181. pešadijska divizija

⚔️ 0. 10. 1943. U Crnoj Gori izvršena smena nemačkih jedinica: 118. lovačka divizija upućena u Dalmaciju, a na njeno mesto dovedena iz Nemačke, preko Albanije, 181. pešadijska divizija.

⚔️ 10. 11. 1943. U rejonu s. Gostilja (kod Danilovgrada) četnički Zetski odred i delovi nemačke 181. pešadijske divizije, uz sadejstvo tenkova, napali italijansku partizansku brigadu -Aosta- i u ogorčenoj borbi naneli joj gubitke u ranjenima.

⚔️ 13. 11. 1943. U Kučima (kod Podgorice, sada: Titograd) 5, crnogorska udarna brigada 3udarne divizije NOVJ odbila napad (s fronta, boka i leđa) delova nemačke 181. pešadijske divizije, četnika Zetskog odreda i albanskih kvislinških jedinica, ali je pretrpela gubitke od 5 mrtvih i 14 ranjenih.

⚔️ 21. 11. 1943. Delovi 359. puka nemačke 181. pešadijske divizije, sa četnicima i italijanskim fašistima, pokušali da odbace delove 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizijo NOVJ i jedinice Zetskog NOP odreda iz Bjelopavlića, Posle jednodnevne borbe na pravcu s. G. Martinića i s. Slatine neprijatelj je odbačen ka Danilovgradu i Spužu uz gubitke od 57 poginulih i većeg broja ranjenih. Brigada je imala 4 poginula i 4 ranjena.

⚔️ 24. 11. 1943. S linije Mostar-Stolac-Bileća nemačka 7. SS -Princ Eugen- divizija, ojačana po jednim bataljonom nemačke 181. pešadijske i domobranske 6. pešadijske divizije i sa 2.000 četnika Trebinjskog i Nevesinjskog korpusa, napala novoformiranu 29. udarnu diviziju NOVJ s ciljem da je izbaci iz Hercegovine. Dok je Južnohercegovački NOP odred estao u neprijatelj evo i pozadini, glavnina 29. udarne divizije odbačena je istočno od puta Bileća. Gacko, gde je u šestodnevnim odbrambenim borbama nanela neprijatelju (uglavnom 13. SS puku) velike gubitke: oko 300 mrtvih i znatan broj ranjenih.

⚔️ 28. 11. 1943. Na putu Podgorica (sada: Titograd) Rijeka Crnojevića otpočeo napad Udarne grupe bataljona (1. i 2. bataljona 4. proleterske NOU brigade i jednog bataljona 5. crnogorske NOU brigade) na jedinice nemačke 181. pešadijske divizije i četnike Južnog fronta. U borbama do 3. decembra neprijatelj je potpuno razbijen i odbačen u pravcu Rijeke Crnojevića. Nemački gubici: 80 mrtvih i oko 50 ranjenih, a četnički: 110 mrtvih i oko 40 ranjenih, dok je Udarna grupa imala 16 mrtvih i 20 ranjenih. Zaplenjeno je: 2 teška i 1 laki minobacač, veća količina pušaka i municije i druga ratna oprema, a uništena su 4 kamiona sa raznim materijalom.

⚔️ 1. 12. 1943. Na prostoriji Pipera (kod Titograda) delovi nemačke 181. pešadijske divizije i četnici Južnog fronta iz Spuža, s. Cerovice i s. Lopata napali Zetski NOP odred, koji se posle jednodnevne borbe povukao ka Bratonožićima uz gubitke od 2 mrtva. Neprijatelj je imao 3 mrtva i više ranjenih.

⚔️ 2. 12. 1943. U rejonu s. Krstac - s. Stubica (na putu Danilovgrad - Nikšić) 1. bataljon 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ napao kolonu od 15 kamiona nemačke 181. pešadijske divizije. Poginulo je i ranjeno 60 nemačkih vojnika. Zaplenjeno je i uništeno 11 kamiona, a ostali su se probili, zahvaljujući pomoći iz Nikšića. Bataljon je imao 4 mrtva i 6 ranjenih.

⚔️ 6. 12. 1943. Između Barutane i Rijeke Crnojevića, na putu Podgorica (sada: Titograd) - Cetinje, Udarna grupa bataljona (1. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i jedan bataljon 5. crnogorske NOU brigade) napala delove nemačke 181. pešadijske divizije i četnike Južnog fronta. Posle dvodnevnih borbi nanela im je osetne gubitke, uz sopstvene gubitke od 3 mrtva i 7 ranjenih.

⚔️ 7. 12. 1943. Na prostoru s. Velimlje-Vilusi-Grahovo 3. i 10. udarna brigada 29. divizije NOVJ, ojačane bataljonom Nikšićkog NOP odreda, posle osmodnevnih borbi, razbile delove četničkog Nikšićkog korpusa i manje delove nemačke 181. pešadijske i domobranske 6. divizije. Poginulo je 68 nemačkih vojnika i domobrana i 47 četnika, dok su jedinice 29. udarne divizije NOVJ imale 9 mrtvih i 15 ranjenih.

⚔️ 13. 12. 1943. Udarna grupa bataljona (1. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i jedan bataljon 5. crnogorske NOU brigade) prešla put Rijeka Crnojevića - Cetinje, očistila s. G. Ceklin, s. Začir i s. Ljubotin od delova četnika Južnog fronta i delova nemačke 181. pešadijske divizije i ušla u Crmnicu gde je napala i zauzela s. Brčele i oslobodila veći broj rodoljuba iz logora. U ovim borbama neprijatelj je imao veliki broj mrtvih i ranjenih, dok je Udarna grupa imala 4 mrtva i 7 ranjenih. Zaplenjeno: 405 pušaka, 3 minobacača, 7 mitraljeza, 15.000 bombi, 57.000 metaka i drugi materijal.

⚔️ 1. 2. 1944. Jedinice 6. crnogorske udarne i 4. bataljon 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ izvršile neuspeo napad na Grahovo, koje su branile 10. i 12. četa 334. puka nemačke 181. pešadijske divizije.

⚔️ 5. 2. 1944. Iz Ljubinja, Stoca, Bileće i Trebinja dve nemačke pukovske borbene grupe, jedna iz 7. SS divizije -Princ Eugen- a druga iz 181. pešadijske divizije, ojačane delovima četničkog Trebinjskog korpusa i 14. puka domobranske 6. pešadijske divizije (oko 4.000 vojnika), počele koncentričan napad s ciljem da 10. hercegovačku udarnu brigadu i Južnohercegovački NOP odred 29. udarne divizije NOVJ unište u okruženju (operacija -Falkenjagd-), Do 16. februara neprijatelj je prokrstario okruženi deo slobodne teritorije, spalio 5 sela i uništio 2 mosta na r. Trebišnjici. Brigada i odred 29. divizije NOVJ izbegli su odlučujuće sudare s jačim neprijateljem, ali su mu u dvadesetak manjih akcija i diverzija naneli znatne gubitke, sprečivši pljačku i masovnije represalije. Drugi delovi 29. divizije razbili su jedan nemački bataljon kod s. G. i D, Meke Grude. Neprijatelj je imao blizu 200 mrtvih i preko 100 ranjenih (skoro isključivo nemačkih vojnika). Gubici jedinica 29, udarne divizije NOVJ: oko 20 mrtvih i preko 30 ranjenih boraca.

⚔️ 8. 3. 1944. Druga dalmatinska udarna brigada i 2. bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, zajedno s 1. bokeljskim bataljonom i 2. bataljonom Nikšićkog NOP odreda, otpočeli napad na Grahovo i s. Dragalj u kome su se nalazili delovi 334. puka nemačke 181. pešadijske divizije i Banjsko-vučedolska četnička brigada. Napad koji je trajao dva dana nije uspeo. Gubici neprijatelja nisu poznati, dok su jedinice 2. i 6. brigade imale 5 mrtvih i 11 ranjenih boraca.

⚔️ 11. 3. 1944. Na komunikaciji Nikšić-Danilovgrad otpočele dvodnevne oštre borbe jedinica 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ protiv delova 363. puka nemačke 181. pešadijske diviziji i četnika koji su težili da ovladaju komunikacijom. Poginulo je 37, zarobljeno 10 i ranjeno oko 20 nemačkih vojnika. Zaplenjeno: 1 top 75 mm, veći broj pušaka, 1 p. mitraljez, kao i mnogo druge opreme. Brigada je imala 5 mrtvih i 8 ranjenih boraca.

⚔️ 28. 3. 1944. Otpočele dvodnevne borbe jedinica 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ i delova Lovćenskog i Zetskog NOP odreda protiv jakih snaga nemačke 181. pešadijske divizije (oko 2.000 vojnika) i četnika koje su napale od Danilovgrada ka Nikšiću. Neprijatelj je, uz gubitke od 21 mrtvog i više ranjenih, ovladao komunikacijom Danilovgrad-Nikšić i duž nje uspostavio obezbeđenja u selima: Stubici, Bogetićima, Cerovu, Drenovštici, Bogmilovićima, Ržištu i Zagarču.

⚔️ 14. 4. 1944. Oko 1200 četnika i delovi 363. puka nemačke 181. pešadijske divizije, uz podršku artiljerije, 6 tenkova i 2 lovačka aviona, napali 9. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ u Kucima. Ogorčena borba trajala je ceo dan. Brigada je, najzad, odbacila neprijatelja prema Podgorici (sada: Titograd), nanevši mu gubitke od 19 mrtvih i oko 40 ranjenih i zaplenivši minobacač sa 2 sanduka mina, mitraljez, 12 pušaka veću količinu municije i drugu opremu. Ona je imala 1 mrtvog i 14 ranjenih boraca.

⚔️ 3. 5. 1944. Tri bataljona 6. crnogorske udarne brigade, jedan bataljon 2. dalmatinske udarne brigade i jedan bataljon Lovćenskog NOP odreda Primorske operativne grupe izvršili napad na Čevo i s. Markovinu (blizu Danilovgrada), u kojima su se nalazili delovi 363. puka nemačke 181. pešadijske divizije i nemačkog 222. fizilirskog bataljona i četnici. I pored uzastopnih juriša tokom dana i sutradan uporišta nisu likvidirana, a neprijatelju su pristigla pojačanja iz Danilovgrada i Cetinja. Gubici neprijatelja: poginulo je oko 60 nemačkih vojnika i oko 70 četnika, ranjeno oko 100 nemačkih vojnika i četnika i zarobljeno 13 četnika. Gubici 6. i 2. brigade: 5 mrtvih i 16 ranjenih boraca.

⚔️ 5. 5. 1944. Iz Grahova, Trebinja, Bileće i Gacka četiri četničke brigade (Trebinjska, Vučedolska, Bilećka i Gatačka), sa oko dva bataljona nemačke 369. legionarske i 181. pešadijske divizije, napale 12. i 10. hercegovačku udarnu brigadu 29. udarne divizije i 16. muslimansku udarnu brigadu 27. udarne divizije NOVJ. Sutradan su, uz gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih, odbačene u polazne garnizone.

⚔️ 5. 6. 1944. Iz Pljevalja jači delovi nemačke 181. pešadijske i 7. SS divizije -Princ Eugen-, sa četnicima i muslimanskom milicijom, podržani tenkovima, probili odbranu 4. krajiške brigade 5. udarne divizije NOVJ na pravcu Pljevlja-Žabljak i pred mrak izbili na desnu obalu r. Tare, u rejon s. Đurđevića Tare. Sutradan je neprijatelj nastavio prodor ka Žabljaku. Na pravcu prodiranja opljačkao je i popalio 12 sela, pobio 36 ljudi i internirao 12 lica.

⚔️ 11. 6. 1944. Delovi nemačke 181. pešadijske divizije i 7. SS divizije -Princ Eugen-, nedićevci i muslimanska milicija, uz podršku tenkova, napali jedinice 5. udarne divizije NOVJ na položajima južno od Pljevalja i ovladali linijom s. Vukovo Brdo - s. Kozice - Crni vrh - Kamena gora - s. Skokuće, pretrpevši osetne gubitke.

⚔️ 22. 6. 1944. Snage iz nemačke 181. pešadijske divizije i 7. SS divizije -Princ Eugen-, s četnicima iz Pljevalja, izvršile ispad u pravcu s. Potpeča, ali su ih delovi 5. udarne divizije NOVJ odbacili u polazne rejone.

⚔️ 5. 8. 1944. Iz Trebinja snage nemačke 181. pešadijske divizije i četnici napali 1. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe, te zauzeli s. Dobri Dub, Zastrm i s. Klobuk i odbacili bataljon na položaje Skorča gora - Bročanac - Ilijino brdo. Borbe su nastavljene i sutradan.

⚔️ 5. 8. 1944. U rejonu s. Vilusa (kod Nikšića) snage nemačke 181. pešadijske divizije i četnici iz Trebinja i Grahova napali na jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ. Brigada se, zbog nadmoćnosti neprijatelja, posle višečasovne borbe povukla na nove položaje, a neprijatelj je pred noć zauzeo s. Viluse.

⚔️ 9. 8. 1944. U rejonu s. Podbožur - s. Vilusi - s. Zagora - Grahovo 2. proleterska (dalmatinska) udarna brigada, 6. crnogorska udarna brigada i 1. i 2. bokeljski bataljon Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, u sadejstvu sa delovima 29. udarne divizije NOVJ, izvršili protivnapad na jake delove nemačke 181. pešadijske divizije (oko 2.500 vojnika) i četnike. U višečasovnoj oštroj borbi jedinice NOVJ su neprijatelja odbacile u Trebinje i Grahovo i povratile s. Viluse i svoje prvobitne položaje. Poginulo je 114, zarobljena su 2 i ranjeno je više nemačkih vojnika i četnika. Zaplenjen je: 1 mitraljez, 5 p. mitraljeza, 3 radio-stanice i veća količina municije, kao i druga ratna oprema.

⚔️ 0. 9. 1944. Iz Grčke nemačka 22. pešadijska divizija krenula za Makedoniju, pravcem Dojran-Strumica-Štip, sa zadatkom da posedne važnije objekte i raskrsnice puteva u istočnoj Makedoniji i zatvori bregalnički i strumičk; operacijski pravac.

⚔️ 2. 9. 1944. Drugi i 3. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ izvršili prepad na garnizon u Nikšiću, u kome su se nalazili delovi nemačke 181. pešadijske divizije, italijanski fašisti i četnici.

⚔️ 11. 9. 1944. Nemački vrhovni komandant Jugoistoka znatno proširio područje Grupe armija -E- potčinivši joj i 21. armijski korpus, sa 181. i 297. pešadijskom i 21. SS divizijom -Skenderbeg- u Albaniji i Crnoj Gori.

⚔️ 16. 9. 1944. Peta proleterska (crnogorska) udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ napala na s. Mateševo (kod Kolašina), u kome se nalazila posada 363. puka nemačke 181. pešadijske divizije (a u rejonu s. Jasena i s. Jabuke nalazili su se jači delovi te nemačke divizije i četnici). Posle uporne višečasovne borbe 5. brigada je ovladala nekim položajima, ali s. Mateševo nije zauzela. I pored gubitaka, neprijatelj je iz dobro uređenih položaja, pružio snažan otpor. Brigada je imala 2 mrtva i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 18. 9. 1944. Pretrpevši osetne gubitke na položajima oko Nikšića (2. bataljon 363. puka 181. pešadijske divizije, italijanski bataljon crnih košulja i četnici Durmitorskog i Ostroškog četničkog korpusa) neprijatelj se povukao prema Danilovgradu. Pošto je uništila nemačku zaštitnicu, 6. crnogorska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodila je Nikšić. Time je bio zatvoren pravac povlačenja nemačkih snaga iz Crne Gore, preko Nikšića i Mostara, ka Sarajevu.

⚔️ 19. 9. 1944. Posle dvodnevnih borbi protiv 4. makedonske brigade 50. divizije NOVJ, ojačani bataljon nemačkog 21. lovačkog puka 11. vazduhoplovno-poljske divizije i prednji delovi nemačke 22. pešadijske divizije ovladali Strumicom, uz osetne obostrane gubitke. Četvrta makedonska brigada povukla se ka pl. Ograždenu.

⚔️ 24. 9. 1944. U Štipu delove nemačke 22. pešadijske divizije napala 13. i 14. brigada 50. divizije NOVJ. Zbog slabe koordinacije dejstava napad nije uspeo.

⚔️ 28. 9. 1944. U rejonu s. Nova Mahala (kod Strumice) 4. makedonska brigada 50. divizije NOVJ odbila napad prednjih delova nemačke 22. pešadijske divizije jačine oko 150 vojnika, i prinudila ih da se povuku u Strumicu, nanevši mu gubitke od 5 mrtvih. Brigada je imala 3 mrtva i 1 ranjenog borca.

⚔️ 30. 9. 1944. VŠ NOV i POJ obavestio Štab 2. udarnog korpusa NOVJ da će se, verovatno, nemačke snage, pod zaštitom četnika, povući iz primorskog pojasa; da će na tom području, možda, sa četnicima ostati i manji nemački delovi; da ima informaciju o prebacivanju nemačke 181. pešadijske divizije iz Crne Gore u Srbiju i o prebacivanju Draže Mihailovića iz Srbije u istočnu Bosnu, te nije isključeno da Draža Mihailović krene na Jahorinu ili južnije od nje.

⚔️ 1. 10. 1944. S pravca Strumice delovi nemačke 22. pešadijske divizije (16. puk sa 122. tenkovskim izviđačkim bataljonom i jednim divizionom artiljerije) otpočeli napad na Berovo. Posle dvodnevnih borbi protiv delova 50. divizije NOVJ ovladali su gradom.

⚔️ 4. 10. 1944. Delovi nemačke 22. pešadijske divizije (16. puk sa 122. tenkovskim izviđačkim bataljonom i jednim artiljerijskim divizionom) ovladali Pehčevom.

⚔️ 13. 10. 1944. Posle trodnevnih borbi protiv delova nemačke 22. pešadijske divizije, 4. makedonska brigada 50. divizije NOVJ, Konjički eskadron GŠ NOV i PO za Makedoniju i delovi ojačanog bugarskog 5. pešadijskog puka oslobodili Berovo.

⚔️ 17. 10. 1944. Severna grupa bugarske 4. armije (sastava: ojačani 18. i 33. pešadijski puk 5. pešadijske divizije), posle trodnevnih borbi protiv delova 16. pešadijskog puka nemačke 22. pešadijske divizije, oslobodila Carevo Selo (sada: Delčevo).

⚔️ 18. 10. 1944. Posle trodnevnih borbi protiv obezbeđujućih delova nemačke 22. pešadijske divizije, 13. makedonska brigada 50. divizije NOVJ ovladala položajima u rejonu Mogilka-Bigla (blizu Delčeva), uspostavila čvrstu vezu s jedinicama bugarske 4. armije, koje su napadale s fronta, i zajedničkim dejstvom prinudila nemačke snage da se povuku na nove položaje kod s. Istibanje (blizu Kočana).

⚔️ 22. 10. 1944. U smislu dopunske zapovesti Komande bugarske 1. armije, jedinice 1, i 2. pešadijske divizije, uz podršku artiljerije i avijacije, otpočele napad na stracinske položaje, kojima je trebalo ovladati sledećeg dana a potom izbiti na r. Pčinju i stvoriti uslove za nastupanje ka Kumanovu. Najžešće borbe je vodio 1. pešadijski puk 1. pešadijske divizije na položajima Gustino brdo - Zdravči kamen - Uši - Grob - Nepci, gde je bio okružen, bez vatrene veze s ostalim jedinicama. Ostale jedinice 1. i 2. pešadijske divizije, delom svojih snaga, uspele su da obuhvate stracinske položaje i da posle četvorodnevnih oštrih borbi protiv delova nemačke 11. vazduhoplovno-poljske i 22. pešadijske divizije ovladaju tim položajima, s kojih su se nemačke snage pravovremeno izvukle ka r. Pčinji i Kumanovu, gde su organizovale odbranu. Za to vreme 17. makedonska brigada Kumanovske divizije NOVJ napadala je neprijatelja na komunikaciji Stracin-Kumanovo.

⚔️ 23. 10. 1944. Severna grupa bugarske 4. armije (sastava: ojačani 18. i 33. pešadijski puk 5. pešadijske divizije) izbila kod s. Teranaca (blizu Kočana), gde je, vodeći manje borbe protiv delova 16. pešadijskog puka nemačke 22. pešadijske divizije, zadržana do 8. novembra.

⚔️ 24. 10. 1944. Drugi i 4. bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ i 1. bataljon 5. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo delova Nikšićkog i Zetskog NOP odreda, izvršili neuspeo napad na Taraš, s. Orju-Luku, Kurilo, Obadov brijeg, Brailovicu i Danilovgrad, koje su branile snage nemačke 181. pešadijske divizije i četnici. Gubici neprijatelja: 11 mrtvih i veći broj ranjenih. Zaplenjeno je 10 pušaka i 4 sanduka municije. Gubici 1. bataljona 5. brigade: 2 mrtva i 19 ranjenih, a 4. bataljona 6. brigade: 2 mrtva i 8 ranjenih boraca.

⚔️ 28. 10. 1944. Jedinice 10, hercegovačke udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ oslobodile Herceg-Novi i Zeleniku, koje su branili delovi nemačke 181. pešadijske divizije. Neprijatelj je imao 8 mrtvih, oko 20 ranjenih i 2 zarobljena vojnika.

⚔️ 29. 10. 1944. Posle četvorodnevnih borbi u rejonu Velja glava - Kotline (kod s. Stracina) bugarska 1. armija (1. i 2. pešadijska divizija) izbila na r. Peinju. Tu su je zadržali delovi nemačke 11. vazduhoplovno-poljske i 22. pešadijske divizije. Ove su divizije obezbedivale desni bok glavnine Grupe armija -E- koja se dolinom r. Vardara izvlačila ka Kosovu.

⚔️ 31. 10. 1944. Drugi bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe, sprečio prodor oko 150 nemačkih vojnika iz Kotora u Risan, a sledeće noći izvršio neuspeo napad na s. Orahovac, u kome se nalazila posada iz nemačke 181. pešadijske divizije. U ovim borbama on je neprijatelju naneo gubitke od preko 30 vojnika izbačenih iz stroja, zaplenio p. mitraljez i nešto pušaka, municije i druge ratne opreme i uništio kamion. Bataljon je imao 4 mrtva i 5 ranjenih boraca.

⚔️ 1. 11. 1944. Jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ vodile oštre borbe protiv blokiranog garnizona nemačke 181. pešadijske divizije u Risnu i protiv posade u s. Orahovcu. Posada Orahovca, uz gubitke od 16 mrtvih i više ranjenih vojnika, povukla se u pravcu Kotora. Brigada je imala 2 mrtva i 7 ranjenih boraca.

⚔️ 4. 11. 1944. Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ otpočele napad na položaje Grkovac - Goli vrh - s. Ledenice, koje su držale snage nemačke 181. pešadijske divizije. Iste noći presekle su komunikaciju Risan-Ledenice, a sutradan izvršile napad na jako utvrđen položaj Goli vrh - s. Ledenice. Posle višečasovne borbe zauzele su tri utvrđenja na Golom vrhu. Napad na Ledenice i Grkovac nije uspeo. Gubici neprijatelja: 10 mrtvih i 5 ranjenih vojnika. Brigada je imala 8 mrtvih i 12 ranjenih boraca.

⚔️ 5. 11. 1944. Posle sedmodnevnih borbi u rejonu r. Pčinja - pl. Rujen delovi nemačke 11. vazduhoplovno-poljske i 22. pešadijske divizije povukli se ka Kumanovu, gde su organizovali odbranu. Bugarska 1. armija (1, 2. i 11. pešadijska divizija i 2. konjička brigada) i 17. i 18. makedonska brigada Kumancvske divizije NOVJ ovladale su rejonom istočnije i severni je od Kumanova i pl. Rujena.

⚔️ 6. 11. 1944. Deseta crnogorska udarna brigada, uz sadejstvo delova 6. crnogorske udarne brigade, Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ napala u Cetinju garnizon nemačke 181. pešadijske divizije i četnike. Jedinice Primorske operativne grupe ovladale su utvrđenjima neposredno oko građa i prodrle u sam grad, ali su se, posle šestočasovne borbe, usled žilavog otpora neprijatelja, morale povući na najbliže položaje oko Cetinja. One su imale 11 mrtvih i 20 ranjenih boraca.

⚔️ 9. 11. 1944. Posle dvodnevnih oštrih borbi protiv jedinica Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ nadmoćne snage nemačke 181. pešadijske divizije iz Kotora, podržane jakom artiljerijskom vatrom, probile se u Risan, uz veće gubitke. (U Risnu je bio blokiran njihov garnizon.) Jedinice Primorske operativne grupe imale su 11 mrtvih i 18 ranjenih boraca.

⚔️ 11. 11. 1944. Iz Risna jedan bataljon 334. puka nemačke 181. pešadijske divizije pokušao da se probije u s. Ledenice i deblokira svoju posadu u tom mestu. Jedinice 1. bokeljske udarne brigade i delovi 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade, podržani artiljerijskim divizionom Primorske operativne grupe, primorali su neprijatelja da se, uz veće gubitke, povuče u Risan. Gubici 1. bokeljske brigade nisu utvrđeni, a 2. proleterska (dalmatinska) brigada imala je 6 mrtvih i 10 ranjenih boraca.

⚔️ 13. 11. 1944. Posle dvodnevnih oštrih borbi 10. crnogorska udarna brigada, uz sadejstvo delova 6. crnogorske udarne brigade, Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodila Cetinje. Snage nemačke 181. pešadijske divizije su imale 70 mrtvih i veći broj ranjenih. Zaplenjeno je: 2 tenka, 1 top, 2 minobacača, 9 automatskih oruđa, 8 automobila, 2 magacina hrane i druga ratna oprema. Vrhovni komandant NOV i POJ maršal Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio je 10. crnogorsku udarnu brigadu.

⚔️ 13. 11. 1944. Prva bokeljska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ ovladala Golim vrhom i okolnim visovima oko s. Ledenica i, na taj način, pojačala blokadu posade 334. puka nemačke 181. pešadijske divizije u s. Ledenicama.

⚔️ 13. 11. 1944. Četrdeset druga divizija NOVJ, uz sadejstvo 16 makedonske brigade Kumanovske divizije NOVJ i uz pomoć naoružanog stanovništva u gradu, oslobodila Skoplje i brzim dejstvom sprečila rušenje mostova na Vardaru i hidrocentrale na Metki. Nemačke jedinice (47. puk 22. pešadijske divizije i drugi delovi) izvukle su se u pravcu Kačanika.

⚔️ 14. 11. 1944. U zoru snage nemačke 181. pešadijske divizije (363. puk, ojačan divizionom 222. artiljerijskog puka, 222. protivtenkovskim divizionom, 222. pionirskim bataljonom) i oko 1200 četnika počeli proboj od Danilovgrada ka Nikšiću, kako bi obezbedili izvlačenje 21. brdskog armijskog korpusa iz Crne Gore, preko Mostara, za Sarajevo. Tim neprijateljskim snagama (koje su posle tri dana borbi pojačane novim jedinicama) suprotstavili su se: 6. crnogorska udarna brigada (kasnije i 10. crnogorska udarna brigada) Primorske operativne grupe, 1. bataljon 5. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ, Nikšićki i Zetski NOP odred, podržani artiljerijom 2. udarnog korpusa NOVJ, u čijem je sastavu dejstvovao jedan britanski divizion.

⚔️ 18. 11. 1944. Posle trinaestodnevnih upornih borbi na položajima u rejonu s. Ledenica (kod Risna) 1. bokeljska udarna brigada i 5. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ ovladali s. Ledenicama, gde je bila blokirana posada 334. puka nemačke 181. pešadijske divizije. Neprijatelj je imao 145 mrtvih, oko 190 ranjenih i 355 zarobljenih vojnika i oficira. Zaplenjeno je: 2 topa, 4 minobacača, 2 mitraljeza, 31 p. mitraljez, 35 automata, 380 pušaka, 40 pištolja i velika količina municije i drugog ratnog materijala. Prva bokeljska brigada je imala 37 mrtvih i 71 ranjenog, a 5. bataljon 2. brigade je imao 12 mrtvih i 48 ranjenih boraca.

⚔️ 20. 11. 1944. Jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Risan. Posada nemačke 181. pešadijske divizije povukla se u Kotor. Zarobljeni su jedan nemački oficir i nekoliko vojnika i italijanskih fašista.

⚔️ 22. 11. 1944. Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Budvu, a zatim gonile delove nemačke 181. pešadijske divizije koji su pod borbom odstupali prema Baru.

⚔️ 22. 11. 1944. Iz rejona Skadra, Podgorice (sada: Titograda) i Danilovgrada nemački 21. brdski armijski korpus otpočeo proboj pravcem Podgorica - s. Bioče - Kolašin - Bijelo Polje - Prijepolje u cilju izvlačenja iz Crne Gore, preko Sandžaka, za Sarajevo. Na tom pravcu, koji su zatvarale jedinice 3. udarne divizije NOVJ, ogorčene borbe su trajale mesec i po dana. Neprijatelj je uspeo da se, uz velike gubitke u ljudstvu i tehnici, probije i spoji sa 22. pešadijskom divizijom nemačkog 91. armijskog korpusa, koja je od Prijepolja išla ka Mojkovcu. [Od početka proboja do 30. decmbra na tom pravcu (prema nepotpunim podacima) 21. korpus je imao oko 3000 mrtvih, još više ranjenih i 150 zarobljenih vojnika i oficira. Zaplenjeno je: 22 topa, 27. mitraljeza i p. mitraljeza, 400 pušaka, 15 automata, 500.000 metaka i drugi ratni materijal. Uništeno je 500 raznih motornih vozila. U istom vremenu 3. divizija je imala 195 mrtvih, 420 ranjenih i oko 130 promrzlih boraca.]

⚔️ 1. 12. 1944. U cilju pružanja pomoći nemačkom 21. brdskom armijskom korpusu, koji se iz rejona Podgorice (sada: Titograd) i Danilovgrada probijao u pravcu Kolašina i dalje u Sandžak, jake snage nemačke 22. pešadijske divizije iz Prijepolja zauzele Bijelo Polje.

⚔️ 3. 12. 1944. Na položajima istočno od Tuzi otpočele borbe između jedinica 6. divizije NOV Albanije i delova nemačke 181. pešadijske divizije. U trodnevnim borbama poginulo je 8, ranjena su 24 i zarobljena 3 nemačka vojnika.

⚔️ 4. 12. 1944. Iz rejona Bijelog Polja snage nemačke 22. pešadijske divizije, posle ogorčene borbe protiv jedinica 7. crnogorske omladinske brigade -Budo Tomović- 3. udarne divizije NOVJ, uspele da ovladaju Obrovom, s. Zatonom, s. Femića Kršem, da pređu na levu obalu Lima i da ugroze pravac Bijelo Polje - Berane (sada: Ivangrad), gde se nalazila bolnica i ostale pozadinske ustanove 3. divizije. Dalji prodor neprijatelja na tom pravcu i u pravcu Mojkovca zaustavljen je otporom 7. crnogorske brigade: s položaja Privijansko brdo - s. Rakita - Pale. U tim borbama poginulo je 75 neprijateljskih vojnika i više ih je ranjeno. Brigada je imala 7 mrtvih i 20 ranjenih boraca.

⚔️ 7. 12. 1944. Na položajima Uloševina - Razvršje (kod Mojkovca) 3. bataljon 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ vodio oštru borbu protiv jačih snaga nemačke 22. pešadijske divizije. Neprijatelj je ovladao tim položajima, a bataljon se (sa gubicima od 1 poginulog i 2 ranjena borca) povukao na levu obalu r. Tare. Neprijatelj je imao oko 15 vojnika izbačenih iz stroja.

⚔️ 8. 12. 1944. Savladavši otpor 7. crnogorske omladinske brigade -Budo Tomović- 3. udarne divizije NOVJ, jače snage nemačke 22. pešadijske divizije zauzele Mojkovac. Gubici neprijatelja: 10 mrtvih vojnika.

⚔️ 8. 12. 1944. Treći bataljon 5. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ srušio most na r. Tari (kod Mojkovca) i poseo položaje na liniji s. Podbišće - Borovnjački krš - s. Gornja Polja da bi sprečio forsiranje Tare od strane nemačkih snaga. Prednji delovi nemačke 22. pešadijske divizije pokušali su da pređu Taru, ali su bili odbačeni uz gubitke od 8 mrtvih i više ranjenih vojnika. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.

⚔️ 9. 12. 1944. Jedinice 10. crnogorske i 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Danilovgrad, a delovi nemačke 181. pešadijske divizije, pošto su srušili most na r. Zeti, otstupili su prema Spužu. Te jedinice Primorske operativne grupe nastavile su gonjenje neprijatelja i uništile mu jedno odeIjenje od 29 vojnika.

⚔️ 10. 12. 1944. Pod zaštitom jake artiljerijske vatre, prednji delovi nemačke 22. pešadijske divizije ponovo pokušali da forsiraju reku Taru kod Mojkovca u cilju prodora ka Kolašinu. Delovi 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ sprečili su neprijatelju prelaz na levu obalu Tare. Jedan gumeni čamac sa 6 nemačkih vojnika je potopljen, a ostali su vojnici prinuđeni da se povuku u rejon Mojkovca.

⚔️ 17. 12. 1944. Na položaju s. G. Polja - s. Podbišće - Večerinovac, dolazeći iz rejona Mojkovca, delovi nemačke 22. pešadijske divizije napali 2. bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ. Bataljon je pružao snažan otpor, ali ga je neprijatelj, podržan artiljerijskom vatrom, potisnuo na položaje Škara - s. G. Štitarica - V. Prepran.

⚔️ 18. 12. 1944. Jedinice 1. bokeljske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, delovi 9, crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i jedinice Lovćenskog i Zetskog NOP odreda, posle duže borbe, oslobodili do temelja porušenu Podgoricu (sada: Titograd), koju su branili zaštitni delovi nemačke 181. pešadijske divizije. U unutrašnjosti grada najjače su tačke neprijateljskog otpora bile električna centrala, gimnazija i Vezirov most, koji su nemački vojnici porušili pri povlačenju u pravcu s. Bioča. Gubici neprijatelja: 30 poginulih, veći broj ranjenih i preko 70 zarobljenih. Zaplenjeno je nešto oružja i municije, 15 automobila i veća količina hrane, a uništen je veći broj kamiona.

⚔️ 18. 12. 1944. Posle velikih gubitaka u borbama od Podgorice (sada: Titograd) do Kolašina protiv jedinica 3. udarne divizije NOVJ, snage nemačke 297. pešadijske divizije uspele da se u rejonu V. Preprana spoje sa prednjim delovima nemačke 22. pešadijske divizije, koja je od Prijepolja nastupala u pravcu Mojkovca. Time je nemačkom 21. armijskom korpusu bio konačno otvoren put prema Sandžaku.

⚔️ 22. 12. 1944. Jedinice 1. bokeljske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, vršeći jak pritisak na zaštitničke delove nemačke 181. pešadijske divizije, oslobodile s. Bioče (kod Titograda).

⚔️ 25. 12. 1944. Jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ ovladale planinskim prevojem Vjetarnikom i izvršile jak pritisak na zaštitne delove nemačke 181. pešadijske divizije koji su se užurbano povlačili u pravcu s. Lijeve Rijeke i s. Maleševa (blizu Kolašina). Zaplenjeno je 12 motornih vozila.

⚔️ 25. 12. 1944. Jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, posle višečasovne oštre borbe protiv delova nemačke 181. pešadijske divizije, oslobodile s. Lijevu Rijeku (kod Kolašina). Neprijatelj je pretrpeo osetne gubitke. Zaplenjeno je 20 topova, 16 automatskih oruđa, 4 minobacača, 22 kamiona, velika količina municije, 2 radio-stanice i druga ratna oprema.

⚔️ 26. 12. 1944. U širem rejonu s. Mateševa (kod Kolašina) 5. proleterska (crnogorska) brigada i delovi 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ u 18 časova počeli opšti napad na zaštitnice nemačke 181. pešadijske divizije s ciljem da ih preseku i unište. U ogorčenoj borbi, vođenoj celu noć, jedinice 3. divizije su ovladale komunikacijom između s. Pajkova Vira i s. Han - Garančića i nanele neprijatelju osetne gubitke, ali nisu uspele da odseku i unište zaštitnice. Prema nepotpunim podacima poginulo je i ranjeno oko 130 neprijateljskih vojnika. Zaplenjena je izvesna količina oružja, municije i druge ratne opreme. Uništeno je desetak kamiona natovarenih raznom ratnom opremom. Jedinice NOVJ imale su 10 mrtvih i 26 ranjenih boraca.

⚔️ 27. 12. 1944. Iz rejona s. Lipova i s. Crkvina 1. bokeljska brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ napala delove nemačke 181. pešadijske divizije u rejonu Kolašina. Tom prilikom je poginulo 18 nemačkih vojnika. Brigada je imala 5 ranjenih boraca.

⚔️ 28. 12. 1944. Jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ oslobodile s. Mateševo (kod Kolašina), a zaštitni delovi nemačke 181. pešadijske divizije povukli su se iz sela prema Kolašinu.

⚔️ 29. 12. 1944. Peta proleterska (crnogorska) udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ počela opšti napad na Kolašin, u kome su se nalazili delovi nemačke 181. pešadijske divizije. Borba, vođena celog dana, završena je oslobođenjem Kolašina i njegove neposredne okoline. Napuštajući grad neprijatelj je porušio most na r. Tari. Prema nepotpunim podacima neprijatelj je imao 70 mrtvih i preko 120 ranjenih vojnika, a 11 italijanskih fašista je zarobljeno. Zaplenjeno: 1 mitraljez, 5 p. mitraljeza, preko 27 pušaka i veća količina pešadijske i artiljerijske municije i druge ratne opreme.

⚔️ 1. 1. 1945. U rejonu Mojkovca jedinice 3. udarne divizije NOVJ počele dvodnevnu tešku borbu protiv delova nemačke 22. i 181. pešadijske divizije. Neprijatelj se povukao prema Bijelom Polju, pretrpevši velike gubitke u mrtvima i ranjenima. Jedinice NOVJ imale su 7 mrtvih i 18 ranjenih. Zaplenjena je velika količina oružja, municije i druge ratne opreme, kao i 50 kamiona.

⚔️ 2. 1. 1945. U blizini s. Jabuke i Savinog lakta (kod Prijepolja) 3. proleterska (sandžačka) udarna brigada 37. udarne divizije NOVJ vodila borbu protit delova nemačke 22. pešadijske divizije koji su pokušali da od Prijepolja prodru ka Pljevljima. Poginulo je 60 nemačkih vojnika. Zaplenjeno: mitraljez, 5 p. mitraljeza i 2 minobacača.

⚔️ 16. 1. 1945. Nemačka 22. pešadijska divizija otpočela nastupanje iz Sokolca ka Vlasenici. Posle oštrih trodnevnih borbi ona je odbacila delove 25. divizije 2. armije NOVJ i 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ i ušla u Vlasenicu.

⚔️ 16. 1. 1945. Jedinice nemačke 22. pešadijske divizije, posle oštre borbe protiv delova 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ, zauzele Han-Pijesak.

⚔️ 27. 1. 1945. Po naređenju VŠ NOV i POJ, 17. i 28. udarna divizija 2. armije NOVJ napale nemačke i ustaško-domobranske snage u Bijeljini. Napad je nekoliko puta obnavljan, ali grad nije zauzet zbog jakog otpora neprijatelja i zbog pogoršane situacije u rejonu Zvornika, pa je Štab 2. armije NOVJ, 3. februara, obustavio napad i težište borbi preneo na komunikaciju s. Drinjača-Zvornik, radi napada na delove nemačke 22. pešadijske divizije. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 mrtvih i preko 200 ranjenih, a jedinice 2. armije NOVJ imale su 260 mrtvih i 570 ranjenih.

⚔️ 27. 1. 1945. U s. Drinjači (kod Zvornika) delovi 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ napali delove nemačke 22. pešadijske divizije. Napad je obnovljen 29. januara, ali mesto nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja. Neprijtelj je pretrpeo osetne gubitke, a jedinice 38. udarne divizije NOVJ su imale 33 mrtva i 43 ranjena.

⚔️ 27. 1. 1945. Osamnaesta istočnobosanska (hrvatska) brigada 38. udarne divizije NOVJ izvršila neuspeo napad na delove nemačke 22. pešadijske divizije u Vlasenici.

⚔️ 27. 1. 1945. U rejonu s. Liješnja (kod Zvornika) 21. istočnobosanska udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ napala delove nemačke 22. pešadijske divizije. U oštroj borbi položaji su prelazili iz ruku u ruke po nekoliko puta, ali je neprijatelj na kraju uspeo da ih zadrži. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 izbačenih iz stroja. Brigada je imala 19 mrtvih i 55 ranjenih.

⚔️ 5. 2. 1945. U Vlasenicu stigli iz Sarajeva delovi nemačke 181. pešadijske divizije i smenili delove nemačke 22. pešadijske divizije, koji su produžili proboj prema Zvorniku.

⚔️ 7. 2. 1945. Nemačka 22. pešadijska divizija, posle oštrih višednevnih borbi protiv 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ, ovladala Zvornikom i komunikacijom od Zvornika do Lišine. Gubici neprijatelja: oko 150 vojnika izbačenih iz stroja, a gubici 38. udarne divizije NOVJ: 38 mrtvih, 116 ranjenih i 12 nestalih.

⚔️ 10. 2. 1945. Jedihice 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ, posle kraće borbe protiv delova nemačke 181. pešadijske divizije, oslobodile Vlasenicu, a zatim nastavile nastupanje ka Zvorniku.

⚔️ 11. 2. 1945. Posle oštrih trodnevnih borbi nemačka 22. pešadijska divizija je iskoristivši izvlačenje 17. udarne divizije NOVJ i njeno upućivanje na nove zadatke prema Tuzli, uz osetne gubitke uspela da se probije u Zvornik. Jedinice 27. i 38. divizije NOVJ su pretrpele gubitke od 199 mrtvih i 443 ranjena.

⚔️ 13. 2. 1945. Na liniji Klepanovac-Baba-Brdo (kod Gorazda) delovi nemačke 181. pešadijske divizije napali na 3. proletersku (sandžačku) udarnu brigadu 37. udarne divizije NOVJ. Posle uporne borbe neprijatelj je, uz osetne gubitke, odbačen prema Gorazdu.

⚔️ 18. 2. 1945. U dolini r. Drine (između Višegrada i s. Ustiprače) 37. udarna divizija 2. udarnog korpusa NOVJ izvršila opšti napad na nemačku 181. i delove 297. pešadijske divizije. Posle petodnevnih oštrih borbi ona nije uspela da odbaci neprijatelja zbog jakih utvrđenja, ali mu je nanela osetne gubitke u ljudstvu i materijalu.

⚔️ 19. 2. 1945. Delovi 3. udarnog korpusa NOVJ zauzeli Zvornik, a jedinice nemačke 22. pešadijske divizije nastavile probijanje ka Janji i Bijeljini.

⚔️ 20. 2. 1945. U rejonu s. Grabovac - s. Čolopek (kod Zvornika) glavnina 17. udarne divizije 2. armije NOVJ izvršila napad na jedinice nemačke 22. pešadijske divizije i posle dvodnevne borbe nanela im velike gubitke. Jedinice 17. udarne divizije NOVJ su imale 38 mrtvih i 202 ranjena.

⚔️ 0. 3. 1945. Jedinice 3. udarnog korpusa JA oslobodile Sokolac koji su branile jedinice nemačke 181. pešadijske divizije i ustaše.

⚔️ 8. 3. 1945. Jedinice 17. udarne divizije 2. armije JA posle jednodnevne borbe sprečile proboj delova nemačke 22. pešadijske divizije ka Bijeljini i prinudile ih da se vrate u Janju. Poginuo je i ranjen veći broj neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 17. udarne divizije JA imale 42 mrtva i 70 ranjenih.

⚔️ 16. 3. 1945. Delovi 17. i 28. udarne divizije 2. armije JA, oslobodile Janju iz koje su se jedinice nemačke 22. pešadijske divizije probile prema Bijeljini.

⚔️ 18. 3. 1945. Na putu Bijeljina - s. Brezovo Polje jedinice 17. udarne divizije JA vodile jednodnevnu borbu protiv jedinica nemačke 22. pešadijske divizije i nanele im gubitke od 20 mrtvih i oko 100 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 4 mrtva i 21 ranjenog.

⚔️ 28. 3. 1945. Nastupajući pravcem s. Bijela - s. Srebrenik (kod Gračanice) ojačani 16. puk nemačke 22. pešadijske divizije probio odbranu delova 23. udarne divizije 2. armije JA kod s. Srnice i s. Bijele i u toku dana izbio na pl. Majevicu, te time ugrozio Tuzlu i desni bok jedinica JA u dolini r. Spreče.

⚔️ 2. 4. 1945. Sedamnaesta udarna divizija 2. armije JA, uz sadejstvo delova 2. proleterske udarne divizije 1. armije JA, oslobodila Bijeljinu iz koje se 65. puk nemačke 22. pešadijske divizije povukao prema Brekom.

⚔️ 6. 4. 1945. Jedinice 2, 3. i 5. udarnog korpusa JA, posle višečasovne borbe protiv nemačkih i ustaško-domobranskih snaga, oslobodile Sarajevo. Nemačka 181. pešadijska divizija i ustaško-domobranske snage su se povukle dolinom r. Bosne prema Zenici. U borbi je, pored ostalih, poginuo i sekretar MK KPJ za Sarajevo Vladimir Perić Valter, narodni heroj.

Hronološki zapisi se učitavaju...