Derventa u drugom svetskom ratu

⚔️ 0. 2. 1942. U Derventi i Doboju ustaška policija pohapsila blizu 200 aktivista NOP-a. Pokretni preki sud u Doboju osudio je 181 aktivistu na smrt, a potom 177 kazni preinačio na internaciju u logore.

⚔️ 14. 6. 1943. Po jedna pukovska borbena grupa nemačke 114. lovačke i 373. legionarske i domobranske 4. pešadijske divizije, te glavnina četničkog Srednjobosanskog korpusa (ukupno 10.000-12.000 vojnika) iz Banje Luke, Kotor-Varoši, Teslića, Dervente i Prnjavora počeli koncentričan napad (operacija -Pfingsten-) na 12. udarnu diviziju 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ u srednjoj Bosni. U petodnevnim borbama, počesnim razbijanjem kolona od Banje Luke (preko s. Jošavke), Kotor-Varoši i Teslića i izbegavanjem sudara sa glavnim kolonama, 12. divizija je izbegla okruženje i prisilila neprijatelja da se 18. juna povuče u polazne garnizone. Neprijatelj je imao oko 200 izbačenih iz stroja, a uništen mu je i jedan avion.

⚔️ 17. 7. 1943. Dvanaesta divizija 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ napala četnički Motajički odred, ojačan manjim domobranskim i nemačkim delovima. Posle petodnevnih borbi ona ga je razbila i oslobodila prostrano područje između Prnjavora, r. Vrbasa, r. Save i Dervente.

⚔️ 23. 8. 1943. Kod s. Kalenderovaca i s. Detlaka 2. krajiška udarna brigada 11. udarne divizije NOVJ, ojačana sa dva bataljona 5. krajiške udarne brigade i Prnjavorskim NOP odredom, iznenadnim obuhvatnim napadom razbila 2. bataljon domobranskog 6. pešadijskog puka i prodrla do Dervente. Angažovanjem ojačanog 2. jurišnog bataljona iz Sl. Broda domobranski puk je održao mesto. Neprijatelj je imao 9 mrtvih, 17 ranjenih i 118 zarobljenih, a jedinice 11. divizije 4 mrtva i 3 ranjena. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 6 puškomitraljeza i 160 pušaka

⚔️ 3. 1. 1944. S linije Derventa-Teslić-Sarajevo-Konjic-Jablanica i iz Banje Luke glavnina nemačkog 5. SS brdskog armijskog korpusa i delovi nemačkog 15. i 69. korpusa otpočeli operaciju u cilju odbacivanja 1. proleterskog udarnog i 5. udarnog korpusa NOVJ sa glavne komunikacije Slav. Brod - Sarajevo - Mostar. Trebalo je brzim prodorom razbiti njihove jedinice i izbiti u dolinu r. Vrbasa, odakle odmah produžiti dejstva glavninom ka Livanjskom i Duvanjskom polju, a slabijim delovima, preko Kozare, ka dolini Une. Operacija je trajala do 24. januara.

⚔️ 9. 4. 1944. Na pruzi Derventa-Doboj delovi 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ srušili 1,5 km pruge, ubili 20 i zarobili 11 neprijateljskih vojnika i zaplenili 34 puške.

⚔️ 27. 5. 1944. Na pruzi Doboj-Derventa delovi 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ minom srušili nemački teretni voz natovaren boksitom. Uništili su lokomotivu i 20 vagona. Neprijatelj je imao 27 poginulih i veći broj ranjenih.

⚔️ 8. 6. 1944. Jedinice 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile napad neprijatelja na s. Pojeznu i s. Cerane (kod Dervente) i nanele mu gubitke od 40 mrtvih i 30 ranjenih vojnika.

⚔️ 9. 6. 1944. Iz Dervente, Dobo ja i Teslića nemačke i ustaško-domobranske jedinice prešle u napad na oslobođenu teritoriju srednje Bosne da bi jedinice 5. udarnog korpusa NOVJ odbacile od komunikacija u dolini r. Bosne. To je osujećeno upornom odbranom jedinica NOVJ, koje su razbile neprijatelja.

⚔️ 27. 6. 1944. Peta krajiška, 14. srednjobosanska udarna brigada 11. udarne divizije i 17. krajiška udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ napali na Derventu. Oni su vodili ulične borbe ali, zbog dolaska pojačanja iz Doboja i s. Bos. Broda, grad nisu zauzeli. Derventu su branili dva bataljona iz domobranskog 4. lovačkog puka, delovi 1. bataljona iz domobranske 6. posadne brigade i jedna artiljerijska baterija (svega oko 1500 vojnika). Gubici neprijatelja: 24 mrtva, 9 ranjenih i 44 nestala, a gubici jedinica NOVJ 19 mrtvih, 45 ranjenih i 20 nestalih.

⚔️ 2. 7. 1944. Saveznička avijacija bombardovala Derventu. Poginulo je oko 300 a ranjeno 200 neprijateljskih vojnika.

⚔️ 8. 9. 1944. Osamnaesta srednjobosanska udarna brigada 53. udarne divizije NOVJ zauzela Derventu, gde joj se predao domobranski 6. pešadijski puk Zaplenjeno: 10 topova raznog kalibra, 15 minobacača, 12 mitraljeza, 100 p. mitraljeza, 1600 pušaka, 186 automata, 269 pištolja, 600.000 metaka, 1 radio-stanica, 2 telefonske centrale, 33 telefona, 3 vagona cigareta, 2 vagona đuvana u listu, 4000 litara benzina, 3000 litara nafte, 2000 litara gasa, 1 vagon sanitetskog materijala i mnogo druge ratne opreme.

⚔️ 12. 9. 1944. Domobranski školski bataljon iz s. Vinske zauzeo Derventu, koju su branili delovi 18. srednjobosanske udarne brigade 53. udarne divzije NOVJ.

⚔️ 25. 9. 1944. Iz Dervente krenula nemačka borbena grupa -Rudno- da deblokira svoje snage u Banjoj Luci.

⚔️ 27. 9. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 6. korpusa NOVJ: dejstvima izvesnih delova toga korpusa u rejonu Bosanske i Nove Gradiške olakšati borbe jedinica 5. udarnog korpusa NOVJ oko Banje Luke; izvestiti da li neprijatelj prikuplja snage u Bos. Gradiški, Novoj Gradiški, Slav. Brodu i Derventi. Ujedno ga obavestio da se priprema napad na Bosansku Gradišku.

⚔️ 27. 9. 1944. Nastupajući od Dervente ka Banjoj Luci, nemačka borbena grupa -Rudno- u rejonu s. Klašnica forsirala r. Vrbas i obrazovala mostobran.

⚔️ 9. 10. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 5. udarnog korpusa NOVJ da poruši komunikacije: Derventa-Doboj-Sarajevo, Mostar-Konjic-Sarajevo, Jablanica - Prozor - G. Vakuf, Sarajevo-Kiseljak-Travnik; da prati pokrete neprijateljskih jedinica i da im, u slučaju njihovog povlačenja, odbranom po dubini usporava prodor.

⚔️ 22. 10. 1944. Posle dvodnevnih borbi protiv nemačkih i ustaških jedinica, 53. udarna divizija 5. udarnog korpusa NOVJ zauzela sva neprijateljska uporišta duž pruge Derventa-Doboj.

⚔️ 26. 10. 1944. Iz s. D. Lupljanice, s. Cerana i s. Johovca oko 1000 nemačkih vojnika, ustaša i milicionera izvršilo ispad ka položajima delova 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ na liniji s. M. Prnjavor - s. V. Sočanica (između Doboja i Dervente). Posle žestoke borbe neprijatelj je razbijen i odbačen u polazne garnizone, uz gubitke od oko 80 mrtvih i 60 ranjenih. Gubici delova 53. divizije: 10 mrtvili i 13 ranjenih boraca. Zaplenjeno: minobacač, 2 automata i 10 pušaka.

⚔️ 14. 11. 1944. Kod s. Kalenderovaca (na putu Derventa-Prnjavor) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ iz zasede napali nemačku kolonu jačine 400 vojnika, razbili je i odbili ka Prnjavoru, nanevši joj gubitke od 17 mrtvih, 19 ranjenih i 8 zaroIjenih i zaplenivši 2 mitraljeza, 1 p. mitraljez, 4 puške, 1500 metaka i drugu opremu (uz sopstvene gubitke od 8 ranjenih boraca).

⚔️ 14. 11. 1944. Na pruzi Žepče-Derventa delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ minom srušili neprijateljski oklopni voz i uništili 12 vagona. Poginula 4 a ranjeno 5 neprijateljskih vojnika.

⚔️ 5. 12. 1944. Kod s. Lupljenice (na putu Doboj-Derventa) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali i razbili pobočnicu nemačke kolone koja se kretala od Doboja za Derventu. Gubici neprijatelja: 14 mrtvih i 11 ranjenih vojnika. Gubici delova 53. divizije NOVJ: 1 mrtav borac.

⚔️ 12. 1. 1945. Kod ž. st. Kamen na pruzi Doboj-Derventa delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ miniranjem pruge uništili oklopni voz (lokomotivu, 3 oklopna vagona i tenk koji je bio na vagonu).

⚔️ 0. 3. 1945. Na Vučjaku (kod Dervente) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog armijskog korpusa JA napali i razbili četnike koji su se povukli iz Srbije i Crne Gore. Poginuo je i zarobljen veliki broj, a njih 160 se udavilo u r. Bosni.

⚔️ 22. 3. 1945. U s. Komarici i s. Dažnici (kod Dervente) 14. i 19. srednjobosanska udarna brigada 53. udarne divizije JA napala nemačke snage i posle šestočasovne borbe zauzela ž. st. Dažnicu, a drugo uporište nisu zauzele zbog intervencije neprijatelja iz Doboja i Dervente.

⚔️ 17. 4. 1945. Jedinice 2. armije JA, posle oštre dvodnevne borbe protiv nemačko-ustaških jedinica, oslobodile Doboj i nastavile gonjenje razbijenih nemačkih jedinica prema Derventi.

⚔️ 19. 4. 1945. Jedinice 23. udarne divizije 2. armije JA, u borbi protiv delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i ustaša, oslobodile Derventu, a zatim produžile gonjenje neprijatelja prema Bos. Brodu.

⚔️ 22. 4. 1945. Vrhovni komandant JA maršal Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 2. armije za uspešne višednevne borbe protiv jake neprijateljske grupacije na prostoriji između reka Bosne, Save i Vrbasa, kojom prilikom su oslobođeni Maglaj, Doboj, Derventa i Bos. Brod.