Gračanica u drugom svetskom ratu

⚔️ 23. 8. 1941. NOP odredi pod rukovodstvom Štaba ozrenskog sektora, praćeni masom naroda, u ranim jutarnjim časovima izvršili napad na Doboj, jedan od najvažnijih železničkih čvorova u Bosni i Hercegovini. Oni su porušili pruge koje od Doboja vode prema Slav. Brodu do Kotorskog, prema Sarajevu do Maglaja, prema Tuzli do Bos. Petrova Sela i prema Teslicu do Tešanjke (oko 60 km). U dvodnevnim borbama su zauzeli Doboj (bez tvrđave), Gračanicu, Maglaj i desetak železničkih stanica. Uz to, uništili su tt linije u dužini od 50 km.

⚔️ 23. 8. 1941. NOP odredi Štaba ozrenskog sektora skoro bez otpora zauzeli Gračanicu i razoružali žandarmerijsko-ustašku posadu, zatim se povukli.

⚔️ 0. 10. 1941. Na narodnom zboru na brdu Crkvini izabran NO odbor opštine Boljanići (srez Gračanica). Odbor je imao radionicu za izradu ručnih bombi i obućarsku radionicu.

⚔️ 10. 11. 1941. Boljanićka četa Ozrenskog NOP odreda zauzela ž. st. Karanovac (raskrsnicu pruga za Doboj, Tuzlu i Gračanicu).

⚔️ 30. 11. 1941. Na zboru izabran opštinski NO odbor Bos. Petrovo Selo, sa sedištem u Kakmužu (srez Gračanica). Odbor je imao mehaničku i stolarsku radionicu, radionicu za izradu ručnih bombi, magacine hrane itd.

⚔️ 28. 1. 1943. Kod s. Gračanice, s. Žarkovine i s. Osivice 3. bataljon 3. krajiške NOU brigade napao iz zasede i razbio dve nemačke i ustaške kolone iz Teslića, prinudivši ih da se povuku u polazni garnizon. Neprijatelj je imao preko 75 mrtvih i ranjenih.

⚔️ 28. 2. 1943. U s. Gračanici (kod Prozora), na sastanku Politbiroa CK KPJ i VŠ NOV i POJ, doneta odluka da se protivudarom glavnih snaga ka G. Vakufu razbije najopasnija neprijateljska grupacija i na taj način spasu ranjenici, odmah zatim da se kod s. Jablanice izvrši forsiranje r. Neretve. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito je naredio da protivudar izvrše: 1. proleterska udarna divizija NOVJ, 2. proleterska udarna i 4. proleterska (crnogorska) udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, 7. divizija NOVJ i 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ, s tim da u dolini Neretve ostanu 5. crnogorska udarna i 10. hercegovačka udarna brigada 3. udarne i 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 30. 8. 1943. Šesta istočnobosanska i Majevička udarna brigada sa Ozrenskim NOP odredom 17. udarne divizije NOVJ, zauzeli Gračanicu uništivši 80 feldžandarma i razoružavši 34 žandarma, 60 milicionera i 150 četnika. Veći deo četnika i milicionera je stupio u Majevičku brigadu.

⚔️ 24. 9. 1943. U Gračanicu ušli 2. krajiška udarna brigada i Ozrenski NOP odred 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, pošto su se žandarmi povukli ka Doboju.

⚔️ 9. 10. 1943. Jedinice 6. istočnobosanske udarne brigade i Majevički NOP odred 17. udarne divizije NOVJ i 1. vojvođanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ odbacili nemačku pukovsku borbenu grupu -Fišer- u pravcu Gračanice i zauzeli Puračić i Lukavac (kod Tuzle). Poginulo je i ranjeno oko 50 nemačkih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale 4 mrtva i 11 ranjenih.

⚔️ 7. 11. 1943. Delovi nemačke 187. rezervne divizije sa domobranskim 5. i 8. lovačkim pukom (ukupno oko 6000 vojnika) otpočeli napad iz Brčkog u cilju prodora u Gračanicu, Tuzlu i Bijeljinu. Jedinice 16. udarne divizije NOVJ, u ogorčenim odbranbenim borbama do 15. novembra, sprečile su prodor neprijatelja i prinudile ga da se povuče u pravcu Brčkog. Izbačeno je iz stroja oko 500 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 16. udarne divizije NOVJ imale 17 mrtvih i 48 ranjenih.

⚔️ 10. 12. 1943. Kod s. Brnjičana (blizu Gračanice) 5. vojvođanska brigada 16. udarne divizije NOVJ odbila napad oko 500 vojnika Ruskog zaštitnog korpusa i 300 zelenokadrovaca i odbacila ih u Gračanicu, uz gubitke od 40 mrtvih. Brigada je imala 1 mrtvog i 10 ranjenih.

⚔️ 15. 12. 1943. Jako neprijateljsko uporište s. Sokol (kod Gračanice), u kome se nalazilo oko 800 milicionera, napala 16. udarna divizija NOVJ, ali, zbog jakog otpora iz tvrđave, nije uspela da ga zauzme. Sutradan je odbila napad jačih domobranskih i nemačkih snaga iz Gračanice i zauzela Sokol, pošto su se i milicioneri povukli u Gračanicu. Neprijatelj je imao 4 mrtva i 13 ranjenih domobrana, a 16. divizija 12 mrtvih i 17 ranjenih.

⚔️ 24. 12. 1943. Posle -čišćenja- Majevice i Semberije, jake nemačke snage su pomerile ofanzivna dejstva prema Trebavi i Posavini. Zbog brzog prodora motorizovanih delova pravcima Tuzla - Gračanica - s. Srnice - Brčko, Brčko - Bos. Šamac i Bos. Šamac - Gradačac - s. Srnice našle su se 1, 3. i 5. vojvođanska NOU brigada 16. udarne divizije NOVJ poluokružene na uzanom prostoru Trebave, Pošto im forsiranje r. Bosne noću 25/26. decembra nije uspelo, brigade su se 27. decembra, izbegavajućl borbu s nemačkim snagama, probile na Majevicu pravcem s. Sokol - Srebrenik. U pokretu je zaostalo oko 120 boraca, pa su ih većinom zarobili četnici.

⚔️ 16. 1. 1944. U Gračanicu ušla dva bataljona 3. vojvođanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ. Domobrani su se povukli prema s. Karanovcu.

⚔️ 19. 1. 1944. Na položaju s. Avdiči - s. G. Orahovica (kod Gračanice) domobranski 6. pešadijski puk napao 3. vojvođansku udarnu brigadu 16. udarne divizije NOVJ, ali je posle jednodnevne borbe odbačena prema Gračanici uz gubitke: oko 134 mrtva, veliki broj ranjenih i 38 zarobljenih domobrana. Gubici 3. brigade: 11 mrtvih i 37 ranjenih boraca.

⚔️ 20. 1. 1944. U rejonu zaselaka Durakovića i Omerbašića (kod Gračanice) domobranske jedinice napale na dva bataljona 2. vojvođanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ, ali su ih ovi bataljoni, energičnim protivnapadom, razbili i odbacili, nanevši im gubitke od oko 74 mrtva vojnika, uz sopstvene gubitke od 17 mrtvih i 30 ranjenih boraca.

⚔️ 16. 2. 1944. Peta vojvođanska udarna brigada (ojačana 3. bataljonom 2. vojvođanske udarne brigade) 16. udarne divizije NOVJ, izvršila napad na Gračanicu i zauzela je (sem bolnice). U zoru, zbog jakog otpora neprijatelja, povukla se uz gubitke od 10 mrtvih i 31 ranjenog borca.

⚔️ 18. 2. 1944. U s. Brijesnici i Gračanici 16. udarna divizija NOVJ uništila ustaške posade, zatim porušila most na r. Spreči kod s. Karanovca i železničku prugu od Gračanice do Lukavca.

⚔️ 4. 9. 1944. Jedinice 11. udarne divizije NOVJ izvršile napad na delove nemačke 13. SS divizije -Handžar- u s. Srebreniku (kod Gračanice). Posle dvodnevne borbe uporište nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja.

⚔️ 5. 9. 1944. Delovi 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ otpočeli dvodnevni napad na s. Srnice (kod Gračanice), koje su branile jedinice nemačke 13. SS divizije -Handžar- i četnici. I pored osvajanja spoljnih uporišta, selo nije zauzeto zbog jakog otpora i zbog pristizanja pojačanja. Neprijatelj je imao 23 poginula, 40 ranjenih i 2 zarobljena. Gubici delova 38. divizije: 8 mrtvih i 13 ranjenih boraca.

⚔️ 20. 9. 1944. Na odseku Gračanica - s. Srnica 38. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ vodila žestoke borbe protiv ustaša, delova 13. SS divizije -Handžar-, muslimanske milicije i četnika. Borbe su trajale do 30. septembra.

⚔️ 3. 10. 1944. Sedamnaesta, majevička udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ izvršila napad na s. Srebrenik (kod Gračanice), koji je branio jedan bataljon 13. SS divizije -Handžar- i četnici. Neprijateljski gubici: 12 mrtvih, 30 ranjenih i 30 zarobljenih četnika.

⚔️ 3. 10. 1944. U rejonu s. Sladne (kod Gračanice) dva ustaška bataljona izvršila napad na jedinice 21. istočnobosanske udarne brigade 38. divizije NOVJ. Posle oštre borbe neprijatelj je odbačen u pravcu Gračanice, uz gubitke od 25 mrtvih, 17 ranjenih i 1 zarobljenog. Brigada je imala 3 ranjena borca.

⚔️ 5. 10. 1944. Osamnaesta istočnobosanska (hrvatska) brigada i glavnina 21. istočnobosanske udarne brigade 38. udarne divizije NOVJ izvršile napad na ustaše u Gračanici i posle dvočasovne borbe prodrle u mesto, ali ga, zbog nedostatka teških oruđa, nisu mogle zauzeti.

⚔️ 6. 1. 1945. U Gračanici 14. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ napala nemačko-ustaške snage, ali se zbog jakog otpora neprijatelja i zbog velikih gubitaka morala povući ka s. Avdićima.

⚔️ 1. 2. 1945. Kod s. G. Gračanice jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile ispad jačih neprijateljskih snaga iz Zenice i ubile 13 a ranile 18 neprijateljskih vojnika, uz sopstvene gubitke od 3 ranjena.

⚔️ 5. 2. 1945. Kod s. Brijesnice (blizu Gračanice) delovi 45. divizije 2. armije NOVJ vodili oštre borbe protiv četnika i naneli im velike gubitke. Delovi divizije su imali 3 mrtva i 22 ranjena.

⚔️ 9. 2. 1945. U rejonu Gračanice 23. udarna divizija 2. armije NOVJ sprečila proboj nemačkih jedinica iz Doboja ka Tuzli i nanela im velike gubitke. Divizija je imala 80 boraca i rukovodilaca izbačenih iz stroja.

⚔️ 15. 2. 1945. U rejonu s. Dubrave - s. Vučkovac - s. Srnice (kod Gračanice) 23. udarna divizija 2. armije NOVJ napala nemačke i ustaške jedinice i odbacila ih prema Doboju. Neprijatelj je pretrpio osetne gubitke. Gubici 23. udarne divizije NOVJ: 13 mrtvih i 43 ranjena.

⚔️ 24. 2. 1945. Jedinice 45. divizije sa 14. srpskom brigadom 23, udarne divizije 2, armije NOVJ, posle petočasovne borbe odbacile delove ustaškog 24. i 25, bataljona i miliciju prema Doboju i zauzele Gračanicu. Neprijatelj je pretrpeo velike gubitke. Gubici jedinica 45. divizije 2. armije NOVJ: 24 poginula i 58 ranjenih.

⚔️ 28. 2. 1945. Ustaške snage iz Gračanice napale delove 45. divizije 2. armije NOVJ i posle oštre borbe zauzele s. G. i D. Brijesnicu. Protivnapadom su ova sela povraćena a neprijatelj uz velike gubitke odbačen prema Doboju. Jedinice 45. divizije su imale 1U mrtvih i 17 ranjenih.

⚔️ 12. 3. 1945. Kod s. Tekučice i Grebić-kose (blizu Gračanice) jedinice 45. divizije 2. armije JA odbile napad nemačkih i četničkih jedinica, nanevši im velike gubitke. Gubici 45 divizije JA: 13 mrtvih i 47 ranjenih.

⚔️ 22. 3. 1945. Jake nemačke snage iz Doboja, ušle u Gračanicu pošto su se delovi 45. divizije 2. armije JA, pred nadmoćnim neprijateljem povukli bez borbe.

⚔️ 28. 3. 1945. Nastupajući pravcem s. Bijela - s. Srebrenik (kod Gračanice) ojačani 16. puk nemačke 22. pešadijske divizije probio odbranu delova 23. udarne divizije 2. armije JA kod s. Srnice i s. Bijele i u toku dana izbio na pl. Majevicu, te time ugrozio Tuzlu i desni bok jedinica JA u dolini r. Spreče.

⚔️ 7. 4. 1945. Goneći razbijene nemačko-ustaške snage, jedinice JA oslobodile Visoko, Brčko i Gračanicu.