Pale u drugom svetskom ratu

⚔️ 13. 4. 1941. Na sednici u Palama vlada Kraljevine Jugoslavije donela odluku da napusti zemlju. Istovremeno je za načelnika Štaba Vrhovne komande postavljen general Danilo Kalafatović, kome je predsednik vlade general Dušan Simović dao punomoćje da može odmah zatražiti primirje od neprijatelja.

⚔️ 15. 4. 1941. Prednji delovi nemačke 16. motorizovane divizije prodrli od Zvornika na Pale i zarobili jugoslovensku Vrhovnu komandu, a zatim stigli u Sarajevo i prihvatili kapitulaciju jugoslovenskih snaga u Bosni.

⚔️ 22. 9. 1941. Delovi Bosanske domobranske divizije probili položaje Romanijskog partizanskog bataljona i jednog kombinovanog četničkog bataljona i od Pala preko Jahorine i s. Mokrog i preko Romanije prodrli do Prače i Renovice i time omogućili upućivanje pojačanja garnizonima u Rogatici i Višegradu. U četvorodnevnim borbama Romanijski partizanski bataljon je zarobio jednu četu domobrana a drugu razbio i ponovo blokirao posadu u Prači, ali zbog napuštanja položaja od strane četnika, nije mogao sprečiti proboj.

⚔️ 4. 11. 1941. Na Jahorini delovi Kalinovičkog i Romanijskog NOP odreda razbili kombinovani bataljon domobranskog 7. pešadijskog puka, koji se iz Prače povlačio prema Palama. Zbog pretrpljenih gubitaka bataljon je sutradan rasformiran.

⚔️ 24. 11. 1941. Ustaške i nemačke vlasti otkrile pripreme za pobunu i za prelaz partizanima domobranskog 15. pešadijskog puka na Palama (kod Sarajeva). Organizatori pohapšeni: osamnaest domobrana osuđeno na smrt, 48 domobrana i nekoliko seljaka osuđeno na robiju, jedan domobran poginuo u samoodbrani, dok je veći broj premešten u druge jedinice.

⚔️ 11. 3. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije naredio Štabu Kalinovičkog NOP odreda da glavne snage orijentiše prema Sarajevu i Palama, poveže se s Jahorinskim NO dobrovoljačkim odredom i pojača budnost prema s. Dujmovićima i s. Vrhprači (kod Sarajeva).

⚔️ 17. 6. 1943. U rejonu Vitez-Podvitez (na pruzi Sarajevo-Višegrad) 2. proleterska NOU brigada, kao leva kolona 2. proleterske udarne divizije NOVJ, razbila nemačku posadu (vod pešadije i 2 tenka), ali zbog pristizanja oklopnog voza nije zauzela ž. st. Stambulčić, Brigada je u toku dana sprečila nemačku borbenu grupu -Vertmiler- (1. bataljon 4. puka -Brandenburg-, 369. protivtenkovski bataljon, 12. četa 202. tenkovskog bataljona i delovi 2. bataljona ustaške 1. brigade) da iz Pala prodre prema Sjetlini i Podgrabu, te je, na taj način, obezbedila neometan prelaz Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ.

⚔️ 5. 12. 1944. Na položajima Ćafa - Previjansko brdo - s. Rakita - Pale jedinice 7. crnogorske omladinske brigade -Budo Tomović- 3. udarne divizije NOVJ vodile oštre borbe protiv delova nemačke 22, pešadijske divizije koji su težili da prodru u Mojkovac. Neprijatelj je uspeo da ovlada s. Ravnom Rijekom (kod Bijelog Polja). U tim borbama on je imao 25 mrtvih i više ranjenih. Zaplenjen je 1 p. mitraljez i izvesna količina municije.

⚔️ 28. 3. 1945. Na liniji s. Stambolčić - s. Pale - s. Mokro - Sokolac 37. udarna divizija 2. udarnog korpusa JA napala nemačke jedinice u cilju ovlađivanja komunikacijom s. Mokro - Sokolac. Posle oštre dvodnevne borbe ona je zauzela s. Stambolčić i s. Pale, ali ju je neprijatelj protivnapadom, uz podršku artiljerije i dva oklopna voza, odbacio na polazne položaje. Neprijateljski gubici: oko 170 mrtvih i oko 330 ranjenih. Gubici 37. divizije: 48 mrtvih i 156 ranjenih. Zaplenjeno: 5 p. mitraljeza, 100 pušaka i dosta drugog ratnog materijala.