Bosanska Gradiška u drugom svetskom ratu

⚔️ 0. 10. 1941. Formiran OK KPJ za Kozaru. (Nosio i nazive: OK KPJ za Prijedor, -za teritoriju 2. krajiškog NOP odreda- i za Prijedor, Bos. Novi, Bos. Dubicu i Bos. Gradišku.)

⚔️ 23. 10. 1941. Drugi krajiški NOP odred zauzeo s. G. Podgradce (kod Bos. Gradiške), spalio pilanu -Našička- i žand. st. i razoružao miliciju i domobransku četu (zaplenjeno 240 pušaka). Nekoliko ustaša i žandarma održalo se u školi do sutradan, kada su uspeli da se izvuku iz sela.

⚔️ 26. 11. 1941. Kod s. Jablanice (blizu Bos. Gradiške) ustaše naterale u reku i pobile oko 170 seljaka pohvatanih u napadu na pl. Kozaru, a oko 200 dečaka i devojčica odvele u Dubicu.

⚔️ 25. 12. 1941. Na zboru u s. G. Podgradcima (srez Bos. Gradiška) izabran opštinski NO odbor.

⚔️ 7. 3. 1942. U s. Podgradcima (kod Bos. Gradiške) održana okružna konferencija SKOJ-a za Kozaru. Izabran je OK SKOJ-a za Kozaru i prenete su direktive PK SKOJ-a za formiranje organizacija NOSOBiH.

⚔️ 18. 1. 1943. U s. Karađorđevu (kod Bos. Gradiške) delovi 2. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ posle dvadesetočasovne borbe savladali žandarme, ubivši 2, ranivši 7 i zarobivši 20 žandarma i zaplenivši 2 p. mitraljeza i 27 pušaka.

⚔️ 20. 1. 1943. Kod s. Vrbaške i s. Dragelja (blizu Bos. Gradiške) jedinice 2. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ odbile napad 4. ustaškog bataljona iz Bos. Gradiške i jednog nemačkog bataljona i s. Srednje Topole i prinudile ih na povlačenje u polazne garnizone. Neprijatelj je imao 9 mrtvih i 28 ranjenih.

⚔️ 21. 1. 1943. Na putu Banja Luka - Bos. Gradiška jedinice 2. i 5. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ napale domobrane i žandarme u s. Klašnicama i drugim uporištima, te zauzele s. Krnete i s. Klašnice, a u ovom selu zapalile zgradu opštine i žand. stanicu.

⚔️ 5. 3. 1943. Na šumskoj pruzi Bos. Gradiška - s. G. Podgradci delovi 5. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ napali i spalili dva ustaško-domobranska teretna voza. Poginulo je 8, ranjeno 30 i zarobljeno 15 ustaša i domobrana.

⚔️ 7. 5. 1943. S linije Bos. Dubica - Bos. Kostajnica - Bos. Novi - Prijedor - Lijevče polje - Bos. Gradiška delovi nemačke 114. lovačke divizije i domobranskog 2. korpusa (ukupno 9 bataljona) počeli devetodnevni koncentrični napad (operaciju -Ulrih-) u cilju uništenja 5. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ na Kozari i Prosari. Brigada je, veštim manevrima, izbegla sukobe s jačim neprijateljskim kolonama i gotovo bez gubitaka se održala na pl. Kozari.

⚔️ 23. 9. 1943. U s. Razboju (kod Bos. Gradiške) dva bataljona 5. krajiške udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ napali žand. stanicu i posle šestočasovne borbe zarobili 54 žandarma. Poginulo je 6 žandarma, dok su bataljoni imali 5 ranjenih. Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza i 58 pušaka.

⚔️ 20. 11. 1943. U Lijev ču polju (kod Bos. Gradiške), po naređenju Štaba 5. udarnog korpusa NOVJ, formiran Građiško-lijevčanski NOP odred, jačine 80 boraca.

⚔️ 31. 12. 1943. Glavnina 5. udarnog korpusa NOVJ, ojačana dvema brigadama 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ (ukupno 8 brigada, 5 odreda i 3 diviziona artiljerije formiranih u pet grupa), otpočela prvu banjolučku operaciju s ciljem da zauzimanjem Banje Luke, Bos. Gradiške i Prijedora privuče na sebe jače nemačke snage iz istočne Bosne i time olakša odbranu 3. udarnog korpusa NOVJ. Prve tri grupe su zauzele veći deo Banje Luke, ali zbog neuspeha četvrte grupe da zauzimanjem Bos. Gradiške spreči dolazak pojačanja opkoljenom garnizonu, napadi su obustavljeni 2. januara. Poginulo je i ranjeno oko 600 i zarobljeno 990 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale oko 200 mrtvih i 400 ranjenih.

⚔️ 10. 1. 1944. Jače nemačke, ustaške i domobranske snage iz Bos. Gradiške i s. Ivanjske otpočele napad na slobodnu teritoriju Kozare, ali su ih 6, 8. i 11. krajiška udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ, Kozarski i Gradiško-lijevčanski NOP odred razbili i odbacili u polazne garnizone.

⚔️ 3. 4. 1944. Delovi 11. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ napali žandarme u s. Mašićima (kod Bos. Gradiške). Poginulo je 16 žandarma. Brigada je imala 1 mrtvog i 2 ranjena borca.

⚔️ 15. 5. 1944. Na pruzi Prijedor - Bos. Novi Gradiško-lijevčanski NOP odred srušio neprijateljski voz. Poginulo je i ranjeno 70 neprijateljskih vojnika.

⚔️ 4. 6. 1944. Na pruzi između Bos. Novog i s. Brezičana Gradiško-lijevčanski NOP odred srušio neprijateljski voz. Poginulo je i ranjeno oko 70 neprijateljskih vojnika.

⚔️ 17. 6. 1944. Kod s. Dobrljina (na pruzi Bois. Novi - Kostajnica) delovi 11. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ, u sadejstvu sa delovima Kozarskog i Gradiško-lijevčanskog NOP odreda, minama uništili neprijateljski voz od 11 vagona. Neprijatelj je imao oko 40 mrtvih i veći broj ranjenih. Gubici jedinica NOVJ: 4 ranjena borca.

⚔️ 26. 6. 1944. Na r. Savi (između s. Bistrice i s. Orahova) Gradiško-lijevčanski NOP odred vatrom iz protivtenkovske puške potopio ustaški brod koji je plovio od Bos. Gradiške za Jasenovac.

⚔️ 10. 7. 1944. U s. G. Podgracima (kod Bos. Gradiške), u prisustvu 430 delegata, završila dvodnevni rad II okružna konferencija USAOJ-a za Kozaru.

⚔️ 21. 7. 1944. Jedanaesta brigada 4. udarne divizije NOVJ i Kozarski i Gradiško-lijevčanski NOP odred napali na Bos. Dubicu koju su branile ustaše. Napad nije uspeo zbog dolaska pojačanja neprijatelju. U borbi je izbačeno iz stroja oko 150 ustaša. Brigada je imala 2 mrtva i 18 ranjenih boraca.

⚔️ 28. 7. 1944. Naredbom Štaba 5. udarnog korpusa NOVJ, od Kozarskog, Gradiško-lijevčanskog i Timarskog NOP odreda formirana Kozarska grupa NOP odreda.

⚔️ 18. 9. 1944. Otpočela druga banjolučka operacija 5. udarnog korpusa NOVJ protiv nemačkih, ustaško-domobranskih i četničkih snaga (ukupne jačine oko 15.000 vojnika) s ciljem da se zauzme prostorija Banja Luka - Bos. Gradiška - Kotor Varoš. Posle trodnevnih borbi zauzeta je skoro cela Banja Luka, izuzev utvrđenja Kaštel. Međutim, neprijatelju je stiglo pojačanje, pa grad nije potpuno zauzet, a operacija se završila tek 27. septembra. Gubici neprijatelja: velik broj mrtvih; a predalo se ili je zarobljeno 3.366 vojnika. Zaplenjene su velike količine naoružanja i druge ratne opreme. Gubici 5. udarnog korpusa NOVJ: 154 poginula, među kojima i zamenik komandanta 13. krajiške udarne brigade Nikola Bokan, narodni heroj.

⚔️ 27. 9. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 6. korpusa NOVJ: dejstvima izvesnih delova toga korpusa u rejonu Bosanske i Nove Gradiške olakšati borbe jedinica 5. udarnog korpusa NOVJ oko Banje Luke; izvestiti da li neprijatelj prikuplja snage u Bos. Gradiški, Novoj Gradiški, Slav. Brodu i Derventi. Ujedno ga obavestio da se priprema napad na Bosansku Gradišku.

⚔️ 27. 9. 1944. Nastupajući iz Bos. Gradiške radi deblokade snaga u Banjoj Luci, nemačka borbena grupa -Panvic- odbacila 8. krajišku udarnu brigadu 4. udarne divizije NOVJ i 13. krajišku udarnu brigadu 39. divizije NOVJ na istočne padine pl. Kozare i prodrla u Šibića Han.

⚔️ 28. 9. 1944. U rejonu s. Klašnica spojile se nemačke borbene grupe -Panvic- i -Rudno-, zatim produžile dejstva ka Banjoj Luci i deblokirale posadu. Jedinice 5. udarnog korpusa NOVJ povukle su se s linije Banja Luka - Bos. Gradiška na istočne padine pl. Kozare i u okolini Banje Luke.

⚔️ 12. 10. 1944. Po naredbi Štaba 5. korpusa NOVJ, od Kozarske grupe NOP odreda (Kozarskog, Gradiško-lijevčanskog i Timarskog) i novih boraca formirana 20. krajiška NOU brigada.

⚔️ 4. 1. 1945. Kod s. Dubrave (na putu Banja Luka - Bos. Gradiška) delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali iz zasede kolonu od 200 milicionera i naneli joj gubitke od 6 mrtvih, 10 ranjenih i 14 zarobljenih.

⚔️ 7. 2. 1945. U Lijevču polju i s. G. Dolini (kod Bos. Gradiške) jedinice 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napale i razbile četnike i ustaše i nanele im velike gubitke, a same imale 3 mrtva i 10 ranjenih.

⚔️ 22. 4. 1945. Jedinice 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa JA oslobodile Banju Luku, pošto su se nemačke i ustaško-domobranske jedinice uglavnom izvukle u pravcu Bos. Gradiške.

⚔️ 23. 4. 1945. Jedinice 2. armije JA, posle višečasovne borbe protiv nemačko-ustaških jedinica, oslobodile Bos. Gradišku i iste noći prešle na levu obalu r. Save i oslobodile Staru Gradišku.