Gornji Vakuf u drugom svetskom ratu

⚔️ 24. 6. 1942. Otpočeo pohod grupe proleterskih udarnih brigada za Bosansku krajinu. Brigade su nastupale iz rejona s. Vrbnica - s. Grendići (na pl. Zelengori), u dve kolone: desna (2. proleterska i 4. proleterska (crnogorska) NOU brigada) opštim pravcem Kalinovik - pl. Treskavica - Kreševo - G. i D. Vakuf - Kupres, i leva (1. proleterska i 3. proleterska (sandžačka) NOU brigada) opštim pravcem Kalinovik - pl. Treskavica - pl. Bjelašnica - Konjic - Prozor - Livno - pl. Cincar, sa zadatkom da na svojim pravcima nastupanja ruše komunikacije i oslobađaju naselja.

⚔️ 11. 7. 1942. Treći bataljon 4. proleterske NOU brigade lako savladao manju ustaško-žandarmerijsku posadu i zauzeo G, Vakuf, gde su sutradan formirani NO odbor i Komanda mesta.

⚔️ 0. 8. 1942. Naređenjima VŠ NOP i DV Jugoslavije, na novooslobođenoj teritoriji Prozor - Duvno - Livno - Kupres - G. Vakuf, u sastavu 3. krajiškog NOP odreda, Livanjskog vojnog područja i 4. operativne zone NOP odreda Hrvatske, formirano pet novih partizanskih bataljona (Livanjski, Duvanjski -Mihovil Tomić-, Kupreški, Prozorski i Zijametski).

⚔️ 16. 8. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Štabu 3. krajiškog NOP odreda da na prostoriji Livno - G. Vakuf - Travnik formira dva bataljona koji će dejstvom na komunikaciji Travnik - D. i G. Vakuf i u širem rejonu Kupresa ceo taj kraj aktivirati i podići u borbu.

⚔️ 22. 9. 1942. Delovi ustaško-domobranskog garnizona iz Bugojna iznenadili manje delove 5. crnogorske NOU brigade i probili se u G. Vakuf, ali su se istog dana povukli.

⚔️ 3. 10. 1942. Iz s. Pidriša (kod G. Vakufa), po nalogu CK KPJ, Blažo Jovanović sa grupom članova Partije, krenuo za Crnu Goru da bi pružio pomoć PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak u radu na razvijanju NOB-a. Blažo Jovanović i Dušan Mugoša imali su i poseban zadatak: da se probiju do rukovodstva KP Albanije i pruže mu pomoć u organizovanju Prve partijske konferencije KP Albanije; da prisustvuju kao delegati CK KPJ i prenesu odluke Kominterne; da rukovodstvu KP Albanije prenesu dotadašnja iskustva KPJ u organizovanju NOB-a, koja treba prilagoditi konkretnim prilikama u Albaniji, i da mu predaju pismo Centralnog komiteta KPJ od 22. septembra 1942.

⚔️ 5. 10. 1942. Delovi italijanskog 6. armijskog korpusa (4.000) i četničkog Trebinjskog, Nevesinjskog i Romanijskog korpusa (5.000), u pet napadnih kolona, uz sadejstvo delova domobranskog 7. i 15. pešadijskog puka, podržani avijacijom, otpočeli šestodnevnu prozorsku operaciju (-Alfa-), deo nemačko-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija -Dinara-), u cilju odbacivanja partizanskih snaga od Mostarskog basena boksita i železničke pruge Sarajevo-Mostar. Oko 60 km razvučena 10. hercegovačka NOU brigada nije mogla pružiti ozbiljniji otpor italijansko-četničkim snagama, koje su do 10. oktobra zauzele s. Soviće, Prozor, s. Šćit i s. Ravno, prokrstarile selima na planinama Ljubuši, Vranu, Paklini i Raduši i na liniji Duvno - Šujica - G. Vakuf - Hadžići uspostavile vezu sa ustaško-domobranskim snagama [Četnici su opljačkali ceo grad i spalili desetine sela. Samo u prozorskoj opštini ubijeno je 638 ljudi, žena i dece i spaljeno 656 domova.].

⚔️ 9. 10. 1942. Motorizovanl delovi domobranskog 15. pešadijskog puka i ustaše prodrli iz Bugojna, savladali slab otpor malobrojnih delova 5. crnogorske NOU brigade i zaštitnice Komande mesta iz G. Vakufa i zauzeli G. Vakuf.

⚔️ 13. 10. 1942. Ustaško-domobranske snage iz garnizona Travnika, Komara, Oboraca, D. Vakufa, Bugojna, G. Vakufa i Busovače izvršile koncentričan napad na 5. crnogorsku i 10. hercegovačku NOU brigadu u međurečju Vrbasa i Lašve. Razbijanjem manjih kolona i manevrom preko pl. Vlašića napad je odbačen.

⚔️ 21. 1. 1943. U G. Vakuf posle kraće borbe ušli delovi 1, dalmatinske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. Pošto su uništili postrojenja u pošti, povukli su se ka selima Rastovu, Ždrimcima i Pridvorcima.

⚔️ 26. 1. 1943. VŠ NOV i POJ naredio 3. udarnoj diviziji NOVJ da po mogućstvu zauzme Bugojno i G. Vakuf, da bi sprečila neprijateljski prodor ka Livnu, koje je bilo izuzetno važno zbog evakuacije ranjenika.

⚔️ 30. 1. 1943. Jedinice 3. udarne divizije NOVJ zauzele G, Vakuf i izbile na Makljen i Radušu, a 9. krajiška NOU brigada zauzela D. Vakuf. Mesta su branili ustaše, domobrani i žandarmi. Neprijatelj se povukao prema Bugojnu.

⚔️ 1. 2. 1943. U blizini G. Vakufa 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ odbila napad ustaša iz Bugojna, nanevši im gubitke od 60 mrtvih i ranjenih.

⚔️ 13. 2. 1943. Kod s. Hapstića, s. G. Odžaka, s. D. Ričice i s. Draževa Dola (blizu Bugojna) ustaške i domobranske snage iz Bugojna (jačine oko 1000 vojnika) napale delove 1. proleterske udarne i 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ Posle devetočasovne borbe jedinice NOVJ su sprečile prodor neprijateljskih snaga u pravcu G. Vakufa i odbacile ih u Bugojno.

⚔️ 21. 2. 1943. Od Bugojna, Sarajeva i Mostara otpočelo nadiranje udruženih neprijateljskih snaga ka s. Jablanici (kod Konjica). Nemačka 718. divizija, ojačana ustaško-domobranskim jedinicama i podržavana tenkovima i avijacijom, nastupala je u dve kolone: grupa -Fogl- [Sastava: 738. puk (bez jednog bataljona), 5. ustaška brdska brigada, delovi 668. diviziona, dva domobranske baterije, dve pionirske čete, i delovi 202. tenkovskog bataljona.] pravcem Bugojno - G. Vakuf - Prozor - s. Jablanica i grupa -Anaker- [Sastava: 750. puk (bez jednog bataljona), dva bataljona domobranskog 7. lovačkog puka, jedan ustaški bataljon i dve brdske baterije.] pravcem s. Tarčin - Ivan-sedlo - Konjic - s. Jablanica. Delovi italijanskog 6. armijskog korpusa i četničke snage nastupali su od Mostara obema obalama Neretve, dok je levom obalom ove reke, od Konjica ka Jablanici, nastupalo oko 2000 četnika. [U Mostaru su bile formirane 2 kolone: desna (3. bataljon 56. puka italijanske divizije -Marke- i oko 2.500 hercegovačkih četnika) i leva (2. bataljon 260. puka italijanske divizije -Murđe-, 2. bataljon 55. puka, 49. bataljon crnih košulja, jedna baterija italijanske divizije -Marke- i 2.500 crnogorskih četnika).]

⚔️ 22. 2. 1943. Borbena grupa -Fogl- zauzela G. Vakuf posle dvodnevnih borbi protiv 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ i 8. brigade 7. divizije NOVJ u rejonu s. Lužana, s. Bojske, s. Planinice, s. Tihomišlja i s. Bistrice. Poginula su 22 neprijateljska vojnika i ranjeno ih je 5, dok su jedinice NOVJ imale 6 mrtvih i 7 ranjenih.

⚔️ 23. 2. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio da se evakuacija ranjenika iz Prozorske kotline obustavi zbog pogoršanja situacije na području G. Vakufa i Ivan-sedla.

⚔️ 24. 2. 1943. U rejonu G. Vakufa jedinice 7. divizije 1. hrvatskog korpusa NOVJ, 1, dalmatinske udarne brigade 3. udarne divizije i 3. krajiške udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ, posle dvodnevnih borbi, odbile napad nemačke borbene grupe -Fogl- i prinudile je na povlačenje u G. Vakuf.

⚔️ 25. 2. 1943. Kod Karamustafića mosta (na putu G. Vakuf - Prozor) 3. krajiška udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ odbila napad delova nemačke borbene grupe -Fogl- iz G. Vakufa i prinudila ih na povlačenje u polazni garnizon.

⚔️ 28. 2. 1943. U s. Gračanici (kod Prozora), na sastanku Politbiroa CK KPJ i VŠ NOV i POJ, doneta odluka da se protivudarom glavnih snaga ka G. Vakufu razbije najopasnija neprijateljska grupacija i na taj način spasu ranjenici, odmah zatim da se kod s. Jablanice izvrši forsiranje r. Neretve. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito je naredio da protivudar izvrše: 1. proleterska udarna divizija NOVJ, 2. proleterska udarna i 4. proleterska (crnogorska) udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, 7. divizija NOVJ i 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ, s tim da u dolini Neretve ostanu 5. crnogorska udarna i 10. hercegovačka udarna brigada 3. udarne i 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 28. 2. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da po svaku cenu održi položaje kod Drvara, angažujući i dve brigade sa Podgrmeča; da 1. krajišku NOU brigadu iz srednje Bosne orijentiše prema Turbetu i Travniku radi sadejstva s jedinicama Glavne operativne grupe kod G. Vakufa; da 9, krajišku NOU brigadu iz rejona Kupresa i dve brigade 1. hrvatskog korpusa NOVJ, uz podršku artiljerije i tenkova, angažuje na sprečavanju prodora nemačkih snaga u pravcu juga. Istovremeno je naredio istočnobosanskim jedinicama da izbiju na pl. Igman i dejstvuju u pozadini nemačke 718. pešadijske divizije.

⚔️ 1. 3. 1943. U rejonu Kobile, Crnog vrha, s. Voljevca i s. Seferovića (kod G. Vakufa) jedinice nemačke 717. pešadijske divizije ojačane grupom -Fogl- nastupajući prema Prozoru napale 3. krajišku NOU brigadu, 7. brigadu 7. divizije NOVJ i 1. dalmatinsku NOU brigadu, te posle upornih borbi odbacile ih prema Vilića gumnu i Makljenu.

⚔️ 2. 3. 1943. Istočno od puta Prozor - G. Vakuf delovi 2. proleterske i 1. dalmatinske NOU brigade slomili napad jedinica nemačke 717. pešadijske divizije i u toku noći zauzeli Crni vrh. Poginuo je komandir voda u 1. bataljonu 2. proleterske NOU brigade Vladimir Radovanović, narodni heroj.

⚔️ 2. 3. 1943. Kod Vilića gumna (bizu G. Vakufa), u ogorčenoj borbi prsa u prsa, 4. proleterska (crnogorska) NOU brigada, uz sadejstvo delova 3. krajiške NOU brigade, razbila jedinice 737. puka nemačke 717. pešadijske divizije, ojačane tenkovima, i odbacila ih sa Vilića gumna, Karaulice i Kobile. Ovim je neprijatelju onemogućeno da upadne u rejon bolnica (s. Jaklići, s. Rumboci, s. Ripci, s. Šćit itd.). U toku devetočasovne borbe neprijatelj je imao 51 mrtvog, 83 ranjena, 21 nestalog i 31 smrznutog, a jedinice NOVJ 40 ranjenih i 30 mrtvih, među kojima su bili: borac 2. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Blažo Martinović, narodni heroj, bombaš i puškomitraljezac 2. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Jovo Zvicer, narodni heroj, komandir 3. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Dušan Strugar, narodni heroj, i komandir 2. voda 3. čete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) NOU brigade Simo Barović, narodni heroj. Zaplenjeno je: 2. mitraljeza, 4 p. mitraljeza, 2 automata, veliki broj pušaka, minobacačke i puščane municije.

⚔️ 3. 3. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito izdao zapovest jedinicama Glavne operativne grupe da protivudarom kod G. Vakufa i razbijanjem nemačko-ustaške grupacije u gornjem toku r. Vrbasa obezbede ranjenike u Prozorskoj kotlini i stvore povoljne uslove za dalje ofanzivne operacije u pravcu Hercegovine.

⚔️ 3. 3. 1943. Glavna operativna grupa VŠ NOV i POJ (1. i 2. proleterska udarna i 7. divizija NOVJ) prešla u protivnapad kod G. Vakufa protiv jedinica nemačke 717. pešadijske divizije i borbene grupe -Fogl-. U borbama do 5. marta nemačke i ustaško-domobranske snage su odbačene ka Bugojnu, zauzet je G. Vakuf i spaseno je 3500 ranjenih i bolesnih boraca NOV u Prozorskoj kotlini. Neprijatelj je imao 98 mrtvih, 161 ranjenog i 41 nestalog.

⚔️ 4. 3. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da celokupne svoje snage usmeri pravcem Kupres - G. i D. Vukovsko - G. Vakuf, radi sadejstva sa Glavnom operativnom grupom.

⚔️ 5. 3. 1943. Kod s. Planinice i s. Pernica (blizu G. Vakufa) 4. bataljon 3. krajiške NOU brigade odbio napad delova nemačke 717. pešadijske divizije sa pravca Bugojna, nanevši im gubitke od oko 40 mrtvih i ranjenih, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 5 ranjenih.

⚔️ 0. 7. 1943. Po naređenju Štaba 5. udarne divizije NOVJ formirana Komanda vojnog područja za teritorije Visočko-fojničkog, Prozorskog i Travničkog NOP odreda (s komandama mesta: G. Vakuf, Kreševo i Fojnica).

⚔️ 3. 8. 1943. U G. Vakufu 4. krajiška udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ i Travnički NOP odred 10. udarne divizije NOVJ napali ojačani 3. bataljon domobranskog 13. lovačkog puka i upali u grad. Pristigli delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- sutradan su skoro prepolovljenu posadu izvukli u Bugojno.

⚔️ 3. 8. 1943. Na odseku Konjic-Ivan-sedlo 1. proleterska udarna divizija NOVJ, na maršu iz istočne u zapadnu Bosnu, pod borbom prešla prugu Mostar-Sarajevo i produžila pokret u rejon Prozor - G. Vakuf.

⚔️ 13. 1. 1944. Jedinice nemačke 1. brdske divizije i 7. SS divizije -Princ Eugen-, nadirući iz doline r. Bosne, zauzele Bugojno, D. i G. Vakuf, pošto su 1. i 2. ličku udarnu brigadu 6. divizije NOVJ odbacile ka Mrkonjić-Gradu.

⚔️ 12. 6. 1944. U rejonu s. Vukovsko - s. Ravno (kod Kupresa) delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i nemačka 369. legionarska divizija napali 1. proletersku udarnu diviziju 1. proleterskog korpusa NOVJ. Proleterska divizija se povukla preko komunikacije G. Vakuf - Prozor.

⚔️ 1. 7. 1944. Kod s. Komara (na putu G. Vakuf - Travnik) 3. bataljon 7. krajiške udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ napao kolonu nemačke 7. SŠ divizije -Princ Eugen- (jačine 300 vojnika sa 100 konja) i naneo joj gubitke od 30 mrtvih i 25 ranjenih vojnika. Zaplenjeno: 4 puške, 10 bombi, 1.500 metaka, 22 konja i manja količina ostale ratne opreme.

⚔️ 19. 7. 1944. Jedan bataljon nemačke 7 SS divizije -Piinc Eugen- i po jedan bataljon 9. ustaške i domobranske 2. brdske brigade, napadom iz G. Vakufa, Rame i Konjica, zauzeli Prozor, potisnuvši 17. krajišku udarnu brigadu 10. udarne divizije NOVJ

⚔️ 28. 7. 1944. Sedma krajiška udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ posle višečasovne borbe zauzela G. Vakuf koji su branili delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, dve čete domobrana i ustaša (ukupno oko 500 vojnika). U borbi je neprijatelj pretrpeo gubitke od 24 mrtva, 60 ranjenih i 6 zarobljenih vojnika, dok je 7. brigada imala 3 mrtva i 12 ranjenih boraca. Zaplenjeno: 2 protivtenkovska topa, 4 minobacača, 6 p. mitraljeza, 35 pušaka, 4 tromblonske puške, 1 automat, 2 pištolja, 6 radio-aparata, 3 telefona, 400 pari odela, 500 pari cipela, veća količina kancelarijskog materijala i druga ratna oprema.

⚔️ 9. 9. 1944. Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Jajce i G. Vakuf, koje su branili nemački vojnici, ustaše i domobrani.

⚔️ 9. 10. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 5. udarnog korpusa NOVJ da poruši komunikacije: Derventa-Doboj-Sarajevo, Mostar-Konjic-Sarajevo, Jablanica - Prozor - G. Vakuf, Sarajevo-Kiseljak-Travnik; da prati pokrete neprijateljskih jedinica i da im, u slučaju njihovog povlačenja, odbranom po dubini usporava prodor.