Nova Gradiška u drugom svetskom ratu

⚔️ 18. 6. 1941. U Banovoj Jaruzi, u prisustvu sekretara CK KPH Rada Končara, održana partijska konferencija OK KPH za Novu Gradišku na kojoj je odlučeno da se omasovi partijska organizacija, vrše pripreme za oružani ustanak i odmah pređe na izvršenje sitnih diverzantskih akcija. U OK su kooptirani neki članovi umesto onih koji su bili pohapšeni.

⚔️ 0. 10. 1941. U logoru Nova Gradiška ubijen član Rejonskog komiteta KPH za Trešnjevku u Zagrebu Jakša Dugandžić, narodni heroj.

⚔️ 11. 10. 1941. U Okučanima (kod N. Gradiške) formirana partizanska grupa.

⚔️ 5. 2. 1942. Na Papuku otpočele trodnevne borbe u kojima je 2. četa Slavonskog partizanskog bataljona razbila delove domobranskog 5. pešadijskog puka, ojačane ustaškim posadama iz Slav. Požege, N. Gradiške i Pakraca.

⚔️ 2. 4. 1942. Između sela Bobara i Caprginaca (kod Pakraca) 1. bataljon 1. slavonskog NOP odreda napao iz zasede 3. ustaški bataljon iz Nove Gradiške i ubio 6 a ranio 9 ustaša. Naše jedinice su imale 4 ranjena i 7 mrtvih boraca, među kojima je bio i politički komesar toga bataljona Marko Kljajić, narodni heroj.

⚔️ 5. 4. 1942. Delovi 1. bataljona 1. Slavonskog NOP odreda zapalili ž. st. Dragalić (kod Nove Gradiške) i porušili prugu.

⚔️ 3. 5. 1942. Delovi 1. bataljona 1. slavonskog NOP odreda zapalili i uništili sva postrojenja rudnika Cernik (kod Nove Gradiške), pa sa rudarima održali miting.

⚔️ 21. 5. 1942. U Novoj Gradiški, na sastanku predstavnika policije, žandarmerije i ustaške i domobranske komande Velike župe Livac-Zapolje, odlučeno da se, radi osiguranja -javnog reda i mira- u srezovima Našice, Podravska Slatina, Virovitica, Daruvar, Pakrac, Nova Gradiška i Slav. Požega, prikupi i transportuje u koncentracione logore sve stanovništvo koje sarađuje s NOP-om.

⚔️ 0. 6. 1942. U s. Okučanima (kod Nove Gradiške) jedinice 1. slavonskog NOP odreda razoružale neprijateljsku posadu - pripadnike nemačke nacionalne manjine, zaplenivši 35 pušaka.

⚔️ 14. 10. 1942. Kod s. G. Bogićevaca (između Okučana i Nove Gradiške) diverzantska grupa 3. operativne zone NOP odreda Hrvatske miniranjem srušila neprijateljski transportni voz. Lokomotiva i 4 vagona su oštećeni. Poginulo je 212 ustaša, domobrana i nemačkih vojnika.

⚔️ 19. 10. 1942. Jedinice 1. slavonske NOU brigade zauzele ustaško uporište u s. Podvrško (kod Nove Gradiške).

⚔️ 17. 11. 1942. Jedinice 2. bataljona 1. slavonskog NOP odreda zauzele Strmac (lečilište kod Nove Gradiške), zarobile 47 domobrana i zaplenile 40 pušaka, 11.000 metaka, 2 automata i 1 p. mitraljez.

⚔️ 21. 12. 1942. Kod s. Dragalića (između Okučana i N. Gradiške) diverzantska grupa 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske minirala nemački transportni voz, u kome je poginulo 47 i ranjeno 39 nemačkih vojnika. Uništeni su lokomotiva i 5 vagona.

⚔️ 25. 12. 1942. Jedinice 1. slavonskog NOP odreda napale ustaško-domobransko uporište s. Cernik (blizu Nove Gradiške), ali se posle petočasovne borbe povukle.

⚔️ 22. 1. 1943. Na poziv VŠ NOV i POJ da sve jedinice NOVJ pojačaju dejstva na komunikacijama, 4. (slavonska) divizija i 1. NOP odred 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske napali delove 741. puka nemačke 114. lovačke divizije i nemačkog Vazduhoplovnog građevinskog bataljona i domobranski 8. železničko stražarski bataljon u s. Rajiču, s. Okučanima i s. Dragaliću (na pruzi Nova Gradiška - Novska). Posle višečasovne borbe jedinice NOVJ su se povukle zbog jakih pojačanja pristiglih iz Zagreba, Pakraca i Lipika. One su zapalile ž. st. i sve magacine u Dragaliću, uništile lokomotivu sa 20 vagona i porušile prugu Novska - Nova Gradiška na šest mesta, zbog čega je saobraćaj bio obustavljen 48 časova. Zarobljeno je 118, poginula su 23 i ranjena su 32 nemačka vojnika, ustaše i domobrana. Jedinice NOVJ su imale 48 mrtvih i 69 ranjenih.

⚔️ 26. 1. 1943. Na pruzi Nova Gradiška - Novska jedinice 4. (slavonske) divizije NOVJ napale ustaško-domobranske posade u s. Okučanima, s. G. Bogićevcima, s. Smrtiću i s. Medarima i porušile prugu između s. Rajića i s. Paklenice. Poginula su 3, ranjena su 2 i zarobljen 1 neprijateljski vojnik, dok su jedinice 4 (slavonske) divizije NOVJ imale 2 mrtva i 8 ranjenih.

⚔️ 11. 3. 1943. U s. Orljavcu (kod Slav. Požege) održana okružna konferencija KPH za okrug Nova Gradiška.

⚔️ 20. 3. 1943. U Požeškoj kotlini jake ustaško-domobranske jedinice i snage nemačke 187. rezervne divizije iz Podravske Slatine, Daruvara, Pakraca, Okučana, Nove Gradiške i Slav. Požege otpočele operaciju -Braun- protiv 4 (slavonske) divizije NOVJ. Žestoke borbe na planinama Papuku, Psunju, Dilju i Krndiji vođene su do 31. marta, ali je 4. divizija veštim manevrom izbegla uništenje. Pošto je ostavio posade u svim većim mestima, neprijatelj je iz SI. Broda i Našica uveo nove snage i do 7. aprila čistio Dilj-planinu, pljačkajući i zlostavljajući stanovništvo. Prema sopstvenom priznanju, neprijatelj je pretrpeo gubitke od 214 mrtvih, 225 ranjenih i 342 nestala, dok je 4. divizija imala 110 mrtvih, 135 ranjenih i 120 nestalih.

⚔️ 2. 6. 1943. Kod ž. st. Kapela-Batrina (na pruzi SI. Brod - Nova Gradiška) Diverzantska grupa 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske uništila teretni voz (lokomotivu i 8 vagona).

⚔️ 13. 9. 1943. Jedinice 12. divizije NOVJ porušile prugu Nova Gradiška - Kapela - Batrina na više mesta i napale nemačko-domobransku posadu u s. Starom Petrovom Selu i na ž. stanicama Zapolje, Vrbova i Bili Brig, uništivši 3 lokomotive i 42 vagona i zarobivši 21 domobrana i 1 oficira, oS sopstvene gubitke od 7 mrtvih i 31 ranjenog.

⚔️ 20. 10. 1943. Između Nove Gradiške i SI. Broda jedinice 6. korpusa NOVJ porušile prugu na 170 mesta.

⚔️ 15. 12. 1943. Kod s. Jazavice (na pruzi Novska - Nova Gradiška) jedinice Posavskog NOP odreda minirale prugu i napale voz. Poginulo je 5 nemačkih vojnika i 2 oficira, a zarobljeno 18 domobrana, 2 nemačka vojnika i 2 ustaše. Posavski NOP odred je imao 1 ranjenog.

⚔️ 1. 1. 1944. Kod s. Medara i s. Trnave (blizu Nove Gradiške) jedinice 12. divizije NOVJ napale kolonu nemačkog 901. motorizovanog puka. Uništeno 5 kamiona i oštećena 2 tenka. Neprijatelj je imao 14 mrtvih i 2 zarobljena a jedinice 12. divizije NOVJ 7 mrtvih i 11 ranjenih.

⚔️ 7. 1. 1944. U s. Katoličkoj Šagovini nemačke i ustaške jedinice iz Okučana i Nove Gradiške napale 18. brigadu 12. divizije NOVJ, i posle jednodnevne borbe primorali je da se, uz gubitke od 4 mrtva i 12 ranjenih boraca, povuče u pravcu s. Podvrškog.

⚔️ 7. 2. 1944. Kod s. Jamarice (blizu Pakraca) oko 300 nemačkih vojnika i domobrana iz s. Lipovljana, s. Banove Jaruge i s. Poljane napali 2. i Novogradiški bataljon Posavskog NOP odreda 6. korpusa NOVJ. Posle kratke ali žestoke borbe jedinice Odreda su se probile u pravcu s. Lovske.

⚔️ 12. 2. 1944. Jedinice 28, udarne divizije NOVJ zaposele sva mesta između ž. st. Nove Kapele - Batrine i s. Starog Petrovog Sela (na pruzi Beograd-Zagreb) i porušile prugu na dva mesta, ali su se, pod pritiskom jačih neprijateljskih snaga iz Nove Gradiške, povukle u pravcu Požeške gore.

⚔️ 19. 2. 1944. Kod s. Vrbove (blizu Nove Gradiške) jedinice 2. bataljona 17. udarne brigade 28. udarne divizije i 1. diverzantskog bataljona 6. korpusa NOVJ porušile prugu Beograd-Zagreb na 16 mesta i time onemogućile saobraćaj za 24 časa.

⚔️ 4. 3. 1944. Po naređenju Glavnog Štaba NOV i PO za Hrvatsku [To naređenje je Štab 6. korpusa NOVJ preneo tek 16. maja 1944. godine.], sledeća vojna područja s teritorije vojne oblasti 6. korpusa NOVJ promenila nazive: Psunjsko u Novogradiško, Bilogorsko u Virovitičko, Papučko-krndijsko u Slatinsko i Diljsko u Brodsko.

⚔️ 17. 3. 1944. Između s. Andrijevaca i s. Starog Topolja (na pruzi Vinkovci - Nova Gradiška) jedinice 18. brigade 12. divizije NOVJ uništile 2 lokomotive a zapalile 60 vagona, 2 cisterne i 6 vagona sa artiljerijskom i ostalom municijom.

⚔️ 22. 3. 1944. Štab 6. korpusa NOVJ izdao direktivu potčinjenim jedinicama da vrše napade na železničke komunikacije i na neprijateljske kolone koje odlaze u Mađarsku: 12. divizija NOVJ na pruzi Beograd-Zagreb (između Nove Gradiške i Vinkovaca); 28. udarna divizija NOVJ na pruzi Daruvar - s. Đulavec - Virovitica; Zapadna grupa NOP odreda na pruzi Banova Jaruga - Daruvar, a Istočna grupa NOP odreda na prugama Slav. Brod - Vinkovci, s. Striživojna - Osijek i Vinkovci-Osijek.

⚔️ 15. 5. 1944. Na pruzi Prijedor - Bos. Novi Gradiško-lijevčanski NOP odred srušio neprijateljski voz. Poginulo je i ranjeno 70 neprijateljskih vojnika.

⚔️ 5. 6. 1944. Između Novske i Nove Gradiške (na pruzi Beograd-Zagreb) jedinice Posavskog odreda Zapadne grupe NOP odreda 6. korpusa NOVJ porušile prugu na 102 mesta.

⚔️ 2. 7. 1944. Saveznička avijacija (u dva naleta sa 40 aviona) bombardovala Slav. Brod, Novu Gradišku i Vinkovce.

⚔️ 10. 8. 1944. U s. Prav. Šagovini (kod Nove Gradiške) bataljon -Hajduk Veljko- Posavskog NOP odreda Zapadne grupe NOP odreda 6. korpusa NOVJ napao 150 nemačkih vojnika. Posle kraće borbe neprijatelj se povukao u pravcu Nove Gradiške.

⚔️ 17. 8. 1944. Saveznička avijacija bombardovala železničke stanice Sibinj, Novu Kapelu - Batrinu, Novsku, Novu Gradišku i Rajić a u Gojili zapalila dva skladišta sa naftom.

⚔️ 21. 8. 1944. Kod železničkih stanica: Okučani, Sibinj, Nova Gradiška i Oriovac saveznička avijacija bombardovala neprijateljske transporte na pruzi Beograd-Zagreb. Tom prilikom je pruga oštećena i saobraćaj obustavljen.

⚔️ 1. 9. 1944. Između Banove Jaruge i Nove Gradiške jedinice 6. korpusa NOVJ porušile železničku prugu Beograd-Zagreb na 162 mesta.

⚔️ 27. 9. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 6. korpusa NOVJ: dejstvima izvesnih delova toga korpusa u rejonu Bosanske i Nove Gradiške olakšati borbe jedinica 5. udarnog korpusa NOVJ oko Banje Luke; izvestiti da li neprijatelj prikuplja snage u Bos. Gradiški, Novoj Gradiški, Slav. Brodu i Derventi. Ujedno ga obavestio da se priprema napad na Bosansku Gradišku.

⚔️ 29. 10. 1944. Između Nove Gradiške i s. Okučana Omladinska udarna brigada -Joža Vlahović- 40. divizije NOVJ napala nemačku motorizovanu kolonu i uništila 12 kamiona. Neprijatelj je imao 50 mrtvih.

⚔️ 29. 10. 1944. Na komunikaciji Nova Gradiška - s. Banova Jaruga jedinice 40. divizije NOVJ i Posavskog NOP odreda 6. korpusa NOVJ porušile 12 mostova.

⚔️ 1. 11. 1944. Između Nove Gradiške i s. Okučana jedinice Omladinske udarne brigade -Joža Vlahović- 40. divizije NOVJ na 30 mesta porušile prugu Beograd-Zagreb.

⚔️ 22. 11. 1944. Kod železničkih stanica Ostrna i Ilove (na pruzi N. Gradiška-Zagreb) delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GŠ NOV i PO za Hrvatsku miniranjem pruge srušili dva neprijateljska transportna voza. Uništena je lokomotiva i 16 vagona a 1 lokomotiva je oštećena. Poginula su 53 neprijateljska vojnika a mnogo više ih je ranjeno. Saobraćaj je obustavljen 48 časova.

⚔️ 0. 12. 1944. Kod s. Ruče (blizu Siska), u borbi protiv ustaša i nemačkih vojnika, poginuo član OK KPH za Novu Gradišku Milan Tomić Slobodan, narodni heroj.

⚔️ 23. 1. 1945. U Pakracu 1500 radnika i nameštenika iz okruga Nova Gradiška održali zbor radi obnove radničkih sindikata.

⚔️ 23. 3. 1945. U blizini s. Okučana (kod Nove Gradiške) Posavski NOP odred 6. udarnog korpusa JA napao iz zasede neprijateljsku kolonu jačine 400-500 vojnika i naneo joj gubitke od 18 mrtvih i 20 ranjenih.

⚔️ 27. 3. 1945. U blizini s. Okučana (kod N. Gradiške) 12. proleterska udarna brigada 12. udarne divizije JA napala iz zasede kolonu jačine oko 500 nemačkih vojnika i ustaša i nanela joj gubitke od 26 mrtvih i preko 35 ranjenih. Brigada je imala 6 ranjenih.

⚔️ 18. 4. 1945. Po naređenju Komande vojne oblasti 6. korpusa JA rasformirana Komanda Požeškog vojnog područja a formirana Komanda mesta Slav. Požega i stavljena pod komandu Novogradiškog vojnog područja.

⚔️ 20. 4. 1945. Jedinice 5. udarne i 17. udarne divizije JA, u sađejstvu sa delovima 6. proleterske divizije JA -Nikola Tesla-, posle jednodnevnih uličnih borbi protiv nemačkih, ustaških i domobranskih snaga oslobodile Slav. Brod i prinudile neprijatelja da se povuče prema Novoj Gradiški. Zaplenjene su velike količine oružja i municije i 1 avion.

⚔️ 23. 4. 1945. Prva proleterska udarna i 21. udarna divizija JA posle trodnevnih borbi oslobodile Novu Gradišku, s. Batrinu i s. Novu Kapelu, a 25. aprila i s. Okučane. Nemačke i ustaško-domobranske snage su se povukle u pravcu Novske i s. Banove Jaruge.

⚔️ 2. 5. 1945. Jedinice 21. udarne divizije JA, posle jednodnevne borbe, odbacile nemačke i ustaško-domobranske snage prema Kutini i oslobodile Novsku, s. Popovac, s. Subocki Grad, s. Novi i Stari Grabovac, s. Paklenicu i s. Bujavicu (kod Nove Gradiške). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 10 mrtvih, 10 ranjenih i 2 zarobljena. Jedinice 21. udarne divizije JA su imale 5 ranjenih.

⚔️ 10. 5. 1945. Štab 3. armije JA naredio Štabu 12. udarne divizije i Štabu 12. vojvođanske udarne brigade 51. udarne divizije da pređu jugoslovensko-austrijsku granicu i zatvore je na liniji: s. Kozjak - Št. Ilj - s. Svečina - s. Pesnica. Štabu 36. udarne divizije je naređeno da svoje jedinice postavi severno od Maribora, na prostoriji s. Košaki - s. Jarenina - s. Gradiška.