Trebinje u drugom svetskom ratu

⚔️ 17. 4. 1941. Delovi italijanske 9. armije ušli u Nikšić, Cetinje, Kotor, Bileću i Trebinje i u Dubrovniku se spojili sa jedinicama italijanske 2. armije.

⚔️ 23. 6. 1941. Na njivama Popovog polja (kod Ljubinja) ustaše pohvatale 164 čoveka i naveče ih bacile u jamu na Ržanom dolu (kod s. Koteza, na putu Ljubinje-Trebinje).

⚔️ 24. 6. 1941. Napadom na žand. st. Lukavac (kod Nevesinja) otpočeo masovni ustanak naroda gornje Hercegovine. Za pet dana ustanici su uništili žand. st. u selima Lukavcu, Riljima, Kifinom Selu, Morinama, Odžaku. Pojnici, Krstači. Trusini i Zmijancu, zauzeli Avtovac, prodrli u Nevesinje i oslobodili đelove bilećkog, stolačkog i trebinjskog sreza, gotovo čitav nevesinjski i veći deo gatačkog sreza.

⚔️ 31. 7. 1941. Gerilske grupe iz zbegova Zupci, Bobani i Ilija pl. na više mesta porušile železničku prugu Gabela-Hum-Dubrovnik i put Ljubinje-Trebinje.

⚔️ 0. 8. 1941. Od gerilskih grupa zbega u Bijeloj gori (kod Trebinja) formirana Lastvanska gerilska četa.

⚔️ 2. 8. 1941. Ustaše i domobrani (jačine jednog bataljona) iz Trebinja pokušali da se probiju u zbeg na pl. Viduši. Potiskujući delove Viduškog odreda narodne vojske, oni su. preko Begović-Kule, sutradan izbili na Zmijinac, ali su ovde protivnapadom razbijeni.

⚔️ 27. 8. 1941. Kod s. Mosko (na putu Trebinje-Bileća) nekoliko četa Sreskog štaba narodne vojske za Bileću, uz pomoć dva gerilska odreda iz Banjana, razbilo ojačani kombinovani bataljon 14. domobranskog puka koji je upućen u pomoć ugroženom garnizonu u Bileći, a potom zauzeli žand. st. Jasen (kod Trebinja). Zaplenjeno: 1 haubica, 2 minobacača, 4 mitraljeza, 21 p. mitraljez i preko 200 pušaka.

⚔️ 29. 8. 1941. Jedan bataljon italijanske divizije -Kačatori dele Alpi- sa pravca Vilusa i motorizovani delovi italijanske divizije -Marke- iz Trebinja deblokirali domobranski garnizon u Bileći. Tim je ujedno počela italijanska reokupacija tzv. druge zone.

⚔️ 31. 8. 1941. Lastvanska gerilska četa i grupa boraca Grahovskog bataljona zauzeli Lastvu (kod Trebinja) i zarobili žandarmerijsku posadu.

⚔️ 2. 9. 1941. Nastupajući iz Trebinja, motorizovana kolona italijanske divizije -Marke- potisla Lastvansku gerilsku četu i zauzela Lastvu.

⚔️ 2. 9. 1941. Čete narodne vojske iz zbegova Ilija. Bobani i Šuma napale šest ž. stanica na pruzi Hum-Gabela. Posle kraće borbe razoružane su posade ž. st. Jasenica-Lug i Poljice (60 domobrana). Istovremeno napadnuti vod domobrana u s. Veličanima i s. Dubljanima održao se uz pomoć meštana. Pošto su četiri dana odbijali protivnapade tri čete domobrana iz Ravnog i proterali posadu iz s. Veličana i s. Dubljana, ustanici su se 7. septembra povukli pred nastupanjem italijanskih kolona iz Trebinja i s. St. Slanog.

⚔️ 19. 9. 1941. U s. Fatnici (kod Bileće), po direktivi Štaba NOP odreda BiH, formiran Štab Hercegovačke brigade NOP odreda. Time je prestao da postoji Oblasni štab za Hercegovinu. Mesto sreskih štabova za Bileću, Nevesinje, Gacko i Trebinje formirani su štabovi 1. bataljona (obuhvatao Nevesinje, Gacko, Stolac i deo bilećkog sreza) i 2. bataljon (obuhvatao Trebinje, Ljubinje i veći deo bilećkog sreza).

⚔️ 0. 10. 1941. U Desin-Selu (kod Trebinja) održana sreska konferencija KPJ za Trebinje, na kojoj su, posle analiziranja situacije, postavljeni zadaci, naročito u pogledu formiranja NOP odreda u okviru četa narodne vojske. Izabran je SK KPJ za Trebinje.

⚔️ 0. 10. 1941. OK SKOJ-a za istočnu Hercegovinu formirao sreske komiteta SKOJ-a za Bileću, Trebinje, Nevesinje i Gacko.

⚔️ 0. 11. 1941. Partizani iz Grahovskog bataljona, Banjsko-vučedolskog bataljona Nikšićkog NOP odreda i bataljona -Luka Vukalović- savladali ustaško-domobransku posadu u Parežu, kod Lastve (srez Trebinje), Zarobili 12 domobrana i 7 italijanskih vojnika sa oružjem i opremom. Onesposobili električnu centralu u Parežu, koja je davala osvetljenje Trebinju i Bileći.

⚔️ 6. 11. 1941. U s. Parežu (kod Trebinja) Lastvanska četa (Trebinjskog) bataljona Hercegovačkog NOP odreda i manji delovi Nikšićkog NOP odreda uništili hidrocentralu i srušili jednu železničku kompoziciju i most na Trebišnjici. Zarobljeni su domobranska posada centrale i nekoliko italijanskih vojnika. Time je saobraćaj na pruzi Trebinje - Bileća obustavljen 10 meseci.

⚔️ 26. 11. 1941. Lastvanska četa Trebinjskog bataljona Hercegovačkog NOP odreda [U toku borbe je pristigla i jedna četa Grahovskog bataljona Nikšićkog NOP odreda.], iz zasede kod Klobuka (na putu Trebinje-Nikšić), razbila motorizovanu kolonu (4 tenka, 16 kamiona i oko 40 motocikla) italijanske divizije -Marke- i zaplenila 22 motocikla, 4 p. mitraljeza, 10 pušaka itd.

⚔️ 30. 11. 1941. Grahovski bataljon Nikšićkog NOP odreda i delovi Trebinjskog bataljona Hercegovačkog NOP odreda uništili posadu žand. st. i zauzeli Lastvu (kod Trebinja).

⚔️ 0. 12. 1941. U s. Zupcima, na sastanku sekretara opština, formiran (privremeni, inicijativni) SNO odbor za Trebinje.

⚔️ 1. 12. 1941. Trebinjski bataljon Hercegovačkog NOP odreda pokidao sve tt veze Trebinja sa okolnim garnizonima (Dubrovnikom, Bilećom i Stocem) i posekao oko 350 tt stubova. Kidanje veza je otpočelo 30. novembra uveče.

⚔️ 1. 12. 1941. Na velikom narodnom zboru u s. Lastvi (kod Trebinja) izabran opštinski NO odbor.

⚔️ 2. 12. 1941. Kod s. Moska (na putu Bileća-Trebinje) delovi Hercegovačkog i Nikšićkog NOP odreda uništili jednu manju italijansku motorizovanu kolonu iz sastava divizije -Marke-, zatim zauzeli žand. st. Jasen i time potpuno odsekli neprijateljski garnizon u Bileći.

⚔️ 2. 12. 1941. Kod s. Aleksine Međe (na pruzi Trebinje-Hum) delovi 3. partizanskog bataljona Hercegovačkog NOP odreda porušili železnički most. Saobraćaj obustavljen preko 20 dana.

⚔️ 3. 12. 1941. Posle četvorodnevne opsade dve čete 3. partizanskog bataljona Hercegovačkog NOP odreda razoružale posadu žand. st. Grab-Zupci (kod Trebinja) i uništile žand. stanicu, poštu i opštinu.

⚔️ 18. 12. 1941. Na Radovan ždrijelu (na putu Dubrovnik-Trebinje) tri čete bataljona -Neđo Čabrinović- Hercegovačkog NOP odreda razbile iz zasede jedan motorizovani polubataljon italijanske divizije -Marke-. Uništena 2 tenka i 8 kamiona a zaplenjeno 9 p. mitraljeza i oko 100 pušaka.

⚔️ 19. 12. 1941. Dva bataljona Hercegovačkog NOP odreda zauzeli ž. st. Jasenica-Lug, Dikliće i Poljice (zarobivši italijanske posade), a do 22. decembra i Uskoplje, Glavsku i Grmljane. Saobraćaj na prugama Dubrovnik-Trebinje, Uskoplje-Zelenika i Hum-Gabela obustavljen do 22. januara 1942. godine.

⚔️ 20. 12. 1941. U s. Grabu, na konferenciji predstavnika seoskih NO odbora, izabran opštinski NO odbor Zupci (kod Trebinja).

⚔️ 22. 12. 1941. Posle sedmodnevnih upornih borbi delovi italijanske divizije -Marke- i domobranskog 14. pešadijskog puka iz Trebinja probili se u opkoljeni garnizon Bileću. Snage u Bileći sadejstvovale su sa snagama koje su napadale iz Trebinja. U tim borbama neprijatelj je imao preko 100 mrtvih.

⚔️ 23. 12. 1941. Između ž. st. Grmljani i Zavala (na pruzi Hum-Gabela) dve čete Trebinjskog bataljona Hercegovačkog NOP odreda uništile voz koji je pratilo oko 100 italijanskih vojnika.

⚔️ 4. 1. 1942. U Lastvi (kod Trebinja), na inicijativu Štaba Hercegovačkog NOP odreda, održano savetovanje predstavnika Hercegovačkog i Nikšićkog NOP odreda. Odlučeno je da se, radi uspešnije borbe protiv okupatora i četnika na graničnom sektoru, koordiniraju dejstva crnogorskih i hercegovačkih jedinica, pa je, u tom cilju, formiran zajednički Operativni štab (nosio naziv Privremeni operativni štab NOP odreda za Herceogvinu).

⚔️ 6. 1. 1942. Kod Klenka (na komunikaciji Trebinje-Bileća), iz zasede, Lastvanska četa bataljona -Luka Vukalović- Hercegovačkog NOP odreda, bez vlastitih gubitaka, uništila snabdevačku auto-kolonu (7 vozila) i ojačanu četu italijanske divizije -Marke- koja je tu kolonu pratila.

⚔️ 6. 1. 1942. Kod Klobuka (na putu Trebinje-Bileća) delovi Banjsko-vučedolskog partizanskog bataljona i grupe grahovskib partizana napali italijansku kolonu i, posle kraće borbe, zarobile 66 italijanskih vojnika i oficira i zaplenili 2 mitraljeza, 8 p. mitraljeza, 6 kamiona, 20 buradi benzina i drugu opremu.

⚔️ 23. 1. 1942. Na Vraćevici (na putu Trebinje-Bileća) Bilećki bataljon Hercegovačkog NOP odreda i Banjsko-vučedolski bataljon Nikšićkog NOP odreda uništili zaštitnicu 56. puka italijanske divizije -Marke- (jednu ojačanu četu) i zaplenili, između ostalog 2 topa.

⚔️ 1. 2. 1942. Kod s. Drijena (na putu Dubrovnik-Trebinje) dve čete bataljona -Šuma- Sektora Trebinje-Dubrovnik privremenog Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu razbile jednu italijansku četu.

⚔️ 7. 2. 1942. Kod s. Zaplanika (na pruzi Hum-Dubrovnik) Šumska četa Sektora Trebinje-Dubrovnik Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu uništila voz i zarobila 32 italijanska vojnika, 4 domobrana i 3 ustaše.

⚔️ 9. 2. 1942. Napadom iz Trebinja i Bileće, glavnina italijanske divizije -Marke- otpočela deblokadu garnizona u Bileći. U četvorodnevnim borbama protiv jedinica Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu, delovi te divizije su se, uz veće gubitke, probili u opkoljeni garnizon u Bileći, ali nisu uspeli održati komunikacije, pa je garnizon i dalje ostao blokiran.

⚔️ 9. 2. 1942. Kod ž. st. Glavske (na pruzi Uskoplje-Zelenika) delovi Šumskog bataljona (ojačani delovima Orjenskog bataljona Nik.šićkog NOP odreda) Sektora Trebinje-Dubrovnik Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu, uništili voz i razoružali vod italijanskih vojnika.

⚔️ 13. 2. 1942. Kod ž. st. Duži (na pruzi Trebinje-Hum) Šumska četa Sektora Trebinje-Dubrovnik srušila poluoklopni voz, uništivši lokomotivu i jedan vagon.

⚔️ 25. 2. 1942. Oko dva bataljona italijanske divizije -Marke- izvršilo napad od ž. st. Zaplanik, Jasenica-Lug i Diklići (na pruzi Dubrovnik-Gabela) prema Bobanima. Pošto su delovi Šumskog partizanskog bataljona Sektora Trebinje-Dubrovnik Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu razbili jednu njihovu četu u s. Vjetrenom, ostale kolone su se povukle, opljačkavši sela: Nevadu, Prisjeku i Slavogostiće.

⚔️ 8. 3. 1942. U s. Zupcima (kod Trebinja) SNO odbor za Trebinje organizovao konferenciju delegata 12 oslobođenih opština iz graničnih delova srezova Trebinje, Bileća, Nikšić i Herceg-Novi, na kojoj su rešena pitanja robne razmene i trgovine i određena pijačna mesta, pijačni dani i cene najnužnijih proizvoda.

⚔️ 10. 4. 1942. Dva bataljona južnohercegovačkog NOP odreda izvršili demonstrativan napad na italijansko-domobranska uporišta spoljne odbrane Trebinja. U borbi je poginuo komandant bataljona -Luka Vukalović- Manojlo Benderać Majo, narodni heroj.

⚔️ 24. 4. 1942. Italijansko-četničke snage iz Nikšića, uz podršku 12 tenkova, pokušale da prodru ka Trebinju. Delovi Nikšićkog NOP odreda su dočekali neprijatelja kod s. Štedima i s. Riđana (blizu Nikšića) i u jednodnevnoj borbi ga odbacili. Neprijatelj je imao veći broj mrtvih i ranjenih. Partizani su imali 4 ranjena borca.

⚔️ 0. 5. 1942. U s. Zupcima (kod Trebinja), od izabranih boraca bataljona -Suma- i -Luka Vukalović- Južnohercegovačkog NOP odreda, po naređenju Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu, formiran 7. hercegovački udarni bataljon.

⚔️ 26. 5. 1942. Četnički Bilećki i Trebinjski odred, uz podršku delova italijanske divizije -Marken napadom iz Trebinja ovladali Lastvom, a do 31. maja ovladali i delom slobodne teritorije između Bileće i Trebinja. Pruživši samo mestimičan otpor, delovi Južnohercegovačkog NOP odreda uglavnom su se raspali. U borbi protiv četnika poginuo je i komandant 8. hercegovačkog udarnog bataljona Vlado Vučinić, narodni heroj.

⚔️ 28. 5. 1942. U s. Slanom (kod Trebinja), posle neuspelih pokušaja da se poveže sa glavninom partizanskih snaga koje su odstupile iz Crne Gore ka Bosni, rukovodstvo Orjenskog bataljona Nikšićkog NOP odreda odlučilo da se bataljon rasformira a ljudstvo, u manjim grupama, vrati na teren Boke i pređe na ilegalni rad u pozadini.

⚔️ 31. 5. 1942. Delovi italijanskih divizija -Mesina- i -Marke- i četnički Trebinjski odred izvršili koncentričan napad na delove Južnohercegovačkog NOP odreda. Oni su do 2. juna ovladali slobodnom teritorijom u trouglu Trebinje-Dubrovnik-Herceg-Novi. Zahvaćeni delovi Južnohercegovačkog NOP odreda uglavnom su se predali ili bili zarobljeni.

⚔️ 0. 9. 1942. SK KPJ za Trebinje uputio proglas narodu: sumirajući tromesečne rezultate četničke vlasti u istočnoj Hercegovini, koja je na stotine narodnih boraca predala okupatoru i preko 50 ubila, osuđuje versku i nacionalnu netrpeljivost koju četnici stvaraju i poziva narod na otpor i jedinstvo.

⚔️ 0. 10. 1942. U Popovom polju, na inicijativu Oblasnog komiteta KPJ za Hercegovinu, od partijsko-političkih radnika i preostalih partizana-ilegalaca, SK KPJ za Trebinje formirao samostalni partizanski bataljon -Sloboda-.

⚔️ 5. 10. 1942. Delovi italijanskog 6. armijskog korpusa (4.000) i četničkog Trebinjskog, Nevesinjskog i Romanijskog korpusa (5.000), u pet napadnih kolona, uz sadejstvo delova domobranskog 7. i 15. pešadijskog puka, podržani avijacijom, otpočeli šestodnevnu prozorsku operaciju (-Alfa-), deo nemačko-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija -Dinara-), u cilju odbacivanja partizanskih snaga od Mostarskog basena boksita i železničke pruge Sarajevo-Mostar. Oko 60 km razvučena 10. hercegovačka NOU brigada nije mogla pružiti ozbiljniji otpor italijansko-četničkim snagama, koje su do 10. oktobra zauzele s. Soviće, Prozor, s. Šćit i s. Ravno, prokrstarile selima na planinama Ljubuši, Vranu, Paklini i Raduši i na liniji Duvno - Šujica - G. Vakuf - Hadžići uspostavile vezu sa ustaško-domobranskim snagama [Četnici su opljačkali ceo grad i spalili desetine sela. Samo u prozorskoj opštini ubijeno je 638 ljudi, žena i dece i spaljeno 656 domova.].

⚔️ 0. 12. 1942. U s. Veličanima (kod Trebinja) obnovljen OK KPJ za južnu Hercegovinu.

⚔️ 22. 1. 1943. Kod ž. st. Diklići (blizu Trebinja) delovi partizanskog bataljona -Sloboda- porušili prugu i napali italijanski transportni voz koji je iskliznuo iz šina, te naneli neprijatelju velike gubitke.

⚔️ 1. 4. 1943. Na pl. Trusini Udarna grupa bataljona (2. i 5. bataljon) 10. hercegovačke udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ prodrla u južnu Hercegovinu kroz položaje delova četničkog Trebinjskog korpusa. U desetodnevnim borbama ona je, sa Južnohercegovačkim NOP odredom, zauzela Ljubinje, napala Stolac, razbila više grupa četničkog Trebinjskog korpusa i prokrstarila niz sela u Dabru i Popovom polju. U borbi protiv četnika na Oblom brdu (pl. Sniježnica) poginuo je komandant Sitničkog bataljona Južnohercegovačkog NOP odreda Pasto Vreča, narodni heroj.

⚔️ 8. 4. 1943. U rejonu prevoja Kobilja glava (kod Gacka) 1. dalmatinska NOU brigada i glavnina 10. hercegovačke udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ razbile delove četničkog Trebinjskog korpusa i odbacile ih prema Bileći. U borbi je poginuo komandir čete 3. bataljona 10. hercegovačke NOU brigade Hasan Zahirović Laća, narodni heroj.

⚔️ 27. 4. 1943. Jedinice italijanskog 6. armijskog korpusa (ostaci razbijene divizije -Murđe-, divizija -Marke- bez jednog puka, po jedan ojačani puk divizija -Mesina- i -Emilija-, te 73. legija crnih košulja divizije -Sasari-), sa četničkim Nevesinjskim, Trebinjskim i Nikšićkim korpusom i tri bataljona domobranske 6. pešadijske divizije, počele napad iz Blagaja, Stoca, s. Meke Grude, prevoja Kobilje glave i Vilusa. U petodnevnim borbama one su potisnule zaštitničke delove 3. udarne divizije NOVJ i 3. dalmatinske NOU brigade i ovladale Dabarskim, Nevesinjskim i Gatačkim poljem.

⚔️ 28. 4. 1943. Pukovska borbena grupa -Skoti- italijanske divizije -Mesina-, četnički Trebinjski korpus i dve brigade Romanijskog korpusa, nastupajući od Blagaja i Stoca zauzeli Nevesinje, iz koga su se povukli zaštitnički delovi 3. dalmatinske NOU brigade.

⚔️ 1. 5. 1943. Italijanska divizija -Murđe-, reorganizovana i ojačana fašističkim legijama divizija -Marke- i -Sasari-, sa delovima četničkog Nevesinjskog i Trebinjskog korpusa odbacila zaštitne delove 3. udarne divizije NOVJ i zauzela Gacko, Avtovac i Kulu Fazlagić.

⚔️ 2. 5. 1943. Kod s. Gomile i s. Brezovice (blizu Mokronoga) 13. proleterska NOU brigada -Rade Končar- napala italijansko-belogardističku kolonu iz Trebinja koja je nadirala u pomoć posadi St. Ruperta. Brigada se posle višečasovne oštre borbe, u kojoj je odbila nekoliko uzastopnih juriša i nanela neprijatelju znatne gubitke, morala, zbog nestanka municije i većeg pojačanja koje je neprijatelju pristiglo, povući u pravcu s. Mirne.

⚔️ 2. 8. 1943. Kod s. Ivice (blizu Ljubinja) 10. hercegovačka NOU brigada razbila delove Ljubinjske brigade četničkog Trebinjskog korpusa i zauzela Ljubinje.

⚔️ 9. 8. 1943. U Ljubinju 10. hercegovačka NOU brigada odbila napad oko 400-500 četnika Trebinjskog korpusa i nanela im gubitke od 15 mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 5 mrtvih i 7 ranjenih.

⚔️ 17. 8. 1943. U južnoj Hercegovini i susednom primorskom pojasu jake neprijateljske snage (dva bataljona nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, pet bataljona italijanskih divizija -Mesina- i -Marke-, jedan bataljon domobranske 6. pešadijske divizije i tri brigade četničkog Trebinjskog korpusa) počele operaciju čišćenja -Gama- u cilju uništenja 10. hercegovačke NOU brigade. Trećeg dana, posle više pokušaja, višestruko nadmoćni neprijatelj je uspeo da u rejonu s. Zvijerine (kod Bileće) okruži 10. brigadu, ali se ona, veštim manevrom, bez gubitaka izvukla prema Gacku.

⚔️ 16. 9. 1943. U rejonu prevoja Kobilje glave (na putu Gacko-Bileća) 10. hercegovačka udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ razbila ojačanu četničku Bilećku brigadu. Poginulo je i ranjeno oko 60 četnika i nemačkih vojnika, dok se veći broj četnika razbežao kućama ili povukao u Bileću, gde su ih sutradan prihvatili delovi 14. puka nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i četničke Trebinjske brigade.

⚔️ 26. 9. 1943. U Popovom polju četnički Trebinjski korpus i delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i domobranske 6. pesadijske divizije preduzeli opkoljavanje 10. hercegovačke udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. Brigada je, osetivši te pripreme, izvršila napad i, posle dvodnevnih borbi, probila se u Trebinjska brda. Poginulo je 40 četnika, a zarobljeni su 42 domobrana i 34 četnika. Brigada je imala 2 mrtva i 5 ranjenih.

⚔️ 26. 9. 1943. U Banjanima (kod Nikšića jedinice četničkog Nevesinjskog i Trebinjskog korpusa napale dva bataljona 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, koji su se posle oštre borbe povukli u rejon s. Tise i s. Presjeke.

⚔️ 29. 9. 1943. U s. Begović-Kuli (kod Trebinja) 10. hercegovačka udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ napala i u kratkoj borbi razbila četničku Trebinjsku brigadu, ojačani 1. bataljon domobranskog 14. pešadijskog puka i manje delove nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-. Zahvaćeni panikom, četnici i domobrani su napustili i garnizon Trebinje. Brigada, zbog neobaveštenosti, nije iskoristila tu priliku. Poginulo je oko 30 i ranjeno oko 50 neprijateljskih vojnika a zaplenjene su tri haubice. Brigada je imala samo nekoliko ranjenih.

⚔️ 4. 10. 1943. Na prostoriji s. Trepča - s. Kamensko - Vilusi - Grahovo (kod Nikšića) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, razbila četnike Nikšićke i Vučedolske brigade i zauzela Grahovo. Četnici su odstupili prema Bjeloj gori i Trebinju.

⚔️ 5. 10. 1943. Bileću zauzela 10. hercegovačka udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ posle dvodnevnih borbi protiv četničke Bilećke brigade, ojačane jednim nemačkim vodom Poginulo je 12 nemačkih vojnika i 30 četnika a ranjeni su 22 nemačka vojnika i neutvrđen broj četnika, dok je ostatak prihvatio i povukao u Trebinje jedan ojačani bataljon nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-. Brigada je imala 6 mrtvih 119 ranjenih.

⚔️ 17. 10. 1943. Bileću zauzeli 2. udarna grupa bataljona 10. hercegovačke NOU brigade i Bilećki NOP odred, pošto su se delovi četničke Bilećke brigade povukli prema Trebinju. Mesto je sutradan napušteno.

⚔️ 18. 10. 1943. U Popovom polju jedna četa nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i četnička Trebinjska polubrigada, kao odmazdu za uništenje nemačkog voza (dva dana ranije kod s. Grmljana, na pruzi Hum-Gabela, pri čemu je poginulo 7 nemačkih vojnika) streljale i obesile 12 i internirale oko 230 lica a sela Grmljane, Sedlare i Rapte opljačkale i zatim spalile.

⚔️ 24. 11. 1943. S linije Mostar-Stolac-Bileća nemačka 7. SS -Princ Eugen- divizija, ojačana po jednim bataljonom nemačke 181. pešadijske i domobranske 6. pešadijske divizije i sa 2.000 četnika Trebinjskog i Nevesinjskog korpusa, napala novoformiranu 29. udarnu diviziju NOVJ s ciljem da je izbaci iz Hercegovine. Dok je Južnohercegovački NOP odred estao u neprijatelj evo i pozadini, glavnina 29. udarne divizije odbačena je istočno od puta Bileća. Gacko, gde je u šestodnevnim odbrambenim borbama nanela neprijatelju (uglavnom 13. SS puku) velike gubitke: oko 300 mrtvih i znatan broj ranjenih.

⚔️ 17. 12. 1943. U s. Potkomu (kod Stoca) delovi 3. hercegovačke udarne brigade i Južnohercegovačkog NOP odreda 29, udarne divizije NOVJ (3 bataljona) napali i razbili Stolačku brigadu četničkog Trebinjskog korpusa. Poginulo je 30, zarobljeno je 28 i ranjen je veći broj četnika.

⚔️ 30. 12. 1943. Kod s. Moska (na putu Trebinje-Bileća) 3. bataljon 3. hercegovačke udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ iz zasede razbio borbenu grupu -Heš- (oko dva bataljona nemačkih vojnika, domobrana i četnika).

⚔️ 4. 2. 1944. Ojačana 10. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ napala posadu železničkih stanica Duži, Taleža i Jasenica-Lug i posadu mosta u Dražin-Dolu (tri čete 14. puka domobranske 6. pešadijske divizije i jednu četu četničke Trebinjske brigade). Ona je pri tome spalila dve železničke stanice i uništila jedan kamion i jedan teretni voz, a u drugom vozu, izbačenom iz šina, ubila 5 i ranila 20 nemačkih vojnika. Domobrani su imali 30 zarobljenih, 1 mrtvog i 1 ranjenog vojnika, a četnički gubici nisu poznati. Brigada je imala 4 ranjena borca. Zaplenila je: 2 p. mitraljeza, 2 automata, 28 pušaka i 15.000 puščanih metaka.

⚔️ 5. 2. 1944. Iz Ljubinja, Stoca, Bileće i Trebinja dve nemačke pukovske borbene grupe, jedna iz 7. SS divizije -Princ Eugen- a druga iz 181. pešadijske divizije, ojačane delovima četničkog Trebinjskog korpusa i 14. puka domobranske 6. pešadijske divizije (oko 4.000 vojnika), počele koncentričan napad s ciljem da 10. hercegovačku udarnu brigadu i Južnohercegovački NOP odred 29. udarne divizije NOVJ unište u okruženju (operacija -Falkenjagd-), Do 16. februara neprijatelj je prokrstario okruženi deo slobodne teritorije, spalio 5 sela i uništio 2 mosta na r. Trebišnjici. Brigada i odred 29. divizije NOVJ izbegli su odlučujuće sudare s jačim neprijateljem, ali su mu u dvadesetak manjih akcija i diverzija naneli znatne gubitke, sprečivši pljačku i masovnije represalije. Drugi delovi 29. divizije razbili su jedan nemački bataljon kod s. G. i D, Meke Grude. Neprijatelj je imao blizu 200 mrtvih i preko 100 ranjenih (skoro isključivo nemačkih vojnika). Gubici jedinica 29, udarne divizije NOVJ: oko 20 mrtvih i preko 30 ranjenih boraca.

⚔️ 24. 2. 1944. Iz rejona Bileće 10. i 12. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ počele prodor prema Trebinju. U četvorodnevnim borbama, u sadejstvu sa delovima Južnohercegovačkog NOP odreda i Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, one su u uporištima Mosko, Jasen, Viluse, Lastva i Zupci razbile delove četničke Trebinjske, Ljubinjske i Banjsko-vučedolske brigade. Zarobljeno je oko 50 a poginulo preko 40 četnika. Zaplenjeno je: 1 top, 3 minobacača, 2 mitraljeza, preko 100 pušaka i veća količina municije. Uništena su 2 voza i 3 mosta na r. Trebišnjici. Jedna četnička četa prešla je na stranu jedinica NOVJ.

⚔️ 12. 3. 1944. Delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- (1. bataljon, kaznena i oklopna četa 14, puka i divizion artiljerije), počeli četvorodnevnu akciju (-Fajerštos) u cilju odbacivanja Južnohercegovačkog NOP odreda s komunikacije Trebinje-Ljubinje-Stolac. Neprijatelj je zauzeo Ljubinje, izvršio represalije po selima i spalio četiri sela (Žarkovo, Tulje, Drijenjane i Veličane), ali je, 16. marta odbačen u Stolac.

⚔️ 17. 3. 1944. Prvi bataljon 369. puka nemačke 369. legionarske divizije i četnička Trebinjska brigada (oko 1000 vojnika) napali na Zupce (kod Trebinja), ali su protivnapadom 12. hercegovačke udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ razbijeni i odbačeni u Trebinje, uz gubitke od 23 mrtva.

⚔️ 28. 3. 1944. Otpočele trodnevne borbe na Zegulji (na putu Stolac-Ljubinje) u kojima su 11. hercegovačka udarna brigada i Južnohercegovački NOP odred 29. udarne divizije NOVJ sprečili delove nemačke 369. legionarske divizije (do dva bataljona pešadije, divizion artiljerije i tenkovska četa), sa delovima četničke Ljubinjske i Stolačke brigade da se iz Stoca probiju za Trebinje i naneli im gubitke od 65 mrtvih.

⚔️ 29. 3. 1944. U desetočasovnoj borbi na Rikalu (kod Trebinja) 12. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ odbacila 1. bataljon 369. puka nemačke 369. legionarske divizije i četničku Trebinjsku brigadu (1.200 vojnika), nanevši im gubitke od 70 mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 5 mrtvih i 7 ranjenih.

⚔️ 22. 4. 1944. U Bobanima (kod Trebinja) dva bataljona Južnohercegovačkog NOP odreda razbili nemačko-četničko-domobransku grupu (jačine čete) i naneli joj gubitke od 13 mrtvih i oko 20 ranjenih.

⚔️ 5. 5. 1944. Iz Grahova, Trebinja, Bileće i Gacka četiri četničke brigade (Trebinjska, Vučedolska, Bilećka i Gatačka), sa oko dva bataljona nemačke 369. legionarske i 181. pešadijske divizije, napale 12. i 10. hercegovačku udarnu brigadu 29. udarne divizije i 16. muslimansku udarnu brigadu 27. udarne divizije NOVJ. Sutradan su, uz gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih, odbačene u polazne garnizone.

⚔️ 12. 5. 1944. Tri bataljona 2. dalmatinske udarne brigade i 1. i 2. bokeljski bataljon Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ odbacili delove četničke Trebinjske brigade (koji su bili ojačani jednom nemačkom četom) i zauzeli s. Lastvu (blizu Trebinja).

⚔️ 28. 5. 1944. Iz Trebinja delovi 369. puka nemačke 369. legionarske divizije i delovi četničke Trebinjske brigade, podržani artiljerijom, počeli napad prema Lastvi. U trodnevnim borbama delovi 2. dalmatinske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ sprečili su prodor neprijatelja u Lastvu, nanevši mu gubitke od 27 mrvih i oko 50 ranjenih vojnika. Brigada je imala 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 29. 5. 1944. Delovi četničkog Trebinjskog korpusa iz Stoca i Nevesinjskog korpusa iz Nevesinja i Gacka, oko tri bataljona nemačke 369. legionarske divizije i jedna četa 13. SS divizije -Handžar- počeli napad na 29. udarnu diviziju NOVJ u istočnoj Hercegovini. Dok su Južnohercegovački i Severnohercegovački NOP odredi i 10. i 11. hercegovačka udarna brigada sprečavali dublje prodore, dotle su 12. hercegovačka i 2. dalmatinska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ napadom na četnički garnizon u Bileći prisilile neprijatelja na pregrupisavanje. Time je 29. udarnoj diviziji NOVJ omogućeno da neprijateljske kolone odbaci u polazne garnizone. Divizija je u petodnevnim borbama imala 22 mrtva, 16 ranjenih i oko 20 nestalih boraca, a gubici neprijatelja procenjeni su na preko 200 vojnika izbačenih iz stroja.

⚔️ 24. 6. 1944. Na komunikaciji Trebinje-Bileća 2. dalmatinska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ razbila manje delove nemačke 369. legionarske divizije i četničkog Trebinjskog korpusa i nanela im gubitke od 9 mrtvih, 15 ranjenih i 3 zarobljena.

⚔️ 13. 7. 1944. Glavnina nemačke 369. legionarske divizije, četnički Nevesinjski i Trebinjski korpus, 3. bataljon nemačkog 4. puka -Brandenburg- i 3, bataljon domobranske 9. posadne brigade (ukupno oko 10.000 vojnika) otpočeli sniježničko-trusinsku operaciju s ciljem da razbiju 29. udarnu diviziju 2. udarnog korpusa NOVJ u istočnoj Hercegovini. Divizija je, u sedamnaestodnevnim odbrambenim borbama, počesnim tučenjem razbila tri nemačka bataljona i udarom dve brigade u leđa glavne kolone slomila napad neprijatelja. Neprijatelj je imao 510 mrtvih, oko 800 ranjenih, 38 zarobljenih i više prebeglih vojnika; a 29. divizija - 40 mrtvih, 104 ranjena i oko 80 nestalih boraca. Zaplenjeno: 3 topa, 7 minobacača, 20 p. mitraljeza, 8 radio-stanica i velike količine municije i opreme.

⚔️ 14. 7. 1944. Tri bataljona 2. dalmatinske proleterske udarne brigade Primorske operativne grupe zauzeli Lastvu i odbacili delove četničke Trebinjske brigade i 369. puka nemačke 369. legionarske divizije u Trebinje. Sutradan su sprečili intervenciju jačih neprijateljskih delova. Neprijatelj je imao 32 mrtva i oko 20 ranjenih.

⚔️ 23. 7. 1944. Pet bataljona Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, u cilju rasterećenja 29. udarne divizije NOVJ, napali delove nemačke 369. legionarske divizijii četničke Trebinjske i Grahovske brigade i posle dvodnevnih borbi odbacili ih s linije Lastva-Zupci-Mrcine u Trebinje, Grudu i Herceg-Novi. Neprijatelj je imao 31 poginulog, 45 ranjenih i 30 zarobljenih vojnika.

⚔️ 5. 8. 1944. Iz Trebinja snage nemačke 181. pešadijske divizije i četnici napali 1. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe, te zauzeli s. Dobri Dub, Zastrm i s. Klobuk i odbacili bataljon na položaje Skorča gora - Bročanac - Ilijino brdo. Borbe su nastavljene i sutradan.

⚔️ 5. 8. 1944. U rejonu s. Vilusa (kod Nikšića) snage nemačke 181. pešadijske divizije i četnici iz Trebinja i Grahova napali na jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ. Brigada se, zbog nadmoćnosti neprijatelja, posle višečasovne borbe povukla na nove položaje, a neprijatelj je pred noć zauzeo s. Viluse.

⚔️ 6. 8. 1944. Iz Stoca ojačani 370. puk nemačke 369. legionarske divizije počeo napad prema Ljubinju u cilju proboja u Bileću i Trebinje i ovlađivanja komunikacijom Stolac-Trebinje. U dvodnevnim borbama on se jednom kolonom, prihvaćenom od Leteće bridage četničkog Trebinjskog korpusa, preko pl. Sitnice probio u Bileću, ali su 13. hercegovačka udarna brigada i Južnohercegovački NOP odred 29. udarne divizije NOVJ, bočnim protivnapadima, prisilili njegovu glavninu da se povuče u Stolac. Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih i 50 nestalih, a jedinice 29. divizije - 3 mrtva, 6 ranjenih i 1 zarobljenog.

⚔️ 9. 8. 1944. U rejonu s. Podbožur - s. Vilusi - s. Zagora - Grahovo 2. proleterska (dalmatinska) udarna brigada, 6. crnogorska udarna brigada i 1. i 2. bokeljski bataljon Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, u sadejstvu sa delovima 29. udarne divizije NOVJ, izvršili protivnapad na jake delove nemačke 181. pešadijske divizije (oko 2.500 vojnika) i četnike. U višečasovnoj oštroj borbi jedinice NOVJ su neprijatelja odbacile u Trebinje i Grahovo i povratile s. Viluse i svoje prvobitne položaje. Poginulo je 114, zarobljena su 2 i ranjeno je više nemačkih vojnika i četnika. Zaplenjen je: 1 mitraljez, 5 p. mitraljeza, 3 radio-stanice i veća količina municije, kao i druga ratna oprema.

⚔️ 14. 8. 1944. Iz Trebinja prebegla grupa od 29 ruskih zarobljenika i u rejonu Skorče gore i s. Dobrog Duba predala se 5. bataljonu 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe. Od naoružanja su doneli 4 mitraljeza, 29 pušaka, 7 pištolja, oko 150 ručnih bombi i nešto municije.

⚔️ 17. 8. 1944. Stolačka, Ljubinjska, Neretljanska i Leteća brigada četničkog Trebinjskog korpusa (700-800 vojnika) napala na Južnohercegovački NOP odred u s. Hrasnu (kod Stoca). Protivnapadom u s. Bjelojevićima, delovi ovog odreda su razbili Neretljansku brigadu i uništili njen štab, što je prisililo četnike da sutradan obustave napad. Odred je imao 2 mrtva i 5 ranjenih, a četnici - 10 mrtvih i nešto veći broj ranjenih.

⚔️ 26. 8. 1944. Iz Trebinja i Ljubomira Leteća brigada i glavnina Trebinjske brigade četničkog Trebinjskog korpusa (oko 700 četnika) otpočele napad protiv dva bataljona Južnohercegovačkog NOP odreda u Brdima i Popovom polju. U trodnevnim borbama četnici su potisnuli bataljone (jedan se bataljon probio neprijatelju za leđa), ali su se treći dan, zbog intervencije 13. hercegovačke NOU brigade, povukli u polazni garnizon, spalivši dvadesetak kuća u zauzetim selima. U tom napadu četnici su imali 10 mrtvih i više ranjenih.

⚔️ 1. 9. 1944. Na Skorčoj gori, u rejonu Klobuka i kod s. Dobrog Duba (blizu Vilusa) 1. i 5. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ vodili borbu protiv četnika i posle kraće borbe odbacili ih u pravcu s. Lastve i Trebinja. Četnici su imali 13 mrtvih i veći broj ranjenih, a bataljoni 2. brigade 1 poginulog i 1 ranjenog borca.

⚔️ 9. 9. 1944. Četnička grupa jurišnih korpusa (Nevesinjski, Drinski i delovi Mileševskog i Romanijskog), s linije: Nevesinje - s. Kifino Selo - Borač - prevoj Čemerno, počela napad na delove 29. udarne divizije NOVJ s ciljem da se u rejon Bileće spoji s četničkim Trebinjskim, Bokokotorskim i Nikšićkim korpusom. U trodnevnim borbama 11. i 12. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ i 2. brigada italijanske partizanske divizije -Garibaldi- odbile su nejednovremene napade odvojenih kolona i razbile dve četničke brigade koje su bile prodrle do Gacka. Četnici su imali oko 70 mrtvih i ranjenih.

⚔️ 16. 9. 1944. Na Žegulji (kod Ljubinja) četnička Grupa jurišnih korpusa, posle osmočasovne borbe, probila položaje 14. hercegovačke omladinske udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ i ušla u Trebinje.

⚔️ 3. 10. 1944. Zauzevši most na r. Trebišnjici kod s. Poljica, jedinice četničke Grupe jurišnih korpusa (3000 četnika) počeli proboj iz rejona Trebinje-Dubrovnik prema Sarajevu, u sastav glavnine. U petodnevnim borbama protiv šest bataljona 29. udarne divizije NOVJ i dva bataljona 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade četnici su pretrpeli osetne gubitke: od 3000, u Nevesinje se probilo oko 2000 četnika.

⚔️ 5. 10. 1944. Posle trodnevnih borbi Južnohercegovačka operativna grupa 29. udarne divizije NOVJ i 2. proleterska (dalmatinska) brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Trebinje, uništivši posadu (ojačani 1. bataljon nemačke 369. legionarske divizije) i zarobivši 390 vojnika. Istovremeno su sprečile pokušaj jednog bataljona nemačke 118. lovačke divizije da deblokira i izvuče okruženu posadu.

⚔️ 5. 10. 1944. U s. Konjskom (kod Trebinja), po naređenju Štaba 2. udarnog korpusa NOVJ, od grupe Bokeljskih bataljona formirana 1. bokeljska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ.

Hronološki zapisi se učitavaju...