3. krajiška proleterska udarna brigada

⚔️ 0. 8. 1942. U s. Kamenici (kod Drvara), od delova 5. krajiškog NOP odreda, formirana 3. krajiška NOU brigada.

⚔️ 2. 9. 1942. Po naređenju VŠ NOP i DV Jugoslavije, u cilju prikrivanja priprema za napad na Jajce, ojačana 3. krajiška NOU brigada preko r. Une upala u Cazinsku krajinu, gde je posle dvodnevnih borbi zauzela Cazin i 14 okolnih sela. U borbi je ranjeno 70, a poginulo preko 100 domobrana, ustaša i milicionera. Ta diverzija je izazvala angažovanje jakih delova ustaške Ličke brigade, domobranske 1. brdske divizije i po jednog nemačkog oklopnog i inžinjerijskog bataljona ali -u prazno-.

⚔️ 18. 9. 1942. Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinu, 1. i 2. krajiškom i 2. proleterskom NOU brigadom i delovima 3. sandžačke i 4. crnogorske NOU brigade i 6. krajiškog NOP odreda, otpočeo protivudar (na Manjači) na nemačku pukovsku borbenu grupu -Vedel-. Prodorom 3. krajiške NOU brigade od Ključa prema Bronzanom Majdanu borbena grupa -Vedel- se povukla na prilaze Banje Luke kod s. Han-Kola.

⚔️ 14. 10. 1942. Po naređenju Operativnog štaba NOP i DV za Bos. krajinu rasformiran 6. krajiški NOP odred. Njegov bataljon -Zdravko Čelar- ušao je u 3. krajišku NOU brigadu, a od ostala dva bataljona formirana je Krajiška polubrigada.

⚔️ 1. 11. 1942. Naredbom Vrhovnog komandanta NOP i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita formirana 1. proleterska udarna divizija NOVJ sastava: 1. proleterska NOU, 3. proleterska (sandžačka) NOU i 3. krajiška NOU brigada.

⚔️ 2. 11. 1942. Po odluci VŠ NOP i DV Jugoslavije, Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinusa svojih pet brigada (1, 2, 3, 5. i 6. brigadom) i tri brigade (2, 4. i 8. brigadom) i dva odreda 1. operativne zone NOV i PO Hrvatske, otpočeo bihaćku operaciju u cilju uništenja neprijateljskih uporišta u međurečju Une i Korane i spajanja oslobođene teritorije u Bosni i Hrvatskoj. Operacija, koja je trajala do 15. novembra, izvedena je u dve etape: u prvoj etapi (2-4. novembra) naše snage su zauzele Bihać, u drugoj etapi (5-15. novembra), gonjenjem neprijatelja, zauzeti su Bos. Krupa, Cazin, Velika Kladuša, Cetingrad, Pećigrad, Vrnograč i Slunj. U toku operacije uništeni su glavnina ustaške 4. brigade i delovi dva domobranska puka, a zarobljeni domobrani (860) pušteni su kućama. 

⚔️ 26. 11. 1942. Posle dvodnevnih borbi 1. proleterska i 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije, NOVJ, 1, dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ i delovi 3. krajiškog NOP odreda zauzeli Jajce. Nemačka motorizovana borbena grupa -Anaker- (jedan i po bataljon), intervencijom iz D, Vakufa, omogućila je izvlačenje manjeg dola posade. Za veliko junaštvo i primerno ispunjavanje postavljenih zadataka, VŠ NOV i POJ pohvalio je 1. dalmatinsku NOU brigadu. U borbi je pored ostalih poginuo pomoćnik političkog komesara čete u 3. krajiškom NOP odredu Stipo Đerek, narodni heroj.

⚔️ 15. 12. 1942. Prva proleterska udarna divizija NOVJ (bez 3. krajiške NOU brigade) u četvorodnevnim borbama protiv delova četničkog odreda -Borje-, ojačanih manjim nemačkim jedinicama, oslobodila sela u rejonu Prnjavor - Kotor-Varoš - Banja Luka i odbacila ih u s. Čelinac i s. Klašnice (kod Banje Luke).

⚔️ 26. 12. 1942. Kod s. Pribinića 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ sprečila ispad iz Teslica tri bataljona četničkog Borjanskog odreda i pet domobranskih četa i nanela im osetne gubitke.

⚔️ 28. 12. 1942. Treća krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ zauzela s. Gusti Teslić (kod Teslića), razbila četu domobrana i uništila oklopni voz.

⚔️ 2. 1. 1943. Teslić zauzeli 3. krajiška udarna i tri bataljona 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ posle trinaestočasovne borbe protiv domobranskog 4. pešadijskog puka, zarobivši 1.200 domobrana i 38 oficira i zaplenivši: 4 haubice, 19 topova, 12 minobacača i 500 mina, 12 mitraljeza, 102 p. mitraljeza, 70 automata, nekoliko hiljada granata, oko 1.500 pušaka, 2 vagona puščanih metaka, svu komoru s kolima i oko 15 vagona životnih namirnica, veliku količinu sanitetskog materijala, 8 lokomotiva, 40 vagona i drugu opremu. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog i 10 ranjenih.

⚔️ 14. 1. 1943. Jedinice 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ napale Teslić, a delovi 1. proleterske NOU brigade napali Tešanj i s. Jelah. Sutradan su zauzeti Tešanj i s. Jelah, ali napad na Teslić nije uspeo zbog jakog otpora i zbog dolaska dva oklopna voza iz Doboja. Jedinice 1. proleterske udarne divizije NOVJ su imale 8 mrtvih i 24 ranjena. Zarobile su 150 domobrana, 1 podoficira i 3 oficira, a zaplenile 10 p. mitraljeza. 1 minobacač sa 42 mine, 60 pušaka, 4 automata i drugu ratnu opremu.

⚔️ 17. 1. 1943. U Tesliću jedinice 3. krajiške udarne i dva bataljona 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ ponovo napali dva domobranska bataljona, delove Teslićkog dobrovoljačkog bataljona i oko 300 nemačkih vojnika, ali su se sledećeg dana, posle desetočasovne borbe, povukli zbog dolaska jakih nemačkih snaga iz Doboja. Zarobljeno je 106 domobrana.

⚔️ 20. 1. 1943. Na linijama s. Gomjenica - s. Vlajići - s. Gusti i s. G. Teslić - s. Rankovići - s. Osivica (kod Teslića) 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ, posle jednodnevne žestoke borbe, odbila napad 4, bataljona domobranskog 8. puka, ojačanog nemačkim snagama iz Teslića. Ubijeno je 10 i ranjeno oko 20 neprijateljskih vojnika, dok je brigada imala 4 ranjena.

⚔️ 23. 1. 1943. U rejonu s. Čečave i s. Pribinića (kod Teslića) jedinice 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ posle sedmočasovne borbe odbile napad nemačkih delova, ustaša i domobrana iz Teslića, nanevši im gubitke od preko 100 mrtvih. Brigada je imala 3 mrtva i 24 ranjena. Zaplenjeno je: 35 tovarnih konja sa ratnom opremom, 1 minobacač sa 36 rnina, 1 p. mitraljez. 1 automat i 10 pušaka.

⚔️ 27. 1. 1943. Kod s. Pribinića 3. bataljon 3. krajiške NOU brigade odbio napad nemačkih delova i prinudio ih da se vrate u Teslić. Neprijatelj je imao 23 mrtva i oko 50 ranjenih. Zaplenjeno je 5 mitraljeza, 15 pušaka, 18 sanduka municije i dosta druge ratne opreme.

⚔️ 28. 1. 1943. U rejonu s. Markočevića i s. Buletića (kod Teslića) 4. bataljon 3. krajiške NOU brigade posle petočasovne borbe odbio napad nemačkih i ustaških delova iz s. Teslića Gustog i s. Vlajića. Neprijatelj je imao 15 mrtvih i ranjenih, a bataljon 2 ranjena.

⚔️ 28. 1. 1943. Kod s. Gračanice, s. Žarkovine i s. Osivice 3. bataljon 3. krajiške NOU brigade napao iz zasede i razbio dve nemačke i ustaške kolone iz Teslića, prinudivši ih da se povuku u polazni garnizon. Neprijatelj je imao preko 75 mrtvih i ranjenih.

⚔️ 13. 2. 1943. Kod s. Hapstića, s. G. Odžaka, s. D. Ričice i s. Draževa Dola (blizu Bugojna) ustaške i domobranske snage iz Bugojna (jačine oko 1000 vojnika) napale delove 1. proleterske udarne i 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ Posle devetočasovne borbe jedinice NOVJ su sprečile prodor neprijateljskih snaga u pravcu G. Vakufa i odbacile ih u Bugojno.

⚔️ 17. 2. 1943. Prozor zauzele jedinice 3. udarne divizije NOVJ i dva bataljona 3. krajiške NOU brigade, pošto su posle dvodnevne ogorčene borbe slomile otpor 3. bataljona 259. pešadijskog puka italijanske divizije -Murđe-, čete tenkova i artiljerijskih i minobacačkih jedinica. Poginulo je 220, ranjeno mnogo više i zarobljeno 280 italijanskih vojnika, dok je 3. udarna divizija NOVJ imala 117 ranjenih i 23 mrtva, među kojima je bio i komandir baterije 10. hercegovačke NOU brigade Dušan Pajić-Dašić. narodni heroj. Zaplenjeno: 4 haubice, 2 protivtenkovska topa, 4 minobacača, 12 mitraljeza, 25 p. mitraljeza, 500 pušaka, 5 tenkova, 1 traktor, 10 kamiona, 2 motocikla, 2 radio-stanice, 3 vagona municije za haubice, 1000 granata za topove, 300 sanduka puščane municije, 250 sanduka mina za minobacače, 50 sanduka ručnih bombi, 8 vagona brašna i drugih životnih namirnica.

⚔️ 22. 2. 1943. Borbena grupa -Fogl- zauzela G. Vakuf posle dvodnevnih borbi protiv 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ i 8. brigade 7. divizije NOVJ u rejonu s. Lužana, s. Bojske, s. Planinice, s. Tihomišlja i s. Bistrice. Poginula su 22 neprijateljska vojnika i ranjeno ih je 5, dok su jedinice NOVJ imale 6 mrtvih i 7 ranjenih.

⚔️ 24. 2. 1943. U rejonu G. Vakufa jedinice 7. divizije 1. hrvatskog korpusa NOVJ, 1, dalmatinske udarne brigade 3. udarne divizije i 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ, posle dvodnevnih borbi, odbile napad nemačke borbene grupe -Fogl- i prinudile je na povlačenje u G. Vakuf.

⚔️ 25. 2. 1943. Kod Karamustafića mosta (na putu G. Vakuf - Prozor) 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ odbila napad delova nemačke borbene grupe -Fogl- iz G. Vakufa i prinudila ih na povlačenje u polazni garnizon.

⚔️ 1. 3. 1943. U rejonu Kobile, Crnog vrha, s. Voljevca i s. Seferovića (kod G. Vakufa) jedinice nemačke 717. pešadijske divizije ojačane grupom -Fogl- nastupajući prema Prozoru napale 3. krajišku NOU brigadu, 7. brigadu 7. divizije NOVJ i 1. dalmatinsku NOU brigadu, te posle upornih borbi odbacile ih prema Vilića gumnu i Makljenu.

⚔️ 2. 3. 1943. Kod Vilića gumna (bizu G. Vakufa), u ogorčenoj borbi prsa u prsa, 4. proleterska (crnogorska) NOU brigada, uz sadejstvo delova 3. krajiške NOU brigade, razbila jedinice 737. puka nemačke 717. pešadijske divizije, ojačane tenkovima, i odbacila ih sa Vilića gumna, Karaulice i Kobile. Ovim je neprijatelju onemogućeno da upadne u rejon bolnica (s. Jaklići, s. Rumboci, s. Ripci, s. Šćit itd.). U toku devetočasovne borbe neprijatelj je imao 51 mrtvog, 83 ranjena, 21 nestalog i 31 smrznutog, a jedinice NOVJ 40 ranjenih i 30 mrtvih, među kojima su bili: borac 2. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Blažo Martinović, narodni heroj, bombaš i puškomitraljezac 2. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Jovo Zvicer, narodni heroj, komandir 3. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Dušan Strugar, narodni heroj, i komandir 2. voda 3. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Simo Barović, narodni heroj. Zaplenjeno je: 2. mitraljeza, 4 p. mitraljeza, 2 automata, veliki broj pušaka, minobacačke i puščane municije.

⚔️ 3. 3. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito pohvalio jedinice 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade (a naročito njen 2. bataljon) i jedinice 3. krajiške NOU brigade za pokazani heroizam u borbi prethodnog dana protiv nemačkih jedinica na Vilića gumnu.

⚔️ 5. 3. 1943. Kod s. Planinice i s. Pernica (blizu G. Vakufa) 4. bataljon 3. krajiške NOU brigade odbio napad delova nemačke 717. pešadijske divizije sa pravca Bugojna, nanevši im gubitke od oko 40 mrtvih i ranjenih, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 5 ranjenih.

⚔️ 15. 3. 1943. Prebacivanjem zaštitnice na levu obalu r. Neretve (3. proleterska (sandžačka) udarna, 3. dalmatinska udarna i 3. krajiška NOU brigada), Glavna operativna grupa VŠ NOV i POJ završila prelaz preko r. Neretve, pošto je prethodno prebacila sve ranjenike, uništila motorizacija, teška oruđa i tenkove i porušila mostove kod Jablanice i Ostrošca.

⚔️ 8. 4. 1943. Kod s. Ustikoline (blizu Foče) 1. proleterska udarna brigada 1, proleterske udarne divizije NOVJ forsirala r. Drinu. Sutradan je i 3. krajiška NOU brigada prešla reku. Divizija je zatim, u dvodnevnim borbama, razbila dva bataljona italijanske divizije -Taurinenze- i dve brigade četničkog Drinskog korpusa i obrazovala mostobran na liniji Foča - s. Orahovo - Kapak (k. 1203) Gradina. U borbi (na Krčinom brdu) poginuli su politički komesar čete Spasoje Dragović i komandir voda Milija Rašović, narodni heroji, oba iz 1. proleterske NOU brigade. Vrhovni komandant NOV i POJ je za hrabrost i čvrstinu u boju pohvalio X. proletersku NOU brigadu.

⚔️ 11. 4. 1943. Prodirući s mostobrana kod s. Ustikoline (blizu Foče) 1. proleterska udarna i 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ prisilile na povlačenje sa Golog vrha (k. 1309) i, u gonjenju, kod s. Ifsara razbile dva ojačana bataljona italijanske divizije -Taurinenze-, zaplenivši 6 topova [Topovi su upotrebljeni za formiranje artiljerijskog diviziona 1. proleterske udarne divizije NOVJ.], 9 minobacača, 14 mitraljeza, 200 pušaka i gotovo svu komoru.

⚔️ 12. 4. 1943. U Čajniče ušla 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ, pošto su se delovi italijanske divizije -Taurinenze- povukli iz mesta posle poraza kod s. Ifsara.

⚔️ 22. 4. 1943. U s. Kruševu (kod Pljevalja) 2. bataljon 3. krajiške NOU brigade u sadejstvu sa 3. proleterskom (sandžačkom) udarnom brigadom 1. proleterske udarne divizije NOVJ razbio italijanske i četničke snage.

⚔️ 18. 5. 1943. Nemačka pukovska borbena grupa -Remold- (99, brdski lovački puk, ojačan divizionom artiljerije i četom pionira) 1. brdske divizije napala 3. krajišku udarnu brigadu 1. proleterske udarne divizije NOVJ zapadno od linije s. Šahovići-Mojkovac.

⚔️ 28. 5. 1943. Kod s. Uzlupa glavnina 3. krajiške i 6. istočnobosanske NOU brigade prebacila se na levu obalu r. Tare, pa je 3. krajiška brigada organizovala odbranu u donjem toku reke, a 6. istočnobosanska produžila pokret prema Vučevu.

⚔️ 11. 6. 1943. Kod s. Govze 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ napala i u petočasovnoj borbi razbila borbenu grupu -Hene- 369. legionarske divizije i odbacila glavninu u s. Jeleč, dok se veliki broj raspršio po šumi. Zaplenjena su 2 minobacača 105 mm, 2 mitraljeza i 4 laka minobacača.

⚔️ 18. 6. 1943. U rejonu s. Bara i s. Čemernice (na putu Sarajevo-Goražde) 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ razbila nemačku borbenu grupu -Kuhtner- (Kuchtner) 369. legionarske divizije i druge manje nemačke delove, a na ž. st. Renovica zarobila četu domobranskog 9. pešadijskog puka.

⚔️ 25. 6. 1943. Treća krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ savladala manje delove ustaške 1. brigade i zauzela Srebrenicu i Bratunac.

⚔️ 0. 7. 1943. Kod Sokolca, u borbi protiv nemačkih jedinica, poginuo zamenik komandanta bataljona u 3. krajiškoj udarnoj brigadi 1. proleterske udarne divizije NOVJ Nikola Vojvodić Vojvoda, narodni heroj.

⚔️ 17. 7. 1943. Treća krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ porušila prugu Sarajevo-Višegrad na 9 mesta i uništila ž. stanice Sjetlina, Podgrab, Renovica i 3 mosta. Uz pomoć oklopnog voza održala se samo posada ž. st. Prača.

⚔️ 31. 7. 1943. Na maršu iz istočne u srednju Bosnu, 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ posle kraće borbe rasterala žandarme i mesnu četu milicije i zauzela Trnovo (kod Sarajeva).

⚔️ 16. 8. 1943. Treća krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ, skoro bez otpora, zauzela D. Vakuf, gde je zarobila glavninu jednog eskadrona domobranskog 1. konjičkog puka. Ostatak eskadrona izvukao je ojačani 1. divizion istog puka, koji se iz Jajca vozom povlačio u Travnik, prihvatajući usputne posade.

⚔️ 19. 8. 1943. Iz garnizona Turbe (kod Travnika) prebegli na stranu NOVJ i priključili se 3. krajiškoj udaroj brigadi 1. proleterske udarne divizije NOVJ 3 oficira, 6 podoficira i 45 domobrana 1. diviziona domobranskog 1. konjičkog puka, dok se glavnina ovog diviziona pokolebala i povukla u Travnik.

⚔️ 22. 8. 1943. Treća krajiška udarna brigada 1, proleterske udarne divizije NOVJ i 4. krajiška udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ uništle ojačani bataljon ustaške 5. brigade i zauzele Bugojno. Poslednji otpor iz nekoliko utvrđenih kuća savladan je pred veče 25. avgusta. Istovremeno su delovi 1. proleterske i 5. i 10. udarne divizije vršili obezbeđenje napada od Travnika, Prozora i Kupresa.

⚔️ 27. 8. 1943. U Jajcu održan sastanak VŠ NOV i POJ sa Štabom 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ i sekretarima biroa Oblasnog komiteta KPJ za Bosansku krajinu, na kome je razmatrana vojno-politička situacija i odlučeno: da u sastav 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ ostanu 4. i 10. udarna divizija; da se brigade popune, te u njima bude 800 do 1000 boraca, a NOP odredi svedu na manje formacije; da Korpus uputi 1000 boraca za popunu 1. proleterske udarne divizije NOVJ, a Drvarski NOP odred 150 boraca za popunu 3. krajiške NOU brigade.

⚔️ 12. 9. 1943. Po odluci VŠ NOV i POJ 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ dobila naziv proleterska.