Šavnik u drugom svetskom ratu

⚔️ 0. 7. 1941. U oslobođenom Šavniku formirana Komanda mesta i narodni sud sa zadatkom da sudi svima onima koji bi pokušali da se suprotstave NOP-u.

⚔️ 22. 7. 1941. Oko 600 ustanika iz Drobnjaka i Uskoka izvršilo snažan napad i zauzelo Šavnik u kome su se nalazila 52 italijanska vojnika i 11 bivših jugoslovenskih žandarma i finansa. U borbi je poginulo 7 italijanskih vojnika i 2 žandarma, a 8 ih je ranjeno. Zaplenjeno: 66 pušaka, 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, nekoliko vagona brašna i drugih namirnica.

⚔️ 5. 8. 1941. Iz zasede na Krnovu polju u rejonu Meki dolovi (kod Šavnika) četa Jezerskog bataljona i manji delovi Drobnjačkog i Uskočkog bataljona napali italijansku kolonu divizije -Kačatori dele Alpi- (oko 100 kamiona i 15 tenkova), koja je od Nikšića nadirala prema Šavniku. Borba se produžila i sledećeg dana. Pretrpevši osetne gubitke, neprijatelj je spalio sela Kruševice i Mokro. Poginulo 6 boraca a 3 civila ranjena.

⚔️ 6. 8. 1941. Na Gracu (kod Nikšića) ustanici uspeli da čitav dan zadrže italijanske snage koje su nadirale od Nikšića u pravcu Šavnika.

⚔️ 6. 8. 1941. Delovi italijanske divizije -Kačatori dele Alpi- zauzeli Šavnik. Jak otpor su pružili ustanički bataljoni Drobnjački, Uskočki i -Bajo Pivljanin-.

⚔️ 0. 10. 1941. U s. Novakovićima (kod Žabljaka) završila rad II sreska partijska konferencija, kojoj su prisustvovali predstavnici PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak i OK KPJ za Nikšić. Analiziran je dotadašnji rad; postavljeni su novi zadaci; izabran je nov SK KPJ za Šavnik.

⚔️ 0. 10. 1941. U Šavniku formirana partizanska bolnica, čiji je kapacitet bio oko 15 kreveta.

⚔️ 16. 10. 1941. Plašeći se opkoljavanja i uništenja jedinice okupatorskih garnizona u Žabljaku i Šavniku su se povukle u Nikšić. Sutradan delovi Durmitorskog NOP odreda ušli u Žabljak i Šavnik i obrazovali komande mesta.

⚔️ 0. 11. 1941. MK KPJ za Šavnik imenovao SNO za srez šavnički sa sedištem u Žabljaku.

⚔️ 1. 11. 1941. U Žabljaku, uz prisustvo delegata PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak, Baja Sekulića, otpočelo trodnevno partijsko savetovanje. Odlučeno je: na teritoriji sreza izvršiti izbore seoskih, opštinskih i sreskih NO odbora; pristupiti likvidiranju narodnih neprijatelja; uspostaviti partizanske straže u Žabljaku, Šavniku i Breznama; formirati partizanske bataljone i durmitorsku brigadu -Vojvoda Momčilo- i izvršiti pripreme za pretstojeći napad na Pljevlja.

⚔️ 1. 12. 1941. Kod Krnova polja partizani Durmitorskog NOP odreda porušili kolski put Nikšić-Šavnik.

⚔️ 9. 12. 1941. GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku naredio Štabu Nikšićkog NOP odreda da rušenjem puteva onemogući kretanje neprijateljskih kamiona u pravcu Šavnika i Nikšića; da drži zasede i straže od Nikšića ka Grahovu i ka Podgorici (sada: Titograd); da hitno prebaci sanitetsko ljudstvo i materija], kao i hranu, u bolnicu na Žabljaku.

⚔️ 14. 12. 1941. Održano partijsko savetovanje za područje MK KPJ Šavnik: razmatrana politička situacija posle neuspelog napada na Pljevlja.

⚔️ 13. 1. 1942. MK KPJ za Šavnik uputio narodu proglas s pozivom na još odlučniju borbu protiv svih neprijatelja NOP-a i na čvršću saradnju pozadine i fronta.

⚔️ 15. 2. 1942. U selu Komarnici (blizu Šavnika), uz prisustvo 35 delegata iz svih opština, održana je sreska konferencija na kojoj je izabran novi sreski NO odbor. Istovremeno je, pri Sreskom NO odboru, izabrana i Komisija za nabavku žita i drugih namirnica.

⚔️ 5. 3. 1942. U s. Boanu (kod Šavnika), odlukom Štaba Durmitorskog NOP odreda, formirana Komanda mesta, čiji je zadatak bio da kontroliše kretanje sumnjivih lica na svojoj teritoriji, da se bori protiv pete kolcne i protiv špekulacije i da se brine o snabdevanju vojske.

⚔️ 10. 5. 1942. Zbog nadiranja italijanskih jedinica CK KPJ i VŠ NOP i DV Jugoslavije napustili Foču i uputili se prema s. Plužinama (kod Šavnika).

⚔️ 27. 5. 1942. Jake italijanske i četničke snage, prodirući od Nikšića, zauzele Šavnik, a četničke snage iz Kolašina ušle u Žabljak. Ta mesta su branile jedinice Durmitorskog, Komskog, Nikšićkog NOP odreda i delovi 1. proleterske NOU brigade.

⚔️ 7. 6. 1942. Na položajima Stara gora, V. Buručkovac, Lojanik jedinice iz sastava Durmitorskih trupa (1. bataljon 1. proleterske, 2. bataljon 2. proleterske NOU brigade, 1 komski, 3. nikšićki i 3. durmitorski udarni bataljon) posle jednodnevne borbe odbile napad oko 500 četnika koji su prethodne noći od Šavnika, dolinom r. Komarnice, prodrli u rejon pl. Studene u Pivi. U toj borbi je poginulo 15 četnika, dok su partizanske jedinice imale 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 12. 6. 1942. U s. Smriječnu (kod Šavnika), po odluci vrhovnog komandanta NOP i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita, formirana 5. proleterska (crnogorska) NOU brigada, sastava: četiri bataljona od boraca iz Nikšićkog i Zetskog NOP odreda i delova jedinica s teritorije danilovgradskog i podgoričkog sreza.

⚔️ 18. 4. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 3. udarne divizije NOVJ da, ofanzivno dejstvujući središnjim delom Crne Gore, izbije na prostoriju Šavnik-Boan i na oslobođenoj teritoriji vrši mobilizaciju i organizuje narodnu vlast.

⚔️ 18. 4. 1943. Partizani sreza šavničkog posle kraće borbe protiv četnika zauzeli Šavnik, Žabljak i Boan.

⚔️ 21. 4. 1943. U s. Bezujama i s. Bajovom Polju (kod Šavnika) delovi 3. udarne i 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbili napad jednog bataljona italijanske divizije -Ferara- i četnika sa pravca Javorka i naneli im gubitke od 4 mrtva i 19 ranjenih.

⚔️ 23. 4. 1943. Mesni partizani, pomognuti stanovništvom, odbacili četnike ka Nikšiću i zauzeli s. Mokro, s. Kruševice i s. Miloševiče (kod Šavnika).

⚔️ 9. 5. 1943. Štab 3. udarne divizije NOVJ uputio 1. dalmatinsku udarnu brigadu (iz svoje rezerve) na položaje s. Dragovoljići - s. Oblatno - s. Zagrad radi zatvaranja pravaca Nikšić-Župa i Nikšić-Šavnik.

⚔️ 14. 5. 1943. GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku izdao naredbu da se obrazuje Komanda durmitorskog područja (s komandama mesta u Žabljaku, Šavniku, s. Boanu, s. Njegovuđi, Pivskoj Župi i Pivskoj planini, kao i odsek za vojne vlasti pri GŠ NOV i PO za Crnu Goru i Boku.

⚔️ 19. 5. 1943. Iz Mojkovca 7. krajiška udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ otpočela pokret preko Sinjajevine i Šavnika ka s. Ravnom da pojača odbranu grupe bataljona 10. hercegovačke brigade 3. udarne divizije NOVJ na pravcu Gatačko polje - Pivska župa i sprečava prodor nemačke 118. lovačke i 7. SS divizije -Princ Eugen-.

⚔️ 20. 5. 1943. VŠ NOV i POJ doneo odluku da se težište operacija iz doline r. Pive, Tare i Lima prenese na severozapad i da se 1. proleterska udarna divizija NOVJ prebaci prema Foči, na front Drinske operativne grupe; da 7. divizija NOVJ na levoj obali r. Čehotine onemogući prodor neprijatelja od s. Boljanića ka s. Gradcu; da 3. udarna divizija NOVJ zatvori pravce Gacko - Pivska župa i Nikšić-Šavnik; da 2. proleterska udarna divizija NOVJ brani srednji tok r. Tare i zatvori pravac Pljevlja - Lever-Tara. Ovim pregrupisavanjem snaga i orijentisanjem 5. udarne divizije NOVJ iz centralne Bosne ka Foči izražena je osnovna ideja VŠ o proboju u istočnu Bosnu.

⚔️ 22. 5. 1943. Na grebenu Žirovnice (kod Nikšića) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ razbila četničke snage. Neposredno potom 14. puk nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i motorizovana pukovska grupa italijanske divizije -Ferara- otpočeli su jak napad pravcima Nikšić-Šavnik i Nikšić - Pivska župa. Brigada se pod borbom povukla na liiju Gradac - s. V. i M. Orah - s. Jasenovo Polje, gde je s 1. dalmatinskom udarnom brigadom iste divizije zadržala dalji prodor neprijatelja.

⚔️ 27. 5. 1943. Iz rejona Bukovik - s. Gvozd (kod Nikšića) Štab 3. udarne divizije NOVJ uputio 1. dalmatinsku NOU brigadu da posedne desnu obalu r. Komarnice, zatvori sve prelaze između s. Duži i Pivskog manastira i prihvati 5. crnogorsku NOU brigadu koja je zatvarala pravac Nikšić-Šavnik.

⚔️ 28. 5. 1943. Na Krnovskoj glavici, Ostrvici i Komanđirovom brdu (na pravcu Nikšić-Šavnik) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ vodila žestoke ođbrambene borbe protiv 14. puka nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i delova italijanske divizije -Ferara-, a potom se, 30. maja, prebacila na desnu obalu r. Komarnice, gde se povezala sa 1. dalmatinskom udarnom brigadom i 3. proleterskom (sandžačkom) udarnom brigadom 1. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 29. 5. 1943. Nemačka 7. SS divizija -Princ Eugen-, posle višednevnih teških borbi protiv 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, zauzela Šavnik.

⚔️ 29. 5. 1943. Na pravcu Šavnik-Žabljak italijanska avijacija u više navrata bombardovala i mitraljirala položaje jedinica 3. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 31. 5. 1943. Na r. Komarnici (kod Šavnika) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ izvršila više uspešnih noćnih napada i nanela osetne gubitke 13. puku nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-.

⚔️ 1. 6. 1943. U rejonu s. Brljevo - Štirna - s. Budnja (Župa pivska) tri brigade 2. proleterske udarne i 3. udarne divizije NOVJ (4. proleterska, 7. krajiška i 10. hercegovačka NOU brigada) noćnim napadom razbile delove nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, prešle r. Vrbnicu i izbile u s. Miloševiće (kod Šavnika). U borbi je poginuo borac bombaš Vojin Poleksić, narodni heroj.

⚔️ 2. 6. 1943. Otpočelo prebacivanje nemačke 118. lovačke divizije s donjeg toka r. Tare na r. Sutjesku i glavnine nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- (koju je na položaju Šavnik-s. Bare smenila italijanska divizija -Ferara-) preko Gacka u susret 118. lovačkoj diviziji, u cilju stezanja obruča i uništenja Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ.

⚔️ 23. 9. 1943. Posle kraće borbe protiv četnika Durmitorske brigade 1. bataljon Durmitorskog NOP odreda zauzeo Šavnik.

⚔️ 10. 10. 1943. U s. Virku (kod Žabljaka), u prisustvu oko 80 delegata seoskih NO odbora, održana sreska konferencija na kojoj je izabran Sreski narodnooslobodilački odbor za Šavnik (sa sedištem u Žabljaku).

⚔️ 20. 8. 1944. Na položajima Krstac - Kapetanovo jezero (blizu Šavnika) 3. bataljon 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ vodio jaku borbu protiv nemačkih vojnika i četnika. Neprijatelj je imao oko 15 mrtvih, a bataljon - 1 mrtvog i 4 ranjena borca.

⚔️ 21. 8. 1944. Nadirući sa pravca Kolašina, jače nemačke snage zauzele Šavnik.

⚔️ 21. 8. 1944. Na Pivskoj planini 6. proleterska divizija NOVJ -Nikola Tesla- vodila uporne borbe protiv delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- koja je preko Pive nadirala ka Šavniku. Pošto je 22. avgusta sa improvizovanog aerodroma u s. Breznama, svoje ranjene i iznemogle borce, kao i borce 12. udarnog korpusa NOVJ evakuisala u bolnice NOVJ u Italiji, 6. divizija je nastavila pokret za Sandžak.

⚔️ 22. 8. 1944. VŠ NOV i POJ naredio Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ da, u saglasnosti sa Štabom 12. udarnog korpusa NOVJ, organizuje odbranu aerodroma u s. Breznama (kod Šavnika), odakle će se u toku toga i sledećeg dana avionima evakuisati ranjenici u bolnice NOVJ u Italiji.

⚔️ 22. 8. 1944. Sa improvizovanog aerodroma u s. Breznama (kod Šavnika) 36 savezničkih transportnih aviona, uz zaštitu 50 lovaca, u nekoliko navrata evakuisali u bolnice NOVJ u Italiji 1059 ranjenika 2. i 12. udarnog korpusa i 6. proleterske divizije NOVJ -Nikola Tesla-, 16 savezničkih avijatičara i 3 člana engleske vojne misije.

⚔️ 31. 8. 1944. Jedinice 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Šavnik, u kome se nalazila manja grupa četnika.