Borbe za Istočnu Bosnu 1942.

⚔️ 0. 1. 1942. Po odluci CK KPJ, u Zagreb stigli sa oslobođene teritorije iz istočne Bosne članovi Organizacionog sekretarijata CK KPJ za neoslobođene krajeve Ivo Lola Ribar i, potom, Edvard Kardelj. Ovaj organ je imao zadatak da uspostavi čvrste veze sa rukovodstvima ustanka u Hrvatskoj, Sloveniji, Srbiji i Makedoniji i ostvari što neposredniji uticaj CK i VŠ na razvoj partijskih organizacija, NOP odreda i NO odbora u tim delovima Jugoslavije. [Ivo Lola Ribar je stigao u Zagreb 8. I 1942.]

⚔️ 0. 1. 1942. Četnička Komanda operativnih jedinica istočne Bosne i Hercegovine, u cilju obmane srpskog naroda, uputila snage 4. i 6. grupe udarnih četničkih odreda (oko 20 bataljona) u napad na ustaško uporište s. Borač. U desetodnevnim borbama, ustaše i milicija su opljačkali i popalili dvanaest srpskih sela a četnici jedanaest muslimanskih sela, i pri tom pobili po nekoliko stotina ljudi, žena i dece.

⚔️ 0. 1. 1942. Nemačka 342. pešadijska divizija sa prostorije Užice (sada: Titovo Užice), Valjevo, Šabac prebačena u istočnu Bosnu radi napada na istočnobosanske partizanske jedinice i 1. proletersku NOU brigadu.

⚔️ 0. 1. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije uputio poziv srpskom življu sreza fočanskog da stupe u jedinice NOP i DV Jugoslavije i bori se protiv okupatora i domaćih izdajnika.

⚔️ 0. 1. 1942. U oslobođenoj Foči formirana partizanska bolnica, koja je primila promrzle borce 1. proleterske NOU brigade posle napornog marša preko pl. Igmana.

⚔️ 0. 1. 1942. Južno od Budve iskrcala se iz podmornice englesko-jugoslovenska misija koju su sačinjavali dva Engleza (major Terens Aterton i podoficir radio-telegrafist) i jedan Jugosloven (avijatičarski poručnik bivše jugoslovenske vojske Nedeljković). Misiju su jedinice Lovćenskog NOP odreda prihvatile i dopratile do GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku, koji se tada nalazio u s. Gostilju (kod Titograda). [Ta misija je 19. marte 1942. stigla u Foču, u VŠ NOP i DV Jugoslavije. Odatle je 15/16. aprila odbegla četnicima Draže Mihailovića, a ovi su je pobili da bi je opljačkali.]

⚔️ 3. 1. 1942. Opunomoćeni komandujući general u Srbiji izdao zapovest za tzv. II neprijateljsku ofanzivu u istočnoj Bosni protiv glavnine partizanskih snaga VŠ NOP odreda Jugoslavije: jednovremenim koncentričnim napadom iz Višegrada, Zvornika, Tuzle i Sarajeva, potisnuti, okružiti i uništiti ih na prostoriji Vlasenica, Han-Pijesak, s. Žljebovi. Taj zadatak su dobili nemačka 342. i 718. pešadijska divizija i jedan bataljon nemačke 714. pešadijske divizije, sedam domobranskih bataljona, šest haubičkih diviziona, dve pionirske i jedna železnička četa i dve eskadrile izviđačke avijacije. Za početak operacija određen je 15. januar.

⚔️ 11. 1. 1942. U Dubrovniku potpisan preliminarni sporazum između predstavnika četničke Komande operativnih jedinica istočne Bosne i Hercegovine i Štaba italijanskog 6, armijskog korpusa, u kome se, pored oslalog, kaže da četnici neće nikada upotrebiti oružje protiv Italijana.

⚔️ 14. 1. 1942. Po naređenju VŠ NOP i DV Jugoslavije, Štab Durmitorskog NOP odreda uputio dva svoja bataljona (-Vojvoda Momčilo- i -Bajo Pivljanin-), jačine 517 boraca u istočnu Bosnu da pruže vojnu i političku pomoć tamošnjim partizanskim jedinicama u razbijanju četničkog pokreta koji je tada već bio uzeo maha u istočnoj Bosni.

⚔️ 15. 1. 1942. U istočnoj Bosni otpočela tzv. II neprijateljska ofanziva. U dve etape (Romanijsko-birčanska i druga ozrenska operacija) do 7. februara 1942. jake nemačke, ustaške i domobranske snage (preko 35.000 vojnika) podržane avijacijom, uz pomoć četnika, ovladale su komunikacijama u centralnom delu istočne Bosne (od r. Drine do r. Bosne). Zahvaćene jedinice (1. proleterska NOU brigada, Romanijski, Birčanski, -Zvijezda- i Ozrenski NOP odred, ne upuštajući se u frontalne borbe, sačuvale su živu silu i u dvadesetpetodnevnim borbama nanele neprijatelju znatne gubitke i po prolasku neprijateljskih glavnih kolona ponovo ovladale izgubljenim delovima slobodne teritorije.

⚔️ 15. 1. 1942. U Višegradu održan sastanak između predstavnika četničke Komande istočne Bosne i Hercegovine, i predstavnika nemačkih i italijanskih komandi iz Višegrada, na kome je postignut sporazum da četnici napuste položaje i omoguće slobodan prolaz okupatorskih jedinica, napadaju partizane i daju informacije o njihovom kretanju.

⚔️ 15. 1. 1942. Četnička komanda istočne Bosne i Hercegovine - dogovorivši se istog dana sa predstavnicima italijanske i nemačke komande u Višegradu - naredila svim četničkim jedinicama u istočnoj Bosni da nemačkim jedinicama omoguće slobodan prolaz na svim pravcima i da im daju sva obaveštenja o partizanskim jedinicama.

⚔️ 15. 1. 1942. Nemačka 342. i 718. pešadijska divizija i delovi domobranskog 2. i 3. korpusa, jačine 30.000-35.000 vojnika, uz podršku četiri eskadrile avijacije, otpočeli desetodnevnu romanijsko-birčansku operaciju za uništenje partizanskih snaga na prostoriji: Sarajevo, Višegrad, Zvornik, Tuzla, Vareš. Neprijatelj je u toku prva dva dana probio ustaničke položaje i potom prodro na oslobođenu teritoriju, uglavnom u zahvatu komunikacija, ali nije uspeo da uništi partizanske snage, koje su se delom probile na susednu teritoriju, a delom povukle dublje u planinske predele, u tim borbama neprijatelj je imao oko 400 mrtvih, ranjenih i zarobljenih a 464 promrzla vojnika.

⚔️ 16. 1. 1942. Nastupajući iz Višegrada, ojačani 698. puk nemačke 342. pešadijske divizije ušao u Rogaticu, pošto se Rogatički bataljon Romanijskog NOP odreda uglanvom rasuo a četnici predali nemačkim jedinicama.

⚔️ 17. 1. 1942. Ojačam 697. puk nemačke 342. pešadijske divizije ušao u Vlasenicu, koju su četnici, po prethodnom dogovoru, napustili.

⚔️ 18. 1. 1942. Kod s. Kovanja (blizu Rogatice) ojačana četa 1. proleterske NOU brigade i manji delovi Romanijskog NOP odreda više časova zadržavali nastupanje delova 698. puka nemačke 342. pešadijske divizije iz Rogatice i time obezbeđivali izvlačenje VŠ NOP i DV Jugoslavije sa Glasinca na pl. Jahorinu.

⚔️ 19. 1. 1942. PK KPJ i GŠ NOP i DV za BiH uputili proglas narodu povodom otvorene izdaje četnika u istočnoj Bosni: detaljno objašnjavaju ciljeve i motive izdaje četničkog rukovodstva, njegovu povezanost sa okupatorom; pozivaju borce četničkih jedinica da stupaju u NOP odrede i zajedno s partizanima nastave oslobodilačku borbu; odaju priznanje partizanima istočne Bosne i pozivaju ih na još veće zalaganje u nepoštednoj borbi protiv fašističkih okupatora i ustaških bandita.

⚔️ 19. 1. 1942. Bataljon -Vojvoda Momčilo- Durmitorskog NOP odreda, koji se privremeno nalazio pod komandom Kalinovičkog NOP odreda, ušao u Foču i razoružao 100 četnika.

⚔️ 20. 1. 1942. Nastupajući od Vlasenice, ojačani 697. puk nemačke 342. pešadijske divizije zauzeo Han-Pijesak, slomivši prethodnog dana odbranu 5. bataljona 1. proleterske NOU brigade i delove Birčanskog NOP odreda.

⚔️ 21. 1. 1942. Na ž. st. Pjenovac (na pruzi Olovo - Han-Pijesak) jedna ojačana četa 1. bataljona 697. puka nemačke 342. pešadijske divizije, na skijama i konjima, iznenadila Šumadijski bataljon 1. proleterske NOU brigade i manje delove Romanijskog NOP odreda. U borbi je poginulo 59 partizana, među kojima i narodni heroji: komandant Romanijskog NOP odreda i član GŠ NOP i DV za BiH Slaviša Vajner Ciča, komandant Šumadijskog bataljona Milan Ilić Čiča i politički komesar Šumadijskog bataljona Dragan Pavlović Draganče.

⚔️ 25. 1. 1942. U Foči stigli CK KPJ i VŠ NOP i DV Jugoslavije. Za vreme boravka u Foči, do 10. maja to je tzv. fočanski period, oni su doneli niz krupnih odluka u cilju razvoja NOB-e. Razvijena je živa politička i kulturno-prosvetna aktivnost u gradu i okolini, pa su iskustva u tome radu preneta i u ostale krajeve Jugoslavije.

⚔️ 26. 1. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito obavestio delegata Vrhovnog štaba pri Glavnom štabu NOP i DV za BiH Svetozara Vukmanovića Tempa o organizovanju prvih jedinica dobrovoljačke vojske u istočnoj Bosni i o predstojećim zadacima 1. proleterske NOU brigade, Romanijskog NOP odreda i delova Durmitorskog NOP odreda.

⚔️ 30. 1. 1942. U Beogradu otpočeli trodnevni razgovori između predstavnika nemačkih okupacionih vojnih i civilnih vlasti, predsednika kvislinške vlade Srbije Nedića i četnika iz istočne Bosne o zajedničkoj borbi protiv NOP i DV Jugoslavije. Tada je rešeno (a docnije opozvano) da se 17 srezova istočne Bosne izuzme iz NDH i pripoji okupiranoj Srbiji.

⚔️ 30. 1. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito obavestio GŠ NOP odreda za Crnu Goru i Boku o vojno-političkoj situaciji u istočnoj Bosni i razbijanju okupatorsko-kvislinških ofanzivnih dejstava na tom području.

⚔️ 31. 1. 1942. U Zagrebu održan sastanak između opunomoćenog komandujućeg generala u Srbiji Paula Badera, opunomoćenog generala u NDH Edmunda Glajze-Horstenaua nemačkog poslanika u NDH Zigfrida Kašea, poglavnika NDH Ante Pavelića i doglavnika Slavka Kvaternika. Oni su razmotrili situaciju u istočnoj Bosni i resili da civilnu vlast i dalje vrše organi NDH a da se sve ustaške i domobranske snage toga područja potčine nemačkoj 718. pešadijskoj diviziji.

⚔️ 0. 2. 1942. CK KPJ i VŠ NOP i DV Jugoslavije, analizirajući situaciju nastalu za vreme tzv. druge neprijateljske ofanzive, rešili da se jače partizanske snage upute u istočnu Bosnu, s tim da se najpre očisti područje Glasinca od četnika, ustaša i domobrana, a zatim razbiju četnička uporišta u rejonima Han-Pijeska, Vlasenice, Drinjače, Srebrenice i Bratunca, tamo razvije živa politička aktivnost u narodu, obnove i ojačaju organi vlasti i narodnooslobodilačke organizacije, obnove i učvrste područne jedinice i time stvore povoljne mogućnosti za pomoć NOP-u u Srbiji. U tom smislu izdate su direktive PK KPJ za Bosnu i Hercegovinu i GŠ NOP i DV za Bosnu i Hercegovinu.

⚔️ 0. 2. 1942. Naređenjem Operativnog štaba NOP i DV za istočnu Bosnu, na teritoriji srezova Goražde i Čajniče formiran Drinski NO dobrovoljački odred.

⚔️ 0. 2. 1942. Na omladinskom zboru u Foči, pod rukovodstvom PK SKOJ-a za BiH, izabran Sreski odbor NOSOBiH i stvorena prva organizacija Saveza. U toku. februara sreske organizacije, sa više hiljada omladinaca, stvorene su u još desetak srezova istočne Bosne i Hercegovine.

⚔️ 0. 2. 1942. Po naređenju VŠ NOP i DV Jugoslavije, za rukovođenje borbama u jugositočnoj Bosni formiran Operativni štab Kalinovik, koji je objedinjavao dejstva Kalinovičkog NOP odreda i Fočanskog dobrovoljačkog odreda, a povremeno i dejstva delova 1. proleterske NOU brigade i Durmitorskog NOP odreda. Ulogu toga štaba do početka. maja 1942. vršili su, uglavnom, štabovi 1. proleterske NOU brigade i Kalinovičkog NOP odreda, a povremeno i pojedini članovi GŠ NOP i DV za BiH.

⚔️ 0. 2. 1942. U Foči VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao dva veoma značajna dokumenta: -Zadaci i ustrojstvo narodnih oslobodilačkih odbora- i -Objašnjenja i uputstva za rad narodnooslobodilačkih odbora u oslobođenim krajevima-. U njima su uopštena iskustva iz dotadašnjeg rada i razvoja NO odbora, te se smatraju prvim propisima oblikovanim u vidu zakona u kojima su formulisani zadaci i organizacija nove narodne vlasti. Ti dokumenti su poznati kao -Fočanski propisi-.

⚔️ 0. 2. 1942. U Foči, od najboljih omladinaca u sastvu 1. fočanskog dobrovoljačkog bataljona, formirana Fočanska omladinska partizanska četa, koja je krajem. februara ušla u sastav 3. bataljona 1. proleterske NOU brigade.

⚔️ 2. 2. 1942. U Beogradu vođeni dvodnevni razgovori između predstavnika NDH, vođe četnika u istočnoj Bosni Jezdimira Dangića, opunomoćenog generala u NDH Edmunda Glajze Horstenaua, nemačkog poslanika u NDH Zigfrida Kašea i opunomoćenog komandu i ućeg generala u Srbiji Paula Badera. Predstavnici NDH su se suprotstavili zahtevima Dangića i generala Badera ca 17 srezova istočne Bosne pređu u nadležnost četnika i da se priključe Nedićevoj Srbiji. Odlučeno je da to područje i dalje ostane u sastavu NDH.

⚔️ 2. 2. 1942. Delovi Romanijskog NOP odreda zauzeli Han-Stijenicu i odsekli Rogaticu od Sokolca. Time je otpočela dvomesečna blokada ustaško-domobranskog garnizona u Rogatici. Neprijatelj se samo povremeno, uz teške gubitke, probijao iz Sokolca i s. Prače do opkoljenog garnizona.

⚔️ 3. 2. 1942. U Foči, na predlog GŠ NOP i DV za BiH, odlukom VŠ NOP i DV Jugoslavije formiran Operativni štab NOP i DV za istočnu Bosnu.

⚔️ 3. 2. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao naredbu i uputstvo o mobilizaciji svih za borbu sposobnih vojnih obveznika fočanskog, čajničkog i pljevaljskog sreza.

⚔️ 6. 2. 1942. Posle sedmodnevnih upornih borbi Birčanski NOP odred prisilio domobransku posadu da, sa znatnim gubicima, uz pomoć snaga spolja, napusti selo Papraću (blizu Vlasenice).

⚔️ 7. 2. 1942. Završena okupatorsko-kvisiinška cianzivna dejstva u istočnoj Bosni (tzv. druga neprijateljska ofanziva). Nemačke, ustaško-domobranske i četničke snage su ovladale slobodnom teritorijom u istočnoj Bosni i time osujetile plan VŠ NOP i DV Jugoslavije da prodre u industrijske i rudarske centre toga područja. Za vreme tih đejstava četnici su otvoreno sarađivali sa okupatorom i ustaško-domobranskim snagama, a svojom propagandom uticali na osipanje nekih partizanskih jedinica.

⚔️ 7. 2. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije naredio Štabu Romanijskog NOP odreda da glavna dejstva usmeri ka Han-Pijesku, Vlasenici i reci Drini, sprečavajući prodor četnika ka Romaniji i Glasincu. Za izvršenje toga zadatka trebalo bi, s obzirom na proširenje rejona dejstva, formirati više samostalnih bataljona, koji bi dobili zadatke za duži period.

⚔️ 8. 2. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije naredio Operativnom štabu NOP i DV za istočnu Bosnu da glavna dejstva usmeri ka reci Drini radi suzbijanja četničkog uticaja.

⚔️ 14. 2. 1942. Otpočele trodnevne borbe u kojima se ojačani domobranski 1. konjički puk iz Sokolca probio u okruženu Rogaticu, ali su mu delovi Romanijskog NOP odreda i bataljon -Bajo Pivljanin- Durmitorskog NOP odreda izbacili iz stroja 143 vojnika i oficira.

⚔️ 16. 2. 1942. U Loparama, u prisustvu 70 delegata sa oslobođene teritorije severnog dola istočne Bosne i iz okupiranih gradova [Delegati iz Brčkog su naišli na neprijateljsku zasedu i pohvatani, a sekretar MK je poginuo.], održana okružna konferencija SKOJ-a za Majevicu. Rešeno je da se pristupi organizaciji NOSOBiH i raskrinkavanju četnika kao kvislinga i da se, pored SK SKOJ-a za Tuzlu i Bijeljinu, formira SK SKOJ-a za Brčko.

⚔️ 16. 2. 1942. Generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito obavestio članove Organizacionog sekretarijata CK KPJ za neoslobođene krajeve Edvarda Kardelja i Ivu Lolu Ribara o neuspehu okupatorsko-kvislinških ofanzivnih dejstava, od 15. januara do 7. februara 1942. u istočnoj Bosni (tzv. druge neprijateljske ofanzive) naredio čišćenje u tehničkom aparatu CK KPH i postavio zadatak da se izda proglas bugarskim vojnicima u Srbiji.

⚔️ 16. 2. 1942. Dva bataljona 1. proleterske NOU brigade, dve čete Durmitorskog NOP odreda i tri čete Crnogorsko-sandžačkog NOP odreda napale četnike u s. Čelebiću (kod Foče), ali je četnička glavnina, osetivši pripreme za napad, pobegla, pa su jedinice gotovo bez borbe zauzele mesto.

⚔️ 18. 2. 1942. U s. Kulini (kod Zvornika) održan sastanak između načelnika štaba nemačkog opunomoćenog generala za Srbiju i predstavnika vlade Nedića i četnika Dangića o zajedničkom napadu na partizane u istočnoj Bosni.

⚔️ 19. 2. 1942. U Kifinom Selu (kod Nevesinja) ojačana četa Udarnog bataljona Operativnog štaba NOP odreda za Hercegovinu uništila Štab operativnih jedinica četničke komande istočne Bosne i Hercegovine.

⚔️ 19. 2. 1942. U Foči izašao prvi broj -Narodnog borca-, lista Vrhovnog štaba NOP i DV Jugoslavije.

⚔️ 20. 2. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio GŠ NOP i DV zaa BiH da formira pokretne udarne jedinice i operativne grupe radi uspešnijeg izvođenja dejstava u Bos. krajini, istočnoj Bosni i Hercegovini.

⚔️ 20. 2. 1942. Ustaška Crna legija (jačine puka), ojačana domobranskim 3. bataljonom Vojne krajine, izvršila proboj iz Sokolca u opkoljenu Rogaticu. Kod s. Zavarina (blizu Sokolcu), u borbi protiv delova Romanijskog NOP odreda i bataljona -Bajo Pivljanin- Durmitorskog NOP odreda, Crna legija je pretrpela znatne gubitke.

⚔️ 22. 2. 1942. U Foči, u prisustvu oko 500 žena iz Foče, Čajnica, Goruzua i uiuHinn sela (slobodnog dela istočne Bosne), održan osnivački zbor antifašističkog saveza žena istočne Bosne, kome je idućih dana sledilo formiranje sreskih odbora i opštinskih povereništava

⚔️ 24. 2. 1942. Odlukom VŠ NOP i DV Jugoslavije, od razbijenih četničkih jedinica i novomobilisanih boraca s teritorije sreza Foča formiran Fočanski NO dobrovoljački odred.

⚔️ 25. 2. 1942. U Foči, na inicijativu CK KPJ, održan sastanak partijskog aktiva (uglavnom članova PK KPJ i GŠ NOP i DV za BiH) istočne Bosne. Pretresena je vojno-politička situacija u istočnoj Bosni i uloga seljaštva u NOB-u; kritikovan je oportunistički stav prema četnicima, koji su se kao oružana formacija srpske buržoazije, otvoreno stavili u službu nemačkog okupatora; uloga seljaštva u NOB-u ocenjena je kao presudna; uzet je kurs na čvršću disciplinu i na povećanje rukovodeće uloge partije; posvećena je veća pažnja omladini, narodnoj vlasti i omasovljenju organizacija KPJ.

⚔️ 27. 2. 1942. U s. Zakomu (kod Rogatice) 1. bataljon četničkog Rogatičkog odreda iznenadio i zarobio Štab Romanijskog NOP odreda i njegovu zaštitnicu i arhivu. Idućih dana, pri sprovođenju za Beograd, kod Starog broda na r. Drini partizani su ih preoteli.

⚔️ 28. 2. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao Štabu Durmitorskog NOP odreda naredbu: obaveštava ga da je iz Čelebića uputio kombinovanu četu za Žabljak; odobrava zadržavanje kombinovanog bataljona koji je trebalo uputiti u istočnu Bosnu; naređuje mu da slobodnu teritoriju obezbedi od četnika jakom udarnom grupom, jer držanje šireg područja Žabljaka ima veliki značaj.

⚔️ 0. 3. 1942. U s. Drinjači (kod Zvornika), po naređenju GŠ NOP i DV za BiH, rasformiran Majevički NOP odred. Od boraca koji su se povukli u Birač formirani su 2. istočnobosanski udarni bataljon i zaštitnica Operativnog štaba NOP i DV za istočnu Bosnu.

⚔️ 0. 3. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao stanovništvu Čelebićke opštine sreza fočanskog proglas u kome ga poziva da ne sluša izdajnike koji ga odvraćaju od NOB-a, već da stupe u borbu protiv okupatora i domaćih izdajnika.

⚔️ 0. 3. 1942. Kod Han-Pijeska (blizu Vlasenice) GŠ NOP i DV za BiH formirao Krajiški NO dobrovoljački odred.

⚔️ 0. 3. 1942. U Vlasenici, od razbijenih četničkih jedinica, GŠ NOP i DV za BiH formirao Vlasenički NO dobrovoljački odred.

⚔️ 2. 3. 1942. U Opatiji otpočela dvodnevna konferencija vojnih predstavnika Nemačke, Italije i NDH na kojoj je donet opšti plan za okupatorsko-kvislinške operacije u proleće (tzv. treću neprijateljsku ofanzivu) protiv snaga NOP i DV Jugoslavije i utvrđeno da se operacije najpre izvedu u istočnoj Bosni, a zatim u zapadnoj Bosni, u Baniji i na Kordunu i da prva operacija otpočne 15. aprila.

⚔️ 3. 3. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije uputio naređenje Operativnom štabu NOP i DO za istočnu Bosnu, u kome ga upoznaje sa predstojećim dejstvom proleterskih brigada u istočnoj Bosni i naređuje mu da formira udarnu partizansku grupu u predelu Romanije i njome podrži dejstva proleterskih brigada.

⚔️ 3. 3. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije naredio 2. proleterskoj NOU brigadi da ovlada Glasincem i tu stvori čvrstu bazu, a potom prodire ka Vlasenici; da pristupi formiranju omladinskih četa, zatim četa i bataljona dobrovoljačkih jedinica; da razvija politički rad u masama: da obnavlja i učvršćuje NO odbore i narodnooslobodilačke organizacije.

⚔️ 4. 3. 1942. VŠ NOV i DV Jugoslavije naredio Operativnom štabu NOP i DO za istočnu Bosnu da delom svojih snaga raspoređenih levo od puta Podromanija - Han-Pijesak i Birčanskim NOP odredom, kod Šekovića, sadejstvuje 2. proleterskoj NOU brigadi, koja će od 5. marta prodirati preko Glasinca ka Vlasenici u dve kolone, i da njoj uputi odeljenja i vodiče iz mesnih partizanskih jedinica. U naređenju se iznose taktički postupci 2. proleterske NOU brigade tokom prodora i daju obaveštenja o vremenskim terminima za sadejstvo.

⚔️ 4. 3. 1942. U istočnoj Bosni otpočele petnaestodnevne borbe u kojima je Proleterska udarna grupa (2. proleterska NOU brigada i tri bataljona 1. proleterske NOU brigade), u snažnom naletu, razbila Višegradski, Krajiški, Rogatički, Srebrenički, Vlasenički i Zvornički četnički odred i oslobodila više mesta (Vlasenicu, Srebrenicu, Bratunac).

⚔️ 5. 3. 1942. Kod s. Košlja (blizu Ljubovije) Valjevski NOP odred i delovi Mačvanskog NOP odreda se prebacili preko Drine u istočnu Bosnu.

⚔️ 5. 3. 1942. U Foči vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito predao ratnu zastavu 3. (kragujevačkom) bataljonu 1. proleterske NOU brigade.

⚔️ 6. 3. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije uputio Štabu 1. proleterske NOU brigade direktivu za operacije u istočnoj Bosni.

⚔️ 6. 3. 1942. Generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito uputio u Zagreb direktivno pismo Organizacionom sekretarijatu CK KPJ za neoslobođene krajeve: traži da CK KPH pojača rad među domobranskim jedinicama, da sprečava širenje provale u Zagrebu i da radnike iz gradova upućuje u odrede; obaveštava o formiranju 2. proleterske NOU brigade, o radu četnika u istočnoj Bosni i Crnoj Gori, o merama CK KPJ za razbijanje četnika u istočnoj Bosni i o moralno-političkom jačanju partizanskih jedinica u tom delu Bosne.

⚔️ 6. 3. 1942. U Foči, uglavnom od omladinaca iz Sarajeva i Mostara, formirana omladinska četa, koja je ušla u sastav 5. bataljona 1. proleterske NOU brigade kao 2. četa. Ona je. juna 1942. prešla u sastav 2. proleterske NOU brigade, gde je ostala do kraja rata.

⚔️ 7. 3. 1942. Druga proleterska NOU brigada iznenadnim napadom zauzela četničko uporište Ergele Borike (kod Rogatice), zarobila 130 četnika i Štab četničkog Rogatičkog odreda i zaplenila magacine sa znatnim zalihama namirnica i opreme.

⚔️ 9. 3. 1942. Referent saniteta VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao naredbu o rasporedu lekara, njihovim zadacima i zadacima sanitetskih ustanova u istočnoj Bosni.

⚔️ 11. 3. 1942. U Foči, na izbornoj konferenciji 170 delegata opštinskih i seoskih NO odbora, izabran SNO odbor.

⚔️ 12. 3. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio delegatu VŠ NOP i DV Jugoslavije pri GŠ NOP i DV za BiH naređenje da NOP odredi istočne Bosne sadejstvuju sa Proleterskom udarnom grupom brigada u borbi protiv ustaša i četnika.

⚔️ 13. 3. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Proleterskoj udarnoj grupi brigada (sastava: 2. proleterska i tri bataljona 1. proleterske NOU brigade) da težište dejstava usmeri na prostoriju Han-Pijesak-Srebrenica-Vlasenica-Olovo, sa zadatkom: čišćenje teritorije od četnika i ustaša, stvaranje partizanskih i dobrovoljačkih jedinica i organizacija pozadine.

⚔️ 15. 3. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom štabu proleterske udarne grupe brigada da prihvati jedan deo Valjevskog NOP odreda koji se probijao ka istočnoj Bosni, da otpočne formiranje dobrovoljačkih odreda i da se poveže sa svima jedinicama na prostoriji na kojoj dejstvu je.

⚔️ 15. 3. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio proleterskoj udarnoj grupi brigada da na području istočne Bosne vešto manevriše, ne razvlačeći snage, a pokrete i akcije izvodi energično, brzo i u sadejstvu s mesnim partizanskim jedinicama.

⚔️ 16. 3. 1942. Proleterska udarna grupa (2, i delovi 1. proleterske NOU brigade) ušla u Vlasenicu, iz koje su četnici, sa Operativnim štabom za istočnu Bosnu na čelu, pobegli, osim jedne grupe od 200 četnika koja se priključila partizanima.

⚔️ 16. 3. 1942. Delovi Romanijskog NOP i Drinskog dobrovoljačkog odreda sprečili 2. bataljon domobranskog 1. pešadijskog puka i 2. divizion domobranskog 1. konjičkog puka da iz s. Podgraba i s. Podromanije deblokiraju domobranske snage u Rogatici. Neprijatelju su naneti osetni gubici u mrtvim i ranjenim.

⚔️ 16. 3. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom štabu Proleterske udarne grupe brigada da obustavi pokret prema Vlasenici i vrati jedinice na sektor Romanija-Han-Pijesak zbog nadiranja ustaških i domobranskih snaga na ovo područje.

⚔️ 19. 3. 1942. Nemački komandant oružanih snaga za Jugoistok izdao direktive o postupku sa ustanicima u Srbiji i Hrvatskoj, po kojima i prema stanovništvu treba preduzeti sva zastrašujuća sredstva, bez sentimentalnosti: -Bolje je da se likvidiraju 50 osumnjičenih, nego da pogine jedan nemački vojnik-.

⚔️ 28. 3. 1942. U Ljubljani održana konferencija vojnih predstavnika Nemačke, Italije i NDH na kojoj je utvrđen detaljan plan za okupatorsko-kvislinške operacije u proleće (tzv. treću neprijateljsku ofanzivu) protiv NOP i DV Jugoslavije. Tu je, verovatno, dogovoreno da, uporedo sa operacijama u istočnoj Bosni, četničke i italijanske snage preduzmu ofanzivu protiv partizanskih jedinica u Crnoj Gori, Sandžaku i Hercegovini.

⚔️ 31. 3. 1942. Udružene nemačko-italijanske, ustaške i četničke snage otpočele operacije protiv NOP i DV Jugoslavije u istočnoj Bosni, Crnoj Gori, Sandžaku i Hercegovini (tzv. treću ofanzivu). U borbama koje su trajale preko dva meseca (vlaseničko-srebrenička - -Trio II-, rogatičko-fočanska - -Trio I-, operacija -Stolac- i druge) neprijatelj je ovladao slobodnom teritorijom u istočnoj Hercegovini, Crnoj Gori, Sandžaku i većem delu istočne Bosne. Nanoseći neprijatelju znatne gubitke snage oko VŠ NOP i DV Jugoslavije, zbog nadmoćnosti neprijatelja i četničkih pučeva, postepeno su se povlačile prema rejonu pl. Zelengore, gde je VŠ formirao tri nove proleterske NOU brigade.

⚔️ 31. 3. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom štabu NOP i DV za Bos. krajinu da stvara što više pokretnih udarnih jedinica radi izvršavanja važnih operativnih zadataka; da formira omladinske čete i bataljone i postepeno ih uvodi u borbu; da se pridržava partizanskog načina ratovanja; da održava veze sa NOP odredima u istočnoj Bosni, Hercegovini i Dalmaciji i da potpomogne dejstva NOP odreda u Hrvatskoj.

⚔️ 31. 3. 1942. Nastupanjem iz Han-Pijeska prema Vlasenici ustaška Crna legija i delovi 737. puka nemačke 718. pešadijske divizije otpočeli drugu etapu ciklusa operacija -Trio- - vlaseničko-srebreničku operaciju u kojoj su se raspali Vlasenički i Srebrenički NO dobrovoljački odred, dok su se dobrovoljački bataljon Birčanskog NOP odreda i Krajiški NO dobrovoljački odred znatno osuli. Delovi 1. proleterske NOU brigade, Birčanski NOP odred i ostatak Krajiškog NO dobrovoljačkog odreda, pod rukovodstvom Operativnog štaba NOP i DV za istočnu Bosnu, povukli su se prema Romaniji i Zvijezdi. Neprijatelj je do 9. aprila ovladao slobodnom teritorijom između reka Zepe, Drine, Drinjače i gornjih tokova Spreče i Krivaje. [Ustaška I nemačka komanda su odstupile od dogovorenog plana kako bi sprečile da se cela istočna Bosna uključi u italijansku okupacionu zonu.]

⚔️ 0. 4. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije naredio da se Centralna bolnica iz Foče evakuiše na plato Pivske planine, usled pritiska italijanskih i četničkih snaga na oslobođenju teritoriju. Evakuacija je završena 9. maja 1942.

⚔️ 0. 4. 1942. U Foči izašao prvi, i jedini, broj časopisa -Partizanski sanitet-, organa Saniteta pri VŠ NOP i DV Jugoslavije, u kome je uvodni članak o značaju izdavanja tog časopisa napisao vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito.

⚔️ 1. 4. 1942. Nastupajući iz Han-Pijeska, ustaška Crna legija, posle slabijeg otpora delova Vlaseničkog NO dobrovoljačkog odreda i 2. bataljona J. proleterske NOU brigade, zauzela Vlasenicu.

⚔️ 4. 4. 1942. U Foči održan sastanak CK KPJ.

⚔️ 7. 4. 1942. Dva bataljona 2. proleterske NOU brigade i jedna četa Drinskog NO dobrovoljačkog odreda napali opkoljeni garnizon u Rogatici. Zbog napada četnika od Višegrada na delove 1. proleterske NOU brigade posada (dva domobranska bataljona) održala se uprkos prodoru partizana u centar varoši. U borbi je, pored ostalih, poginuo Branislav Obradović Džomba, narodni heroj.

⚔️ 8. 4. 1942. U Foči, na inicijativu CK SKOJ-a, održano savetovanje kome je prisustvovalo 280 članova SKOJ-a, uglavnom iz okruga Foča-Kalinovik, 1. proleterske NOU brigade i bližih NOP odreda iz Crne Gore. Na savetovanju su održani referati o vojno-političkoj situaciji (Ivo Lola Ribar) i o zadacima SKOJ-a u vojsci i na terenu.

⚔️ 10. 4. 1942. Iz Foče član Organizacionog sekretarijata CK KPJ za neoslobođene krajeve Ivo Lola Ribar uputio u Ljubljanu članu Politbiroa CK KPJ Edvardu Kardelju informaciju o vojno-političkoj situaciji u Crnoj Gori i u BiH; preneo mu ocenu CK KPJ; da izbeglička vlada Kraljevine Jugoslavije radi na likvidaciji NOP-a i na raspirivanju građanskog rata; istakao svoje uverenje da će CK KPJ uspeti da osujeti planove reakcije o klasnom ratu i da proširi front jedinstvene oslobodilačke borbe.

⚔️ 16. 4. 1942. Poglavnik NDH Ante Pavelić izdao propis o držanju jedinica u toku okupatorsko-kvislinške operacije u istočnoj Bosni i Hercegovini (tzv. treće ofanzive) protiv jedinica NOP i DV Jugoslavije: uzimati taoce; ubiti svakog onog ko §g zatekne bez t-ni žja u zoni operacija; ubijati zarobljene partizane; uništavati kuće i naselja koja, po oceni komandi, mogu koristiti partizanima; na -očišćenim- područjima odmah uspo staviti posade i ustašku vlast.

⚔️ 17. 4. 1942. Po naređenju V5 NOP i DV Jugoslavije, delovi Južnohercegovačkog, Severnohercegovačkog, Kalinovičkog, Durmitorskog i Nikšićkog NOP odreda i Fočanskog NO dobrovoljačkog odreda, 1. hercegovački udarni bataljon i 3. bataljon 2. proleterske NOU brigade (oko 2.000 boraca) napali ustaško uporište Borac (1.300 žandarma ustaša i milicionera). Oni su ga, posle oštrih dvodnevnih borbi, zauzeli, ali se glavnina neprijatelja izvukla prema Nevesinju.

⚔️ 18. 4. 1942. Vrhovni komandant NOP i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio Operativnom štabu NOP i DV za istočnu Bosnu direktivu o načinu vođenja borbi u slučaju neprijateljskih ofanzivnih dejstava; o čuvanju jedinica od uništenja; o otpočinjanju čišćenja Majevice tek u povoljnim uslovima; o održavanju veze sa domobranima radi đobijanja oružja i municije od njih; o razvijanju izviđačke i obaveštajne službe.

⚔️ 22. 4. 1942. Nemačke, italijanske i ustaško-domobranske snage počele rogatičko-fočansku operaciju (-Trio I-) koja je trajala do 12. maja. U borbi protiv snaga operativnih štabova NOP i DV za istočnu Bosnu i Sandžak i 1. i 2. proleterske NOU brigade neprijatelj je zauzeo Čajniče, Goražde, Foču, Trnovo, Kalinovik i Ulog i deblokirao Praču i Rogaticu. Za vreme operacije, pod dejstvom četničke propagande, raspali su se dobrovoljački bataljon i nekoliko partizanskih bataljona iz Romanijskog i Kalinovičkog NOP odreda. Vrhovni štab NOP i DV Jugoslavije je izvukao proleterske NOU brigade ispod udara i uputio ih da pojačaju dejstva partizanskih jedinica u Crnoj Gori i Hercegovini.

⚔️ 27. 4. 1942. Posle petodnevnih borbi delovi nemačke 718. pešadijske i domobranske 5. pešadijske divizje deblokirali domobranski garnizon u Rogatici.

⚔️ 0. 5. 1942. U centralnoj bolnici VŠ NOP i DV Jugoslavije u Šćepan Polju (kod Foče) umro od pegavog tifusa član GŠ NOP i DV za BiH i komandant Operativnog štaba NOP i DV za istočnu Bosnu Slobodan Princip Seljo, narodni heroj.

⚔️ 4. 5. 1942. Nastupajući od Rogatice, delovi nemačke 718. pešadijske divizije zauzeli Goražde. Manji deo grada na desnoj obali Drine zauzeli su delovi italijanske divizije -Pusterija- još 24. aprila.

⚔️ 7. 5. 1942. Delovi italijanske divizije -Taurinenze-, uz pomoć četnika koji su izvršili puč u Trebevićkom i Igmanskom bataljonu Kalinovičkog NOP odreda, zauzeli Trnovo, ali su na Kogoju (prevoju južno od Trnova) zaustavljeni od pet bataljona Kalinovičkog NOP i Fočanskog NO dobrovoljačkog odreda. Italijanske jedinice su imale gubitke od preko 100 vojnika izbačenih iz stroja.

⚔️ 8. 5. 1942. VŠ NOP i DV Jugoslavije izdao saopštenje povodom zločina i terora okupatora i njegovih ustaško-četničkih slugu nad narodom istočne Bosne i poziva narod da u zajednici s jednicama NOP i DV Jugoslavije pruži još odlučniji otpor neprijateljima.

⚔️ 8. 5. 1942. Na Morinama delovi italijanske divizije -Kačatori dele Alpi- savladali manii otpor delova Fočanskog NO dobrovoljačkog i Kalinovičkog NOP odreda i zauzeli Ulog. Obaljski dobrovoljački bataljon Kalinovičkog NOP odreda prešao je na stranu italijanskih jedinica.

⚔️ 10. 5. 1942. Zbog nadiranja italijanskih jedinica CK KPJ i VŠ NOP i DV Jugoslavije napustili Foču i uputili se prema s. Plužinama (kod Šavnika).

Hronološki zapisi se učitavaju...