Cazin u drugom svetskom ratu

⚔️ 0. 8. 1941. U selima opštine Bosanska Bojna (kod Cazina) ustaše pobile oko 1.700 Srba (ljudi, žena i dece).

⚔️ 13. 9. 1941. Iz sela Stijene, Miostraha i Pištalina (kod Cazina) ustaše ubile preko 200 lica (uglavnom žene i decu).

⚔️ 22. 9. 1941. Na području žand. st. Tržačka Raštela (kod Cazina) oko 200 ustaša i 100 domobrana iz 11. pešadijskog puka pobili oko 460 Srba.

⚔️ 9. 11. 1941. Tri čete 2. bataljona Komande NOP odreda za Kordun i Baniju napale i razoružale posadu žand. st. Johovica (kod Cazina). Zaplenjeno 7 pušaka.

⚔️ 10. 11. 1941. U s. Johovici (kod Cazina) jedinice 2. bataljona Komande NOP odreda Korduna i Banije savladale posadu žand. st. i zapalile arhivu.

⚔️ 30. 1. 1942. U s. Tržačkoj Rašteli (kod Cazina) delovi kordunaškog NOP odreda razoružali do mobrane i žandarme i zaplenili 35 pušaka.

⚔️ 1. 3. 1942. Delovi Banijskog i Kordunaškog NOP odreda napali ustaško-domobransku posadu u Vrnograču (kod Cazina). Zbog slabog sadejstva jedinica napad nije uspeo. Naši gubici su 16. poginulih, među kojima i politički delegat voda u 3. bataljonu Kordunaškog NOP odreda Đuro Bajić, narodni heroj.

⚔️ 4. 6. 1942. Delovi Banijskog NOP odreda izvršili napad na ustaše u s. Vrnograču (kod Cazina). Neprijatelj je imao oko 100 vojnika izbačenih iz stroja, a partizanske jedinice su imale 9 mrtvih i 1 ranjenog.

⚔️ 26. 7. 1942. U Podgrmeču, na sastanku predstavnika Štaba 1. operativne zone NOP odreda Hrvatske, Operativnog štaba NOP i DV za Bos. krajinu i štabova 1. i 2. krajiškog, Banijskog i 1. i 2. kordunaškog NOP odreda, usklađena dejstva i razrađen plan saradnje jedinica Operativnog štaba NOP i DV za Bos. krajinu i 1. operativne zone NOP odreda Hrvatske. Između ostalog, predviđeno je zajedničko čišćenje neprijateljskih uporišta u Cazinskoj krajini.

⚔️ 18. 8. 1942. Politički komesar 1. operativne zone NOP odreda Hrvatske uputio direktivno pismo političkim komesarima podređenih jedinica: raskrinkati rad izbegličke vlade Kraljevine Jugoslavije u Londonu, četnika Draže Mihailovića i rukovodstva HSS; preduzeti akcije širih razmera protiv okupatora, ustaša, domobrana i četnika u cilju proširenja i povezivanja slobodne teritorije Like, Korduna, Cazinske krajine i Banije.

⚔️ 2. 9. 1942. Po naređenju VŠ NOP i DV Jugoslavije, u cilju prikrivanja priprema za napad na Jajce, ojačana 3. krajiška NOU brigada preko r. Une upala u Cazinsku krajinu, gde je posle dvodnevnih borbi zauzela Cazin i 14 okolnih sela. U borbi je ranjeno 70, a poginulo preko 100 domobrana, ustaša i milicionera. Ta diverzija je izazvala angažovanje jakih delova ustaške Ličke brigade, domobranske 1. brdske divizije i po jednog nemačkog oklopnog i inžinjerijskog bataljona ali -u prazno-.

⚔️ 29. 10. 1942. Jedinice 2. i 4. hrvatske NOU brigade napale ustaška i domobranska uporišta u selima Rakovici, Jelovu Klancu, Čatrnji, Bliznici, Oštarskim stanovima, Luketić-Selu i Poljanku i na brdu Lisini. Pretrpevši gubitke od 7 mrtvih i 28 ranjenih, one su se morale povući zbog dolaska ustaških i domobranskih ojačanja iz Bihaća, Slunja i Cazina.

⚔️ 0. 11. 1942. U Bihaću održana oblasna konferencija KPJ za Bos. Krajinu. Između ostalog, upotpunjen je Oblasni komitet KPJ za Bos. krajinu (od 5. na 11 članova) i u cilju objedinjavanja rada partijskih organizacija u Cazinskoj krajini (do tada u sastavu OK KPJ za Karlovac i Podgrmeč), formiran OK KPJ za Bihać.

⚔️ 2. 11. 1942. Po odluci VŠ NOP i DV Jugoslavije, Operativni štab NOP i DV za Bos. krajinusa svojih pet brigada (1, 2, 3, 5. i 6. brigadom) i tri brigade (2, 4. i 8. brigadom) i dva odreda 1. operativne zone NOV i PO Hrvatske, otpočeo bihaćku operaciju u cilju uništenja neprijateljskih uporišta u međurečju Une i Korane i spajanja oslobođene teritorije u Bosni i Hrvatskoj. Operacija, koja je trajala do 15. novembra, izvedena je u dve etape: u prvoj etapi (2-4. novembra) naše snage su zauzele Bihać, u drugoj etapi (5-15. novembra), gonjenjem neprijatelja, zauzeti su Bos. Krupa, Cazin, Velika Kladuša, Cetingrad, Pećigrad, Vrnograč i Slunj. U toku operacije uništeni su glavnina ustaške 4. brigade i delovi dva domobranska puka, a zarobljeni domobrani (860) pušteni su kućama. 

⚔️ 6. 11. 1942. Delovi 8. hrvatske NO brigade i 6. krajiške NOU brigade ušli u Cazin, koji su delovi ustaške 4. brigade u panici napustili.

⚔️ 10. 11. 1942. Naređenjem VŠ NOV i POJ ukinuta Škola za vojne rukovodioce 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ (ranije: Operativnog štaba NOP i DV za Bos. krajinu). Njeni kursevi za komandire četa i komandante bataljona i omladinski vojno-politički kursevi u s. Jasenici, Drvaru i Cazinu uključeni su u sastav Vojne škole NOV i PO Jugoslavije.

⚔️ 0. 12. 1942. Na velikom narodnom zboru u Cazinu govorio vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito. Između ostalog, on je prvi put javno izjavio da se zove Josip Broz i da je radnik, Hrvat iz Zagorja.

⚔️ 11. 12. 1942. Šef Privremenog upravnog odseka pri VŠ NOV i POJ naredio Komandi mesta Cazin da na svom području izvrši popis vojnih obveznika.

⚔️ 28. 12. 1942. U Cazinu, od novih boraca iz Cazinske krajine i 3. bataljona 6. krajiške NOU brigade, formirana 8. krajiška udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 2. 4. 1943. Drugi bataljon 8. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ zauzeo Bužim (kod Cazina).

⚔️ 11. 5. 1943. Naredbom VŠ NOV i POJ reorganizovan 1. bosanski udarni korpus NOVJ, te od njega formirana dva korpusa: 1. bosanski udarni korpus NOVJ (sastava: 5. udarna divizija NOVJ, Birčanski i Majevički NOP odred, a bile mu potčinjene i 1. i 2, vojvođanska NOU brigada, koje su se nalazile u istočnoj Bosni) i 2. bosanski udarni korpus NOVJ (sastava: 4, 10. i 11. divizija NOVJ; ova poslednja bila u formiranju). Za operativno područje 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ određena je istočna Bosna, a za operativno područje 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ - srednja i zapadna Bosna (bez Cazinske krajine).

⚔️ 16. 6. 1943. Osma krajiška udarna brigada Unske operativne grupe 4. korpusa NOVJ razbila manju žandarmerijsko-domobransku posadu i zauzela Bužim (kod Cazina).

⚔️ 13. 8. 1943. Treći domobranski brdski puk napustio V. Kladušu i povukao se u Cazin. Na putu ga je napala 3. brigada 8. divizije NOVJ i nanela mu gubitke od 304 mrtva, ranjena i zarobljena.

⚔️ 13. 8. 1943. Treća udarna brigada 8. divizije NOVJ napala delove domobranskog 3. brdskog puka u momentu kada su napuštali V. Kladušu i povlačili se ka Cazinu. Neprijatelj je imao 16 mrtvih, 10 ranjenih i 276 zarobljenih vojnika, 4 oficira i 3 lekara. Brigada je imala 1 mrtvog i 1 ranjenog borca.

⚔️ 8. 9. 1943. Po naređenju štaba 2. bosanskog korp isa NOVJ, od jezgra iz 8. krajiške udarne brigade i od mobilisanog ljudstva iz okoline Cazina, formiran Cazinski NOP odred.

⚔️ 14. 11. 1943. Jedinice 7. udarne divizije NOVJ napale neprijateljsko uporište Cazin, koje su branili 2. bataljon domobranskog 1. lovačkog puka, 80 žandarma i manji broj nemačkih vojnika. Mesto je zauzeto oko 13 časova, ali su ubrzo iz Bihaća prodrli delovi nemačke 373. legionarske divizije i ustaško-domobranske snage. Neprijatelj je imao 107 mrtvih, 50 ranjenih i 321 zarobljenog, a 7. divizija 15 mrtvih, 60 ranjenih i 4 nestala.

⚔️ 2. 2. 1944. Naredbom GŠ NOV i PO za Hrvatsku formiran štab Unske operativne grupe. On treba da rukovodi dejstvima jedinica u Cazinskoj krajini.

⚔️ 4. 2. 1944. VŠ NOV i POJ uputio depešu GŠ NOV i PO za Hrvatsku: odobrava sporazum koji je predstavnik 4. korpusa NOVJ utanačio sa Huskom Miljkovićem, komandantom muslimanske milicije u Cazinskoj krajini, u vezi sa prelaskom ovoga na stranu NOVJ; daje direktivu da se u jedinice pod komandom Huske Miljkovića uputi dovoljno rukovodećeg kadra, nastojeći da to budu muslimani (ukoliko ih nema dovoljno, tražiti ih od Štaba 5. udarnog korpusa NOVJ).

⚔️ 8. 2. 1944. Od Cazinskog NOP odreda u V. Kladuši, po naređenju Štaba 4. korpusa NOVJ, formirana 1. muslimanska brigada Unske operativne grupe.

⚔️ 9. 2. 1944. Kod s. Skokova (blizu Cazina) delovi 1. muslimanske brigade Unske operativne grupe napali i razbili neprijateljsku kolonu iz sastava nemačke 373. legionarske divizije. Neprijatelj je imao 8 mrtvih, 12 ranjenih i 7 zarobljenih vojnika, a zaplenjeno mu je: 2 minobacača, 3 mitraljeza, 17 pušaka i automata, 40.000 metaka, 150 mina i druga oprema.

⚔️ 19. 2. 1944. Cazinski partizanski bataljon Unske operativne grupe otpočeo dvodnevno razoružavanje žandarmerijske posade iz Cazina koja se povlačila prema s. Ostrošcu. Zarobljen je 31 žandarm, a zaplenjeni su 2 p. mitraljeza, 22 puške, 2 pištolja, 150.000 metaka i druga oprema.

⚔️ 27. 2. 1944. Naredbom Štaba 4. korpusa NOVJ obnovljena Komanda Bihaćkog vojnog područja (obuhvatila srezove Bihać i Cazin).

⚔️ 0. 3. 1944. U Cazinskoj krajini, na inicijativu NO fronta, održana konferencija islamskih verskih starešina na kojoj su osuđeni zločini ustaša.

⚔️ 0. 3. 1944. Formiran ONO odbor za Cazinsku krajinu.

⚔️ 0. 3. 1944. Po odluci CK KPH formiran OK KPH za Cazinsku krajinu.

⚔️ 2. 3. 1944. U Cazinskoj krajini, po naređenju Štaba 4. korpusa NOVJ, od Cazinskog, Šturličkog, Tržačkog i Bihaćkog partizanskog bataljona formirana 2. muslimanska brigada Unske operativne grupe.

⚔️ 15. 3. 1944. U Cazinskoj krajini, po naređenju Štaba 4. korpusa NOVJ, formiran Krajiški (muslimanski) NOP odred Unske operativne grupe.

⚔️ 8. 4. 1944. Otpočeo trodnevni napad delova 7. udarne i 8. divizije NOVJ i Unske operativne grupe na Cazin, koji su branili ustaški 8. bataljon, jedan bataljon nemačke 373. legionarske divizije i delovi 10. ustaškog bataljona. Usled prodora nemačkih i ustaškodomobranskih snaga iz Bihaća i s. Ostrošca i njihovog spajanja s posadom u Cazinu, napad je 11. aprila obustavljen. Ustaško-nemačke snage imale su 198 mrtvih, 153 ranjena i 15 zarobljenih vojnika, a jedinice NOVJ - 35 mrtvih, 151 ranjenog i 4 nestala borca.

⚔️ 3. 5. 1944. U rejonu s. Barska - s. Skokovi - s. Mrcelje delovi nemačke 373. legionarske divizije i ustaše iz Cazina napali 2. udarnu brigadu 7. udarne divizije NOVJ, ali su, posle šestočasovne borbe, odbačeni u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 20 mrtvih i 15 ranjenih vojnika, a jedinice 2. brigade - 5 ranjenih boraca.

⚔️ 22. 5. 1944. Otpočeo napad delova nemačke 1. kozačke konjičke i nemačke 373. legionarske divizije, nemačkog 1. rezervnog lovačkog i 92. motorizovanog puka, nemačkog 55. brdskog izviđačkog bataljona, domobranske 3. brdske i 8. ustaške brigade, domobranskog 10. lovačkog puka i četnika na jedinice 4. korpusa NOVJ u Cazinskoj krajini, na Kordunu i u Baniji. U borbama do 30. maja jedinice 4. korpusa NOVJ su uspele da odbace neprijateljske snage prema Bihaću, s. Otoci, Dvoru na Uni, Kostajnici, Sunji, Petrinji, Karlovcu, s. Generalskom Stolu i s. Tounju. Neprijatelj je imao oko 1200 vojnika izbačenih iz stroja, a jedinice NOVJ 47 mrtvih, 310 ranjenih i 6 nestalih boraca.

⚔️ 24. 5. 1944. Kod s. Bos. Bojne (blizu Cazina), u borbi protiv nemačkih vojnika, poginuo zamenik komandanta bataljona 1. muslimanske brigade Unske operativne grupe Ibrahim Mržljak, narodni heroj.

⚔️ 5. 6. 1944. Grupa od 12 savezničkih aviona bombardovala neprijateljski garnizon Cazin. Poginuo je veći broj građanskih lica i vojnika.

⚔️ 29. 6. 1944. Kod s. G. Koprivne 1. muslimanska brigada Unske operativne grupe, posle petočasovne borbe, odbila napad ustaša iz Cazina i prinudila ih na povlačenje u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 50 mrtvih i ranjenih vojnika.

⚔️ 9. 7. 1944. U Cazinskoj krajini izašao prvi broj lista -Bratstvo-. Izdavao ga je Štab Unske operativne grupe 4. korpusa NOVJ.

⚔️ 22. 7. 1944. Jedinice Unske operativne grupe 4. korpusa NOVJ otpočele napad na ustaško uporište u s. Pećigradu. U borbama do 24. jula neprijateljska pojačanja iz Cazina su uspela da prodru u Pećigrad i da se sa posadom posle toga izvuku prema Cazinu.

⚔️ 0. 8. 1944. Po naređenju Štaba Unske operativne grupe, od novodošlih boraca sa područja Cazinske krajine ponovo formiran Krajiški (muslimanski) NOP odred.

⚔️ 13. 9. 1944. Prva udarna brigada 8. udarne divizije i 1. muslimanska brigada Unske operativne grupe, u sadejstvu sa 2. udarnom brigadom 8. udarne divizije i 2. muslimanskom brigadom Unske operativne grupe, zauzele Cazin, koji je branio 5. bataljon 8. ustaške brigade. Neprijatelj je imao 273 mrtva, 90 ranjenih i 276 zarobljenih vojnika i oficira. Zaplenjeno: 2 haubice, 2 mitraljeza, 7 p. mitraljeza, 167 pušaka i druga ratna oprema. Gubici jedinica NOVJ: 14 mrtvih i 44 ranjena borca.

⚔️ 15. 9. 1944. Jedinice 1. udarne i 2. udarne brigade 8. udarne divizije NOVJ napale ustaško uporište u s. Vagancu (kod Bihaća). Posle osmočasovne borbe one su se, zbog dolaska pojačanja iz Bihaća i Cazina, morale povući.

⚔️ 1. 10. 1944. U Privrednom odeljenju ZAVNOH-a otpočela trodnevna konferencija agronoma i poljoprivrednih stručnjaka Korduna, Banije, Pokuplja, Like, Cazinske krajine i Gorskog kotara. Na konferenciji, kojoj je prisustvovalo 65 delegata, raspravljalo se o jedinstvenom planu za obnovu poljoprivrede na oslobođenom području.

⚔️ 25. 10. 1944. Kod Čungar brda i s. Slatina (blizu Cazina) delovi Unske operativne grupe iz zasede napali nemačke kolone i naneli im ugbitke od oko 12 mrtvih i 15 ranjenih vojnika i oficira.

⚔️ 26. 10. 1944. U Glini, pod rukovodstvom sekretara ZAVNOH-a otpočela konferencija predsednika i sekretara okružnih NO odbora Banije, Korduna, Pokuplja, Like i Cazina, kao i delegata iz sreskih NO odbora sa područja okruga Banije, Korduna i Cazina. Na konferenciji, koja je trajala dva dana, razmotrena je opšta politička situacija u zemlji i postavljeni su zadaci NO odborima.

⚔️ 8. 11. 1944. Posle dvodnevnih borbi jedinice 1. udarne i 2. udarne brigade 8. udarne divizije NOVJ, 1. udarne brigade -Vasilj Gaćeša- 7. udarne divizije NOVJ i Unske operativne grupe zauzele Cazin u kome su se branili delovi nemačke 373. legionarske divizije, jedna ustaška četa, 50 nemačkih vojnika i 16 žandarma. Neprijatelj je imao 722 vojnika i oficira izbačena iz stroja a 267 ih je zarobljeno. Zaplenjeno: 3 minobacača sa 139 mina, 23 p. mitraljeza, 25 automata, 341 puška, 225 bombi, 64.000 metaka i druga oprema. Jedinice NOVJ su imale 51 mrtvog i 244 ranjena borca.

⚔️ 12. 11. 1944. Na liniji s. Osredak - Čungar - Brdo - s. Gnjilovac 1. udarna brigada 8. udarne divizije NOVJ i 1. brigada Unske operativne grupe odbile napad ustaša i delova nemačke 373. legionarske divizije iz s. Ostrošca (kod Cazina).

⚔️ 13. 11. 1944. U rejonu s. Mutnika, s. Trstovca, s. D. Gate i s. Ostrošca (kod Cazina) nemačke i ustaške snage iz s. Vaganca i s. Ostrošca napale 1. i 2. brigadu 8. udarne divizije NOVJ i, odbacivši ih, zauzele Cazin.

⚔️ 17. 11. 1944. Kod s. Skokova (na komunikaciji Cazin-Pećigrad) 2. brigada Unske operativne grupe odbila napad delova nemačke 392. legionarske divizije, nanevši im gubitke od 10 mrtvih i 18 ranjenih vojnika

⚔️ 22. 12. 1944. Jedinice 1. udarne brigade -Vasilj Gaćeša-, 3. brigade 7. udarne divizije NOVJ i 2. brigade Unske operativne grupe napale Cazin i s. Gnjilovac, u kojima su se branili delovi nemačke 373. legionarske divizije i ustaše. Posle obostranih napada i protivnapada, uz obostrane velike gubitke, jedinice NOVJ su se povukle, zaplenivši 1 minobacač sa 40 mina, 4 p. mitraljeza, 2 tromblona sa 100 mina, 30 pušaka, 30. metaka, 200 bombi i drugu opremu.

⚔️ 0. 2. 1945. Po naređenju GŠ NOV i PO za Hrvatsku rasformirani Štab Unske operativne grupe NOVJ i 1. i 2. muslimanska NO brigada, a u Cazinskoj krajini formirani Muslimanska brigada 8. udarne divizije NOVJ i Krajiški (muslimanski) NOP odred.