Kraljevo u drugom svetskom ratu

⚔️ 1. 5. 1941. U Kraljevu održan sastanak SK SKOJ-a za Kraljevo. Diskutovano o ulozi skojevske organizacije u uslovima okupacije, formiranju borbenih grupa - desetina, kroz koje bi se obučavala omladina u rukovanju oružjem.

⚔️ 27. 7. 1941. Na pl. Goču OK KPJ za Kraljevo formirao Kraljevački NOP odred.

⚔️ 0. 8. 1941. Kraljevački NOP odred (130 boraca) uz pomoć 20 železničara izvukao sa ž. st. Kraljevo tri vagona puščane municije, bombi, 35 pušaka, 1 mitraljez i 1 p. mitraljez. Izvlačenje izvršeno sa 11 seoskih kola i 2 čeze.

⚔️ 0. 8. 1941. U Kraljevu omladinci spalili kvislinške novine, počepali plakate i ispisali parole.

⚔️ 5. 8. 1941. Jz nemačkog magacina u s. Jovcu (kod Kraljeva) delovi Kraljevačkog NOP odreda i aktivisti izvukli 10 pušaka, a iz fabrike vagona u Kraljevu 10 pušaka i 1 p. mitraljez.

⚔️ 21. 8. 1941. Delovi Kraljevačkog NOP odreda uništili instalacije na ž. st. Adrane, razrušili prugu između Kraljeva i Adrana i presekli 7 tt stubova između ž. st. Mataruške Banje i Bogutovca.

⚔️ 22. 8. 1941. Delovi Kraljevačkog NOP odreda napali nemački aerodrom u Kraljevu i ubili 2 žandarma a zaplenili dve bombe od po 12 kg.

⚔️ 1. 9. 1941. Između Kraljeva i Mataruške Banje delovi Kraljevačkog NOP odreda prekinuli telefonsku vezu.

⚔️ 11. 9. 1941. OK KPJ za Kraljevo uputio proglas narodu pozivajući ga u borbu protiv okupatora i domaćih izdajnika.

⚔️ 15. 9. 1941. U s. Kamenici (kod Kraljeva) izabran MNO odbor.

⚔️ 16. 9. 1941. Kod ž. st. Samaile (blizu Kraljeva) delovi Kraljevačkog NOP odreda porušili most.

⚔️ 0. 10. 1941. U s. Ribnici (kod Kraljeva) izabran MNO odbor.

⚔️ 1. 10. 1941. Čačanski NOP odred zajedno sa četnicima napao i zauzeo Čačak koji su branili 1. bataljon 749. puka nemačke 717. pešadijske divizije i vod žandarma. Nemačka posada se pod zaštitom avijacije povukla u pravcu Kraljeva, ali nije uspela da izvuče jednu kompletnu bateriju 75 mm, koja je pala u ruke našim jedinicama; pored toga zapaljen je jedan avion na pomoćnom aerodromu.

⚔️ 6. 10. 1941. U s. Mrsaču (kod Kraljeva) nemački vojnici minirali magacin municije da ne bi pao u ruke Kraljevačkom NOP odredu koji se pripremao da ga napadne.

⚔️ 6. 10. 1941. Na Ružica brdu delovi Kraljevačkog NOP odreda napali kolonu nemačkih kamiona koja se kretala od s. Mrsaća ka Kraljevu. Poginula su 3, ranjena 2 i zarobljen 1 nemački vojnik. Partizani su imali jednog poginulog borca.

⚔️ 7. 10. 1941. U borbama za Kraljevo upotrebljena i baterija topova 75 mm, koja je 1. oktobra pala u ruke Čačanskom NOP odredu. Ona je uništila jedan nemački avion na aerodromu u Kraljevu. [Taj dan se praznuje kao dan artiljerije JNA.]

⚔️ 7. 10. 1941. U s. Jarčujaku (kod Kraljeva) delovi Kraljevačkog NOP odreda napali 26 nemačkih biciklista podržanih jednim tenkom. Poginulo 18 nemačkih vojnika dok su 4 teško ranjena.

⚔️ 10. 10. 1941. Drugi bataljon nemačkog 737. pešadijskog puka probio se iz Kraljeva do s. Vitanovca, gde je streljao 70 meštana, a zatim se vratio u grad.

⚔️ 10. 10. 1941. Delovi Kraljevačkog i Čačanskog NOP odreda sa četnicima Draže Mihailovića izvršili drugi napad na Kraljevo, prodrli u grad i posle oštrih uličnih borbi se povukli na polazne položaje.

⚔️ 11. 10. 1941. Delovi Kraljevačkog i čačanskog NOP odreda sa četnicima Draže Mihailovića izvršili drugi napad na Kraljevo, prodrli u grad i posle oštrih uličnih borbi se povukli na polazne položaje.

⚔️ 12. 10. 1941. Nemački vojnici iz Kraljeva izvršili ispad u pravcu Mataruške Banje, ali ih delovi Kraljevačkog NOP odreda, nanevši im gubitke, povratili u grad.

⚔️ 13. 10. 1941. Prvi bataljon 737. nemačkog pešadijskog puka iz Kruševca napao delove Kraljevačkog NOP odreda na Papinskoj reci (kod Trstenika) u cilju da se probije i pruži pomoć opsednutom garnizonu u Kraljevu. Zbog izdaje četnika koji su udarali sa leđa na partizanske položaje poginula su 42 borca.

⚔️ 14. 10. 1941. Jedan nemački bataljon podržan sa 3 tenka, artiljerijom i avijacijom, krenuo iz Kraljeva u pravcu položaja partizanske baterije kod s. Adrana s ciljem da je uništi. Snažnim protivnapadom delova Čačanskog NOP odreda prinuđen da se povrati u grad.

⚔️ 15. 10. 1941. Iz Kraljeva Drugi bataljon nemačkog 734. pešadijskog puka preduzeo napad dolinom Ibra. Ispred Ušća su ga dočekali delovi Kopaoničkog NOP odreda i odbacili u Kraljevo.

⚔️ 15. 10. 1941. Delovi Kraljevačkog i Čačanskog NOP odreda ponovo napali na Kraljevo. Ubijeno 14 i ranjeno 10 nemačkih vojnika.

⚔️ 16. 10. 1941. Radi ojačanja garnizona u Kraljevu, 1. bataljon nemačkog 737. puka iz Kruševca, posle uzastopnih borbi sa Kraljevačkim NOP odredom, ušao u Kraljevo.

⚔️ 18. 10. 1941. Zbog pretrpljenih gubitaka u borbama za Kraljevo nemačke vlasti, po sopstvenom priznanju, streljale u Kraljevu 1.736 muškaraca i 16 žena.

⚔️ 18. 10. 1941. Rudarska četa Kopaoničkog NOP odreda napala neprijateljsku posadu u s. Ratini (kod Kraljeva). Pod zaštitom pristiglog pojačanja nemački vojnici su se izvukli ka Kraljevu uz gubitke od 6 mrtvih.

⚔️ 20. 10. 1941. U Kraljevu nemačke okupatorske vlasti do tog dana streljale preko 5000 ljudi od 16 do 60 godina starosti, koje su u racijama od 10. do 20. oktobra pohvatale i uhapsile.

⚔️ 20. 10. 1941. Delovi Kraljevačkog i Kopaoničkog NOP odreda odbacili u Kraljevo 1. bataljon nemačkog 749. puka koji je pokušao da se probije ka Raškoj, i naneli mu gubitke.

⚔️ 23. 10. 1941. Između ž. stanice Kraljevo i Vrba delovi Kraljevačkog NOP odreda srušili most.

⚔️ 31. 10. 1941. Čačanski i Kraljevački NOP odred, uz podršku tenkovskog voda, izvršili noću snažan napad na Kraljevo. Tenkovi su se probili do centra grada, ali, ostavši bez podrške pešadije, morali su se povući na polazne položaje.

⚔️ 2. 11. 1941. Komanda četničkih odreda jugoslovenske vojske naredila da se četnički odredi koji su učestvovali u blokadi Kraljeva povuku i krenu ka Čačku da ga, sa ostalim četničkim jedinicama, preotmu od partizana.

⚔️ 7. 11. 1941. Između Kraljeva i Čačka četnici Draže Mihailovića mučki napali posadu i prateći vod partizanskih tenkova, ubili komandira tenkovske čete i zaplenili jedan tenk (drugi je, po sporazumu, bio kod četnika). Na isti način četnici preoteli i partizansku bateriju.

⚔️ 12. 11. 1941. Kod s. Lopatnice (između Kraljeva i Ušća) delovi Kopaoničkog NOP odreda razbili nemačku jedinicu koja je pokušala da se iz Kraljeva probije u Rašku, a kod Raške razbili ujedinjene nemačke i četničke snage koje su iz Kosovske Mitroviće pokušale da zauzmu Rašku.

⚔️ 16. 11. 1941. Iz Kraljeva 2. bataljon 749. puka nemačke 717. pešadijske divizije probio položaje Kraljevačkog i Kopaoničkog NOP odreda kod Čibukovca i Mataruga i prodro u pravcu Raške. Kopaonički NOP odred se povukao i orijentisao za dejstvo prema r. Ibru, kontrolišući Ibarsku klisuru, a Kraljevački NOP odred je ostao u rejonu Kraljeva, držeći grad u blokadi.

⚔️ 25. 11. 1941. Otpočeo napad nemačke 342. i delova nemačke 704. pešadijske divizije, četnika, nedićevaca i ljotićevaca preko Ljubovije i Kosjerića u pravcu Užica (sada: Titovo Užice). Istovremeno su delovi nemačke 113. pešadijske divizije iz Kraljeva odbacili Kraljevački NOP odred ka Čačku.

⚔️ 13. 12. 1941. Završena okupatorsko-kvislinška ofanziva. Nemačke snage, koje su uzele učešća u toj ofanzivi preduzele su -čišćenje- ostataka okruzenih NOP odreda na prostoriji Kraljevo - Kragujevac - pl. Rudnik - Valjevo - Ljubovija - Užice (sada: Titovo Užice) - Čačak.

⚔️ 20. 1. 1942. Bugarski 1. okupacioni korpus (6, 17. i 21. divizija) završio okupiranje teritorije Srbije ograničene sa severa linijom s. Rgotina - s. Zlot - s. Despotovac - s. Jasenovo - s. Mileševo, sa zapada linijom Kragujevac - Kraljevo (isključeno) - Kosovska Mitrovica, sa juga linijom s. Babin Most s. Velja Glava i sa istoka ranijom demarkacionom linijom između Srbije i Bugarske. [Prema Bečkom sporazumu između Nemačke i Italije od 20. aprila 1941. Bugarska je okupirala jugoistočni deo Srbije - vranjski i npirotski okrug (tadačnji caribrodski, nišavski, lužnički, bosiljgradski, masurički, poljanički, preševski i pčinjski srez i delobvew belopalanačkog i vlasotinačkog sreza), teritoriju severozapadno od Zaječara (između Timoka i državne granice) i manje područje Kosmeta (deo uroševačkog i gnjilanskog sreza).]

⚔️ 10. 12. 1942. U Kraljevu i okrugu kraljevačkom Specijalna policija izvršila provalu partijske organizacije i uhapsila oko 50 članova KPJ i SKOJ-a.

⚔️ 20. 1. 1943. U s. Stublu (između Kraljeva i Trstenika) delovi SDS i četnici napali jednu četu Rasinskog NOP odreda i naneli joj gubitke od 9 mrtvih, 6 ranjenih i 6 nestalih. Ostatak čete (14 boraca) probio se na pl. Jastrebac, u sastav svojeg odreda. Među poginulima je bio i komandir čete Miodrag Čajetinac Čajka, narodni heroj.

⚔️ 10. 2. 1943. U Kragujevcu delovi 1. šumadijskog NOP odreda upali u državni magacin Kačerskog rudnika i zaplenili nešto oružja i namirnica. Istog dana su posekli nekoliko stubova dalekovoda koji snabdeva strujom Aranđelovac, Kragujevac, Kraljevo i Jagodinu (sada: Svetozarevo).

⚔️ 27. 8. 1943. U s. Goričanima (kod Kraljeva) Čačanski NOP odred -Dragiša Mišović- napao grupu od oko 20 četnika, te ubio 2, ranio 1 i zarobio 2 četnika, a zaplenio 4 puške i 1 pištolj.

⚔️ 12. 11. 1943. Štab nemačke divizije -Brandenburg- iz Kraljeva uputio izveštaj Štabu 2. oklopne armije o dotadašnjim pripremama za akciju protiv VŠ NOV i POJ i druga Tita, predloživši plan borbe i ostale mere koje treba preduzeti.

⚔️ 13. 12. 1943. U rejonu s. Kraljevog Polja (sada: Partizansko Polje, kod Han-Pijeska) 27. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ probila položaje delova 482. puka nemačke 187. rezervne divizije, izvukla se iz okruženja i prešla preko puta Sokolac-Vlasenica, orijentišući se ka Varešu i Brezi.

⚔️ 0. 1. 1944. U s. Sesvetskom Kraljevcu (kod Zagreba) ustaše obesile člana OK SKOJ-a za Zagreb Slavka Stančića Jureka, narodnog heroja.

⚔️ 24. 2. 1944. Na putu s. Putinci i s. Kraljevci (kod Rume) delovi 1. sremskog NOP odreda napali nemačku patrolu, te ubili 8 vojnika, 1 oficira i 1 podoficira i zaplenili 1 p. mitraljez, 1 automat, 6 pušaka i nešto druge opreme.

⚔️ 8. 4. 1944. Kod s. Kaone (blizu Kraljeva) 2. i 4 proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ napale četnički 1. i 2. ravnogorski korpus i, posle oštre borbe, odbacile ih prema s. Ročevićima i pl. Jelici. Neprijatelj je imao preko 70 mrtvih, oko 150 ranjenih i 30 zarobljenih. Zaplenjeno je 10 p. mitraljeza, 1 minobacač, više pušaka i mnogo drugog materijala. Druga proleterska brigada je imala 3 mrtva i 20 ranjenih boraca.

⚔️ 9. 4. 1944. U s. Roćevićima 3. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv nemačkih vojnika i odbacio ib prema Kraljevu. Neprijatelj je imao 2 mrtva vojnika.

⚔️ 11. 4. 1944. U blizini s. Kaone (kod Kraljeva) 2. i 4. proletersku udarnu brigadu 2. proleterske udarne divizije NOVJ napali četnički 1. i 2. ravnogorski korpus i nemačko-bugarsko-nedićevske snags. Neprijatelj je, uz osetne gubitke, odbačen u Guču i s. Roćeviće. Zaplenjeni su 2 mitraljeza, nekoliko pušaka i ručnih bombi i dosta druge ratne opreme. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 1. 9. 1944. Kod ž. st. Banjska (na pruzi Kos. Mitrovica - Kraljevo) delovi Ibarskog NOP odreda srušili železnički most raspona 80 m.

⚔️ 10. 9. 1944. Četvrta proleterska (crnogorska) udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ napala na Kruševac, koji je branilo oko 3000 nemačkih vojnika i pripadnika SDK i četnika. Brigada je u jednodnevnoj borbi bila prodrla u grad, ali se, zbog pristiglog pojačanja od Kraljeva (oko 2000 nemačkih vojnika), morala povući na liniju Čukar-Zimovnik-Ždrepčevica. Neprijatelj je imao 98 mrtvih i veći broj ranjenih. Zarobljena su 24 četnika i 1 nemački oficir. Uništen je 1 tenk. Brigada je imala 4 mrtva i 20 ranjenih boraca i rukovodilaca.

⚔️ 11. 9. 1944. U s. Bukovici (kod Kraljeva) izviđačkom vodu 15. majevičke udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ predalo se 180 mobilisanih četnika.

⚔️ 0. 10. 1944. Kod Kraljeva obnovljen Kraljevački NOP odred -Jovo Kursula-.

⚔️ 13. 10. 1944. U Jagodini (sada: Svetozarevo) rasformiran nemački Štab generalne komande -Miler-, koji je rukovodio operacijama u istočnoj Srbiji, i upućen u Kraljevo da formira Štab 34. armijskog korpusa.

⚔️ 14. 10. 1944. U Kraljevu, od rasformiranog nemačkog Štaba generalne komande -Miler-, formiran Štab 34. armijskog korpusa i stavljen pod komandu Grupe armija -E-.

⚔️ 17. 10. 1944. Kod s. Čukojevca (blizu Kraljeva) 2. i 4. bataljon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo jedinica 64. korpusa Crvene armije, vodili borbu protiv oko 250 vojnika nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i odbacili ih ka Kraljevu. Poginulo je 50 a zarobljena su 82 nemačka vojnika. Zaplenjeno je: 110 pušaka, 8 p. mitraljeza, 7 automata, 9 pištolja, 2 protivtenkovske puške, 3 minobacača, 4 kamiona, 1 putnički automobil, arhiva četničkog komandanta Srbije i dosta drugog materijala. Gubici 3. brigade: 1 poginuo i 1 ranjen borac.

⚔️ 18. 10. 1944. Kod s. Vitanovca i s. Ugljareva (blizu Kraljeva) dva bataljona 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv nemačkih jedinica. Neprijatelj je imao više mrtvih i ranjenih i 3 zarobljena vojnika. Između ostalog, zaplenjena je 1 protivtenkovska puška i 7 pištolja. Jedinice 3. brigade imale su 9 mrtvih i 6 ranjenih boraca.

⚔️ 19. 10. 1944. U s. Vitanovcu (kod Kraljeva) 4. batajon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ izvršio neuspeo napad na nemačke snage. Bataljon je imao 6 mrtvih i 4 ranjena borca.

⚔️ 20. 10. 1944. Na položaju s. Čukojevac - Čukojevačko groblje i u s. Vitanovcu (kod Kraljeva) jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ i jedna četa Crvene armije vodile borbu protiv oko 700 nemačkih vojnika. Neprijatelj je imao oko 50 mrtvih i više ranjenih, a jedinice 3. brigade - 5 mrtvih i 22 ranjena borca.

⚔️ 25. 10. 1944. S položaja između s. Vitanovca i s. Čukojevca (kod Kraljeva) jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ proterale nemačke vojnike ka Kraljevu. Brigada je imala 2 mrtva i 8 ranjenih boraca.

⚔️ 26. 10. 1944. Jedinice 12. udarnog korpusa NOVJ razbile neprijateljsku odbranu ka kanalu Jarčina (u Sremu) i zauzele utvrđena sela Putince, Dobrince i Kraljevce (kod Rume).

⚔️ 27. 10. 1944. U s. Vitanovcu, s. Šumarici i s. V. i M. Borči (kod Kraljeva) jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, uz podršku pešadije i artiljerije Crvene armije, ponovo izvršile napad na nemačke položaje. Zbog snažnog otpora neprijatelja napad nije u potpunosti uspeo. Zauzeta je samo M. Borča. Brigada je imala 4 mrtva i 45 ranjenih boraca.

⚔️ 27. 10. 1944. Kod s. Vitanovca (blizu Kraljeva) dva bataljona 3. srpske udarne brigade 2, proleterske udarne divizije NOVJ ponova izvršila neuspeo napad na nemačke položaje. Poginulo je 16 neprijateljskih vojnika, a zaplenjen je 1 p. mitraljez, 20 pušaka i 1 pištolj. Jedinice 3. brigade su imale 1 poginulog i 2,1 ranjenog borca.

⚔️ 30. 10. 1944. Kod s. Vitanovca (blizu Kraljeva) 3. bataljon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ izvršio neuspeo napad na nemačke položaje. Bataljon je imao 1 mrtvog i 8 ranjenih i kontuzovanih boraca.

⚔️ 1. 11. 1944. Kod s. Vitanovca (blizu Kraljeva) nemačke jedinice napale položaje 3. srpske udarne brigade 2, proleterske udarne divizije NOVJ. Iako je u početku imao manjih uspeha, neprijatelj je protivnapadom odbačen na polazne položaje, uz gubitke od 15 mrtvih i 2!5 ranjenih. Jedinice 3. brigade su imale 3 poginula i 7 ranjenih boraca.

⚔️ 4. 11. 1944. Na položaju s. Vitanovac - s. Milavčić (kod Kraljeva) nemačke snage izvršile dva napada na jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, ali su odbijene uz gubitke od 20 mrtvih i 27 ranjenih. Jedinice 3. brigade su imale 3 mrtva i 4 ranjena borca.

⚔️ 4. 11. 1944. U rejon Kraljeva stigla 223. pešadijska divizija Crvene armije.

⚔️ 7. 11. 1944. Kod s. Vitanovca (blizu Kraljeva) oko 200 nemačkih vojnika napalo 4. bataljon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ. Posle jednočasovne borbe neprijatelj je, uz gubitke od 12 mrtvih i više ranjenih, odbačen na polazne položaje. Bataljon je imao 3 poginula i 7 ranjenih boraca.

⚔️ 8. 11. 1944. Kod s. Vitanovca (blizu Kraljeva) oko 200 nemačkih vojnika, uz podršku 4 tenka, napalo položaje 2. bataljona 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ. U prvom naletu neprijatelj je uspeo da zauzme deo tih položaja, ali je protivnapadom odbačen na svoje polazne položaje, uz gubitke od 4 mrtva i 10 ranjenih. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.

⚔️ 28. 11. 1944. Na ž. st. Mataruška Banja, u s. Progorelici i na Vrdilačkoj kosi (blizu Kraljeva) jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ napale nemačke jedinice i posle duže žestoke borbe savladale njihov otpor i potpuno presekle komunikaciju Kraljevo-Raška. Neprijatelj je imao oko 600 mrtvih i ranjenih, a zaplenjeno je 7 topova, 11 p. mitraljeza, 115 pušaka, 23 vagona razne municije, 1 vagon avionskih delova, 1 vagon delova za radio-stanice, 70 železničkih vagona i dosta druge ratne opreme i materijala. Jedinice 3. brigade su imale 6 mrtvih i oko 35 ranjenih boraca.

⚔️ 29. 11. 1944. Posle četrdeset i jednog dana oštrih borbi na prilazima Kraljevu, jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo 25. divizije NOVJ i 223. pešadijske divizije Crvene armije, savlađujući vrlo jak otpor delova nemačkog 34. armijskog korpusa, prodrle u grad i u uličnim borbama proterale neprijatelja ka Čačku, oslobodivši Kraljevo. Samo u poslednja dva dana borbe neprijatelj je imao oko 200 mrtvih i više ranjenih. Uništena su 4 topa, oko 600 vagona i 250 vozila raznih vrsta, a zaplenjeno je 7 topova, 15 p. mitraljeza, 200 pušaka, 2 kamiona i druga ratna oprema. Jedinice NOVJ su imale 3 poginula i 15 ranjenih boraca.

⚔️ 29. 11. 1944. Kod s. Musine Reke (blizu Kraljeva) 2. bataljon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv nemačkih jedinica koje su se povlačile ka Čačku. Ne uspevši da im ođseče odstupnicu, zbog protivnapada nemačkih tenkova, bataljon se povukao s komunikacije.