Berane u drugom svetskom ratu

⚔️ 0. 7. 1941. U s. Lušcu (kod Ivangrada) održan sastanak MK KPJ za Berane (sada: Ivangrad). Pošto su se upoznali sa odlukama CK KPJ i PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak o oružanoj borbi protiv okupatora, odlučeno je: da se napadnu i unište karabinijerske i žand. stanice u srezu i poruše mostovi u rejomma l ivrana, s. Buča i s. Police; da se prikupe podaci o italijanskom garnizonu u Beranama; da članovi MK, zaduženi za pojedine opštine, prenesu partijskim organizacijama odluke MK.

⚔️ 20. 7. 1941. Posle trodnevnih borbi i pregovora italijanski bataljon 93. puka divizije -Mesina- predao se ustanicima koji su zauzeli Berane (sada: Ivangrad). Poginulo oko 70 italijanskih oficira i vojnika a zarobljeno oko 700. Zaplenjeno: 9 mitraljeza, 12 p. mitraljeza, 23 minobacača i oko 800 pušaka. Prvog dana borbe poginuo je Miloš Mališić, narodni heroj.

⚔️ 10. 8. 1941. Delovi italijanske divizije -Pulje- ušli u Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 31. 9. 1941. Na pl. Jelovici (kod Ivangrada) održana partijska konferencija za srez beranski. Prisustvovalo oko 50 delegata. Izabran novi MK KPJ za Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 15. 10. 1941. Draža Mihailović naimenovao Đorđija Lašića,. majora bivše jugoslovenske vojske, za komandanta svih četničkih snaga u Crnoj Gori, a kapetana Pavla Đurišića za komandanta četničkih snaga na teritorije srezova Berane, Andrijevica, Bijelo Polje, Pljevlja.

⚔️ 2. 11. 1941. Sedmi dobrovoljački odred i Velikomoravska grupa četnika napali Požarevački NOP odred na liniji s. Beranje - s. Bare - s. Kasidol - s. Smoljinac (kod Požarevca) i naneli mu osetne gubitke.

⚔️ 9. 11. 1941. U Tifranskoj klisuri partizani porušili put Berane (sada: Ivangrad) - Bijelo Polje.

⚔️ 7. 12. 1941. U s. Radovču (kod Titograda) održano savetovanje PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandžak, na kome je, posle analize vojno-političke situacije, zaključeno: suzbiti svako zastranjivanje i svim rodoljubima omogućiti aktivno učešće u NOB-u, po svaku cenu onemogućiti stvaranje četničkih oružanih formacija, pojačati političkopartijski i kulturni rad, preduzeti sve potrebne mere u cilju pomoći siromašnim porodicama (mobama, rekvizicijom imovine narodnih neprijatelja i si.), srediti partijske organizacije na teritoriji Bara, Kolašina, Berana, Andrijevice, u katunskoj nahiji i u Boki; izvršiti pravilnu raspodelu kadrova, ne zapostavljajući pri tome rad u pozadini, redovnije održavati međusobne veze i veze partijskih organizacija sa PK, pojačati rad među omladinom i ženama; sprovesti direktivu PK u vezi s radom Partije u NOP odredima, kao i direktivu u vezi s organizacijom i radom NO odbora; organizovati agitaciono-propagandnu komisiju pri PK i saradnju u listu -Narodna borba-; posvetiti veću brigu partijskoj tehnici; realnije ocenjivati stvarni odnos snaga (ne potcenjivati neprijatelja).

⚔️ 20. 12. 1941. Povodom pojačane aktivnosti vođa četničkog pokreta na području srezova andrijevičkog, beranskog i kolašinskog i formiranja četničkih -nacionalnih odbora- -narodne vojske-, Okružni komitet KPJ za Berane uputio proglas narodu: poziva ga da u narodnooslobodilačkim partizanskim četama, pod vođstvom KPJ, nastavi bespoštednu borbu protiv okupatora i domaćih izdajnika, rušilaca narodnog jedinstva.

⚔️ 5. 1. 1942. Italijanske posadne trupe, pod pritiskom partizanskih snaga, evakuisale Kolašin, Lijevu Rijeku i Mateševo i povukle se u Berane (sada: Ivangrad) i Andrijevicu. U napuštena mesta su ušle jedinice Komskog NOP odreda.

⚔️ 14. 1. 1942. Na komunikaciji Bijelo Polje - Ravna Rijeka jedinice Crnogorsko-sandžačkog NOP odreda napale italijansku kolonu od oko 500 vojnika, razbile je i odbacile prema Bijelom Polju. U toku borbe od Berana (sada: Ivangrad) je prema Bijelom Polju naišla druga kolona italijanskih vojnika. Partizanske jedinice su je dočekale i u višečasovnoj borbi nanele joj veće gubitke. Ukupni gubici neprijatelja: 24 mrtva, veći broj ranjenih.

⚔️ 15. 1. 1942. Manje italijanske snage iz Berana (sada: Ivangrad), četnici i muslimanska milicija napali partizansku četu u s. Polici. U višečasovnoj borbi neprijatelj je uspeo da potisne partizane i uđe u selo, gde je opljačkao imovinu pripadnika NOP-a i maltretirao meštane.

⚔️ 13. 4. 1942. Udružene okupatorsko-četničke snage zapalile s. Buče, kod Berana (sada: Ivangrad) i uhapsile 105 lica, od kojih su 35 internirale.

⚔️ 4. 5. 1942. Jake četničke snage, dobro naoružane italijanskim lakim i teškim oružjem, otpočele koncentrične napade od Kolašina, dolinom Tare i preko Sinjajevine, i od Berana. preko pl. Bjelasice i Bijelog Polja, u pravcu Mojkovca i s. Šahovića, na jedinice Bjelopoljskog, Durmitorskog, Komskog NOP odreda, delove Zetskog NOP odreda i 1. bataljona 1. proleterske NOU brigade. Četnici su u toku dvodnevnih borbi, i pored jakog otpora partizanskih jedinica, uspeli da zauzmu Mojkovac i da izbiju na padine Sinjajevine. U tim borbama oni su, prema nepotpunim podacima, imali 66 mrtvih, više ranjenih i 14 zarobljenih, a partizani 11 poignulih i ranjenih boraca.

⚔️ 16. 1. 1943. U s. Budimlju (kod Berana - sada: Ivangrad) četnici uhapsili 11 pripadnika NOP-a i sproveli ih u Kolašin, u zatvor.

⚔️ 15. 2. 1943. U šumi blizu s. Lješnice (kod Berana - sada: Ivangrad) oko 600 italijanskih vojnika i četnika opkolilo 12 beranskih ilegalaca. koji su se sa članovima OK KPJ za Berane sklonili u dve zemunice. Poginulo je 6 ilegalaca, među kojima član OK KPJ za Berane Milan Kuč i partijski radnik Vukadin Vukadinović, narodni heroji. Ostali su se izvukli iz obruča.

⚔️ 8. 5. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito održao u s. D. Kruševu (u dolini r. Pive) sastanak sa zamenikom i pomoćnikom načelnika VŠ i komandantima divizija Glavne operativne grupe (sem komandanta 7. divizije NOVJ) na kome ih je upoznao s daljim planom dejstva i postavio zadatke: da 1. i 2. proleterska udarna divizija NOVJ unište preostale neprijateljske snage u istočnom delu Crne Gore, oslobode Kolašin i Berane (sada: Ivangrad), stvore povoljnu operacijsku osnovicu za prodor u Srbiju i, prodorom preko Kosova i Metohije, pomognu oslobodilački pokret u Albaniji; da 3. udarna divizija NOVJ obezbeđuje desni bok i pozadinu 2. proleterske divizije NOVJ, a 7. divizija NOVJ obezbeđuje levi bok i pozadinu 1. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 0. 6. 1943. Četnička kaznena ekspedicija uhapsila 113 rodoljuba u s. Babinom kod Berana (sada: Ivangrad) i predala ih italijanskim vlastima, a ove ih odmah uputile u koncentracione logore.

⚔️ 0. 8. 1943. U s. Vinicku, kod Berana (sada: Ivangrad), u borbi protiv četnika, poginuo pozadinski radnik Miloš Komatina, narodni heroj.

⚔️ 7. 10. 1943. Nastupajući dolinom r. Jelovice i pravcem pl. Patkovica - Konjsko brdo, 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ i Udarna grupa bataljona odbacile četničku 1. i 2. beransku brigadu i Kolašinski odred i izbile na liniju Meka - Soko - pl. Šestarevac (kod Berana, sada: Ivangrad). Sutradan je odbijen pokušaj četnika da ponovo ovladaju ovim položajem, a time su stvoreni uslovi za prenošenje dejstava u dolinu r. Lima i uspostavljanje taktičke veze s jedinicama Zetskog NOP odreda kod Bioča.

⚔️ 10. 10. 1943. Na pl. Lisi (kod Andrijevice) 5. bataljon 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ napao i odbacio tri četnička bataljona (oko 600 četnika) i osujetio nameravani protivnapad pi ko pl. Patkovice i pl. Turije na Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 12. 10. 1943. Na Trešnjeviku i Rudom brdu (kod Andrijevice) 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, u sađejst.vu sa delovima 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, razbila četničku 1. i 2. beransku brigadu i Šekularski, Kolašinsko-rečanski, Slatinski i Trepački bataljon, te tako slomila i poslednji pokušaj četničkih snaga da ovladaju dolinom r. Lima i povrate Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 23. 10. 1943. Jedinice nemačke 297. pešadijske divizije, nastupajući sa pravca s. Murino, ušle u nebranjenu Andrijevicu, a potom potisle delove 2. proleterske udarne divizije NOVJ i zauzele Berane (sada: Ivangrad). Time je u dolini gornjeg toka r. Lima i r. Tare završena nemačka operacija -Balkanšluht-.

⚔️ 30. 10. 1943. Jedinice 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ odbacile delove nemačke 297. pešadijske divizije prema Andrijevici i zauzele Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 30. 4. 1944. Jedinice 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ u sadejstvu s Komskim NOP odredom izvršile neuspeo napad na Berane (sada: Ivangrad).

⚔️ 5. 5. 1944. Jedinice 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i tri bataljona Komskog NOP odreda izvršili snažan napad na Berane (sada: Ivangrad), gde se nalazilo oko 1500 četnika i 200 nedićevaca. Posle višečasovne oštre borbe grad je zauzet. Neprijatelj je imao 105 mrtvih i preko 120 ranjenih i 30 zarobljenih, dok se udavilo u Limu oko 150 četnika. Zaplenjeno: 1 mitraljez, 4 p. mitraljeza i 60 pušaka s većom količinom municije, arhiva i druga ratna oprema. Gubici 7. brigade i Komskog NOP odreda: 19 mrtvih i 47 ranjenih boraca.

⚔️ 22. 5. 1944. U Bijelom Polju Štab 2. udarnog korpusa NOVJ održao savetovanje sa štabovima 2, 3. i 5. divizije NO.VJ. Jedinicama je određen raspored: 37. udarnoj diviziji rejon Pljevlja-Prijepolje-Priboj; 5. udarnoj diviziji rejon Brodarevo-Pljevlja; 3. udarnoj diviziji rejon Prijepolje-Sjenica, a njena 9. udarna brigada ostala je na odseku prema Podgorici (sada: Titograd); 2. proleterskoj udarnoj diviziji rejon Andrijevica - Berane (sada: Ivangrad) - Rožaje.

⚔️ 1. 6. 1944. Kod Berana (sada: Ivangrad) saveznički avioni spustili oružje i municiju jedinicama NOVJ, a 1/2. juna, u rejonu s. Njegovuđe (kod Žabljaka), pomoću 25 padobrana spustili hranu.

⚔️ 3. 6. 1944. Nemački vojnici, četnici i muslimanska milicija izvršili napad na 7. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ na položajima severoistočno od Berana (sada: Ivangrad), ali su odbačeni u polazne rejone. Gubici neprijatelja: oko 60 mrtvih, veći broj ranjenih i 7 zarobljenih. Gubici 7. brigade: 2 mrtva i 3 ranjena borca.

⚔️ 14. 6. 1944. Kod Berana (sada: Ivangrad) saveznički avioni dopremili municiju, benzin i drugi ratni materijal za jedinice NOVJ. (I naredne dve noći prispela je izvesna količina hrane i druge opreme.)

⚔️ 18. 7. 1944. Da bi sprečile prodor divizija NOVJ u Srbiju, nemačke jedinice (21. SS legionarska divizija -Skenderbeg-, jedan puk 7. SS divizije -Princ Eugen-, borbene grupe -Štripel- i -Bendl-, legija -Krempler-, dva bataljona puka -Brandenburg-, delovi 5. motorizovanog policijskog puka) preduzele operaciju protiv jedinica 2. udarnog korpusa NOVJ na teritoriji Andrijevice i Berana (sada: Ivangrad) tzv. andrijevičku operaciju. U borbama, koje su trajale do 26. jula, razbijena je 21. SS divizija -Skenderbeg-, kojoj su naneti gubici od oko 900 mrtvih, više ranjenih i preko 200 zarobljenih. Plen: 2 topa, 14 minobacača, 38 mitraljeza i p. mitraljeza, 350 pušaka, vagon municije, jedna pukovska zastava i mnogo druge opreme. Oborena su 2 neprijateljska aviona, a uništeno je 14 vozila i nekoliko radionica. Tom prilikom oslobođeno je 60 na smrt osuđenih simpatizera NOP-a. Gubici jedinica NOVJ bili su srazmerno mali.

⚔️ 19. 7. 1944. Sedamnaest nemačkih aviona bombardovalo Berane (sada: Ivangrad). Poginulo je više stanovnika.

⚔️ 26. 7. 1944. Štab 2. udarnog korpusa NOVJ, u duhu naređenja VŠ NOV i POJ, otpočeo grupisanje 2. proleterske udarne, 5. udarne i 17. udarne divizije NOVJ istočno od Berana (sada: Ivangrad) radi prodora u Srbiju.

⚔️ 28. 7. 1944. Iz šireg rejona Berana (sada: Ivangrad), posle prikupljanja i svestranih priprema, počeo prodor Operativne grupe divizija NOVJ (2. proleterske, 5. i 17, udarne divizije) u Srbiju.

⚔️ 29. 7. 1944. U dolini r. Lešnice (na Pešteru) Operativna grupa divizija NOVJ (2. proleterska udarna, 5. i 17. udarna divizija), prodirući iz rejona Berana (sada: Ivangrad) u Srbiju, slomila otpor jedinica nemačke legije -Krempler- i borbene grupe -Bendl- i izbila u istočni deo Sandžaka. U tim borbama neprijatelj je imao 12 mrtvih, 24 ranjena i 123 nestala vojnika.

⚔️ 13. 8. 1944. Snage nemačke 1. brdske divizije, napadajući od Peći i od Rožaja, savladale jak otpor 5. proleterske (crnogorske) i 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, ušle u Andrijevicu i Berane (sada: Ivangrad) i produžile nadiranje prema s. Mateševu i Kolašinu.

⚔️ 15. 8. 1944. Prodirući od s. Mateševa i od Berana (sada: Ivangrad), preko pl. Bjelasice, snage nemačke 1. brdske divizije oko 8 časova ušle u Kolašin, prebacile se na levu obalu r. Tare i ovladale Babljom gredom, s. Drijenkom i Markovim brdom.

⚔️ 21. 8. 1944. VŠ NOV i POJ uputio direktivu Štabu 12, udarnog korpusa NOVJ: pošto je neprijatelj otpočeo ofanzivu iz Andrijevice, Berana (sada: Ivangrad) i Pljevalja i, kako izgleda, kreće se na jug, taj korpus treba da manevruje oko pl. Golije, na prostoriji Nikšića, Banjana i Hercegovine i da se u pogodnom momentu prebaci u Sandžak, krećući se u više kolona, da ne bi bio opkoljen; sem toga, treba da uhvati vezu sa 29. udarnom divizijom NOVJ. Ujedno ga obaveštava da je 1. proleterska udarna divizija prešla u Sandžak bez borbi.

⚔️ 30. 8. 1944. Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3 udarne divizije NOVJ napale na Berane (sada: Ivangrad), gde se nalazilo oko 1500 pripadnika muslimanske milicije i nešto četnika. Posle oštre borbe one su grad oslobodile a neprijatelja odbacile prema Rožaju i Pešteru.

⚔️ 11. 9. 1944. Jače snage četnika ušle u Berane (sada: Ivangrad) pošto su prethodno delovi 3. udarne divizije NOVJ - vojno-pozadinski organi i organi narodne vlasti evakuisali grad.

⚔️ 15. 9. 1944. Jedinice 7. i 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i jedan bataljon Ozne, posle višečasovne oštre borbe, oslobodili Berane (sada: Ivangrad), u kome se nalazilo oko 3.500 četnika i 200 nemačkih vojnika. Poginulo je 8 nemačkih vojnika i 294 četnika i više ih je ranjeno, a 15 četnika je zarobljeno. Zaplenjeno je: 3 topa, 11 minobacača, 10 mitraljeza (3 neispravna), u p. mitraljeza, 158 pušaka, 8 pištolja, 75 konja, veća količina municije i druge opreme, kao i četnička arhiva. Obe brigade i bataljon Ozne imali su 12 mrtvih i 37 ranjenih boraca.

⚔️ 16. 9. 1944. U rejonu pl. Ključa oko 250 četnika, povlačeći se od Berana (sada: Ivangrad), ispred 7. i 9. crnogorske udarne brigade, napalo delove 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. Brigada je razbila četnike i proterala ih u pravcu pl. Bjelasice. Poginula su tri a ranjen je veći broj četnika. Zaplenjeno je: 1 mitraljez, 1 p. mitraljez, 6 konja i nešto municije. Brigada nije imala gubitaka.

⚔️ 17. 9. 1944. Nastupajući od Berana (sada: Ivangrad) 9, crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ oslobodila Andrijevicu, odbacivši manje delove nemačkih jedinica i četnike.

⚔️ 1. 10. 1944. Kod s. Beranca i s. Topolčana (blizu Prilepa) 1. bataljon 7. i 2. bataljon 5. makedonske NO brigade napali nemačku kolonu od 15 kamiona i naneli joj gubitke od 16 mrtvih. Po povlačenju bataljona nemačke jedinice su u s. Topolčanima zapalile oko 20 kuća.

⚔️ 4. 12. 1944. Iz rejona Bijelog Polja snage nemačke 22. pešadijske divizije, posle ogorčene borbe protiv jedinica 7. crnogorske omladinske brigade -Budo Tomović- 3. udarne divizije NOVJ, uspele da ovladaju Obrovom, s. Zatonom, s. Femića Kršem, da pređu na levu obalu Lima i da ugroze pravac Bijelo Polje - Berane (sada: Ivangrad), gde se nalazila bolnica i ostale pozadinske ustanove 3. divizije. Dalji prodor neprijatelja na tom pravcu i u pravcu Mojkovca zaustavljen je otporom 7. crnogorske brigade: s položaja Privijansko brdo - s. Rakita - Pale. U tim borbama poginulo je 75 neprijateljskih vojnika i više ih je ranjeno. Brigada je imala 7 mrtvih i 20 ranjenih boraca.