Split u drugom svetskom ratu

⚔️ 6. 4. 1941. PK KPH za Dalmaciju uputio u Komandu grada Splita svoju delegaciju s predlogom da se građani mobilišu i naoružaju za odbranu od fašističkih zavojevača. Predlog delegacije je odbijen.

⚔️ 15. 4. 1941. Jedinice italijanske 2. armije ušle u Drniš, Sinj, Split i Šibenik.

⚔️ 18. 5. 1941. U Rimu potpisan ugovor o određivanju granica između NDH i Italije. Tim. ugovorom Italija je anektirala Sušak sa zaleđem i svim otocima Hrvatskog primorja (sem o. Paga), Dalmaciju od Splita do Novigradskog mora sa zaleđem do Zrmanje i gotovo sva dalmatinska ostrva (sem Bpača, Hvara, Šćedra i ostrva dubrovačkog primorja), kao i šire područje Boke Kotorske. Obrazovan je tzv. Guvernatorat Dalmacije u Zadru, sa Zadarskom, Splitskom i Bokokotorskom provincijom.

⚔️ 22. 6. 1941. U Splitu otpočeo da izlazi ilegalni list -Naš izveštaj-, organ PK KPH za Dalmaciju.

⚔️ 30. 7. 1941. Diverzanti sa o. Brača presekli tt veze između Splita i dalmatinskih ostrva.

⚔️ 7. 8. 1941. Delegati CK KPJ Pavle Pap Šilja i Mirko Kovačević Lala stigli u Split, gde su istog dana održali sastanak PK KPH za Dalmaciju, na kome je razrađen operativni plan organizacije ustanka.

⚔️ 21. 8. 1941. U Splitu diverzanti izazvali požar na trgovačkom brodu -Niko Matković-.

⚔️ 14. 9. 1941. U Splitu udarne grupe napale ručnim bombama grupu italijanskih vojnika i karabinijera i ubile jednog karabinijera a ranile pet vojnika.

⚔️ 18. 9. 1941. U Splitu splitski diverzanti zapalili glavno skladište bivše carinarnice.

⚔️ 22. 9. 1941. U Splitu članovi partijske ćelije istočnog dela Splita bacili nekoliko bombi na italijanske vojnike i oficire i naneli im gubitke.

⚔️ 6. 10. 1941. Pod rukovodstvom MK KPH u Splitu zapaljen italijanski transportni brod -Palermo- od 5.500 bruto-registar tona.

⚔️ 7. 10. 1941. Na ž. st. Splitu udarne grupe spalile 6 vagona slame namenjene italijanskoj vojsci.

⚔️ 14. 10. 1941. U Trogiru italijanski vojnici streljali člana MK SKOJ-a za Split Matu Golem, narodnog heroja, i još 11 splitskih rodoljuba.

⚔️ 9. 11. 1941. U Splitu udarna grupa bacila tri bombe na italijansku vojnu muziku i ranila 24 vojnika. Italijanski okupator je toga dana uhapsio 143 građanina.

⚔️ 17. 11. 1941. U Splitu italijanski okupator uhapsio sekretara CK KPH Rada Končara Brku koji je pokušao da se spase bekstvom, ali je ranjen u nogu.

⚔️ 15. 1. 1942. U Splitu pripadnici NOP-a ubili Antonija Hofmana, funkcionara fašističke stranke u tom mestu, koji je mučio uhapšene komuniste i rodoljube.

⚔️ 18. 1. 1942. Partizani Solinskog NOP odreda bacili bombu u oficirsku menzu u Solinu, te ubili 2 i ranili 14 italijanskih oficira. Za odmazdu, italijanske vlasti su u Splitu ubile 12 talaca i uhapsile 200 lica.

⚔️ 19. 2. 1942. U jednoj pećini blizu Splita, u borbi protiv žandarma, poginuo sekretar Gradskog komiteta SKOJ-a za Split Đermano Senjanovie, narodni heroj.

⚔️ 27. 3. 1942. Na pijaci u Splitu žene demonstrirale protiv nedostatka životnih namirnica, jer su ove kupovane za italijansku vojsku. Čule su se parole: -Van s fašističkim otimačima!-, -Dajte nam hleba, deca nam umiru od gladi-. Na te demonstracije kao i na mnoge druge akcije splitskih rodoljuba, italijanske vlasti su odgovorile pojačanim terorom i masovnim hapšenjem i slanjem u koncentracione logore.

⚔️ 6. 4. 1942. U Splitu formiran GNO odbor.

⚔️ 27. 4. 1942. GNO odbor Split, organizovao bojkot proslave godišnjice aneksije Dalmacije.

⚔️ 0. 6. 1942. Kod Kaštela, u borbi protiv italijanskih vojnika, poginuo terenski partijski radnik na području Kaštela, Trogira, Solina i Splita Ante Savin Manistra, narodni heroj.

⚔️ 28. 9. 1942. Kod s. Svinišća (blizu Omiša) delovi Mosorske partizanske čete miniranjem srušili 3 stuba visokog napona. Zbog toga su Split i zona Kaštela ostali bez svetla više od 15 dana, a prestala su raditi i sva industrijska preduzeća.

⚔️ 12. 10. 1942. U Splitu otpočeo dvodnevni sastanak komandanta i načelnika štaba Više komande -Slovenija-Dalmacija- (Superslode) s komandantima italijanskog 6. i 18. armijskog korpusa, na kome je analizirana prva etapa ciklusa operacija -Dinara- i utanačen plan za sledeću etapu (-Beta-): zauzimanje Livna.

⚔️ 6. 11. 1942. U blizini Omiša delovi Mosorskog partizanskog bataljona srušili 4 gvozdena električna stuba. Split i sva okolina ostali bez svetla a fabrika u Dugom Ratu i brodogradilište u Splitu prestali da rade.

⚔️ 0. 12. 1942. Na ulicama Splita otpočele demonstracije protiv fašističkog terora. Povod je bio dovođenje u Split 90 uhapšenih Starokaštelanaca, upućenih u internaciju.

⚔️ 23. 12. 1942. U Splitu italijanske vlasti streljale člana PK KPH za Dalmaciju Ivana Lavčeviča-Lučića, narodnog heroja.

⚔️ 0. 9. 1943. Povodom oslobođenja Splita londonski Tajms objavio uvodnik pod naslovom -Nagrada za herojstvo-, u kome se ističe da se sada potvrđuje -opšte verovanje da Pavelićeva vlada nikad nije imala stvarnu podršku hrvatskog naroda- i konstatuje da -patriotske snage- posle dve godine borbe ubiru plodove -svog herojstva i izdržljivosti kojima su pružale uporan otpor napadaču... -

⚔️ 9. 9. 1943. U Splitu otpočeli četvorodnevni pregovori između predstavnika VŠ NOV i POJ i komandanta italijanske divizije -Bergamo- o predaji i razoružanju italijanskih jedinica. Tada su razoružani glavnina divizije -Bergamo- i drugi manji delovi italijanskog 18. armijskog korpusa.

⚔️ 12. 9. 1943. U Splitu potpisan sporazum o predaji italijanske divizije -Bergamo- jedinicama NOVJ.

⚔️ 15. 9. 1943. Iz Sinja otpočeo prodor ka Splitu novih snaga nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-.

⚔️ 19. 9. 1943. U Splitu formirana Obalska komanda (za srednju Dalmaciju), potčinjena Štabu 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske. (Ona je 29. septembra preformirana u Komandu flote naoružanih brodova, koja je dejstvovaia do 24. oktobra, kada je otpočeo rad Štaba mornarice NOVJ.)

⚔️ 27. 9. 1943. Split zauzele snage nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, 92. motorizovanog puka i 27. ustaškog bataljona posle dvodnevnih borbi protiv 1. dalmatinske udarne i 4. dalmatinske (splitske) brigade u rejonu Klisa. U prodoru iz Sinja ka Splitu nemačke jedinice (oko 2500 Vojnika i oficira) imale su 176 mrtvih i nestalih i 557 ranjenih.

⚔️ 27. 9. 1943. U Splitu nemačke jedinice zarobile 9.000 vojnika i oko 300 oficira (uglavnom iz italijanske divizije -Bergamo-). Nemci su zarobljene oficire, zbog ranije predaje partizanima, stavili pod preki sud i većinu streljali. (Do ulaska nemačke vojske u Split, u Italiju je prebačeno oko 3000 italijanskih vojnika i oficira.)

⚔️ 22. 10. 1943. U rejonu Muća jedinice 8. dalmatinske brigade 20. divizije NOVJ napale iz zasede 8 kamiona sa 40 nemačkih vojnika i nešto ustaša, koji su iz Drniša krenuli za Split. Poginulo je 25 nemačkih vojnika, a svi kamioni su uništeni. Brigada je imala 1 mrtvog i 2 ranjena.

⚔️ 22. 10. 1943. U Milni na o. Braču iskrcala se četa ustaša 2. prometne brigade iz Makarske i poklala nekoliko ljudi. Brzom intervencijom jedinica 12. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ ustaše su razbijene i prinuđene da se povuku u Split uz gubitke od 40 mrtvih i 15 zarobljenih.

⚔️ 26. 10. 1943. Iz Drniša otpočeo prodor ka Splitu jakih motorizovanih snaga 892. puka nemačke 264. pešadijske divizije i četnika u cilju smene jedinica nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-. Posle dvodnevnih borbi protiv 8. dalmatinske brigade 20. divizije NOVJ na komunikaciji Drniš-Muć neprijatelj se probio u Split.

⚔️ 6. 11. 1943. Snage nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- iz Splita, Sinja i Imotskog izvršile napad na jedinice 8. korpusa NOVJ na području između Sinja, Splita i donjeg toka r. Neretve. Ubacujući u borbu i delove nemačke 118. lovačke divizije, neprijatelj je, posle desetodnevnih žestokih borbi, ovladao obalom između Splita i Metkovića, dok su se snage 8. korpusa NOVJ povukle delom ka Kninu, a delom brodovima na o. Brač i o. Hvar. Gubici neprijatelja: 527 mrtvih i ranjenih, a 8. korpusa: oko 450 mrtvih, ranjenih i nestalih.

⚔️ 2. 12. 1943. Saveznička avijacija bombardovala Split i Omiš, kao i Orebić i Ston na poluostrvu Pelješcu.

⚔️ 3. 1. 1944. Saveznička avijacija bombardovala Split i Šibenik. U Splitu srušeno nekoliko zgrada i potopljen nemački motorni jedrenjak -Kastriotio-.

⚔️ 3. 3. 1944. Saveznička avijacija bombardovala Split i u luci potopila nemački parobrod i 2 motorna jedrenjaka.

⚔️ 1. 6. 1944. Sa o. Visa jedinice 26. divizije NOVJ, britanski komandosi i jedna američka planinska četa otpočeli desant na o. Brač koji su branila dva ojačana bataljona 738. puka nemačke 118. lovačke divizije. Zbog žilavosti neprijatelja, kao i zbog njegovih priprema da iz Splita i Omiša prebaci pojačanje na ostrvo, jedinice 26. divizije i britanske jedinice su se noću 45. juna, posle žestokih borbi, povukle na o. Vis. Prema podacima jedinica NOVJ, nemačke jedinice su imale 350 poginulih i 220 zarobljenih vojnika, 26. divizija NOVJ - 67 mrtvih, 308 ranjenih i 14 nestalih boraca, Britanci - 60 mrtvih i 73 ranjena i oko 20 nestalih, a Amerikanci - 1 ranjenog vojnika.

⚔️ 20. 9. 1944. Počelo iskrcavanje jedinica 12. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ sa o. Brača na o. Šoltu. Ono je završeno 22/23. septembra. Dve čete 892. puka nemačke 264. pešadijske divizije, prikupljene u uvali Rogaču, 23. septembra su se ukrcale na tri desantna broda, ali su ih na putu za Split potopili britanski torpedni čamci.

⚔️ 26. 10. 1944. Jedinice 20. i 26. divizije NOVJ oslobodile Split. Zarobljeno je oko 800 domobrana, ustaša i nemačkih vojnika. Snage nemačke 264. pešadijske divizije su u toku noći napustile Split.

⚔️ 2. 11. 1944. Admiral Morgan, komandant savezničkih pomorskih snaga za Jadran i Jonsko more, stigao u Split radi prikupljanja informacija o stanju luka. Tom prilikom je Štab Mornarice NOVJ tražio da mu se vrate brodovi bivše Jugoslavije koji se nalaze u italijanskim lukama.

⚔️ 26. 11. 1944. U Splitu održano oblasno savetovanje NOF-a Dalmacije. Diskutovalo se o obnovi zemlje, o zadacima NO odbora i o uticaju NOF-a na rad organa narodne vlasti.

⚔️ 8. 12. 1944. U Splitu održana konferencija apotekara i pravnika toga grada.

⚔️ 20. 12. 1944. U Splitu održana I konferencija Antifašističke omladine grada Splita. Pored delegata, prisustvovali su predstavnici Gradskog odbora NOF-a, USAOH-a i omladine Dubrovnika, Šibenika, Biokova i Zadra.

⚔️ 21. 12. 1944. U Splitu održana I konferencija okružnih dopisnika Dalmacije i članova redakcije -Slobodna Dalmacija-. Govorilo se o organizovanju dopisništva.

⚔️ 16. 1. 1945. Na mitingu u Splitu preko 15.000 građana izrazilo ogorčenje zbog izjave kralja Petra II Karađorđevića i njegovog napada na tekovine NOB-a, a manifestovalo veliku odanost vrhovnom komandantu NOV i POJ Josipu Brozu Titu, KPJ i narodnoj vlasti.

⚔️ 5. 3. 1945. U Splitu održano oblasno savetovanje predstavnika radnika i nameštenika Dalmacije u cilju osnivanja jedinstvenih sindikata.

⚔️ 18. 3. 1945. U Splitu i Šibeniku održani izbori za gradsku narodnooslobodilačku skupštinu i rejonske NO odbore.

⚔️ 11. 4. 1945. U Splitu na svečan način otvorena Viša pedagoška škola.

⚔️ 11. 4. 1945. U Splitu održane velike demonstracije zbog napada italijanskih fašista na vojnu misiju JA u Rimu.