Operacija Schwarz

⚔️ 0. 5. 1943. Kod s. Tepaca na r. Tari četnička zaseda ubila člana politodela Centralne bolnice VŠ Rada Vilotijevića, narodnog heroja.

⚔️ 0. 5. 1943. VŠ NOV i POJ uputio proglas narodu Crne Gore, Boke i Sandžaka da se sklanja od okupatorskog terora i stupa u NOV i POJ.

⚔️ 0. 5. 1943. Vlada V. Britanije odlučila da preko svojih vojnih misija uspostavi kontakt sa VŠ NOV i POJ.

⚔️ 0. 5. 1943. U Biltenu VŠ NOV i POJ br. 28, povodom odluke VŠ o uvođenju podoficirskih i oficirskih činova u Narodnooslobodilačkoj vojsci, izišao članak vrhovnog komandanta Josipa Broza Tita -Narodni oficiri i podoficiri-.

⚔️ 1. 5. 1943. GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku naredio NOP odredima: da pojačaju borbu protiv okupatora i četničkih jedinica u cilju što tešnjeg sadejstva sa Glavnom operativnom grupom VŠ NOV i POJ, čiji su delovi prodrli u Crnu Goru i nastavili dejstva prema Kosovu i Metohiji; da organizaciono i politički učvrste jedinice i mobilizacijom stvore nove brigade.

⚔️ 1. 5. 1943. Italijanska divizija -Murđe-, reorganizovana i ojačana fašističkim legijama divizija -Marke- i -Sasari-, sa delovima četničkog Nevesinjskog i Trebinjskog korpusa odbacila zaštitne delove 3. udarne divizije NOVJ i zauzela Gacko, Avtovac i Kulu Fazlagić.

⚔️ 1. 5. 1943. Delovi 55. puka italijanske divizije -Marke- i četničke Nevesinjske brigade, uz veće gubitke, odbacili zaštitne delove 10. hercegovačke udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ prema Ulogu i zauzeli s. Plužine (kod Nevesinja). U borbi je, pored ostalih, poginuo komandir čete 5. bataljona Vuko Torović, narodni heroj.

⚔️ 2. 5. 1943. Na Javorku (kod Nikšića), posle dvodnevne teške borbe, tri bataljona 2. proleterske NOU brigade, 4. proleterska NOU brigada i 5. crnogorska NOU brigada razbile jače snage četničke Nikšićke brigade i puk italijanske divizije -Ferara- (samo se komanda ovog puka i manji deo vojnika izvukli prema Nikšiću). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 670 mrtvih oficira i vojnika i 500 zarobljenih italijanskih oficira i vojnika i 200 četnika, dok su naše jedinice imale 10 mrtvih i 28 ranjenih. Zaplenjeno: 7 tenkova, 17 kamiona, 15 minobacača, 4 brdska topa 75 mm, 8 mitraljeza, 12 p. mitraljeza, 500 pušaka, 5 radio-stanica i velika količina municije, opreme i hrane.

⚔️ 3. 5. 1943. GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku uputio italijanskoj komandi u Nikšiću zahtev za pregovore oko razmene italijanskih zarobljenika za internirce i tražio da se doturi hrana za 500 italijanskih vojnika zarobljenih na Javorku.

⚔️ 3. 5. 1943. Na pl. Zeletinu (kod Andrijevice) formiran Andrijevički NOP bataljon, sastava tri čete, ukupne jačine 92 borca.

⚔️ 3. 5. 1943. Ojačani 3. puk italijanske divizije -Taurinenze-, nastupajući od Goražda, odbacio Majevičku NOU brigadu i zauzeo s. Ustikolinu (kod Foče).

⚔️ 5. 5. 1943. U rejonu s. Kovren - pl. Stožer - s. Barice - s. Šahovići (kod Bijelog Polja) delovi 1. proleterske udarne divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, razbili oko 2000 četnika, čija se glavnina prebacila na levu obalu r. Tare i povukla ka Mojkovcu i Kolašinu.

⚔️ 5. 5. 1943. Nemačka pukovska borbena grupa -Rogatica- 369, legionarske divizije iz Goražda prodrla preko s. Ustikoline, odbacila delove 6. istočnobosanske NOU brigade, Majevičku NOU brigadu i dva bataljona 7. divizije NOVJ na desnu obalu r. Bistrice i deblokirala, mesec dana opkoljeni, italijansko-četnički garnizon u Foči.

⚔️ 6. 5. 1943. Italijansko-četnička borbena grupa -Somavila- (73. legija crnih košulja italijanske divizije -Sasari-, 2. bataljon 260. pešadijskog puka italijanske divizije -Murđe-. Četnička Bilećka i Gatačka brigada, jedna baterija i po jedna četa tenkova i minobacača), nastupajući iz Gacka, posle trodnevnih borbi odbacila 1. dalmatinsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ i zauzela prevoj Čemerno.

⚔️ 7. 5. 1943. Delovi četničkog Drinskog i Romanijskog korpusa odbacili zaštitnicu 7. divizije NOVJ prema pl. Zelengori i zauzeli Kalinovik, u koji su istog dana ušli i delovi italijanskog 6. armijskog korpusa.

⚔️ 9. 5. 1943. Štab 3. udarne divizije NOVJ uputio 1. dalmatinsku udarnu brigadu (iz svoje rezerve) na položaje s. Dragovoljići - s. Oblatno - s. Zagrad radi zatvaranja pravaca Nikšić-Župa i Nikšić-Šavnik.

⚔️ 9. 5. 1943. Kod s. Vrbniče (na pl. Zelengori) nemački avioni bombardovali Štab 7. divizije NOVJ. Između ostalih, smrtno je ranjen načelnik Štaba divizije i član VŠ NOV i POJ general-major Vojislav Đokić.

⚔️ 10. 5. 1943. Kod s. Dobrakova (blizu Bijelog Polja) 2. bataljon 1. proleterske NOU brigade, u višečasovnoj borbi, uništio italijansku kolonu od 19 kamiona, s posadom od 300 vojnika, koja je išla iz Priboja za Bijelo Polje. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 150 mrtvih i 70 ranjenih, a zaplenjeno je 11 minobacača, 10 p. mitraljeza i 150.000 metaka.

⚔️ 10. 5. 1943. Naređenjem Vrhovnog komandanta NOV i POJ, od 2. proleterske udarne, 6. istočnobosanske i Majevičke NOU brigade formirana Drinska operativna grupa sa zadatkom da zatvori pravce od Foče na jug.

⚔️ 11. 5. 1943. Vrhovna komanda italijanske vojske naredila Višoj komandi oružanih snaga -Slovenija-Dalmacija- da 6. armijski korpus delom snaga sadejstvuje sa italijanskim trupama u Crnoj Gori protiv jedinica NOVJ, prvenstveno u cilju obezbeđenja puta Podgorica (sada: Titograd) - Nikšić - Bileća. Posle nekoliko dana upućena su tri bataljona sa artiljerijom da preuzmu zadatke divizije -Ferara-, koja je upućena u borbu protiv Glavne operativne grupe u bici na Sutjesri.

⚔️ 11. 5. 1943. Naredbom VŠ NOV i POJ reorganizovan 1. bosanski udarni korpus NOVJ, te od njega formirana dva korpusa: 1. bosanski udarni korpus NOVJ (sastava: 5. udarna divizija NOVJ, Birčanski i Majevički NOP odred, a bile mu potčinjene i 1. i 2, vojvođanska NOU brigada, koje su se nalazile u istočnoj Bosni) i 2. bosanski udarni korpus NOVJ (sastava: 4, 10. i 11. divizija NOVJ; ova poslednja bila u formiranju). Za operativno područje 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ određena je istočna Bosna, a za operativno područje 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ - srednja i zapadna Bosna (bez Cazinske krajine).

⚔️ 12. 5. 1943. Na Vratlu i gornjem toku r. Morače (Dragovića polje, Crkvice) 7. krajiška udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ razbila delove četničkih Limsko-sandžačkih odreda.

⚔️ 13. 5. 1943. Između Pantelijevog vrha i Ilijinog brda (kod Spuža) Udarna grupa bataljona (3. bataljon 4. proleterske NOU brigade i 2. i 4. bataljon 5. crnogorske NOU brigade), ojačana delovima Zetskog NOP odreda, napala i razbila četnike. Zarobljeno je 600 četnika a ostatak je odbačen ka s. Bioču i Podgorici. Poginuo je zamenik političkog komesara Zetskog NOP odreda Vukosav Božović, narodni heroj.

⚔️ 14. 5. 1943. GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku izdao naredbu da se obrazuje Komanda durmitorskog područja (s komandama mesta u Žabljaku, Šavniku, s. Boanu, s. Njegovuđi, Pivskoj Župi i Pivskoj planini, kao i odsek za vojne vlasti pri GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku.

⚔️ 14. 5. 1943. U Andrijevici i Kolašinu jedinice nemačke 1. brdske divizije razoružale preko 2000 četnika Limsko-saiidžačkih odreda i streljale 150 pristalica NOP-a iz kolašinskog zatvora.

⚔️ 15. 5. 1943. Otpočela nemačka operacija -Švarc- (tzv. peta neprijateljska ofanziva ili bitka na Sutjesci). Tom operacijom, koja je trajala mesec dana, neprijatelj je želeo da uništi jedinice Glavne operativne grupe VŠ na uskom brdsko-planinskom prostoru Crne Gore, Sandžaka i Hercegovine, a s njima i vrhovno vojno i političko rukovodstvo NOP-a Jugoslavije. U njoj su učestvovale ove jedinice: četiri nemačke divizije (369, 118, 7. SS -Princ Eugen- i 1. brdska), tri italijanske divizije (-Taurinenze-, -Ferara- i -Venecija-), jedna bugarsko-nemačka divizijska borbena grupa (glavninu joj sačinjavali bugarski 61. i 63. puk), domobranska 4. lovačka brigada, nemački puk -Brandenburg- (za specijalnu upotrebu) i jedan nemački motorizovani pionirski bataljon. Sem ovih snaga, dve nemačke divizije (117. i 373) su se nalazile u rejonu Sarajeva i u dolini r. Neretve, a četiri italijanske divizije (-Emilija-, -Peruđa-, -Murđe- i -Marke-) u primorskom pojasu od Boke kotorske do donjeg toka r. Neretve. Odnos snaga je bio oko 117.000: 19.000 u korist neprijatelja.

⚔️ 15. 5. 1943. Neprijatelj otpočeo ofanzivu protiv Glavne operativne grupe (1. i 2. proleterske udarne, 3. udarne i 7. divizije NOVJ) VŠ NOV i POJ u Crnoj Gori, Sandžaku i Hercegovini, s ciljem da je uništi, a s njom i vrhovno rukovodstvo NOP-a Jugoslavije. U ovoj operaciji (poznatoj kao V neprijateljska ofanziva ili bitka na Sutjesci) on je angažovao četiri nemačke divizije (1. brdsku, 7. SS -Princ Eugen-, 118. lovačku i 369. legionarsku diviziju) i tri italijanske divizije (-Taurinenze-, -Ferara- i -Venecija-), jednu nemačko-bugarsku borbenu grupu jačine divizije (724. puk 104. nemačke divizije, 61. i 63. bugarski puk), nemački puk za specijalnu upotrebu -Brandenburg- i domobransku 4. lovačku brigadu.

⚔️ 15. 5. 1943. Jake snage nemačke 1. brdske divizije, posle oštrih borbi u rejonu Mojkovca, potisle delove 1. proleterske udarne divizije NOVJ i ovladale prostorijom istočno od linije s. Šahovići - Slepač most i grebenom Rudina, Željeva i Sokoloviće (kod Bijelog Polja).

⚔️ 15. 5. 1943. Andrijevički i Beranski partizanski bataljoni reorganizovrni u Beransko-andrijevički partizanski bataljon.

⚔️ 15. 5. 1943. Prodorom iz Goražda i Foče 369. puk nemačke 369. legionarske divizije, podržan četom tenkova, odbacio 6. istočnobosansku NOU brigadu na Metaljku i zauzeo Čajniče.

⚔️ 16. 5. 1943. Nemačka 369. legionarska divizija odbacila 6. istočnobosansku udarnu brigadu Drinske operativne grupe, zauzela s. Boljaniće i spojila se s jedinicama italijanske divizije -Taurinenze- na putu Čajniče-Pljevlja.

⚔️ 16. 5. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio jedinicama Glavne operativne grupe VŠ da svi štabovi i komandni kadar posvete posebnu pažnju i ukažu svestranu pomoć trupnom sanitetu, da bi očuvali borbenu sposobnost svojih jedinica, koje su bile najviše zahvaćene tifusom.

⚔️ 17. 5. 1943. U blizini s. Bioča (kod Podgorice - sada: Titograd) Udarna grupa bataljona (3. bataljon 4. proleterske NOU brigade, 2. i 4. bataljon 5. crnogorske NOU brigade), ojačana Zetskim NOP odredom, u četvorodnevnoj borbi okružila i razbila 383. puk (bez jednog bataljona) italijanske divizije -Venecija-, Poginulo je 339 i zarobljeno 400 italijanskih vojnika i oficira, a zaplenjeno 9 brdskih topova, 27 mitraljeza i velike količine drugog naoružanja i opreme. U borbama su poginuli zamenik komandanta bataljona u 5, crnogorskoj NOU brigadi Marko Đurović i politički komesar čete 4. bataljonu iste brigade Milan Pavličič, narodni heroj.

⚔️ 17. 5. 1943. U rejonu Mojkovca i Kolašina 2. proleterska udarna divizija NOVJ, pod pritiskom jedinica nemačke 1. brdske divizije, povukla se preko r. Tare i na levoj obali organizovala odbranu s ciljem da sprečava prodor nemačkih jedinica ka Žabljaku.

⚔️ 17. 5. 1943. Nemačka pukovska borbena grupa -Remold- (99. brdski puk, ojačan divizionom artiljerije i četom pionira), uz snažno sadejstvo avijacije, potisla delove 1. proleterske NOU brigade i zauzela s. Šahoviće (kod Bijelog Polja).

⚔️ 17. 5. 1943. Četvrta planinska pukovska grupa italijanske divizije -Taurinenze- zauzela s. Jabuku (kod Pljevalja) i time omogućila nesmetan saobraćaj putem Pljevlja-Prijepolje.

⚔️ 18. 5. 1943. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 1. proleterske udarne divizije NOVJ da u saradnji s NO odborima pljevaljskog i bjelopoljskog sreza skloni stanovništvo Ispred okupatorskog terora.

⚔️ 18. 5. 1943. U dolini r. Platnice (kod pl. Umova) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ okružila delove motorizovanog odreda -Daumiler- (54. izviđački bataljon i četu 98. puka nemačke l. brdske divizije), ali su je jače nemačke snage od s. Lipova i Kolašina napale s leđa i, posle oštrih borbi, deblokirale svoje okružene delove i zauzele Vučje (kod Kolašina).

⚔️ 18. 5. 1943. Nemačka pukovska borbena grupa -Remold- (99, brdski lovački puk, ojačan divizionom artiljerije i četom pionira) 1. brdske divizije napala 3. krajišku udarnu brigadu 1. proleterske udarne divizije NOVJ zapadno od linije s. Šahovići-Mojkovac.

⚔️ 18. 5. 1943. Kod s. Graca i s. Orlja (blizu Pljevalja) jedinice nemačke 369. legionarske divizije odbacile 6, istočnobosansku i 3. dalmatinsku NOU brigadu i 7. brigadu 7. divizije NOVJ na levu obalu r. Čehotine.

⚔️ 18. 5. 1943. Nastupajući od Bijelog Polja, delovi italijanske divizije -Venecija- odbacili delove 1. proleterske udarne divizije NOVJ i zauzeli Golo brdo.

⚔️ 18. 5. 1943. Na Zelenom vrhu, u podnožju pl. Vojnika (kod Nikšića), u borbi protiv nemačkih jedinica poginuo pomoćnik komesara čete u 3. bataljonu 5. crnogorske NOU brigade Dušan Vujačić, narodni heroj.

⚔️ 19. 5. 1943. Prva proleterska udarna divizija NOVJ pregrupisala snage i posela položaje na liniji s. Vaškovo - s. Kovren da bi sprečavala prodiranje nemačke 1. brdske divizije između r. Tare i puta s. Šahovići - Pljevlja.

⚔️ 19. 5. 1943. Iz Mojkovca 7. krajiška udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ otpočela pokret preko Sinjajevine i Šavnika ka s. Ravnom da pojača odbranu grupe bataljona 10. hercegovačke brigade 3. udarne divizije NOVJ na pravcu Gatačko polje - Pivska župa i sprečava prodor nemačke 118. lovačke i 7. SS divizije -Princ Eugen-.

⚔️ 19. 5. 1943. Nemačka pukovska borbena grupa -Gertler- 118. lovačke divizije i domobranska 4. lovačka brigada počele napad iz fočanskog mostobrana. Posle trodnevnih borbi one su potisle Drinsku operativnu grupu (2. proletersku, 6. istočnobosansku i Majevičku NOU brigadu) do s. Čelebića i s. Šćepan-Polja.

⚔️ 19. 5. 1943. CK KPJ uputio pismo partijskim instruktorima pri Centralnoj bolnici VŠ u kome iznosi nedostatke u radu na zbrinjavanju i nezi ranjenika i bolesnika, ističući potrebu da se ulože sve snage radi ozdravljenja što većeg broja drugova i njihovog vraćanja u jedinice. Pismom se postavlja da sve bolničko osoblje treba da prođe kroz stručne kurseve, kao i da se organizuje viši sanitetski kurs.

⚔️ 20. 5. 1943. VŠ NOV i POJ doneo odluku da se težište operacija iz doline r. Pive, Tare i Lima prenese na severozapad i da se 1. proleterska udarna divizija NOVJ prebaci prema Foči, na front Drinske operativne grupe; da 7. divizija NOVJ na levoj obali r. Čehotine onemogući prodor neprijatelja od s. Boljanića ka s. Gradcu; da 3. udarna divizija NOVJ zatvori pravce Gacko - Pivska župa i Nikšić-Šavnik; da 2. proleterska udarna divizija NOVJ brani srednji tok r. Tare i zatvori pravac Pljevlja - Lever-Tara. Ovim pregrupisavanjem snaga i orijentisanjem 5. udarne divizije NOVJ iz centralne Bosne ka Foči izražena je osnovna ideja VŠ o proboju u istočnu Bosnu.

⚔️ 20. 5. 1943. Jedinice 3. udarne divizije NOVJ sprečile prodor jakih snaga nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- iz Nikšića i Avtovca i održale se na položajima u s. G. Polju, u s. Ravnom i na Javorku.

⚔️ 20. 5. 1943. U Podgorici (sada: Titograd) predstavnik Glavne nemačke komande u Hrvatskoj i italijanski komandant Trupa Crne Gore, održali sastanak da bi uskladili dejstva nemačkih i italijanskih trupa u Crnoj Gori i Sandžaku u toku bitke na Sutjesci.

⚔️ 20. 5. 1943. Nemački avioni bombardovali i skoro potpuno razorili Žabljak, gde su uništili skladišta municije i hrane.

⚔️ 21. 5. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ u centralnoj Bosni da jednu diviziju usmeri na prugu Sarajevo - Bos. Brod i dalje pravcem Olovo-Han-Pijesak-Rogatica-Goražde, radi prihvata jedinica Glavne operativne grupe VŠ koje su; se probijale iz neprijateljskog okruženja.

⚔️ 21. 5. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 1. proleterske udarne divizije NOVJ da primi komandu nad jedinicama fočanskog sektora, razbije neprijatelja na liniji Foča - s. Šćepan Polje i ovlada levom obalom Drine i Sutjeske na odseku s. Đeđevo - s. Suha.

⚔️ 21. 5. 1943. Kod s. Čelebića (blizu Foče) Drinska operativna grupa NOVJ, ojačana 1. proleterskom NOU brigadom, protivnapadom razbila 13. puk domobranske 4. lovačke brigade, a sutradan odbacila na polazne položaje pukovsku borbenu grupu -Gertler- nemačke 118. lovačke divizije i ostatak domobranske 4. lovačke brigade. Pored ostalih u s. Zlatnom Boru smrtno je ranjen Avdo Hodžić Hodža a na Trovrhu Branko Šurbat Bane, politički komesari četa u 6. istočnobosanskoj NOU brigadi, narodni heroji.

⚔️ 22. 5. 1943. Predsednik vlade Kraljevine Italije Benito Musolini naredio guverneru Crne Gore Pirciju Biroliju da italijanske divizije uzmu učešća u operaciji -Švarc- (tzv. petoj neprijateljskoj ofanzivi), naglasivši da Italija ne može trpeti iza svojih leđa ustaničko područje u vreme kada se očekuje iskrcavanje anglo-američkih trupa u Grčkoj.

⚔️ 22. 5. 1943. Na grebenu Žirovnice (kod Nikšića) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ razbila četničke snage. Neposredno potom 14. puk nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i motorizovana pukovska grupa italijanske divizije -Ferara- otpočeli su jak napad pravcima Nikšić-Šavnik i Nikšić - Pivska župa. Brigada se pod borbom povukla na liiju Gradac - s. V. i M. Orah - s. Jasenovo Polje, gde je s 1. dalmatinskom udarnom brigadom iste divizije zadržala dalji prodor neprijatelja.

⚔️ 22. 5. 1943. VŠ NOV i POJ prebacio dva bataljona 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ sa pravca Nikšić - Lipova ravan na Vučevo da bi držanjem ovog mostobrana obezbedio proboj Glavne operativne grupe VŠ preko r. Sutjeske.

⚔️ 23. 5. 1943. U s. Orahu (kod Nikšića), u borbi protiv nemačkih jedinica, poginuo borac, 3. bataljona 5. crnogorske NOU brigade Aleksa Maksimovič, narodni heroj.

⚔️ 23. 5. 1943. Kod s. Berušice (blizu Gacka) 7. krajiška udarna brigada i grupa bataljona 10. hercegovačke udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ izvršile protivnapad na delove 13. puka nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i pukovske borbene grupe -Anaker-, a potom se povukle na liniju Kućetine - Šejtan kula.

⚔️ 24. 5. 1943. Nemačka 369. legionarska divizija, podržana avijacijom, forsirala r. Čehotinu kod s. Graca (blizu Pljevalja), odbacila delove 7. divizije NOVJ i 3. dalmatinske NOU brigade i obrazovala mostobran na levoj obali.

⚔️ 24. 5. 1943. Italijanske jedinice završile četvorodnevno -čišćenje- Pipera (kod Podgorice - sada: Titograd), zapalivši oko 100 kuća.

⚔️ 24. 5. 1943. Iz rejona s. Lijeve Rijeke i s. Bioča (kod Podgorice - sada: Titograd) nemački puk -Brandenburg- otpočeo pokret radi pojačanja nemačkih trupa na r. Čehotini.

⚔️ 24. 5. 1943. Na odseku Foča - s. Šćepan-Polje 1. proleterska udarna divizija NOVJ, ojačana Drinskom operativnom grupqm, pokušala proboj preko r. Drine. Uvođenjem jakih rezervi ojačana nemačka 118. lovačka divizija je sprečila proboj, pa su napadi sutradan obustavljeni uz obostrano velike gubitke. Između ostalih je poginulo i pet narodnih heroja: komandant 3. bataljona 6. istočnobosanske NOU brigade Marko Ećimović, politički komesar čete Rade Milićević, zamenik komandira čete Vujadin Zogović i bombaš Jovo Radulović, svi iz 1. proleterske NOU brigade, dok je teško ranjeni komandant 4. bataljona 1. proleterske NOU brigade Živan Maričić, narodni heroj, nešto kasnije podlegao ranama.

⚔️ 25. 5. 1943. Više kolona nemačke 369. legionarske divizije krenulo u nastupanje sa r. Čehotine prema severoistočnim ograncima pl. Ljubišnje i zauzimanjem zaseoka Popovog Dola ugrozile desni bok i pozadinu 1. proleterske udarne divizije NOVJ, koja se baš tada probijala ka Foči.

⚔️ 26. 5. 1943. VŠ NOV i POJ naredio 1. proleterskoj udarnoj diviziji NOVJ da jednu brigadu uputi prema zaseoku Gradac (kod Pljevalja), u pomoć 7 điviziii NOVJ koja je sprečavala prodor nemačke 369. legionarske divizije ka s. Čelebiću.

⚔️ 26. 5. 1943. PK KPJ za Crnu Goru i Boku izdao proglas u kome, raskrinkavajući četnički pokret i prikazujući zverstva okupatora poziva narod da stupa u NOV i vodi odlučnu borbu protiv okupatora i njegovih saradnika.

⚔️ 26. 5. 1943. Kod s. Lipove Ravni i na Surdupu (kod Nikšića) glavnina 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, ojačana 5. bataljonom 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, napala ojačani 14. puk nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i motorizovanu grupu italijanske divizije -Ferara- s ciljem da preseče put Nikšić-Javorak i obezbedi desni bok na pravcu s. Jasenovo Polje

⚔️ 26. 5. 1943. s. Mokro, Brigada se sutradan posle teških obostranih gubitaka, povukla ka Krnovskoj glavici.

⚔️ 26. 5. 1943. VŠ NOV i POJ doneo odluku da se proboj Glavne operativne grupe VŠ u istočnu Bosnu izvrši preko Vučeva i r. Sutjeske, te naredio 1. proleterskoj udarnoj diviziji NOVJ da blokira neprijateljske snage kod s. Zlatnog Bora, da -po svaku cenu- osigura prelaz preko r. Tare kod s. Uzlupa, jer je -taj prelaz od životne važnosti-, i da na levu obalu r. Drine uputi 2. proletersku NOU brigadu (a po mogućstvu i Majevičku NOU brigadu) sa zadatkom da izbije na liniju s. Suha - s. Vrbnica - s. Zakmur - s. Trbušće.

⚔️ 27. 5. 1943. Po naređenju VŠ NOV i POJ 7. divizija NOVJ organizovala odbranu južno od r. Čehotine, na liniji s. Mijakovići - pl. Korijen - s. G. Brvenica - s. Gradac - s. Mrčevo, i zatvorila pravac Pljevlja - s. Đurđevića Tara da bi sprečavala nadiranje nemačke 369. legionarske divizije.

⚔️ 27. 5. 1943. VŠ NOV i POJ naredio 1. proleterskoj udarnoj diviziji NOVJ da što više snaga prebaci na Pivsku planinu i da do 28. maja, preko Vučeva, uputi 6. istočnobosansku NOU brigadu Drinske operativne grupe ka s. Čurevu, u pomoć 2. proleterskoj udarnoj brigadi 2. proleterske udarne divizije NOVJ koja je vodila teške borbe protiv nemačkih snaga.

⚔️ 27. 5. 1943. Iz Podgorice (sada: Titograd) upućen ka Nikšiću motorizovani odred -Šmithuber- (14. puk nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-) i istog dana uveden u borbu protiv jedinica 3. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 27. 5. 1943. Kod s. Đurđevića Tare (blizu Žabljaka) 3. proleterska (sandžačka) udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ prešla r. Taru, porušila most i delom snaga posela levu obalu reke a drugim delom se orijentisala prema pl. Sinjajevini.

⚔️ 27. 5. 1943. Iz rejona Bukovik - s. Gvozd (kod Nikšića) Štab 3. udarne divizije NOVJ uputio 1. dalmatinsku NOU brigadu da posedne desnu obalu r. Komarnice, zatvori sve prelaze između s. Duži i Pivskog manastira i prihvati 5. crnogorsku NOU brigadu koja je zatvarala pravac Nikšić-Šavnik.

⚔️ 28. 5. 1943. Na Krnovskoj glavici, Ostrvici i Komanđirovom brdu (na pravcu Nikšić-Šavnik) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ vodila žestoke ođbrambene borbe protiv 14. puka nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i delova italijanske divizije -Ferara-, a potom se, 30. maja, prebacila na desnu obalu r. Komarnice, gde se povezala sa 1. dalmatinskom udarnom brigadom i 3. proleterskom (sandžačkom) udarnom brigadom 1. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 28. 5. 1943. Kod s. Uzlupa glavnina 3. krajiške i 6. istočnobosanske NOU brigade prebacila se na levu obalu r. Tare, pa je 3. krajiška brigada organizovala odbranu u donjem toku reke, a 6. istočnobosanska produžila pokret prema Vučevu.

⚔️ 29. 5. 1943. Kod s. Tepaca i s. Đurđevića Tare (blizu Žabljaka) 7. divizija NOVJ prebacila se preko r. Tare u cilju organizovanja odbrane na levoj obali, od ušća r. Sušice nizvodno do s. Šćepan-Polja, i zatvaranja pravca od Žabljaka.

⚔️ 29. 5. 1943. Nemačka 7. SS divizija -Princ Eugen-, posle višednevnih teških borbi protiv 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, zauzela Šavnik.

⚔️ 29. 5. 1943. Na pravcu Šavnik-Žabljak italijanska avijacija u više navrata bombardovala i mitraljirala položaje jedinica 3. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 29. 5. 1943. VŠ NOV i POJ konkretizovao ideju o proboju preko r. Sutjeske. Ponovo je objedinio 2. proletersku, Majevićku i 6. istočnobosansku NOU brigadu pod Štabom 2. proleterske NOU brigade, kako bi one očistile dolinu r. Sutjeske i izbile na liniju s. Suha - s. Vrbnica - s. Zakmur - s. Trbušće, a 1. proleterskoj udarnoj diviziji NOVJ naredio da na odsecima s. Uzlup - s. Bastasi i s. Mratinje - Trnovačko jezero - s. Suha organizuje odbranu Tare i Drine i spreči prodor nemačkih snaga sa severa i juga ka Vučevu i Sutjesci. Time bi se omogućilo prebacivanje 7. divizije NOVJ na levu obalu Tare i prikupljanje ka Pivi.

⚔️ 29. 5. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da hitno sadejstvuje s jedinicama Glavne operativne grupe VŠ na sektoru s. Trnovo - Kalinovik pri proboju iz okruženja.

⚔️ 29. 5. 1943. Nemačka pukovska borbena grupa -Anaker- 118. lovačke divizije, nastupajući iz s. Čureva i s. Tjentišta, napala Majevičku NOU brigadu i 2. bataljon 2. proleterske NOU brigade na visoravni Vučevu. Kada su pristigli 6. istočnobosanska NOU brigada i dva bataljona 1. proleterske NOU brigade, neprijatelj je noćnim protivnapadom razbijen i niz litice Stožera i Koritnika zbačen u dolinu r. Sutjeske, čime je sprečen njegov pokušaj da zatvori prelaz preko r. Pive.

⚔️ 29. 5. 1943. Druga proleterska NOU brigada delom snaga prešla r. Sutjesku i u rejonu s. Suha - s. D. i G. Bare - s. Krekovi - s. Tjentište obrazovala mostobran, koji je održala do 5. juna kada su na mostobran počele pristizati glavne snage Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ.

⚔️ 29. 5. 1943. Na brdu Košuru (k. 787), u međurečju Sutjeske i Hrčavke, jedinice 2. proleterske NOU brigade otpočele niz napada na delove pukovske borbene grupe -Gertler- nemačke 118. lovačke divizije. Neprekidnim ojačavanjem neprijatelj je uspeo da solidno utvrdi i održi ovaj važan položaj, iako su od 5. do 7. juna u borbu ubačene i 6. istočnobosanska i 7. krajiška NOU brigada. U jednom od desetak napada, 4. juna, poginuo je zamenik komandira 2. čete 1. bataljona 2. proleterske NOU brigade Radoš Bojović, narodni heroj.

⚔️ 29. 5. 1943. Kod s. Neđelišta (blizu Vlasenice) Birčanski NOP odred odbio napad ustaških delova iz Vlasenice i Han-Pijeska i naneo im gubitke od preko 50 mrtvih i ranjenih.

⚔️ 29. 5. 1943. Maršujući s Kozare za srednju Bosnu 5. krajiška NOU brigada razbila manju žandarmerijsko-domobransku posadu, zauzela s. Klašnice (kod Banje Luke) i prešla r. Vrbas.

⚔️ 29. 5. 1943. Delovi nemačke 118. lovačke divizije slomili otpor manjih zaštitničkih delova 1. proleterske udare divizije NOVJ i zauzeli s. Čelebić (kod Foče).

⚔️ 30. 5. 1943. Na Javorku (pivskom) jedan bataljon 7. krajiške udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ odbio napad delova nemačke pukovske borbene grupe -Anaker- i odbacio ih ka s. Brljevu. Uveče je na te položaje pristigla i glavnina te brigade.

⚔️ 30. 5. 1943. Nemačka divizijska borbena grupa -Ludviger- (724. puk 104. lovačke divizije, bugarski 61. i 63. puk) izbila na r. Taru i proširila front do s. Bistrice (kod Mojkovca). Povukavši se pred nadmoćnim neprijateljem, 3. proleterska (sandžačka) NOU brigada je organizovala odbranu na liniji s. Razvršje - s. Pitomine - s. Tepca (kod Žabljaka) da bi obezbedila snage Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ sa pravca koji preko Durmitora izvode ka r. Pivi i Pivskoj planini.

⚔️ 31. 5. 1943. Na r. Komarnici (kod Šavnika) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ izvršila više uspešnih noćnih napada i nanela osetne gubitke 13. puku nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-.

⚔️ 31. 5. 1943. Na prostoriji r. Tara - r. Komarnica - gornji tok r. Pive četiri neprijateljske divizije (nemačke 1. brdske i 7. SS -Princ Eugen- i italijanske -Venecija- i -Ferara-) uspostavile međusobnu taktičku vezu i zatvorile obruč oko Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ.

⚔️ 31. 5. 1943. Nemačko komandovanje uputilo u dolinu r. Sutjeske glavninu 7. SS divizije -Princ Eugen-, s juga, i celu 118. lovačku diviziju, sa severa, da posednu i odsudno brane ovaj sektor stvorenog obruča i spreče proboj Glavne operativne grupe NOV i POJ.

⚔️ 31. 5. 1943. Po naređenju VŠ NOV i POJ, Drinska operativna grupa pokušala da noćnim napadom ovlada utvrđenim rejonom u dolini r. Sutjeske: Košur, Borovno, s. Mrkalje, s. Popov Most, s. Šadići, s. Čurevo. Zbog slabe organizacije napada i slabih veza napad odvojenih kolona nije uspeo, iako su delovi 6. istočnobosanske NOU brigade bili ovladali s. Čurevom a delovi 2. proleterske NOU brigade, privremeno Košurom.

⚔️ 31. 5. 1943. Nemačka 1. brdska i 7. SS divizija -Princ Eugen- i italijanske divizije -Venecija- i -Ferara- uspostavile međusobnu taktičku vezu u dolini r. Tušinje i r. Bukovice i na liniji Divljak - Starac - s. Korita zatvorile obruč oko Glavne operativne grupe, osim na delu nemačkog fronta na r. Sutjesci od Tjentišta do s. Suhe.

⚔️ 0. 6. 1943. U durmitorskom srezu, u toku bitke na r. Sutjesci, nemačka 1. brdska i 7. SS divizija -Princ Eugen- i italijanska divizija -Ferara- ubile oko 1200 ljudi, uništile oko 5.500 stambenih i ostalih zgrada i opljačkale oko 67.000 grla stoke.

⚔️ 0. 6. 1943. Četnička kaznena ekspedicija uhapsila 113 rodoljuba u s. Babinom kod Berana (sada: Ivangrad) i predala ih italijanskim vlastima, a ove ih odmah uputile u koncentracione logore.

⚔️ 0. 6. 1943. Štab domobranskog 3. korpusa, zbog uspeha jedinica Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ u istočnoj Bosni, tražio od komandanta nemačkih trupa u Hrvatskoj generala Rudolfa Litersa i od Ministarstva oružanih snaga NDH da se preduzmu nova ofanzivna dejstva u istočnoj Bosni, te okruže i unište snage NOV između Zvornika, r. Spreče, s. Osječana, Vareša, Sokolca i Srebrnice.

⚔️ 1. 6. 1943. U rejonu s. Brljevo - Štirna - s. Budnja (Župa pivska) tri brigade 2. proleterske udarne i 3. udarne divizije NOVJ (4. proleterska, 7. krajiška i 10. hercegovačka NOU brigada) noćnim napadom razbile delove nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, prešle r. Vrbnicu i izbile u s. Miloševiće (kod Šavnika). U borbi je poginuo borac bombaš Vojin Poleksić, narodni heroj.

⚔️ 1. 6. 1943. Kod s. Vijačana (blizu Prnjavora) 5. krajiška NOU brigada razbila ojačani 2. bataljon 1. puka domobranske 4. pešadijske divizije i ostatke odbacila prema Prnjavoru.

⚔️ 1. 6. 1943. Delovi 4. i 10. udarne divizije NOVJ napali posadu Glamoča. Zbog jakog otpora neprijatelja i zbog velikih gubitaka (15 poginulih i 25 ranjenih) napad je u zoru obustavljen.

⚔️ 2. 6. 1943. Otpočelo prebacivanje nemačke 118. lovačke divizije s donjeg toka r. Tare na r. Sutjesku i glavnine nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- (koju je na položaju Šavnik-s. Bare smenila italijanska divizija -Ferara-) preko Gacka u susret 118. lovačkoj diviziji, u cilju stezanja obruča i uništenja Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ.

Hronološki zapisi se učitavaju...