Protivavionska odbrana u oslobodilačkom ratu

⚔️ 0. 9. 1941. U Užicu (sada: Titovo Užice) otpočeo rad partizanske fabrike oružja i municije. Do kraja novembra za potrebe NOP odreda proizvedeno: 21.040 pušaka, 2,700.000 puščanih metaka, 90.000 metaka za pištolje, 18.000 ručnih bombi i 300 tromblona, a opravljeno: 200 mitraljeza, 300 p. mitraljeza, 4.500 pušaka, dva tenka, dva poljska i jedan protivavionski top i dr.

⚔️ 14. 1. 1943. VŠ NOV i POJ izdao uputstvo komandama vojnih područja: da na oslobođenoj teritoriji organizuju pasivnu i aktivnu protivavionsku i protivhemijsku odbranu radi zaštite stanovništva od neprijateljskih vazdušnih napada.

⚔️ 13. 10. 1943. Kod s. Verda (na pruzi Ljubljana-Postojna) jedinice 14. divizije NOVJ, posle teških borbi protiv nemačkih snaga, porušile veliki železnički most (poznat kao Štampetov most). Poginulo je oko 70 nemačkih vojnika, a uništeni su 3 protivavionska topa, reflektor i 6 kamiona.

⚔️ 18. 10. 1943. U severnom predgrađu SI. Broda Brodska NO brigada 12. divizije NOVJ napala domobransku protivavionsku bateriju od 130 vojnika, 4 protivavionska topa i 2 protivavionska mitraljeza. Zarobljeno je 37 vojnika, 6 podoficira i 2 oficira, a oruđe uništeno.

⚔️ 6. 11. 1943. Kod s. Bušinje Vasi (blizu Metlike) 1. bataljon 15. slovenačke (belokranjske) brigade 15. divizije NOVJ napao iz zasede nemačku motorizovanu kolonu. Poginulo je 14 i zarobljeno 4 vojnika. Uništena su 2 kamiona i zaplenjen protivavionski mitraljez.

⚔️ 18. 12. 1943. U s. Sopnici (kod Zagreba) Turopoljsko-posavski NOP odred i četa 2. diverzantskog bataljona GŽ NOV i PO za Hrvatsku napali i razoružali domobransku posadu i uništili dva skladišta (390 tona) avionskih bombi i protivavionskih granata. Zarobljeno je 60 domobrana, 1 podoficir i 2 oficira, a od eksplozije poginulo je 5 i ranjeno 41 nemački vojnik i domobran.

⚔️ 27. 12. 1943. U s. Prždevu i s. Klisuri (kod Negotina, na Vardaru) partizanski bataljon -Strašo Pindžur- istovremeno napao nemačke delove za vezu i za protivavionsko osmatranje. Posle kraće borbe u s. Prždevu je poginulo 8 nemačkih vojnika i zaplenjeno 17 pušaka i druge ratne opreme, dok napad u s. Klisuri nije uspeo zbog intervencije bugarskih jedinica iz Kavadaraca i s. Demir-Kapije.

⚔️ 0. 2. 1944. Po naređenju GŠ NOV i PO za Hrvatsku, objedinjavanjem više kurseva pri Štabu 6. korpusa NOVJ, formirana 2. oficirska škola NOV Hrvatske. Imala je pešadijski, artiljerijski, protivavionski, obaveštajni, intendantski i sanitetski kurs i kurs za vezu. Školovala je uglavnom oficire koji su pripadali jedinicama 6. i 10. korpusa NOVJ.

⚔️ 18. 5. 1944. Kod Niša 9. srpska NO brigada i Niški NOP odred prešli preko J. Morave i komunikacija i kod s. Camurlije naišli na logor nemačke protivavionske odbrane, kojom prilikom su nemački vojnici zarobili komandanta brigade Vasilija Đurovića, narodnog heroja.

⚔️ 25. 5. 1944. Prvi otpor desantnim jedinicama u Drvaru pružili su: Prateći bataljon VŠ, vod protivavionskih mitraljeza, tenkovski vod, pojedine grupe vojnopozadinskih ustanova, članovi okružnog, sreskog i opštinskog komiteta KPJ i SKOJ-a za Drvar i pripadnici organa narodne vlasti.

⚔️ 24. 6. 1944. GŠ NOV i PO za Srbiju naredio potčinjenim jedinicama da ukazuju pomoć savezničkim avijatičarima koji bi se prisilno spustili na teritoriju Srbije (-žive avijatičare predati najbližim savezničkim oficirima, a ranjene uputiti u najbližu bolnicu-). Isto tako je naredio da se prikupljaju podaci o neprijateljskim aerodromima, broju i vrsti aviona i protivavionskim oruđima (po mogućstvu priložiti i skicu aerodroma sa objektima).

⚔️ 7. 7. 1944. Kod s. Trubarevca i s. Vrbovca (blizu Sokobanje) jedinice 23. udarne divizije NOVJ razbile četnički Timočki, Krajinski i Homoljski korpus (oko 6.000 četnika). Gubici neprijatelja: 63 poginula, veći broj ranjenih i 84 zarobljena. Plen: mitraljez, p. mitraljez, protivavionski mitraljez, 2 automata i 75 pušaka. Divizija je imala 8 mrtvih i 5 ranjenih boraca.

⚔️ 8. 7. 1944. Na Proseku (kod Trsta) delovi Južnoprimorskog NOP odreda 9. korpusa NOVJ zarobili celokupnu posadu (36 italijanskih vojnika) protivavionske baterije i oštetili topove.

⚔️ 24. 7. 1944. Na pl. Bukoviku i pl. Beljevini jedinice 23, udarne divizije NOVJ (7. i 14. srpska NO brigada) napale na oko 6.000 četnika (četnički Ivankovački, Varvarinski, Resavski, Timočki, Krajinski, Deligradski i Mlavski korpus). U oštrim borbama, vođenim ceo dan, jedinice NOVJ su uspele da do 18 časova ovladaju dominantnim visovima i pokolebaju levo krilo neprijateljske odbrane. U toku borbe četnicima je stiglo pojačanje (Knjaževački, Čegarski i Niški korpus), ali je 23. divizija, snažnim jurišem, zauzela četničke glavne i rezervne položaje, odbacivši četnike ka pl. Rožnju. Gubici neprijatelja: 450 mrtvih i 50 zarobljenih. Gubici jedinica 23 divizije NOVJ: 43 mrtva i 63 ranjena borca. Zaplenjeno: 5 minobacača, 6 mitraljeza, 4 protivavionska mitraljeza, 20 p. mitraljeza, 300 pušaka i veća količina hrane i drugog materijala.

⚔️ 1. 9. 1944. Prvi bataljon 9. krajiške udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ zauzeo ž. st. Raštelicu, Ivan-sedlo i s. Tarčin koje je branio 1. bataljon domobranskog 9. pešadijskog puka. Gubici neprijatelja: 16 mrtvih i 13 ranjenih; 12 domobrana se predalo. Zaplenjeno: 2 topa, 1 minobacač, 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, 25.000 metaka, 80 mina za bacač, 90 granata za top, 1 vagon cigareta i 1 vagon životnih namirnica. Uništen je 1 vagon protivavionske municije.

⚔️ 14. 9. 1944. Sto anglo-američkih aviona bombardovalo ž. st. Alipašin Most: poginulo oko 300 lica, uglavnom civila, i uništene 2 protivavionske baterije.

⚔️ 16. 9. 1944. U Holandiji saveznici otpočeli vazdušnodesantnu akciju u cilju obilaska Sigfridove linije i prodiranja u ravnicu Vestfalije obilazeći Rur sa severa. Saveznički vazdušnodesantni konvoj, jačine oko 1550 transportnih aviona i 480 jedrilica, u pratnji oko 1250 lovaca, krenuo je sa aerodroma u V. Britaniji. Neposredno pred početak desanta 1140 teških bombardera je mipalo protivavionske položaje, dok je oko 200 aviona podržavalo napad britanske 2. armije u području severno od Rajne. Od 16. do 26. septembra spušteno je na položaje oko 35.000 ljudi i velika količina materijala, vozila i oružja.

⚔️ 12. 10. 1944. Pod pritiskom jedinica 46. divizije NOVJ i bugarskih pešadijskih i artiljerijskih jedinica, nemački vojnici i balisti napustili s. Belo Polje i probili se preko Vladičinog Hana ka pl. Kukavici. U toku 13. i 14. oktobra gonjenom neprijatelju su naneti gubici od 350 mrtvih i 280 zarobljenih. Oslobođeno je i 1200 Italijana koji su radili u fabrici za preradu molibdena. Zaplenjeno je: 30 protivavionskih topova. 12 protivavionskih mitraljeza, 5 mitraljeza, 5 protivtenkovskih pušaka, 5 minobacača, 51 puška, 100.000 metaka, 4.000 granata, 2 vagona hrane i veća količina drugog ratnog materijala i opreme.

⚔️ 15. 10. 1944. Posle dvanaest časova oštre borbe protiv nemačkih jedinica 5. krajiška (kozarska) udarna brigada i jedan bataljon 12. krajiške udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ oslobodili s. Žarkovo (kod Beograda). Neprijatelj je imao 30 mrtvih, 40 ranjenih i 55 zarobljenih. Zaplenjeno je: 6 protivtenkovskih topova, 2 protivavionska mitraljeza, 2 vagona artiljerijske municije, 60 pušaka i dosta drugog materijala. Peta brigada je imala 24 poginula i 32 ranjena borca.

⚔️ 21. 10. 1944. Na odseku s. Skela - s. Kupinovo i kod Umke jedinice 16. i 36. udarne divizije 12. udarnog korpusa NOVJ, sa 117. i 374. protivavionskim pukom, 144. i 563. bacačkim pukom i 221. haubičkim pukom Crvene armije, forsirale r. Savu i počele operacije u Sremu.

⚔️ 3. 12. 1944. Na Kobiljoj glavi (na putu Sarajevo-Kiseljak) dva bataljona 7. krajiške udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ napali nemačku motorizovanu kolonu jačine 50 vozila i 250 vojnika. Poginulo je 70 vojnika a uništena su 33 kamiona. Zaplenjeno je: protivavionski top, mitraljez, 0 pušaka, 3 pištolja i druga ratna oprema. Brigada je imala 2 poginula, 12 ranjenih i 1 nestalog borca.

⚔️ 18. 12. 1944. Jedinice nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, jačine preko 3000 vojnika, nakon jednodnevne oštre borbe odbacile delove 28. udarne divizije i 2. krajišku udarnu brigadu 17. udarne divizije Južne operativne grupe NOVJ, probile se od s. Branjeva u Janji: i noću produžile probijanje ka Bijeljini. Gubici neprijatelja: 134 poginula vojnika. Zaplenjena su 3 protivavionska topa i 1 protivavionski mitraljez a uništena su 2 tenka i 7 kamiona. Gubici jedinica NOVJ: 21 poginuo i 33 ranjena borca.

⚔️ 21. 1. 1945. Vrhovni komandant NOV i POJ maršal Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naređenje o mobilizaciji izvesnog broja obveznika od 18 do 45 godina, kao i o izboru dobrovoljaca, rođenih 1928. i 1929. god., za službu u protivavionskim jedinicama NOVJ.

⚔️ 25. 1. 1945. Kod s. Klokota (na putu Kiseljak-Busovača) delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali nemačku motorizovanu kolonu. Uništeno je 5 kamiona a oštećeno 6 kamiona i protivavionski top.

⚔️ 0. 2. 1945. Po naređenju VŠ NOV i POJ formirane 1, 2. i 3. protivavionska brigada NOVJ.

⚔️ 3. 2. 1945. Posle trodnevnih borbi ojačana 12. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ, uz podršku 1. tenkovske brigade NOVJ, oslobodila Čapljinu. Delovi ustaške 9. brigade i jedna četa iz nemačke 369. legionarske divizije, koji su branili mesto, povukli su se prema Mostaru, pretrpevši osetne gubitke. Brigada je imala 15 mrtvih i 25 ranjenih. Zaplenjeno: 2 minobacača, 3 mitraljeza, protivavionski mitraljez i 8 p. mitralieza

⚔️ 17. 2. 1945. U s. Maglajanima, s. Laktašima, s. G., D. i Srednjoj Topoli (kod Banje Luke) jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napale ustaško-domobranske posade i posle oštre borbe zauzele s. Laktaše i s. Srednju Topolu. Poginuo je veliki broj i zarobljeno 55 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 39. divizije NOVJ imale 12 mrtvih i 16 ranjenih. Zaplenjeno: 4 protivavionska topa, 1 p. mitraljez. 25 pušaka i dosta drugog materijala.

⚔️ 8. 3. 1945. Kod Tule (u SSSR-u) formirana 2. tenkovska brigada JA sastava: tri tenkovska bataljona (ukupno 65 tenkova tipa T-34), Prateća, Tehnička, Protivavionska četa i Sanitetski vod.

⚔️ 5. 4. 1945. U s. Štorama (kod Celja) posada nemačke protivavionske baterije, jačine 65 ljudi mađarske i austrijske narodnosti, onesposobila oruđa i sa celokupnim ličnim naoružanjem i opremom prešla na stranu jedinica JA.

⚔️ 10. 4. 1945. Posada nemačke protivavionske baterije iz s. Ljubečna (kod Poljčana), koju su sačinjavala 64 vojnika mađarske nacionalnosti, predala se, s celokupnim naoružanjem, jedinicama 4. operativne zone Slovenije, izrazivši želju da se bori protiv nemačkog okupatora.