Kozarska Dubica u drugom svetskom ratu

⚔️ 0. 6. 1941. U Banjoj Luci formiran Oblasni vojni komitet (rukovodstvo) za Bos. krajinu. Na prvom sastanku, kojim je rukovodio član Pokrajinskog vojnog komiteta Mahmut Bušatlija, prenete su direktive o stvaranju diverzantskih grupa i mreže vojnih poverenika i imenovani su sreski vojni poverenici ga srezove: Bos. Grahovo, Bos. Petrovac, Ključ, Bos. Krupu, Bos. Novi, Bos. Dubicu. Prijedor, Prnjavor, Jajce i Mrkonjić-Grad i rukovodioci diverzantskih grupa.

⚔️ 25. 7. 1941. U s. Orlovcima (na pl. Kozari), pod rukovodstvom sekretara Oblasnog komiteta KPJ za Bos. krajinu, održan prošireni sastanak sreskih vojnih poverenika za Prijedor, Bos. Novi i Bos. Krupu, na kome je preneta direktiva CK KPJ za dizanje ustanka, razrađen plan priprema i prvih akcija, formirano više pripremnih grupa (odreda). Imenovani su sreski vojni štabovi za Prijedor, Bos. Novi i Bos. Dubicu, a Osman Karabegović i Mladen Stojanović su sačinjavali neku vrstu regionalnog (operativnog) štaba za čitavu Kozaru.

⚔️ 29. 7. 1941. U s. Međuvođu (na pl. Kozari), na sastanku partijskog rukovodstva za Bos. Dubicu, po direktivi sekretara Oblasnog komiteta KPJ za Bos. krajinu, formiran Sreski vojni štab za Bos. Dubicu, preneta direktiva za početak ustanka i određena prva akcija za sutradan (međutim, do prvog sukoba je došlo istog dana, pri kraju samog sastanka).

⚔️ 30. 7. 1941. Partizanske pripremne grupe sa Kozare, praćene nenaoružanim narodom, izvršile prve akcije. Tog i idućeg dana su zauzele Bos. Kostajnicu, napale Bos. Dubicu i uništile postrojenja i žičaru rudnika uglja u Lješljanima [Zbog uništenja rudnika u Lješljanima, Novsko-Lješljansku grupu (odred) pohvalio je VŠ NOP odreda Jugoslavije.], žand, st. Knežicu, ž. i žand. stanice Dobrljin, Rudice, Svodnu, Dragotinju, opštine Brezičane i Veliko Palančište i na više mesta pokidale železničku prugu Prijedor - Bosanski Novi - Sunja.

⚔️ 15. 8. 1941. U s. Međuvođu (kod Bos. Dubice), pod rukovodstvom člana Oblasnog komiteta KPJ za Bos. krajinu, održano savetovanje dvadesetak rukovodilaca ustanka u srezovima Prijedor, Bos. Novi i Bos. Dubica. Pretresani stanje u odredima i rezultati prvih borbi; kritikovani taktika frontova i nevršenje diverzija; formirano jedinstveno rukovodstvo - Štab 2 (Kozarske, Prijedorske) partizanske čete za Bos. krajinu; postavljeni zadaci: formiranje više udarnih odreda (grupa) po ugledu na već formiranu udarnu desetinu, brže naoružanje itd.

⚔️ 18. 8. 1941. Četiri ustaška i domobranska bataljona, ojačana manjim nemačkim delovima, napadom iz Prijedora, Lješljana, Blagaja, Dobrljina, Kostajnice i Dubice probili frontove kozarskih ustanika, zauzeli sva sela ispod Kozare i u njima izvršili brojna ubistva, pljačke i paljevine u cilju zastrašivanja stanovništva. Po naređenju Štaba 2. partizanske čete za Bos. krajinu, u duhu odluka savetovanja u Međuvođu, naoružani borci su se, posle žilavih petodnevnih borbi, povukli u planinu Kozaru.

⚔️ 0. 10. 1941. Formiran OK KPJ za Kozaru. (Nosio i nazive: OK KPJ za Prijedor, -za teritoriju 2. krajiškog NOP odreda- i za Prijedor, Bos. Novi, Bos. Dubicu i Bos. Gradišku.)

⚔️ 17. 2. 1942. Nemačka 718. pešadijska divizija (bez dva bataljona), ojačana manjim delovima drugih jedinica, otpočela desetodnevne borbe protiv tri bataljona 2. krajiškog NOP odreda, probila se iz Bos. Dubice u Prijedor i obezbedila saobraćaj iz Prijedora prema Bos. Dubici, Banjoj Luci i Bos. Novom.

⚔️ 7. 3. 1942. U neprijateljskom uporištu Hadžibairu (kod Bos. Dubice) dve čete 2. krajiškog NOP odreda razbile posadu od 60 domobrana i ustaša.

⚔️ 11. 3. 1942. Pošto su prethodno zarušili rudnik železa u Ljubiji i evakuisali nemačke porodice, nemačka 718. pešadijska divizija i 923. landesšicen-bataljon počeli napuštanje Prijedora i Ljubije. U četvorodnevnim borbama oni su se probili u Bos. Dubicu. Posle toga su 1. i 2. krajiški NOP odred ponovo blokirali Prijedor.

⚔️ 1. 6. 1942. Ustaška Crna legija ojačana domobranskim delovima s tenkovima, otpočela napad iz Bos. Dubice i Jasenovca. Ona je do 3. juna izbila na severoistočne padine pl. Prosare i ostvarila mostobran dubine 15 km. Protivnapadom 2. bataljona i delova 3. i Udarnog bataljona 2. krajiškog NOP odreda, uz podršku jednog aviona, 4. juna neprijatelj je razbijen a zatim, u toku noći, odbačen preko r. Save. U tim borbama je poginuo vodnik voda u Udarnom bataljonu Mile Mećava, narodni heroj, a zaplenjena su dva tenka.

⚔️ 4. 6. 1942. Prvi partizanski piloti Franjo Kluz {na avionu -Potez-) i Rudi Čajavec (na avionu -Brege-) narodni heroji, izvršili prvi borbeni zadatak: bombardovali i mitraljirali Banju Luku, aerodrom Zalužane i jednu kolonu ustaške Crne legije u povlačenju iz s. Orahova prema Bos. Dubici. Pošto mu je nad Zalužanima avion bio oštećen teško ranjen Rudi Čajavec se spustio kod s. Kadinjana i tu, da ne bi pao u ruke četnika izvršio samoubistvo, a njegov strelac je zarobljen i kasnije, u Zagrebu, streljan.

⚔️ 7. 6. 1942. Partizanski avion sa pilotom Franjom Kluzcm, uzletevši sa baze u Međuvođu (na pl. Kozari), bombardovao i mitraljirao neprijateljske garnizone u Dvoru na Uni i Bos. Novom i rasturio letke nad njima, nad Bos. i Hrv. Dubicom i Bos. i Hrv. Kostajnicom.

⚔️ 3. 7. 1942. U rejonu Planinice (na komunikaciji Prijedor - Bos. Dubica) deo snaga 2. krajiškog NOP odreda razbio jedan nemački i dva domobranska bataljona i sa preko 10.000 izbeglica probio se iz okruženja na Kozari.

⚔️ 26. 7. 1942. Na Patriji (na putu Prijedor - Bos. Dubica) četiri čete 2. krajiškog NOP odreda napale ustaški bataljon -Devčić- (iz nemačke borbene grupe -Borovski-) i odbacile ga u s. D. Jelovac.

⚔️ 27. 7. 1942. Po završetku čišćenja pl. Kozare i pl. Prosare nemačka borbena grupa -Vestbosnien- počela čišćenje prostora između luka Sane i Une i komunikacije Bos. Dubica - Prijedor. Glavna kolona ove borbene grupe okružila je na Pastirevu 1. partizanski bataljon i 2. partizansku četu Udarnog bataljona 2. krajiškog NOP odreda, ali su se oni, podeljeni u dve kolone, do 30. jula bez većih gubitaka probili na pl. Kozaru, dok je neprijatelj još nekoliko dana -pročešljavao- prazan prostor.

⚔️ 7. 5. 1943. S linije Bos. Dubica - Bos. Kostajnica - Bos. Novi - Prijedor - Lijevče polje - Bos. Gradiška delovi nemačke 114. lovačke divizije i domobranskog 2. korpusa (ukupno 9 bataljona) počeli devetodnevni koncentrični napad (operaciju -Ulrih-) u cilju uništenja 5. krajiške udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ na Kozari i Prosari. Brigada je, veštim manevrima, izbegla sukobe s jačim neprijateljskim kolonama i gotovo bez gubitaka se održala na pl. Kozari.

⚔️ 24. 8. 1943. U s. Ratajima i s. Dubici (kod Vranja) delovi 2. južnomoravskog NOP odreda spalili opštinske arhive i zaplenili 10 pušaka, 2 pištolja i radio-aparat.

⚔️ 31. 8. 1943. Sedam nemačkih i domobranskih bataljona iz Prijedora, Bos. Novog, Bos. Kostajnice i Bos. Dubice počeli akciju čišćenja protiv Kozarskog NOP odreda. Odred je, međutim, izbegao udare neprijateljskih glavnih kolona, pa je akcija posle dva dana obustavljena ne postigavši nikakav uspeh.

⚔️ 12. 10. 1943. Bos. Dubicu zauzeli 11. krajiška udarna brigada i Kozarski NOP odred 4. udarne divizije NOVJ posle 12-časovne borbe protiv bataljona domobranskog 12. pešadijskog puka i bataljona ustaša. Zarobljeno je 128 domobrana i 5 oficira, a jedan deo domobrana povukao se na levu obalu Une. Zaplenjeno je: 322 puške, 7 p. mitraljeza, 3 mitraljeza, 3 bacača, 15 automata i drugog ratnog materijala. U Bos. Dubici je porušen most na r. Uni.

⚔️ 30. 10. 1943. Na Kajmakčalanu formiran 2. bataljon 3. operativne zone NOV i PO Makedonije od delova bataljona -Strašo Pindžur-, rudara iz rudnika Dubice, novodošlih boraca i italijanske partizanske čete -Garibaldi-.

⚔️ 26. 3. 1944. Kod Sunje (na pruzi Sisak-Dubica) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem pruge srušili nemački transportni voz, uništivši lokomotivu i tri vagona.

⚔️ 20. 5. 1944. Kod s. Staze (na pruzi Sunja-Dubica) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem srušili domobranski transportni voz, uništivši lokomotivu i 1 vagon i oštetivši 2 vagona. Saobraćaj je prekinut 10 časova.

⚔️ 21. 7. 1944. Jedanaesta brigada 4. udarne divizije NOVJ i Kozarski i Gradiško-lijevčanski NOP odred napali na Bos. Dubicu koju su branile ustaše. Napad nije uspeo zbog dolaska pojačanja neprijatelju. U borbi je izbačeno iz stroja oko 150 ustaša. Brigada je imala 2 mrtva i 18 ranjenih boraca.

⚔️ 31. 8. 1944. Jedinice Operativnog štaba za Baniju (1. udarna brigada -Vasilj Gaćeša- i 2. udarna brigada 7, udarne divizije NOVJ i 1. i 2. banijski NOP odred) otpočele osmodnevna dejstva na komunikacije u Baniji. (Pruga Sisak-Dubica porušena je na 346 mesta a pruga Sunja-Kostajnica-Dvor na 73 mesta; srušeno je 18 mostova i 1 propust.)

⚔️ 26. 9. 1944. Otpočeo napad delova 4. korpusa NOVJ na Sunju, okolna uporišta i bunkere na pruzi Kostajnica-Sunja-Dubica, koje su branili nemački vojnici, ustaše i domobrani. Borbe su obustavljene 30. septembra, jer su neprijatelju došla pojačanja iz Siska, Dubice, s. Đ. Hrastovca i Kostajnica. Porušeno: 20 km železničke pruge i sva postrojenja i bunkeri u železničkim stanicama Majur, Stubljani, G. Hrastovac, Staza i Saš; zaplenjeno 1 protivoklopni top, 3 minobacača sa 200 mina, 4 mitraljeza, 6 p. mitraljeza, 80 pušaka, 60.000 metaka; uništeno. 2 lokomotive i 70 vagona.

⚔️ 0. 10. 1944. Ustaše, četnici i nemački vojnici iz Sunje i Kostajnice upali na prostoriju Trokuta (predeo između pruge Kostajnica-Sunja-Dubica i reke Une), do temelja spalili i opljačkali mnoga sela i ubili 790 žena, dece i staraca.

⚔️ 2. 11. 1944. Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ, posle devetočasovne borbe, odbile ispad 2.500 ustaša iz Bos. Dubice prema slobodnoj teritoriji Kozare, nanevši im gubitke od 40 poginulih, 30 ranjenih i 1 zarobljenog i zaplenivši p. mitraljez, 3 puške, 20 ručnih bombi i 2.000 metaka.

⚔️ 5. 11. 1944. Na komunikaciji Kostajnica-Dubica jedinice 3. brigade 7. udarne divizije NOVJ napale iz zasede neprijateljsku motorizovanu kolonu. Poginulo je 69 neprijateljskih vojnika (među kojima i 3 oficira) a 12 kamiona je uništeno.

⚔️ 12. 11. 1944. Na komunikaciji Kostajnica-Dubica delovi 2. udare brigade 7. udarne divizije NOVJ napali iz zasede neprijateljsku motorizovanu kolonu. Zarobljeno je 12 a poginulo je 46 neprijateljskih vojnika. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza, 2 tromblona, 32 puške i 1 radio-stanica, a 6 kamiona je zapaljeno.

⚔️ 21. 2. 1945. Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ, posle oštre osmočasovne borbe, odbile ispad nemačko-ustaških jedinica s linije Bos. Novi - s. Dobrljin - Dubica ka oslobođenoj teritoriji. Poginuo je i ranjen veći broj neprijateljskih vojnika. Jedinice 39. divizije NOVJ su imale 8 mrtvih i 19 ranjenih.

⚔️ 22. 2. 1945. Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile ispade nemačkih, ustaško-domobranskih i četničkih snaga iz Banje Luke, Dubice i s. Dobrljina ka oslobođenoj teritoriji, nanevši im osetne gubitke. Gubici jedinica 39. divizije NOVJ: 15 mrtvih i 39 ranjenih.

⚔️ 3. 5. 1945. Dvadeseta srpska brigada 45. divizije JA prešla r. Unu i oslobodila Dubicu, odbacivši nemačke i ustaško-domobranske snage u pravcu Sunje.

⚔️ 10. 5. 1945. Vrhovni komandant JA maršal Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 2. armije JA koje su u teškim borbama od 28. aprila do 8. maja 1945. slomile otpor jakih nemačkih snaga i oslobodile Bos. Novi, Kostajnicu, Dubicu, Sisak, Petrinju, Karlovac i niz drugih mesta.