Beogradska operacija

⚔️ 0. 10. 1944. Povodom oslobođenja Beograda, predsednik vlade V. Britanije Vinston Čerčil uputio predsedniku NKOJ-a Josipu Brozu Titu telegram u kome, pored ostalog, kaže: -Oslobođenje Beograda znači kraj nacističkom teroru u Jugoslaviji koja je čitave četiri godine podnosila teške patnje. Vaša velika borba se približuje svom vrhuncu-.

⚔️ 5. 10. 1944. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 1. armijske grupe da preduzme mere za ovlađivanje Obrenovcem i da bude spreman za napad na Beograd.

⚔️ 6. 10. 1944. Nemački vojnoupravni komandant Jugoistoka general Felber razrešio dužnosti vladu Milana Nedića a Srbiju proglasio nemačkom ratnom zonom. Vlada Milana Nedića i jedinice SDK napustile Beograd i povukle se u Austriju.

⚔️ 8. 10. 1944. U Mladenovac upao jedan bataljon 5. udarne divizije NOVJ, ali nije uspeo da likvidira posadu (oko 200 nemačkih vojnika), jer joj je stigla pomoć iz Beograda i Smed. Palanke. Bataljon se povukao. Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih, a bataljon 1 poginulog i 10 ranjenih boraca.

⚔️ 9. 10. 1944. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Štabu 1. armijske grupe: da 12. udarni korpus NOVJ, ostavivši manje snage za blokadu Obrenovca, nadire desnom obalom Save ka Beogradu; da, po mogućstvu, manja odeljenja toga korpusa prodru u Beograd.

⚔️ 9. 10. 1944. Jedinice 11. udarne divizije NOVJ napale na delove nemačkog 5. SS policijskog puka, na delove SDS i četu tenkova u Obrenovcu i okolnim uporištima, ali nisu uspele da zauzmu grad, jer je nemačkim jedinicama pristigla pomoć iz Beograda. Neprijatelj je imao više mrtvih i ranjenih, a uništena su 4 kamiona. Jedinice 11. divizije imale su 12 mrtvih i 26 ranjenih boraca.

⚔️ 9. 10. 1944. Jedinice 11. i 16. udarne divizije 12. udarnog korpusa NOVJ ponovo izvršila napad na oko 3.000 nemačkih vojnika i pripadnika SDK i SDS u Obrenovcu i uspele da ovladaju spoljnom odbranom grada. Međutim, pošto su imale zadatak da što pre krenu ka Beogradu, one su prekinule napad. Neprijatelj je imao velike gubitke. Zaplenjena je izvesna količina oružja, municije i drugog materijala, a uništena su 2 tenka i 4 kamiona. Jedinice 12. korpusa imale su 40 mrtvih i 76 ranjenih boraca.

⚔️ 10. 10. 1944. Vrhovni komandant NOV i POJ maršal Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Štabu 1. armijske grupe da deo svojih snaga hitno uputi u dolinu r. Velike Morave (u rejon Palanka - Velika Plana - Rača), gde će se spojiti sa trupama 3. ukrajinskog fronta Crvene armije i odakle će zajedno sa njima krenuti na Beograd.

⚔️ 10. 10. 1944. Iz rejona Obrenovca počelo nastupanje jedinica 12. udarnog korpusa NOVJ prema Beogradu.

⚔️ 10. 10. 1944. Jedinice 36. udarne divizije 12. korpusa NOVJ napale nemačke snage u Obrenovcu, ali bez uspeha, jer je neprijatelju stiglo pojačanje iz Beograda. One su zatim držale grad u blokadi. Divizija je imala 17 mrtvih i 36 ranjenih. Neprijatelj je imao dosta gubitaka u ljudstvu i materijalu.

⚔️ 10. 10. 1944. Putem Bor-Petrovac, delovi 68. korpusa Crvene armije izbili u rejon V. Plane i obrazovali mostobran. Istovremeno je, komunikacijom Zaječar-Bor-Petrovac, 5. motostreljačka brigada Crvene armije izbila u V. Planu, gde je uspostavila vezu s jedinicama 1. armijske grupe NOVJ. Time su bile presečene komunikacije koje dolinom V. Morave vode ka Beogradu.

⚔️ 11. 10. 1944. Savlađujući žilav otpor nemačkih vojnika i pripadnika SDK i SDS, jedinice 11. i 16. udarne divizije 12. udarnog korpusa NOVJ i delovi 2. proleterske (ličke) udarne brigade 6. proleterske divizije -Nikola Tesla- 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ ovladali linijom Jasenak - s. Moštanica - s. Sremčica i nastavili prodiranje ka Beogradu. U s. Sremčici je poginulo 15 i zarobljeno 10 nemačkih vojnika. Zaplenjeni su 2 p. mitraljeza, 2 automata i 1 pištolj.

⚔️ 12. 10. 1944. Kod s. Ripnja (blizu Beograda) 2. proleterska (lička) udarna brigada 6. proleterske divizije NOVJ -Nikola Tesla- vodila borbu protiv nemačkih snaga, zauzela ž. st. Klenje, ubila 7 neprijateljskih vojnika, porušila železničku prugu Ripanj-Resnik i oštetila 3 železničke kompozicije. Brigada je imala 2 ranjena borca.

⚔️ 12. 10. 1944. Jedinice 1. vojvođanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ, posle kraće borbe protiv nemačkih snaga, oslobodile Umku i s. Ostružnicu (kod Beograda). Zaplenjeno je 12 pušaka, 2 pištolja i manja količina municije.

⚔️ 13. 10. 1944. VŠ NOV i POJ naredio da se 23. udarna divizija NOVJ prebaci sa desne na levu obalu Velike Morave i uputi u rejon s. Vrčina (kod Beograda), da bi štitila desni bok i pozadinu 1. armijske grupe NOVJ i 4. mehanizovanog korpusa Crvene armije.

⚔️ 13. 10. 1944. Iz rejona s. Mirijeva (kod Beograda) vraćeni na levu obalu r. Dunava 1. i 2. bataljon 12. vojvođanske NOU biigađe, da bi cela ta brigada bila upućena na front na r. Tisi.

⚔️ 13. 10. 1944. Delovi 1. proleterske udarne i 5. udarne divizije NOVJ i 14. motostreljačka brigada 3. ukrajinskog fronta Crvene armije slomili jak otpor nemačkih snaga i zauzeli Avalu (kod Beograda).

⚔️ 14. 10. 1944. U s. Jajincima (kod Beograda) komandant 1. armijske grupe NOVJ izdao zapovest za napad na Beograd. Planom je predviđeno da se glavni udar nanese pravcem: Banjica - Slavija (sada Trg Dimitrija Tucovića) - Savski most, a pomoćnim pravcima: Čukarica-Mostar i Topčidersko brdo - Mostar i Cvetkova mehana - Vukov spomenik - Pančevački most.

⚔️ 14. 10. 1944. Posle oštre borbe protiv nemačkih jedinica 2. i 3. proleterska (lička) udarna brigada 6. proleterske divizije NOVJ -Nikola Tesla- oslobodile sela Resnik, Kijevo, Kneževac, Rakovicu i ž. st. Topčider, odbacivši neprijatelja u Beograd. Brigade su imale 4 mrtva i 15 ranjenih boraca.

⚔️ 15. 10. 1944. Posle dvanaest časova oštre borbe protiv nemačkih jedinica 5. krajiška (kozarska) udarna brigada i jedan bataljon 12. krajiške udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ oslobodili s. Žarkovo (kod Beograda). Neprijatelj je imao 30 mrtvih, 40 ranjenih i 55 zarobljenih. Zaplenjeno je: 6 protivtenkovskih topova, 2 protivavionska mitraljeza, 2 vagona artiljerijske municije, 60 pušaka i dosta drugog materijala. Peta brigada je imala 24 poginula i 32 ranjena borca.

⚔️ 16. 10. 1944. Jedinice 75. korpusa Crvene armije oslobodile Smederevo, a nemačku 1. brdsku diviziju odbacile ka Beogradu.

⚔️ 17. 10. 1944. U Beogradu počeo rad Komande grada Beograda. Ona je uputila proglas građanima, pozivajući ih da svim snagama pomognu NOB.

⚔️ 18. 10. 1944. U Beogradu PK KPJ za Srbiju formirao novi MK KPJ za Beograd.

⚔️ 18. 10. 1944. U oslobođenom delu Beograda, kod Auto-komande, održan veliki miting omladine i građana Beograda.

⚔️ 20. 10. 1944. Vrhovni komandant NOV i POJ maršal Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce, komandire, komandante i političke komesare 1. proleterske udarne, 5. udarne, 6. proleterske -Nikola Tesla-, 21. udarne, 28. udarne, 16. udarne, 36. udarne i 11. udarne divizije NOVJ zbog vanrednog. junaštva i upornosti u borbi za oslobođenje Beograda.

⚔️ 20. 10. 1944. Posle oslobođenja Beograda, jedinice 73. gardijske streljačke divizije i 13. gardijske motorizovane brigade Crvene armije i 6. proleterska divizija NOVJ -Nikola Tesla-, ojačana 13. proleterskom brigadom 1. proleterske udarne divizije, prešle r. Savu i otpočele borbu za oslobođenje Zemuna.

⚔️ 20. 10. 1944. Posle sedmodnevnih borbi, lomeći uporan otpor delova nemačke armijske grupe -Felber-, 1. armijska grupa NOVJ (1. proleterski i 12. udarni korpus) i jedinice 3. ukrajinskog fronta Crvene armije oslobodili Beograd, glavni grad Jugoslavije. Hiljade Beograđana uzele su učešća u borbama za oslobođenje svoga grada. Neprijatelju su naneti veliki gubici u ljudstvu i materijalu. Poginulo je oko 15.000 a zarobljeno oko 9.000 nemačkih vojnika i oficira. Jedinice Crvene armije imale su oko 1.000 poginulih a jedinice NOVJ 2.952 poginula, među kojima politički komesar 5. krajiške (kozarske) NOU brigade Mahmud Ibrahimović Mašo, komandant bataljona u 1. proleterskoj NOU brigadi Dušan Milutinović, politički komesar bataljona u 1. proleterskoj NOU brigadi Blažo Popivoda i komandant bataljona u 8, crnogorskoj NOU brigadi Milisav Đurović, narodni heroji.

⚔️ 20. 10. 1944. Kod s. Skele (blizu Obrenovca) jedinice 1. i 2. vojvođanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo artiljerijskih jedinica Crvene armije, izvršili napad na oko 700 vojnika nemačke 1. brdske divizije koji su se probili od Beograda. Posle oštre borbe neprijatelj je razbijen i nateran da se delom povuče preko r. Save u Srem a delom ka Šapcu.

⚔️ 20. 10. 1944. Učitelj Miladin Zarić, samoinicijativno presekavši kablove, onemogućio da nemački vojnici razore jedini most na r. Savi, između Beograda i Zemuna.

⚔️ 20. 10. 1944. Osma krajiška udarna brigada 4. udarne divizije i 9. krajiška udarna brigada 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ, obezbeđujući napad na Travnik s pravca Zenice, napale neprijateljska uporišta na liniji Zenica-Visoko.

⚔️ 21. 10. 1944. VŠ NOV i POJ uputio Štabu 2. udarnog korpusa NOVJ naređenje povodom oslobođenja Beograda: ovu pobedu treba najsvečanije proslaviti i vatre na brdima paliti tri dana. (Depeše slične sađržine upućene su i drugim potčinjenim štabovima.)

⚔️ 22. 10. 1944. Šesta krajiška udarna brigada 4. udarne divizije i 7. krajiška udarna brigada 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ, posle dvodnevnih borbi, zauzele Travnik, koji su branili 29. bataljon 1. ustaške brigade, bataljon iz 5. ustaške brigade, jedan bataljon domobrana, ustaška milicija i žandarmerija (jačine posade preko 2.600 vojnika). Neprijateljski gubici: 900 mrtvih i 501 zarobljen. Gubici jedinica NOVJ: 94 mrtva i veći broj ranjenih; među poginulima su se nalazili: načelnik operativnog odeljenja 5. udarnog korpusa NOVJ Josip Mažar Soša, zamenik komandanta 4. udarne divizije Petar Mećava i komandir tenkovske čete Lazar Marin, narodni heroji.

⚔️ 23. 10. 1944. Povodom oslobođenja Beograda GŠ NOV i PO za Makedoniju uputio pozdravni telegram vrhovnom komandantu NOV i POJ Josipu Brozu Titu.

⚔️ 23. 10. 1944. Prebacujući se preko r. Dunava u tek oslobođeni Beograd, poginuo član VŠ NOV i POJ i član Politbiroa CK KPJ Ivan Milutinović, narodni heroj.

⚔️ 27. 10. 1944. U Beograd stigao vrhovni komandant NOV i POJ i predsednik NKOJ-a maršal Jugoslavije Josip Broz Tito i na Banjici izvršio smotru jednog dela jedinica NOVJ koje su učestvovale u oslobođenju Beograda.

⚔️ 27. 10. 1944. U Beogradu održana gradska konferencija JNOF-a i izabran Gradski odbor JNOF-a za Beograd.

⚔️ 27. 10. 1944. U Beogradu, posle četvorogodišnjeg prekida, ponovo otpočeo da izlazi dnevni list -Politika-.

⚔️ 28. 10. 1944. U Beogradu, od italijanskih bataljona -Garibaldi- 1. proleterske udarne brigade i -Mateoti- 3. proleterske (krajiške) udarne brigade, formirana italijanska brigada -Italija-. Ona je ušla u sastav 1. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 29. 10. 1944. U Travniku, na gradskoj omladinskoj konferenciji, izabran je Gradski odbor USAOBiH za Travnik.

⚔️ 15. 11. 1944. Predsedništvo AVNOJ-a, na predlog vrhovnog komandanta NOV i POJ maršala Jugoslavije Josipa Broza Tita, za naročite zasluge u borbama za oslobođenje Beograda odlikovalo Ordenom partizanske zvezde I reda 1. proletersku udarnu brigadu, 3. proletersku (krajišku) udarnu brigadu i 13. proletersku udarnu brigadu -Rade Končar- 1. proleterske udarne divizije NOVJ.

⚔️ 15. 11. 1944. Predsedništvo AVNOJ-a, na predlag vrhovnog komandanta NOV i POJ maršala Jugoslavije Josipa Broza Tita, za naročite zasluge u borbama za oslobođenje Beograda odlikovalo Ordenom narodnog oslobođenja 1. i 2. vojvođansku udarnu brigadu 16. udarne divizije i 3. vojvođansku udarnu brigadu 36. udarne divizije NOVJ.

⚔️ 15. 11. 1944. Predsedništvo AVNOJ-a, na predlog vrhovnog komandanta NOV i POJ maršala Jugoslavije Josipa Broza Tita, za naročite zasluge u borbama za oslobođenje Beograda odlikovalo Ordenom partizanske zvezde I reda 5. krajišku udarnu brigadu 11. udarne divizije i 6. vojvođansku udarnu brigadu 36. udarne divizije NOVJ.