna, 3 vagona makarona, vagon pirinča, po vagon soli, ulja, petroleuma i vina.

⚔️ 26. 3. 1943. Posle dvodnevnih žestokih borbi protiv 4. proleterske NOU (crnogorske) i 5. crnogorske NOU brigade na M. i V. Veležu i kod s. Udrežnja, oko 5 000 četnika, uz podršku italijanske artiljerije, zauzelo Nevesinje. Jedinice NOVJ su imale 90 mrtvih i ranjenih, a četnici 90 mrtvih i 150 ranjenih. Ranjen je i komandant 3. udarne divizije NOVJ Pero Ćetković, narodni heroj, koji je od zadobijenih rana umro 29. marta 1943. godine.

⚔️ 0. 4. 1943. GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku naredio NOP odredima da upute ljudstvo za popunu 4. proleterske i 5. crnogorske NOU brigade, i to da Lovćenski i Piperski NOP odred upute po 200 boraca, Nikšićki i Bjelopavlićki - celokupno ljudstvo, a Kučki NOP odred - trećinu ljudstva.

⚔️ 2. 4. 1943. Jedinice 3. udarne divizije NOVJ, sa 4. proleterskom udarnom brigadom, razbile Gatačku i Golijsku brigadu četničkog Nevesinjskog korpusa i manje delove domobranske 6. pešadijske divizije i zauzele Gacko.

⚔️ 2. 5. 1943. Na Javorku (kod Nikšića), posle dvodnevne teške borbe, tri bataljona 2. proleterske NOU brigade, 4. proleterska NOU brigada i 5. crnogorska NOU brigada razbile jače snage četničke Nikšićke brigade i puk italijanske divizije -Ferara- (samo se komanda ovog puka i manji deo vojnika izvukli prema Nikšiću). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 670 mrtvih oficira i vojnika i 500 zarobljenih italijanskih oficira i vojnika i 200 četnika, dok su naše jedinice imale 10 mrtvih i 28 ranjenih. Zaplenjeno: 7 tenkova, 17 kamiona, 15 minobacača, 4 brdska topa 75 mm, 8 mitraljeza, 12 p. mitraljeza, 500 pušaka, 5 radio-stanica i velika količina municije, opreme i hrane.

⚔️ 13. 5. 1943. Između Pantelijevog vrha i Ilijinog brda (kod Spuža) Udarna grupa bataljona (3. bataljon 4. proleterske NOU brigade i 2. i 4. bataljon 5. crnogorske NOU brigade), ojačana delovima Zetskog NOP odreda, napala i razbila četnike. Zarobljeno je 600 četnika a ostatak je odbačen ka s. Bioču i Podgorici. Poginuo je zamenik političkog komesara Zetskog NOP odreda Vukosav Božović, narodni heroj.

⚔️ 17. 5. 1943. U blizini s. Bioča (kod Podgorice - sada: Titograd) Udarna grupa bataljona (3. bataljon 4. proleterske NOU brigade, 2. i 4. bataljon 5. crnogorske NOU brigade), ojačana Zetskim NOP odredom, u četvorodnevnoj borbi okružila i razbila 383. puk (bez jednog bataljona) italijanske divizije -Venecija-, Poginulo je 339 i zarobljeno 400 italijanskih vojnika i oficira, a zaplenjeno 9 brdskih topova, 27 mitraljeza i velike količine drugog naoružanja i opreme. U borbama su poginuli zamenik komandanta bataljona u 5, crnogorskoj NOU brigadi Marko Đurović i politički komesar čete 4. bataljonu iste brigade Milan Pavličič, narodni heroj.

⚔️ 18. 5. 1943. U dolini r. Platnice (kod pl. Umova) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ okružila delove motorizovanog odreda -Daumiler- (54. izviđački bataljon i četu 98. puka nemačke l. brdske divizije), ali su je jače nemačke snage od s. Lipova i Kolašina napale s leđa i, posle oštrih borbi, deblokirale svoje okružene delove i zauzele Vučje (kod Kolašina).

⚔️ 26. 5. 1943. Kod s. Lipove Ravni i na Surdupu (kod Nikšića) glavnina 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, ojačana 5. bataljonom 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, napala ojačani 14. puk nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i motorizovanu grupu italijanske divizije -Ferara- s ciljem da preseče put Nikšić-Javorak i obezbedi desni bok na pravcu s. Jasenovo Polje

⚔️ 1. 6. 1943. U rejonu s. Brljevo - Štirna - s. Budnja (Župa pivska) tri brigade 2. proleterske udarne i 3. udarne divizije NOVJ (4. proleterska, 7. krajiška i 10. hercegovačka NOU brigada) noćnim napadom razbile delove nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, prešle r. Vrbnicu i izbile u s. Miloševiće (kod Šavnika). U borbi je poginuo borac bombaš Vojin Poleksić, narodni heroj.

⚔️ 9. 6. 1943. U šumi Milinklade (u dolini r. Hrčavke) nemačka eskadrila bombardovala VŠ NOV i POJ u pokretu. Ranjen je vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito, a poginuli su šef Vojne misije Velike Britanije pri VŠ NOV i POJ kapetan inž. Bil Stjuart i pratilac Vrhovnog komandanta Đuro Vujović Španac, narodni heroj. Nešto kasnije podlegao je ranama komandant 4. proleterske NOU brigade Vasilije Đurović Vako, narodni heroj, koji je ranjen kada se u jedinicu vraćao primivši zadatak od Vrhovnog komandanta.

⚔️ 9. 6. 1943. U međurečju Sutjeske i Hrčavke delovi nemačke 118. lovačke i 7. SS divizije -Princ Eugen- pokušali da ovladaju grebenom, čime bi presekle Glavnu operativnu grupu NOVJ i prekinule svaku vezu između Severne i Južne grupe za proboj. Neprijatelj je u toku dana ovladao s. Suhom, s. D. Barama i Medveđom planinom s juga i s. Krekovima i Milinkladom sa severa. Međutim, delovi 2. dalmatinske, 2. i 4. proleterske, 6. istočnobosanske i 10. hercegovačke NOU brigade su održali uzak pojas grebena između Tisovog brda, Pleća, k. 1349 i Kazana, s jedne, i Milinklade, Ozrena i s. Tjentišta, sa druge strane. Na taj su način izvučeni svi delovi 2. proleterske udarne divizije NOVJ i u toku noći obezbeđen prihvat 7. divizije NOVJ.

⚔️ 9. 6. 1943. Sedma divizija NOVJ, sa oko 600 lakih ranjenika Centralne bolnice VŠ NOV i POJ [Deo lakih ranjenika koji nije stigao da u toku noći pregazi Sutjesku bio je u svitanje odsečen i uglavnom zarobljen i pobijen.], između Kazana i s. Tjentišta prešla r. Sutjesku. Na Tisovom brdu (k. 1378) i Ozrenu (k. 1405) divizija prihvaćena od delova 4. proleterske i 6. istočnobosanske NOU brigade je ušla u sastav Severne grupe za proboj.

⚔️ 10. 6. 1943. Delovi nemačke 118. lovačke i 369. legionarske pešadijske divizije, uz podršku avijacije [Tog dana je izvršeno 76 aviopoleta, od čega 63 borbenih. Delovi 2. proleterske NOU brigade uništili su jedan avion.], pokušali da u rejonu katuna Zamršten (na pl. Zelengori) preseku stazu kojom se iz doline r. Sutjeske i r. Hrčavke probijala Glavna operativna grupa VŠ NOV i POJ. Međutim, 3. bataljon 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, kao bočna osiguranja upornom odbranom na Ljubinom grobu [Kako je neprijatelj prostreljivao kolonu u bolnici 4. proleterske NOU brigade ponovo je teško ranjen zamenik komandanta bataljona Vojin Kantić, narodni heroj. Da ne bi bio teret jedinici, on je izvršio samoubistvo.], i na Košuti, slomili su mnogobrojne juriše neprijatelja i obezbedili izvlačenje Glavne operativne grupe NOVJ. U tim borbama je 3. bataljon 4. proleterske NOU brigade izgubio trećinu boraca, a u 1. četi 1. bataljona 2. proleterske NOU brigade u stroju je ostalo svega 9 boraca. Za upornost u odbrani, Prezidi] um Narodne skupštine FNR.J odlikovao je (posle rata) 2. četu 3. bataljona 4. proleterske NOU brigade Ordenom zasluga za narod I reda. [-Smo preko nas mrtvih Nijemci mogu proći- - glasila je poruka te čete.]

⚔️ 13. 6. 1943. Na odseku s. Ocrkavlje - s. D. Budanj, probojem 1. proleterske NOU brigade, Glavna operativna grupa VŠ NOV i POJ počela forsiranje r. Bistrice i prelazak preko komunikacije Kalinovik-Foča. Taj prelazak preko reke i druma, pod neprekidnom vatrom sa zemlje i iz vazduha (117 aviopoleta), završen je idućeg dana po podne. Pri proboju neprijateljskog obruča razbijeni su znatni delovi nemačke 369. legionarske divizije i 724. puka nemačke 104. lovačke divizije i jedna tenkovska četa. Gubici Glavne operativne grupe bili su takođe veliki. Među ostalim, poginuli su član AVNOJ-a i PK KPJ za BiH i rukovodilac politodela 10. hercegovačke NOU brigade Boriša Kovačević Šćepan, komandant 7. brigade 7. divizije NOVJ Nikola Maraković Nina, i član politodela 4. proleterske NOU brigade Risto Lekić, a smrtno je ranjen komandant bataljona u 4. proleterskoj NOU brigadi Nenad Rakočevič, narodni heroji.

⚔️ 27. 6. 1943. Delovi 2. i 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ razbili mesni bataljon milicije i zauzeli Kladanj.

⚔️ 0. 7. 1943. U Kladnju, da ne bi pao neprijatelju u ruke, izvršio samoubistvo teško ranjeni komandir čete u 4. proleterskoj NOU brigadi Jevrem Grbović, narodni heroj.

⚔️ 0. 7. 1943. U Dobrom dolu (kod Žabljaka), na konferenciji oko 200 boraca 4. proleterske i 5. crnogorske NOU brigade koji su se vratili sa r. Sutjeske, pozadinskih radnika i omladinaca, organizovana udarna partizanska četa. kao prvi korak na putu obnove Durmitorskog NOP odreda, i dogovoreno da se izvrši reorganizacija i uspostavljanje narodne vlasti u srezu.

⚔️ 17. 7. 1943. Na pruzi Doboj-Tuzla 2. i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ razbile po jednu četu domobrana, četnika i milicije i zauzele s. Bos. Petrovo Selo i s. Miričinu. U zauzetim selima su spalile ž. stanice i srušile most na r. Spreči.

⚔️ 20. 7. 1943. Na Ozrenu ojačana 2. proleterska udarna divizija NOVJ (2. proleterska, 1. i 2. dalmatinska, 4. proleterska i 5, crnogorska NOU brigada) napala četnički Ozrenski odred, ojačan delovima Trebavskog odreda (oko 1.650 četnika). U trodnevnim borbama ona je, razbijanjem odvojenih kolona, izbacila neprijatelja sa Ozrena u dolinu r. Bosne iako su u borbu naknadno ubačeni još tri bataljona nemačke 369. legionarske divizije, delovi četničkog Zeničkog odreda i dve čete domobrana i milicije. Poginulo je 87 nemačkih vojnika. 30 četnika i 4 domobrana, ranjeno 108 nemačkih vojnika, 35 četnika i 10 domobrana i zarobljeno 80 četnika. Divizija je imala 38 ranjenih i 24 poginula (među kojima su pomoćnik političkog komesara bataljona u 2. dalmatinskoj NOU brigadi Miroslav Višić i komandir voda u 2. proleterskoj NOU brigadi Radomir Dražević, narodni heroji).

⚔️ 22. 7. 1943. Na Omerovim vodama (Ozren-planina) 2. i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, razbile dva batljona nemačke 369. legionarske divizije, koji su, pod zaštitom avijacije, odstupili prema Zavidovićima. Neprijatelj je imao 72 mrtva i 78 ranjenih, a jedinice NOVJ 18 mrtvih i 23 ranjena.

⚔️ 5. 8. 1943. Delovi 2. dalmatinske udarne i 4. proleterske udarne brigade 2, proleterske udarne divizije NOVJ savladali slab otpor po jedne čete milicije i domobrana i zauzeli Maglaj, sem tvrđave, u koju se povukao deo posade. Uništene su ž. i žand. stanica, a sutradan je mesto napušteno pod pritiskom jačih nemačkih delova i oklopnih vozova od Doboj a i Zenice.

⚔️ 14. 8. 1943. Na pruzi Zagreb-Križevci partizani (verovatno delovi Kalničkog NOP odreda) napali ž. st. Gradec i zapalili nemački voz sa 25 vagona sena i slame.

⚔️ 17. 8. 1943. U Puračić ušli delovi 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, gde im je, prema ranijem dogovoru, prišla mesna četa milicije (preko 100 ljudi).

⚔️ 21. 8. 1943. Na pl. Ozrenu četnički Ozrenski, Trebavski i Zenički odred, uz podršku nemačkih minobacača, artiljerije i avijacije, počeli napad na 4. proletersku udarnu brigadu 2. proleterske udarne divizije NOVJ, koja je obezbeđivala ranjenike. Brigada je uspešno odolevala do 22/23. avgusta, kada je pristigla 17. udarna divizija NOVJ, te su četnici obustavili napad, u kome su inače imali velike gubitke.

⚔️ 28. 8. 1943. Četvrta proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne diviziie NOVJ rasterala manju domobransku posadu i zauzela Olovo.

⚔️ 18. 9. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ da s manevarskom grupom (4. proleterskom (crnogorskom) NOU i 2. dalmatinskom NOU brigadom) izvrši pokret u pravcu Sandžaka i Limske doline radi razoružavanja italijanskih jedinica i radi uspešnije mobilizacije.

⚔️ 20. 9. 1943. Štab 2. udarnog korpusa NOVJ, 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ i 4. proleterska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ otpočeli marš iz rejona Foče u Sandžak i Crnu Goru radi mobilizacije novog ljudstva, razbijanja četnika i razoružavanja italijanske divizije -Venecija-.

⚔️ 23. 9. 1943. Štab 2. udarnog korpusa sa 4. proleterskom udarnom brigadom 2. proleterske udarne divizije NOVJ ušao u Žabljak, koji su napustile nemačke jedinice.

⚔️ 27. 9. 1943. Četvrta proleterska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ zauzela Kolašin posle 14-časovne borbe protiv 2. bataljona 83. puka italijanske divizije -Venecija- i oko 300 četnika. Italijanski bataljon je prišao toj proleterskoj brigadi, dok su razbijeni četnici u neredu odstupili ka s. Mateševu. Neprijateljski gubici: 30 mrtvih i oko 30 ranjenih. Brigada je imala 6 mrtvih i 12 ranjenih. Zaplenjeno je 6 mitraljeza, 6 p. mitraljeza, 6 minobacača, 46 pušaka, 300 ručnih bombi i veća količina municije.

⚔️ 30. 9. 1943. Četničke brigade 1. i 2. beranska, Kolašinska, Jurišna i Andrijevička otpočele napad sa pravca s. Mateševa na 4. proletersku NOU brigadu i 2. bataljon 83. puka italijanske partizanske divizije -Venecija- u Kolašinu. Hitno prebačeni iz Mojkovca, delovi 2. dalmatinske NOU i 2. proleterske NOU brigade, uz sadejstvo Vasojevićkog partizanskog bataljona i Bjelopoljskog bataljona 3. proleterske (sandžačke) NOU brigade, 4. oktobra su protivnapadom razbili četnike i odbacili ih ka s. Mateševu uz gubitke od oko 200 mrtvih i ranjenih. Za izvanrednu požrtvovanost u žestokim višednevnim borbama pri oslobođenju i odbrani Kolašina Vrhovni komandant je pohvalio 4. proletersku NOU brigadu i 2. bataljon 83. puka italijanske partizanske divizije -Venecija-.

⚔️ 0. 10. 1943. GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku uputio 300 boraca Lovćenskog NOP odreda u sastav 4. proleterske NOU brigade, a jedan bataljon Zetskog NOP odreda u 5. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 10. 10. 1943. Na pl. Lisi (kod Andrijevice) 5. bataljon 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ napao i odbacio tri četnička bataljona (oko 600 četnika) i osujetio nameravani protivnapad pi ko pl. Patkovice i pl. Turije na Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 10. 10. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredbom pohvalio borce, komandire i političke komesare 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i vojnike 2. bataljona 83. puka italijanske partizanske divizije -Venecija- za izvanrednu požrtvovanost u žestokim višednevnim borbama pri oslobođenju i odbrani Kolašina.

⚔️ 12. 10. 1943. Na Trešnjeviku i Rudom brdu (kod Andrijevice) 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, u sađejst.vu sa delovima 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, razbila četničku 1. i 2. beransku brigadu i Šekularski, Kolašinsko-rečanski, Slatinski i Trepački bataljon, te tako slomila i poslednji pokušaj četničkih snaga da ovladaju dolinom r. Lima i povrate Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 16. 10. 1943. U rejonu s. Bioča Zetski NOP odred pružio jak otpor delovima nemačke 118. lovačke divizije koji su nastupali od Podgorice (sada: Titograd) ka s. Mateševu. Posle dvodnevne borbe nemačke jedinice su izbile u s. Jablan, gde su ih zadržali delovi 4, proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 22. 10. 1943. Nemačka 118. lovačka divizija, uz podršku tenkova i četničkog Mojkovačkog korpusa, odbacila 4. proletersku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ ka Mojkovcu i zauzela Kolašin.

⚔️ 26. 10. 1943. Četvrta proleterska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ iz Mojkovca protiv napadom odbacila zaštitne delove nemačke 113. lovačke divizije ka s. Mateševu i ponovo zauzela Kolašin (a 28. oktobra i s. Mateševo).

⚔️ 30. 10. 1943. Jedinice 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ odbacile delove nemačke 297. pešadijske divizije prema Andrijevici i zauzele Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 1. 11. 1943. U Andrijevicu ušla dva bataljona 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, pošto su se delovi nemačke 297. pešadijske divizije povukli prema Peći.

⚔️ 13. 11. 1943. Po naređenju Štaba 2. udarnog korpusa NOVJ 3. udarna divizija NOVJ formirala Udarnu grupu bataljona (1. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i jedan bataljon 5. crnogorske NOU brigade) sa zadatkom da iz Pipera (kod Podgorice, sada: Titograd) prodre u Crmnicu (srez Bar), razbije četnička uporišta i mobiliše nove borbe za NOVJ.

⚔️ 28. 11. 1943. Udarna grupa bataljona (1. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i bataljon 5, crnogorske NOU brigade) prešla r. Zetu kod s. Slapa (blizu Danilovgrada) s ciljem da razbije četnička uporišta na prostoriji između Podgorice (sada: Titograd) i Cetinja.

⚔️ 28. 11. 1943. Na putu Podgorica (sada: Titograd) Rijeka Crnojevića otpočeo napad Udarne grupe bataljona (1. i 2. bataljona 4. proleterske NOU brigade i jednog bataljona 5. crnogorske NOU brigade) na jedinice nemačke 181. pešadijske divizije i četnike Južnog fronta. U borbama do 3. decembra neprijatelj je potpuno razbijen i odbačen u pravcu Rijeke Crnojevića. Nemački gubici: 80 mrtvih i oko 50 ranjenih, a četnički: 110 mrtvih i oko 40 ranjenih, dok je Udarna grupa imala 16 mrtvih i 20 ranjenih. Zaplenjeno je: 2 teška i 1 laki minobacač, veća količina pušaka i municije i druga ratna oprema, a uništena su 4 kamiona sa raznim materijalom.

⚔️ 30. 11. 1943. U rejonu Andrijevica-Berane (sada: Ivangrad) dva bataljona 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ otpočeli četvorodnevnu borbu protiv četničkih grupa Istočnog fronta i do 4. decembra razoružali i pustili kućama 80 prinudno mobilisanih seljaka, zarobili 9 četnika i zaplenili teški mitraljez, 2 puškomitraljeza i 80 pušaka.

⚔️ 6. 12. 1943. Između Barutane i Rijeke Crnojevića, na putu Podgorica (sada: Titograd) - Cetinje, Udarna grupa bataljona (1. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i jedan bataljon 5. crnogorske NOU brigade) napala delove nemačke 181. pešadijske divizije i četnike Južnog fronta. Posle dvodnevnih borbi nanela im je osetne gubitke, uz sopstvene gubitke od 3 mrtva i 7 ranjenih.

⚔️ 10. 12. 1943. Delovi 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ razbili četnike i muslimansku miliciju, nanevši im gubitke od 25 mrtvih i 27 zarobljenih, i ponovo zauzeli Bijelo Polje.

⚔️ 13. 12. 1943. Dva bataljona (3. i 5. bataljon) 4. proleterske udarne brigade i 6. udarna crnogorska brigada 3. udarne divizije NOVJ, u sadejstvu sa delovima 3. proleterske (sandžačke) brigade, Komskog i Bjelopoljskog NOP odreda, u trodnevnim borbama u rejonu s. Pavino Polje - s. Kovren (kod Bijelog Polja) razbili delove nemačke 1. brdske divizije, četnike i muslimansku miliciju. Poginulo je oko 70 četnika i milicionera i 20 nemačkih vojnika i ranjen ih je veći broj, dok su jedinice NOVJ imale 6 mrtvih i 16 ranjenih. Zaplenjeno je 50 pušaka i veća količina municije i drugog ratnog materijala.

⚔️ 13. 12. 1943. Udarna grupa bataljona (1. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i jedan bataljon 5. crnogorske NOU brigade) prešla put Rijeka Crnojevića - Cetinje, očistila s. G. Ceklin, s. Začir i s. Ljubotin od delova četnika Južnog fronta i delova nemačke 181. pešadijske divizije i ušla u Crmnicu gde je napala i zauzela s. Brčele i oslobodila veći broj rodoljuba iz logora. U ovim borbama neprijatelj je imao veliki broj mrtvih i ranjenih, dok je Udarna grupa imala 4 mrtva i 7 ranjenih. Zaplenjeno: 405 pušaka, 3 minobacača, 7 mitraljeza, 15.000 bombi, 57.000 metaka i drugi materijal.

⚔️ 2. 1. 1944. Prvi bataljon Lovćenskog NOP odreda, u sadejstvu sa jedinicama Udarne grupe bataljona 3. udarne divizije NOVJ (1. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i jedan bataljon 5. crnogorske NOU brigade), napali nemačke vojnike i četnike na širem području Rijeke Crnojevića. Neprijatelj je imao oko 60 poginulih i približno toliko ranjenih, dok su 4 četnika zarobljena. Udarna grupa je imala 1 mrtvog i dva ranjena borca.

⚔️ 8. 1. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ da na sektor 2. proleterske udarne divizije odmah uputi 3. proletersku (sandžačku) udarnu ili 4. proletersku NOU brigadu. Što se tiče 1. južnomoravske NO brigade, ona još ne može ući u sastav 2. proleterske udarne divizije.

⚔️ 11. 1. 1944. Delovi Udarne grupe bataljona 3. udarne divizije NOVJ (1. i 2. bataljon 4. proleterske udarne brigade i jedan bataljon 5. crnogorske NOU brigade) upali u s. Njeguše (kod Cetinja), razbili četnike i naneli im gubitke od 1 mrtvog, 1 ranjenog i 10 zarobljenih. Udarna grupa nije imala gubitaka.

⚔️ 16. 1. 1944. Drugi bataljon 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ upao u s. Tomiće (kod Cetinja) i razoružao 15 nacionalista.

⚔️ 18. 1. 1944. Na području sela: Orašje, Sladojevo Kopito, Begovine, Klikovače. Novo Selo (kod Danilovgrada i Spuža) 4. bataljon 5. crnogorske udarne brigade, delovi 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ i 1. bataljon Lovćenskog NOP odreda razbili četnike, uz sopstvene gubitke od jednog mrtvog i dva lakše ranjena borca.

⚔️ 21. 1. 1944. VŠ NOV i POJ uputio depešu Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ: formirati Štab primorske operativne grupe, u čiji će sastav ući 6. crnogorska NOU brigada, 2. dalmatinska NOU brigada i jedna novoformirana jedinica na sektoru Crmnice i Paštrovića; izveštava da će narediti popunu grupe ljudstvom iz Dalmacije; u 3. udarnoj diviziji NOVJ ostaju 5. i 7. crnogorska NOU brigada i 3. proleterska (sandžačka) NOU brigada kao i odredi na sektoru Nikšića; 2. proletersku udarnu diviziju NOVJ dovesti u dolinu r. Lima u čijem sastavu ostaju 2. proleterska udarna i 4. proleterska NOU brigada i 1. južnomoravska NO brigada; organizovati vojnopozadinsku vlast na celoj teritoriji; sve ove zadatke sprovesti energično i brzo; eventualni napad i zauzeće Nikšića bilo bi korisno.

⚔️ 23. 1. 1944. U rejonu sela: Lagatori, Godočelje, Tucanje i Petnica (kod Ivangrada) 1. i 4. bataljon 4. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ i manji delovi 1. brigade italijanske partizanske divizije -Garibaldi- napali na oko 2000 nemačkih vojnika, četnika i kvislinga prikupljenih s Kosova i Metohije. Neprijatelj je, razbijen, pretrpeo gubitke od 75 mrtvih i oko 90 ranjenih vojnika, dok su 4. brigada i 1. brigada partizanske divizije -Garibaldi- imale 6 boraca izbačenih iz stroja.

⚔️ 25. 1. 1944. Nemački vojnici, kvislinzi s Kosova i Metohije, muslimanska milicija od Plava i Gusinja i četnici od Vrmoša (u Albaniji), jačine oko 2000 vojnika, napali jedinice Komskog NOP odreda i italijanske partizanske divizije -Garibaldi- i potisnuli ih do pred Andrijevicu. Sutradan su jedinice 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ protivnapadom razbile neprijatelja na oba pravca i nanele mu gubitke od 67 mrtvih a 36 četnika su zarobile. Jedinice NOVJ su imale 2 poginula i 2 ranjena borca.

⚔️ 31. 1. 1944. Odlukom VŠ NOV i POJ 4. proleterska udarna brigada izašla iz sastava 3. udarne divizije NOVJ i uključila se u sastav 2. proleterske udarne divizije NOVJ, a 3. proleterska (sandžačka) brigada - iz sastava 2. proleterske udarne divizije u sastav 3. udarne divizije.

⚔️ 8. 3. 1944. Na grebenu pl. Biča (kod Priboja) jedan bataljon 5. puka SDK, oko 300 četnika Pribojske brigade, delovi nemačkog 3. puka -Brandenburg- i legije -Krempler- - ukupno oko 1500 vojnika - napali dva bataljona 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ. Posle oštre borbe napad je odbijen a neprijatelj je odbačen u Priboj, uz gubitke od 37 mrtvih, više ranjenih i 1 zarobljenog. Jedinice 4. brigade su imale 9 poginulih i 17 ranjenih boraca.

⚔️ 24. 3. 1944. Kod s. Jasenova (na Zlatiboru) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ slomila otpor četničkog 2. ravnogorskog korpusa i odbacila ga preko s. Močilaca i s. Ravne Gore prema s. Katićima.

⚔️ 25. 3. 1944. Kod s. Kaluševića, Crvene gore i s. Opaljenika (blizu Lanjice) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ slomila otpor jednog bataljona bugarske 24. pešadijske divizije i delova 2. puka SDK. Neprijatelj je odbačen prema Ivanjici, uz gubitke od 8 mrtvih i 2 ranjena vojnika.

⚔️ 31. 3. 1944. Na položaju Veliko brdo - Tičja glava - s. Borike (blizu Ušća) tri bataljona 4, proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ napali na jedinke bugarskog 61. pešadijskog puka. Pošto se neprijatelj uporno branio, premorene jedinice 4. proleterske brigade nisu uspele da ovladaju njegovim položajem, iako su postigle delimičan uspeh.

⚔️ 5. 4. 1944. Kod s. Savova i s. Đakova (blizu Ušća) 2. i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizija NOVJ napale četnički 2. ravnogorski korpus i odbacile ga prema s. Bresniku. Neprijatelj je imao oko 40 mrtvih i ranjenih i 13 zarobljenih, a proleterske brigade - 3 poginula, 3 ranjena i 1 nestalog borca.

⚔️ 6. 4. 1944. Kod s. Propljenice, s. Osonice i s. G. Dupca (blizu Ivanjice) 2. i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ napale četnički 1. ravnogorski korpus i odbacile ga prema s. Kaoni. Neprijatelj je imao 1 poginulog i 24 zarobljena.

⚔️ 7. 4. 1944. Kod s. Osonice i s. D. Dupca (blizu Ivanjice) dva bataljona 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ posle oštre borbe odbili napad dve neprijateljske kolone iz Ivanjice i Guče.

⚔️ 11. 4. 1944. U blizini s. Kaone (kod Kraljeva) 2. i 4. proletersku udarnu brigadu 2. proleterske udarne divizije NOVJ napali četnički 1. i 2. ravnogorski korpus i nemačko-bugarsko-nedićevske snags. Neprijatelj je, uz osetne gubitke, odbačen u Guču i s. Roćeviće. Zaplenjeni su 2 mitraljeza, nekoliko pušaka i ručnih bombi i dosta druge ratne opreme. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 14. 4. 1944. Kod s. Milića (blizu Ušća) jedinice 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ napale 3. bataljon 122. pešadijskog puka bugarske 25, sabirne divizije. Pošto su odbijene, one su nastavile blokadu bugarskih vojnika. Neprijatelj je imao 10 poginulih, 25 ranjenih i 20 zarobljenih vojnika.

⚔️ 23. 4. 1944. Kod s. Dobrače i s. Maskove (blizu Ivanjice) jedinice 2. i 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbile napad nedićevaca i četnika. U borbi su poginula 2 a ranjeno je 6 boraca 2. divizije.

⚔️ 28. 4. 1944. Između ž. st. Kremna i ž. st. Stapari 5. udarna divizija NOVJ i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ prešle prugu Užice (sada: Titovo Užice) - Višegrad. U borbi protiv dva bataljona nemačkog 4. puka -Brandenburg-, jednog bataljona bugarske 24. pešadijske divizije i posada na železničkim stanicama, one su neprijatelju nanele gubitke od preko 150 mrtvih, ranjenih i zarobljenih, spalile ž. st. Stapari i uništile 2 teretna vagona, 4 kamiona, 6 prikolica, 1 putnički automobil, 3 motocikla i 2 radio-stanice. Jedinice NOVJ su imale 37 mrtvih i 52 ranjena borca. Tom prilikom je poginuo i zamenik političkog komesara 2. bataljona 1. krajiške brigade Mirko Kesić Kešo, narodni heroj.

⚔️ 28. 4. 1944. Kod s. Lelića i na Crnokosi (blizu Kosjerića) četnički 1. ravnogorski korpus (ojačan sa 20 kamiona nemačke pešadije i nekoliko tenkova), Valjevski korpus, četnička Crnogorska brigada i Sreski odred SDS sreza crnogorskog napali od Požege, s. Miljakovine, Kosjerića i s. Karana na 2. proletersku udarnu diviziju NOVJ (bez 4. proleterske brigade). Odbivši napad, 2. divizija se probila preko komunikacije Užice (sada: Titovo Užice) - Valjevo i uputila prema s. Vardi.

⚔️ 29. 4. 1944. Posle borbe protiv nemačke borbene grupe -Holman- u rejonu Kadinjače, 5. udarna divizija NOVJ i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ prešle komunikaciju Užice (sada: Titovo Užice) - Bajina Bašta. U tim borbama jedinice NOVJ imale su 8 mrtvih i 29 ranjenih boraca.

⚔️ 1. 5. 1944. Na pravcu s. Seča Reka - s. Varda (kod Kosjeriča) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv četničkog 2. ravnogorskog korpusa i jednog bataljona nemačke borbene grupe -Vajel- te pod pritiskom nadmoćnih neprijateljskih snaga se povukla u s. Vardu, nanevši neprijatelju gubitke od oko 10 mrtvih i ranjenih.

⚔️ 1. 5. 1944. Na liniji Pašina ravan - Debelo brdo - Stubica (kod Valjeva) jedinice 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ i 1. krajiške udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ, posle nekoliko napada i protivnapada, slomile otpor četničkog Cerskog korpusa i 4. puka SDK i odbacile ih na Borovnjak. Zarobljena su 24 četnika, a zaplenjeni su 1 mitraljez, 1 p. mitraljez i 25 pušaka.

⚔️ 2. 5. 1944. Na Čikeru i između s. Krstića i s. Vujića (kod Valjeva) 2. proleterska udarna i 3. srpska udarna brigada i 4. bataljon 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, posle oštre borbe, slomili pokušaj četničkog 2. ravnogorskog i Valjevskog korpusa i delova SDS i SDK da se probiju prema s. Crvenom Bregu i s. Mravinjcima.

⚔️ 3. 5. 1944. Kod s. Zabave (blizu Valjeva) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ slomila otpor nedićevaca i snaga RZK, ali zbog otpora svežih neprijateljskih snaga koje su stigle iz Valjeva i Užica (sada: Titovo Užice), nije uspela da se probije preko komunikacije Valjevo-Užice. Neprijatelj je imao oko 44 poginula i ranjena i 2 zarobljena vojnika, a jedinice 4. brigade - 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca.

Hronološki zapisi se učitavaju...