Brač u drugom svetskom ratu

⚔️ 27. 7. 1941. Na o. Braču održano prvo partijsko savetovanje. Bili su prisutni delegati iz Sutivana, Bola, Pučišća, Selca, Nerežišća i Milne. Postavljen je zadatak: proširenje partijskih organizacija.

⚔️ 30. 7. 1941. Diverzanti sa o. Brača presekli tt veze između Splita i dalmatinskih ostrva.

⚔️ 12. 12. 1941. Na o. Braču formirana prva partizanska grupa.

⚔️ 17. 3. 1942. Na o. Braču partizanska grupa prvi put napala žandarme na mestu Dubov dolac (blizu Bola). Pored hrane, partizani su zaplenili 3 puške, 1 pištolj, 2 bombe i 400 metaka.

⚔️ 21. 6. 1942. Kod mesta Crnci (na o. Braču), po naređenju Štaba 4. operativne zone NOP odreda Hrvatske, formirana Bračka partizanska četa.

⚔️ 29. 6. 1942. Delovi Bračke partizanske čete zauzeli s. Povija (na o. Braču).

⚔️ 30. 6. 1942. U Bolu udarna grupa Bračke partizanske čete napala domobransku patrolu, jednog domobrana ubila a jednog ranila i zaplenila 2 puške i 86 metaka.

⚔️ 9. 7. 1942. Bračka partizanska četa ušla u Postiru i u tvornici sardina -Neptun- zaplenila konzerve i ulje koje su ranije italijanske vlasti rekvirirale. Ona je veći deo ulja i ribe podelila stanovništvu ostrva Brača.

⚔️ 17. 7. 1942. U Sutivanu održana konferencija delegata mesnih NO odbora na kojoj su izabrani Sreski i Izvršni NO odbor za otok Brač, sa sedištem u Sutivanu.

⚔️ 24. 7. 1942. Delovi Bračke partizanske čete upali u Sutivan (na Braču) i zapalili opštinsku arhivu i spiskove vojnih obveznika.

⚔️ 31. 7. 1942. Delovi Bračke partizanske čete zauzeli Postiru (na Braču) i zapalili opštinsku arhivu i arhivu Finansijske uprave i spiskove vojnih obveznika. Mesto su branili žandarmi i italijanski vojnici.

⚔️ 31. 7. 1942. Delovi Bračke partizanske čete upali u opštinsku zgradu u Supetru (na o. Braču) i zapalili arhivu.

⚔️ 0. 8. 1942. Formiran SNO odbor za o. Brač i o. Šoltu.

⚔️ 5. 8. 1942. Delovi Bračke partizanske čete zauzeli Milnu (kod Supetra na o. Braču) i zaplenili opštinsku arhivu i spiskove vojnih obveznika.

⚔️ 13. 8. 1942. U Supetru (na o. Braču) Bračka partizanska četa napala žandarmerijsku posadu, ali se posle kratke borbe morala povući zbog dolaska neprijateljskih pojačanja.

⚔️ 15. 8. 1942. Formiran OK KPH za Brač, Hvar i Korčulu.

⚔️ 27. 8. 1942. U logoru 1. voda Bračke partizanske čete održana okružna konferencija SKOJ-a za Brač, Hvar i Korčulu, na kojoj je izabran OK SKOJ-a za Brač, Hvar i Korčulu.

⚔️ 7. 11. 1942. Na putu između s. Pražnica i s. Nerežišća partizani sa Brača napali italijanski kamion i u njemu zarobili komandanta italijanskih jedinica na o. Braču i njegovu vojničku pratnju.

⚔️ 22. 11. 1942. Na brdu Vidoviči iznad Bola izabran SK KPH za otoke Brač i Šoltu.

⚔️ 0. 12. 1942. U s. Pražnici (na o. Braču) održana sreska konferencija AFŽ-a, na kojoj je izabran sreski odbor AFŽ-a.

⚔️ 7. 12. 1942. Bračka partizanska četa zauzela neprijateljsko uporište u s. Pražnici (na o. Braču) koje su branili žandarmi i italijanski vojnici. Veći broj žandarma je zarobljen, dok se manji deo s italijanskim vojnicima povukao u pravcu Nerežišća.

⚔️ 25. 2. 1943. U Bračkom kanalu jedinice 1. mornaričkog partizanskog odreda zarobile italijanski motorni jedrenjak -Antonijeta B-.

⚔️ 5. 8. 1943. U Bolu (na o. Braču) grupa od oko 30 partizana i članova KPJ iznenada napala italijansku posadu. Zarobljeno je 85 vojnika i 3 oficira iz 159. puka italijanske 17. obalske brigade, 2 žand. narednika i 2 domobrana. Partizanska grupa je imala 1 mrtvog i 5 ranjenih. Zaplenjeno je 4 mitraljeza, 7 puškomitraljeza, 150 pušaka i veća količina drugog ratnog materijala i namirnica.

⚔️ 6. 8. 1943. Partizani pustili na slobodu italijanske vojnike i oficire koje su prethodnog dana zarobilili u Bolu na o. Braču. U toku 7. i 8. avgusta italijanski vojni sud u Šibeniku je -zbog kukavičkog držanja- osudio na smrt streljanjem 28, a na 15 godina zatvora 23 vojnika.

⚔️ 7. 8. 1943. Na o. Brač upućena italijanska kaznena ekspedicija iz Splita. Ona je do 13. avgusta pljačkala i skoro do temelja popalila mesta: Bol, Selca, Novo Selo, Pučišće, G. Humac i Pražnicu. Izgorelo je oko 1200 kuća i sve školske i opštinske zgrade, a oko 5.500 ljudi je ostalo bez krova nad glavom.

⚔️ 0. 9. 1943. Po naređenju Štaba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirana Komanda vojnog područja za otoke Brač, Hvar, Vis i Šoltu (početkom novembra preimenovana u Komandu Srednjodalmatinskog otočkog područja).

⚔️ 21. 9. 1943. Na ostrvima Braču, Hvaru, Visu i Šolti po naređenju GŠ NOV i PO za Hrvatsku, formirana 1. otočka brigada (12. dalmatinska brigada 26. divizije NOVJ).

⚔️ 22. 10. 1943. U Milni na o. Braču iskrcala se četa ustaša 2. prometne brigade iz Makarske i poklala nekoliko ljudi. Brzom intervencijom jedinica 12. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ ustaše su razbijene i prinuđene da se povuku u Split uz gubitke od 40 mrtvih i 15 zarobljenih.

⚔️ 27. 10. 1943. U s. Gornjem Humcu na o. Braču formiran Bračko-šoltanski NOP odred.

⚔️ 6. 11. 1943. Snage nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- iz Splita, Sinja i Imotskog izvršile napad na jedinice 8. korpusa NOVJ na području između Sinja, Splita i donjeg toka r. Neretve. Ubacujući u borbu i delove nemačke 118. lovačke divizije, neprijatelj je, posle desetodnevnih žestokih borbi, ovladao obalom između Splita i Metkovića, dok su se snage 8. korpusa NOVJ povukle delom ka Kninu, a delom brodovima na o. Brač i o. Hvar. Gubici neprijatelja: 527 mrtvih i ranjenih, a 8. korpusa: oko 450 mrtvih, ranjenih i nestalih.

⚔️ 18. 11. 1943. Na o. Braču otpočelo Prvo oblasno savetovanje AFŽ-a za Dalmaciju, čijem je dvodnevnom radu prisustvovalo 114 delegatkinja.

⚔️ 20. 11. 1943. U Supetru (na o. Braču) otpočeo trodnevni rad plenuma SNO odbora Brač-Šolta, kome su prisustvovali odbornici svih opštinskih i seoskih NO odbora.

⚔️ 12. 12. 1943. Na o. Braču i o. Hvaru održani izbori za NO odbore.

⚔️ 14. 12. 1943. Na o. Braču otpočela Prva oblasna konferencija USAOH-a za Dalmaciju, na kojoj su, u trodnevnom radu, izneti rezultati NOB-a i date smernice budućeg rada. Izabran je Oblasni odbor USAOH-a.

⚔️ 18. 12. 1943. U Bračkom kanalu britanski torpedni čamci napali nemački konvoj od 1 dvotrupne peniše, 2 desantno-jurišna čamca i 1 motornog čamca. Potopljeni su peniša sa oko 20 vojnika i 1 desantno-jurišni čamac, a ostala dva čamca su oštećena uplovila u luku Ploče.

⚔️ 0. 1. 1944. Po naređenju Štaba 8. korpusa NOVJ, posle povlačenja njegovih delova na o. Vis, na ostrvima Braču, Hvaru, Korčuli, Mljetu, Lastovu i poluostrvu Pelješcu formirani mali NOP odredi, koji su nosili nazive po istoimenim ostrvima i poluostrvu.

⚔️ 7. 1. 1944. Na o Braču grupa boraca Bračko-šoltanskog NOP odreda zarobila 12 nemačkih vojnika.

⚔️ 12. 1. 1944. Na o. Brač se iskrcala dva bataljona 738. puka nemačke 118. lovačke divizije a na o. Šoltu 2. bataljon 893. puka nemačke 264. pešadijske divizije. Snage 26. divizije 8. korpusa NOVJ povukle su se s tih ostrva na o. Vis.

⚔️ 13. 1. 1944. U Sumartinu (na o. Braču) britanska motorna torpiljarka MTB 226 potopila nemački manji trgovački brod i oštetila dvotrupnu penišu.

⚔️ 1. 5. 1944. U Bračkom kanalu britanska motorna topovnjača MGB 645 i torpedni čamac MTB 667 potopili dva nemačka desantno-jurišna čamca.

⚔️ 1. 6. 1944. Sa o. Visa jedinice 26. divizije NOVJ, britanski komandosi i jedna američka planinska četa otpočeli desant na o. Brač koji su branila dva ojačana bataljona 738. puka nemačke 118. lovačke divizije. Zbog žilavosti neprijatelja, kao i zbog njegovih priprema da iz Splita i Omiša prebaci pojačanje na ostrvo, jedinice 26. divizije i britanske jedinice su se noću 45. juna, posle žestokih borbi, povukle na o. Vis. Prema podacima jedinica NOVJ, nemačke jedinice su imale 350 poginulih i 220 zarobljenih vojnika, 26. divizija NOVJ - 67 mrtvih, 308 ranjenih i 14 nestalih boraca, Britanci - 60 mrtvih i 73 ranjena i oko 20 nestalih, a Amerikanci - 1 ranjenog vojnika.

⚔️ 5. 6. 1944. Nemačke jedinice: 1. puk -Brandenburg-, 54. brdski izviđački odred, jurišni oklopni bataljon, 92. motorizovani puk, izviđački odred 369. legionarske divizije i 105. izviđački odred - izvučene iz drvarske operacije i prebačene prema obali Jadranskog mora, zbog desanta 26. divizije NOVJ na o. Brač.

⚔️ 5. 6. 1944. Zbog pomorskog desanta 26. divizije NOVJ na ostrvo Brač, Štab nemačke 2. oklopne armije počeo hitno da izvlači snage sa pl. Vijenca i iz rejona Bos. Grahova i da ih upućuje ka obali Jadranskog mora, a Štab 8. korpusa NOVJ je to iskoristio, pa se noću s ostalim jedinicama i savezničkim vojnim misijama izvukao iz okruženja i sa pl. Vijenca uputio u pravcu s. Tičeva (na pl. Šator).

⚔️ 29. 8. 1944. Kod rta Kabal na o. Hvaru nemačka artiljerija sa o. Brača potopila patrolni čamac PČ 47 iz Hvarske flotile 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ.

⚔️ 11. 9. 1944. Sa o. Visa 1. dalmatinska udarna i 12. dalmatinska brigada 26. divizije NOVJ i jedan saveznički komandos izvršili desant na o. Brač. Borbe protiv delova 738. puka nemačke 118. lovačke divizije vođene su do 18. septembra, kada su zauzeta i poslednja neprijateljska uporišta. Prema nepotpunim podacima, preko 700 nemačkih vojnika je izbačeno iz stroja a 26. divizija NOVJ imala je 35 mrtvih i 197 ranjenih boraca.

⚔️ 12. 9. 1944. VŠ NOV i POJ obavestio Štab 8. korpusa NOVJ: nemačke snage napuštaju o. Brač; potrebno je budno pratiti stanje i pokrete nemačkih snaga u Dalmaciji i na obali; radi operacija velikih razmera, na kopno će biti iskrcani delovi 26. divizije NOVJ čim se stvore povoljni uslovi za to.

⚔️ 13. 9. 1944. Kod s. Sumartina (na o. Braču) britanski torpedni čamci MTB 637, 634 i 674 potopili 4 nemačka manja broda.

⚔️ 20. 9. 1944. Počelo iskrcavanje jedinica 12. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ sa o. Brača na o. Šoltu. Ono je završeno 22/23. septembra. Dve čete 892. puka nemačke 264. pešadijske divizije, prikupljene u uvali Rogaču, 23. septembra su se ukrcale na tri desantna broda, ali su ih na putu za Split potopili britanski torpedni čamci.

⚔️ 0. 10. 1944. Sa prostorije Mostar - o. Korčula - o. Brač prebačena u Srem nemačka 118. lovačka divizija.

⚔️ 0. 10. 1944. Na o. Hvaru, na zajedničkoj konferenciji 162 delegata sa ostrva Visa, Lastov, Hvara, Brača i Šolte, izabran Okružni odbor NOF-a za srednjodalmatinska ostrva.

⚔️ 18. 10. 1944. Dvanaesta dalmatinska i 3. prekomorska brigada 26. divizije NOVJ, sa delovima 1. tenkovske brigade NOVJ, izvršile desant sa o. Brača na odsek Split-Makarska U manjim borbama protiv delova nemačke 118. lovačke divizije, one su do 22. oktobra oslobodile Omiš, Makarsku i Zadvarje - ceo obalski pojas od Makarske do Strožanca, istočno od Splita.

⚔️ 10. 11. 1944. Posle konačnog oslobođenja Dalmacije Štab 8. korpusa NOVJ izdao naredbu za rasformiran je: Grupe južnodalmatinskih NOP odreda (Neretvanski i Biokovski NOP odred i 1. grupa biokovskih udarnih bataljona), Grupe južnodalmatinskih otočkih NOP odreda (Dubrovački i Konavljanski NOP odred i dva bataljona boraca iz ranije rasformiranih odreda: Bračkog, Hvarskog, Korčulanskog, Mljetskog, Lastovskog i Pelješačkog), Grupe srednjodalmatinskih NOP odreda (Šibensko-trogirski, Dinarski i Mosorski NOP odred) i Grupe severnodalmatinskih NOP odreda (Kninski i Zadarski NOP odred i Skradinska četa). Naredba je sprovedena do kraja meseca a ljudstvo je uključeno u divizije 8. korpusa.