32. pešadijska divizija Marche

⚔️ 29. 8. 1941. Jedan bataljon italijanske divizije -Kačatori dele Alpi- sa pravca Vilusa i motorizovani delovi italijanske divizije -Marke- iz Trebinja deblokirali domobranski garnizon u Bileći. Tim je ujedno počela italijanska reokupacija tzv. druge zone.

⚔️ 2. 9. 1941. Nastupajući iz Trebinja, motorizovana kolona italijanske divizije -Marke- potisla Lastvansku gerilsku četu i zauzela Lastvu.

⚔️ 25. 11. 1941. Kod Vilusa Grahovski bataljon Nikšićkog NOP odreda i partizani Banjana i Lastve u oštroj dvočasovnoj borbi, razbili i prinudili na predaju italijansku motorizovanu kolonu (iz divizije -Marke-) jačine 4 tenka, 4 kamiona i 2 motocikla, sa oko 140 vojnika. Neprijatelj je imao 11 mrtvih i 22 ranjena; zarobljeno 77 vojnika i 5 oficira (među kojima komandant garnizona Bileća). Zaplenjena je celokupna oprema kolone: 3 ispravna tenka, 3 kamiona, 1 motocikl i 110 pušaka. Kod partizana je samo jedan borac ranjen.

⚔️ 26. 11. 1941. Lastvanska četa Trebinjskog bataljona Hercegovačkog NOP odreda [U toku borbe je pristigla i jedna četa Grahovskog bataljona Nikšićkog NOP odreda.], iz zasede kod Klobuka (na putu Trebinje-Nikšić), razbila motorizovanu kolonu (4 tenka, 16 kamiona i oko 40 motocikla) italijanske divizije -Marke- i zaplenila 22 motocikla, 4 p. mitraljeza, 10 pušaka itd.

⚔️ 2. 12. 1941. Kod s. Moska (na putu Bileća-Trebinje) delovi Hercegovačkog i Nikšićkog NOP odreda uništili jednu manju italijansku motorizovanu kolonu iz sastava divizije -Marke-, zatim zauzeli žand. st. Jasen i time potpuno odsekli neprijateljski garnizon u Bileći.

⚔️ 18. 12. 1941. Na Radovan ždrijelu (na putu Dubrovnik-Trebinje) tri čete bataljona -Neđo Čabrinović- Hercegovačkog NOP odreda razbile iz zasede jedan motorizovani polubataljon italijanske divizije -Marke-. Uništena 2 tenka i 8 kamiona a zaplenjeno 9 p. mitraljeza i oko 100 pušaka.

⚔️ 22. 12. 1941. Posle sedmodnevnih upornih borbi delovi italijanske divizije -Marke- i domobranskog 14. pešadijskog puka iz Trebinja probili se u opkoljeni garnizon Bileću. Snage u Bileći sadejstvovale su sa snagama koje su napadale iz Trebinja. U tim borbama neprijatelj je imao preko 100 mrtvih.

⚔️ 0. 1. 1942. Tri bataljona Hercegovačkog NOP odreda napala bataljon italijanske divizije -Marke- u s. Planoj. Obavešten o napadu, neprijatelj je intervenisao jednim ojačanim bataljonom iz Bileće, zbog čega napad nije uspeo.

⚔️ 6. 1. 1942. Kod Klenka (na komunikaciji Trebinje-Bileća), iz zasede, Lastvanska četa bataljona -Luka Vukalović- Hercegovačkog NOP odreda, bez vlastitih gubitaka, uništila snabdevačku auto-kolonu (7 vozila) i ojačanu četu italijanske divizije -Marke- koja je tu kolonu pratila.

⚔️ 23. 1. 1942. Na Vraćevici (na putu Trebinje-Bileća) Bilećki bataljon Hercegovačkog NOP odreda i Banjsko-vučedolski bataljon Nikšićkog NOP odreda uništili zaštitnicu 56. puka italijanske divizije -Marke- (jednu ojačanu četu) i zaplenili, između ostalog 2 topa.

⚔️ 9. 2. 1942. Napadom iz Trebinja i Bileće, glavnina italijanske divizije -Marke- otpočela deblokadu garnizona u Bileći. U četvorodnevnim borbama protiv jedinica Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu, delovi te divizije su se, uz veće gubitke, probili u opkoljeni garnizon u Bileći, ali nisu uspeli održati komunikacije, pa je garnizon i dalje ostao blokiran.

⚔️ 25. 2. 1942. Oko dva bataljona italijanske divizije -Marke- izvršilo napad od ž. st. Zaplanik, Jasenica-Lug i Diklići (na pruzi Dubrovnik-Gabela) prema Bobanima. Pošto su delovi Šumskog partizanskog bataljona Sektora Trebinje-Dubrovnik Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu razbili jednu njihovu četu u s. Vjetrenom, ostale kolone su se povukle, opljačkavši sela: Nevadu, Prisjeku i Slavogostiće.

⚔️ 0. 3. 1942. Kod s. Branog Dola (blizu Bileće) Ljubomirski bataljon Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu razbio četu italijanske divizije -Marke-.

⚔️ 27. 3. 1942. Kod s. Vlahinje (blizu Bileće) dva bataljona Južnohercegovačkog i jedan bataljon Nikšićkog NOP odreda sprečili ispad iz Bileće 56. puka italijanske divizije -Marke-, ojačanog sa 4 tenka i četnicima. Posle desetočasovne borbe neprijatelj je prisiljen na povlačenje uz gubitke od 69 mrtvih i ranjenih italijanskih vojnika i 5 četnika. VŠ NOP i DV Jugoslavije pohvalio je 5 boraca, zbog. junačkog držanja u toj borbi.

⚔️ 28. 4. 1942. Otpočeo prodor četiri bataljona Južnohereegovaekog NOP odreda s linije Stolac-Ljubinje ka Neretvi. U borbama do 4. maja jedinice Južnohereegovaekog NOP odreda su savladale brojna ustaška i italijanska uporišta, izbile na r. Neretvu, prekinule železničku prugu Mostar-Dubrovnik u dužini od 30 km i oslobodile oko 80 sela i zaselaka. Protivnapadi delova italijanskih divizija -Marke- i -Mesina- ostali su bez uspeha. U borbama su poginuli komandant Stolačkog bataljona Savo Belović i puškomitraljezac 6. hercegovačkog udarnog bataljona Jefto Bošnjak, narodni heroji.

⚔️ 21. 5. 1942. Italijanska divizija -Kačatori dele Alpi-, jači delovi divizija -Marke- i -Murđe- i ojačani četnički Nevesinjski i Gatački odred otpočeli koncentričan napad iz Nevesinja, s. Plužina, Gacka, s. Hutova, Čapljine i Mostara (operacija -Stolac-). U osmodnevnim borbama oni su razbili jače delove Južnohercegovačkog i Severnohercegovačkog NOP odreda i 28. maja se spojili u rejonu do tada odsečenog garnizona Stolac. Italijanske jedinice i četnici su u 25 sela spalili oko 1.000 kuća.

⚔️ 25. 5. 1942. Kod s. Pribilovaca (blizu Čapljine) delovi Južnohercegovačkog NOP odreda razbili jedan bataljon 49. fašističke legije -San Marko- italijanske divizije -Marke-, izbacivši iz stroja preko 200 neprijateljskih vojnika (od toga je oko 50 zarobljeno).

⚔️ 31. 5. 1942. Delovi italijanskih divizija -Mesina- i -Marke- i četnički Trebinjski odred izvršili koncentričan napad na delove Južnohercegovačkog NOP odreda. Oni su do 2. juna ovladali slobodnom teritorijom u trouglu Trebinje-Dubrovnik-Herceg-Novi. Zahvaćeni delovi Južnohercegovačkog NOP odreda uglavnom su se predali ili bili zarobljeni.

⚔️ 5. 6. 1942. Iz Bileće i Gacka delovi italijanskih divizija -Marke- i -Taurinenze- i četnički Bilećki i Gatački odred (7 italijanskih i 6 četničkih bataljona) otpočeli napad u cilju okruženja i uništenja ostataka jedinica Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu i južnu Dalmaciju u rejonu sela Plane i Patnice. U duhu odluka savetovanja u s. Divinu (kod Bileće) Operativni štab NOP odreda za Hercegovinu i južnu Dalmaciju je sa tri udarna bataljona i pratećom četom preduzeo izvlačenje prema Pivi, ali je sutradan u s. Hodžićima, zajedno sa Oblasnim komitetom KPJ, pratećom četom i komorom, odsečen od glavnine i razbijen.

⚔️ 21. 2. 1943. Od Bugojna, Sarajeva i Mostara otpočelo nadiranje udruženih neprijateljskih snaga ka s. Jablanici (kod Konjica). Nemačka 718. divizija, ojačana ustaško-domobranskim jedinicama i podržavana tenkovima i avijacijom, nastupala je u dve kolone: grupa -Fogl- [Sastava: 738. puk (bez jednog bataljona), 5. ustaška brdska brigada, delovi 668. diviziona, dva domobranske baterije, dve pionirske čete, i delovi 202. tenkovskog bataljona.] pravcem Bugojno - G. Vakuf - Prozor - s. Jablanica i grupa -Anaker- [Sastava: 750. puk (bez jednog bataljona), dva bataljona domobranskog 7. lovačkog puka, jedan ustaški bataljon i dve brdske baterije.] pravcem s. Tarčin - Ivan-sedlo - Konjic - s. Jablanica. Delovi italijanskog 6. armijskog korpusa i četničke snage nastupali su od Mostara obema obalama Neretve, dok je levom obalom ove reke, od Konjica ka Jablanici, nastupalo oko 2000 četnika. [U Mostaru su bile formirane 2 kolone: desna (3. bataljon 56. puka italijanske divizije -Marke- i oko 2.500 hercegovačkih četnika) i leva (2. bataljon 260. puka italijanske divizije -Murđe-, 2. bataljon 55. puka, 49. bataljon crnih košulja, jedna baterija italijanske divizije -Marke- i 2.500 crnogorskih četnika).]

⚔️ 22. 3. 1943. Nevesinje zauzele jedinice 4. proleterske (crnogorske) NOU i 5. crnogorske NOU brigade posle četvorodnevnih borbi protiv 1. i 2. bataljona 55. puka italijanske divizije -Marke-, 2. bataljona 260. puka italijanske divizije -Murđe- i 1. bataljona 25. pešadijskog puka italijanske divizije -Bergamo- i delova četničke Rogatičke i Sarajevske brigade, koji su se povukli prema s. Blagaju. Neprijatelj je samo 22. marta imao oko 100 mrtvih i više ranjenih, a jedinice NOVJ 12 ranjenih i 7 mrtvih, među kojima je bio bombaš 1. bataljona 5. crnogorske NOU brigade Himzo Salihagić, narodni heroj. Zaplenjeno je 150 pušaka, 800 mina, 35.000 metaka, 6 vagona brašna, 3 vagona makarona, vagon pirinča, po vagon soli, ulja, petroleuma i vina.

⚔️ 27. 4. 1943. Jedinice italijanskog 6. armijskog korpusa (ostaci razbijene divizije -Murđe-, divizija -Marke- bez jednog puka, po jedan ojačani puk divizija -Mesina- i -Emilija-, te 73. legija crnih košulja divizije -Sasari-), sa četničkim Nevesinjskim, Trebinjskim i Nikšićkim korpusom i tri bataljona domobranske 6. pešadijske divizije, počele napad iz Blagaja, Stoca, s. Meke Grude, prevoja Kobilje glave i Vilusa. U petodnevnim borbama one su potisnule zaštitničke delove 3. udarne divizije NOVJ i 3. dalmatinske NOU brigade i ovladale Dabarskim, Nevesinjskim i Gatačkim poljem.

⚔️ 1. 5. 1943. Italijanska divizija -Murđe-, reorganizovana i ojačana fašističkim legijama divizija -Marke- i -Sasari-, sa delovima četničkog Nevesinjskog i Trebinjskog korpusa odbacila zaštitne delove 3. udarne divizije NOVJ i zauzela Gacko, Avtovac i Kulu Fazlagić.

⚔️ 1. 5. 1943. Delovi 55. puka italijanske divizije -Marke- i četničke Nevesinjske brigade, uz veće gubitke, odbacili zaštitne delove 10. hercegovačke udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ prema Ulogu i zauzeli s. Plužine (kod Nevesinja). U borbi je, pored ostalih, poginuo komandir čete 5. bataljona Vuko Torović, narodni heroj.

⚔️ 15. 5. 1943. Otpočela nemačka operacija -Švarc- (tzv. peta neprijateljska ofanziva ili bitka na Sutjesci). Tom operacijom, koja je trajala mesec dana, neprijatelj je želeo da uništi jedinice Glavne operativne grupe VŠ na uskom brdsko-planinskom prostoru Crne Gore, Sandžaka i Hercegovine, a s njima i vrhovno vojno i političko rukovodstvo NOP-a Jugoslavije. U njoj su učestvovale ove jedinice: četiri nemačke divizije (369, 118, 7. SS -Princ Eugen- i 1. brdska), tri italijanske divizije (-Taurinenze-, -Ferara- i -Venecija-), jedna bugarsko-nemačka divizijska borbena grupa (glavninu joj sačinjavali bugarski 61. i 63. puk), domobranska 4. lovačka brigada, nemački puk -Brandenburg- (za specijalnu upotrebu) i jedan nemački motorizovani pionirski bataljon. Sem ovih snaga, dve nemačke divizije (117. i 373) su se nalazile u rejonu Sarajeva i u dolini r. Neretve, a četiri italijanske divizije (-Emilija-, -Peruđa-, -Murđe- i -Marke-) u primorskom pojasu od Boke kotorske do donjeg toka r. Neretve. Odnos snaga je bio oko 117.000: 19.000 u korist neprijatelja.

⚔️ 17. 8. 1943. U južnoj Hercegovini i susednom primorskom pojasu jake neprijateljske snage (dva bataljona nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, pet bataljona italijanskih divizija -Mesina- i -Marke-, jedan bataljon domobranske 6. pešadijske divizije i tri brigade četničkog Trebinjskog korpusa) počele operaciju čišćenja -Gama- u cilju uništenja 10. hercegovačke NOU brigade. Trećeg dana, posle više pokušaja, višestruko nadmoćni neprijatelj je uspeo da u rejonu s. Zvijerine (kod Bileće) okruži 10. brigadu, ali se ona, veštim manevrom, bez gubitaka izvukla prema Gacku.