Istra u oslobodilačkom ratu

⚔️ 0. 7. 1941. OK KPH za Sušak izdao letak pod naslovom -U borbu-, u kome poziva sve građanske partije, a u prvom redu HSS, da se udruže sa komunistima u borbi za oslobođenje Hrvatskog primorja i Istre.

⚔️ 0. 12. 1941. U Istri, na teritoriji sreza Pula, formiran ilegalni MNO odbor Medulin.

⚔️ 15. 12. 1941. U Opčinama (kod Trsta) italijanska fašistička policija streljala glavnog urednika ilegalnog lista Julijske krajine -Istra- Josipa Pina Tomažiča, narodnog heroja.

⚔️ 0. 4. 1942. Posle borbi na pl. Nanosu deo boraca Pivške partizanske čete probio se prema r. Pivki, gđe je reorganizovan u Brkinsku četu, koja je uključena u 3. bataljon Notranjskog NOP odreda kao 5. četa; drugi deo te čete otišao u hrvatsku Istru, gde je kasnije poslužio kao jezgro za formiranje 5. čete 2. partizanskog bataljona -Vladimir Gortan-.

⚔️ 0. 6. 1942. U Puli formirano rukovodstvo NOP-a za grad i južni deo Istre.

⚔️ 1. 6. 1942. U Gorskom kotaru izašao prvi broj lista -Sloboda-. Izdavali su ga Štab NOP vojske za Primorje, Gorski kotar i Istru i OK KPH za Hrvatsko primorje.

⚔️ 0. 8. 1942. Odlukom CK KPH i GŠ NOP odreda za Hrvatsku formirana 1. istarska partizanska četa -Vladimir Gortan-, od boraca Istrana koji su se nalazili u jedinicama 5. operativne zone NOP odreda Hrvatske.

⚔️ 0. 9. 1942. Formirao NO odbori u selima: Brgudac, Brest, Semić, Raspor, Trstenik, Podgaće, Dane, Vodice, M. i V. Učka i Škrapno (sva u Istri).

⚔️ 28. 10. 1942. Kod s. Jušića (na pruzi Rijeka-Trst) 1. istarska partizanska četa -Vladimir Gortan- minirala železničku prugu i digla u vazduh transportni voz, u kome je poginulo oko 150 italijanskih vojnika i oficira. Uništeni su lokomotiva i 6 vagona.

⚔️ 10. 11. 1942. Delovi 1. istarske partizanske čete -Vladimir Gortan- ušli u s. Semiće (Istra) i ubili dva italijanska špijuna.

⚔️ 4. 12. 1942. Otpočeo napad jakih italijanskih snaga na 1. istarsku partizansku četu -Vladimir Gortan- na Planiku. Četa se 5. decembra neopaženo povukla i podelila u tri grupe. Jedna grupa se povukla u pravcu Brkina i pridružila Soškom NOP odredu, druga se uputila u zapadnu Istru, a treća na severoistok, u s. Smrdeće.

⚔️ 10. 3. 1943. U s. Karojbi (kod Motovuna), na sastanku političkih radnika, izabrano privremeno partijsko rukovodstvo za Istru.

⚔️ 1. 6. 1943. Rukovodstvo NOF-a za Istru uputilo poziv stanovništvu da stupa u NOB. ]

⚔️ 13. 6. 1943. U Otočcu i na Plitvičkim jezerima otpočelo dvodnevno Prvo zasedanje Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH-a). Izabran je Izvršni odbor i donete su odluke o daljoj oslobodilačkoj borbi u Hrvatskoj. U rezoluciji ZAVNOH-a je istaknuto da treba sve rodoljubive i demokratske snage okupiti u jedinstveni NOF, pojačati borbu za oslobođenje Istre, Zadra, Rijeke, jadranskih ostrva, anektiranog dela Dalmacije, Hrvatskog primorja, Gorskog kotara i Međumurja i onemogućiti ponovno uspostavljanje protivnarodnog režima.

⚔️ 24. 7. 1943. U s. Marečiću (kod Pazina) održan sastanak partijskog rukovodstva za Istru na kome je odlučeno da se formiraju udarne grupe.

⚔️ 0. 8. 1943. Bilten VŠ NOV i POJ (br. 29-31) objavio pozdravni telegram koji je vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito uputio Hrvatima i Slovencima u Istri i Slovenačkom primorju i u kome se on zahvaljuje na pozdravima i ističe da će Istra i Slovenačko primorje biti slobodni i ujedinjeni u slobodnoj i demokratskoj Jugoslaviji.

⚔️ 0. 8. 1943. Formiran ONO odbor za Istru.

⚔️ 17. 8. 1943. Severno od s. Sv. Kirina (kod Vodnjana, u Istri) udarna partizanska grupa minirala prugu i uništila lokomotivu i 3 vagona. Zbog toga je saobraćaj bio prekinut 30 časova.

⚔️ 31. 8. 1943. U Istri, pod rukovodstvom partijske organizacije, preko 1500 Istrana učestvovalo u masovnoj akciji kidanja tt linije.

⚔️ 0. 9. 1943. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formirani Pazinsko-porečki i Pulski NOP odred.

⚔️ 0. 9. 1943. U slovenačkoj Istri, od ljudstva Istarskog NOP odreda, formirana 17. slovenačka (istarska) NO brigada. Ona je dejstvovala u okolini Kopra. (Početkom oktobra razbile su je nemačke jedinice.)

⚔️ 0. 9. 1943. Kod Labina, u borbi protiv delova nemačke 71. pešadijske divizije, poginula 43 istarska borca, dok je neprijatelj imao 5 mrtvih.

⚔️ 8. 9. 1943. Kapitulirala Italija. Tada je došlo do opšteg narodnog ustanka u Dalmaciji, Hrvatskom primorju, Gorskom kotaru i Istri. Idućih nekoliko dana jedinice NOVJ, uz svestranu pomoć naroda, oslobodile su obalski pojas od Trsta do Dubrovnika, sem gradova Pule, Rijeke, Sušaka, Zadra, Šibenika, Omiša i Makarske.

⚔️ 8. 9. 1943. U Crikvenici formirana Komanda mornarice za Hrvatsko primorje i Istru, potčinjena GŠ NOV i PO za Hrvatsku.

⚔️ 12. 9. 1943. Posle borbi protiv istarskih ustaničkih snaga kod Višnjana i u Limskoj dragi, delovi nemačke 71. pešadijske divizije prodrli iz Trsta u Pulu, gde su im se priključili italijanski fašistički bataljon. Poginulo je 65 nemačkih vojnika, a na strani ustanika je bilo 60 mrtvih.

⚔️ 13. 9. 1943. U borbama kod Pazina i Žminja istarski borci ubili 4 i zarobili 27 nemačkih vojnika iz nemačke 71. pešadijske divizije, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 2 ranjena.

⚔️ 17. 9. 1943. Kod s. Portona (blizu Poreča) istarski borci napali kolonu iz nemačke 71. pešadijske divizije, ubili 4 i zarobili 1 vojnika i zaplenili auto-ambulantu i 1 tenk.

⚔️ 20. 9. 1943. ZAVNOH doneo odluku o poništenju svih ugovora bivših velikosrpskih vlada i ustaške vlade Pavelića, kojima su pojedini krajevi naše zemlje predani tuđinima. Istovremeno je proglašeno priključenje Istre, Rijeke, Zadra i anektiranog dela Hrvatskog primorja, Gorskog kotara i Dalmacije sa ostrvima matici zemlji - Hrvatskoj, a preko nje demokratskoj Jugoslaviji.

⚔️ 20. 9. 1943. Po naređenju Glavnog štaba NOV i PO za Hrvatsku formiran Operativni štab za Istru.

⚔️ 22. 9. 1943. U rejonu Sušaka, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran Sušačko-kastavski NOP odred.

⚔️ 24. 9. 1943. U Istri, po naređenju GŠ NOV i PO za Hrvatsku, formirana 1. istarska brigada -Vladimir Gortan-.

⚔️ 25. 9. 1943. U zapadnom delu Istre, po naređenju GŠ NOV i PO za Hrvatsku, formirana 2. istarska brigada.

⚔️ 25. 9. 1943. U Pazinu, u prisustvu oko stotinu Hrvata i Italijana, predstavnika NO odbora, izabran privremeni Pokrajinski NO odbor za Istru.

⚔️ 2. 10. 1943. U Bariju (u Italiji) osnovana Baza NOVJ, sa zadatkom: da organizuje prijem oružja, opreme i hrane iz savezničke pomoći i njihov prenos u Jugoslaviju; da prihvati internirane Jugoslovene i desetine hiljada Istrana i primorskih Slovenaca koji su bili u italijanskoj vojsci i obezbedi im povratak u otadžbinu i stupanje u NOVJ; da se stara o smeštaju ranjenika koji su pristizali iz Jugoslavije, kao i o svim zbegovima na savezničkoj teritoriji.

⚔️ 2. 10. 1943. Iz Trsta, Hrpelja, Rijeke i Pule otpočeo koncentričan napad delova nemačke oklopne SS divizije -Adolf Hitler-, SS motorizovane divizije -Herrnan Gering-, nemačke 44. i 71. pešadijske divizije u cilju uništenja novoformiranih partizanskih jedinica i zaposedanja Istre. U sedmodnevnim borbama neprijatelj je razbio 1. i 2. istarsku brigadu i NOP odrede -Učku-, Pulski i Pazinsko-porečki, nanevši im gubitke od preko 2000 mrtvih, i potom zaposeo Istru.

⚔️ 0. 12. 1943. U s. Prapoću (kod Buzeta, u Istri) otvorena hrvatska škola.

⚔️ 1. 12. 1943. U s. Ičićima (kod Opatije) 9. istarska partizanska četa napala karabinijersku stanicu i zarobila 6 karabinijera.

⚔️ 2. 12. 1943. Kod s. Lovrana (Istra) 9. istarska partizanska četa napala iz zasede nemački kamion i ubila 5 vojnika.

⚔️ 5. 12. 1943. U s. Rasporu (kod Jurdana, Istra) otvorena hrvatska škola.

⚔️ 5. 12. 1943. Kod Barbana 5. istarska partizanska četa napala italijanske fašiste i ubila 3 a zarobila 4 fašista. Za odmazdu, neprijatelj je u Barbanu zapalio 3 kuće i uhapsio 20 ljudi.

⚔️ 7. 12. 1943. U Buzetu (Istra) 4. istarska partizanska četa uništila ž. stanicu.

⚔️ 7. 12. 1943. Na putu s. Cerovlje - s. Dragoć (kod Pazina) 10. istarska partizanska četa uništila 1 automobil i 3 motocikla sa prikolicom. Poginula su 2 nemačka oficira i 7 vojnika

⚔️ 8. 12. 1943. Na pruzi kod Buzeta (Istra) minerska grupa 4. istarske partizanske čete uništila 2 lokomotive i oštetila 3 vagona.

⚔️ 8. 12. 1943. Između s. Učke i s. Vranja (kod Opatije) 9. istarska partizanska četa napala nemačku motorizovanu kolonu i uništila 1 kamion i 1 automobil. Poginuli su 21 nemački vojnik i 1 oficir, a oko 10 vojnika je ranjeno. Četa je imala 1 ranjenog.

⚔️ 9. 12. 1943. U blizini s. Pasjaka (kod Ilir. Bistrice) 1. istarska partizanska četa uništila iz zasede nemački kamion, automobil i motocikl.

⚔️ 10. 12. 1943. U s. Brgudcu (kod Buzeta), u Istri, u prisustvu 150 delegata, otpočelo dvodnevno partijsko savetovanje, na kome su doneti zaključci da se učvrste organizacije KPJ i SKOJ-a, kadrovi ideološki jače uzdižu, proširi mobilizacija za NOV i ojačaju NO odbori.

⚔️ 13. 12. 1943. Na putu s. Breza - s. Klana (kod Rijeke) 1. istarska partizanska četa napala iz zasede nemačku motorizovanu kolonu. Poginuo je 31 nemački vojnik i oštećena su 4 kamiona.

⚔️ 25. 12. 1943. U s. Račicama (kod Buzeta) održana Prva oblasna partijska konferencija KPH za Istru, na kojoj je, u prisustvu 80 delegata, izabran Oblasni komitet KPH.

⚔️ 25. 12. 1943. U Barbanu (kod Raše) 5. istarska partizanska četa zarobila 18 karabinijera.

⚔️ 29. 12. 1943. U s. Račicama (kod Buzeta) održana Prva oblasna konferencija SKOJ-a za Istru, na kojoj je, u prisustvu 115 delegata, izabran Oblasni komitet SKOJ-a.

⚔️ 29. 12. 1943. U s. Balama (kod Rovinja) 3. istarska partizanska četa zarobila 13 karabinijera i zapalila opštinsku zgradu i 2 kamiona.

⚔️ 0. 1. 1944. Seoski NO odbor u s. Račjoj Vasi (u Istri) otvorio hrvatsku školu, koju je pohađalo 77 učenika.

⚔️ 6. 1. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 1. istarski partizanski bataljon.

⚔️ 14. 1. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 4. istarski partizanski bataljon.

⚔️ 15. 1. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 2. istarski partizanski bataljon.

⚔️ 17. 1. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 3. istarski partizanski bataljon.

⚔️ 18. 1. 1944. Delovi Istarskog NOP odreda 7. korpusa NOVJ napali ž. st. D. Ležeče (kod Divače); ubili 3 nemačka vojnika a stanicu (sa svom aparaturom) demolirali.

⚔️ 21. 1. 1944. VŠ NOV i POJ naredio GŠ NOV i PO za Hrvatsku da se u Istri formiraju laki NOP odredi, iz kojih bi se kasnije razvila divizija.

⚔️ 22. 1. 1944. Kod s. Doline (blizu Trsta) 2. bataljon Istarskog NOP odreda 7. korpusa NOVJ zauzeo žand. st. i razoružao 12 karabinijera (ovi su stupili u italijanske partizanske jedinice).

⚔️ 30. 1. 1944. Odlukom VŠ NOV i POJ, od 13. i 35. divizije NOVJ i jedinica Operativnog štaba za Istru formiran 11. korpus NOVJ. Njegovo je operativno područje zahvatilo Liku, Gorski kotar, Hrvatsko primorje i Istru.

⚔️ 0. 2. 1944. U logoru Gravina (u Italiji), od Istrana, Primorskih Slovenaca, jednog bataljona Crnogoraca i izvesnog broja prezdravelih ranjenika, formirana 3. prekomorska brigada koja je kasnije ušla u sastav 26. divizije 8. korpusa NOVJ.

⚔️ 10. 2. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 1. udarni partizanski bataljon.

⚔️ 18. 2. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 2. udarni partizanski bataljon.

⚔️ 22. 2. 1944. Kod Žminja jedinice 1. istarskog partizanskog bataljona srušile električnu centralu.

⚔️ 22. 2. 1944. Između Buzeta i s. Rakitovca jedinice 1. udarnog istarskog bataljona srušile 150 m pruge i pokidale tt stubove.

⚔️ 23. 2. 1944. Na putu Višnjan - s. Motovun 1. četa 2. istarskog partizanskog bataljona napala dva nemačka kamiona i dva putnička automobila. U borbi je poginulo 12 i ranjeno 25 neprijateljskih vojnika, a vozila su uništena.

⚔️ 26. 2. 1944. Četvrta italijanska četa 1. istarskog partizanskog bataljona upala u Rovinj i iz zatvora oslobodila 18 rodoljuba koje su fašisti pohapsili.

⚔️ 28. 2. 1944. Između Rovinja i Kanfanara jedinice 1. istarskog partizanskog bataljona srušile železnički most i oštetile prugu.

⚔️ 0. 3. 1944. Grof Karlo Sforca razradio tezu o problemu Istre i Slovenačkog primorja: predlaže da se Zadar, o. Lastovo i ostala dalmatinska ostrva vrate Jugoslaviji, da se formira slobodna luka Rijeka pod starateljstvom i kontrolom Ujedinjenih nacija, da Istra i Slovenačko primorje i dalje ostanu pod vlašću Italije.

⚔️ 0. 3. 1944. Održana prva okružna konferencija USAOH-a za Buzet (u Istri), na kojoj je izabran Okružni odbor.

⚔️ 17. 3. 1944. Između s. Šapjana i s. Starada (na putu Trst-Rijeka) 2. istarski partizanski bataljon uništio dva nemačka automobila s vojnicima.

⚔️ 18. 3. 1944. U blizini Kastva jedinice Operativnog štaba NOV i PO za Istru spasle 12 američkih avijatičara, palih iz tri američka aviona.

⚔️ 1. 4. 1944. Na pl. Učki, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formirana 1. istarska brigada -Vladimir Gortan-.

⚔️ 1. 4. 1944. Na pl. Učki održana I oblasna konferencija USAOH-a za Istru, kojoj je prisustvovalo oko 800 delegata iz svih krajeva Istre.

⚔️ 2. 4. 1944. Jedinice 2. istarskog udarnog bataljona minirale prugu između s. Boruta i s. Cerovlja. Uništene su 2 lokomotive, a oštećeno je nekoliko vagona nemačkog vojnog voza.

⚔️ 5. 4. 1944. U s. Lupoglavu 1. istarska brigada -Vladimir Gortan- razbila 120 italijanskih fašista i 20 karabinijera.

⚔️ 6. 4. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 1. NOP odred -Učka-.

⚔️ 9. 4. 1944. Na pruzi Sapjane - s. Mučići minerska grupa 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- uništila lokomotivu i 3 vagona.

⚔️ 11. 4. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran 2. pulski NOP odred.

⚔️ 11. 4. 1944. U Istri, po naređenju Operativnog štaba za Istru, formiran italijanski partizanski bataljon -Pino Budičin-.

⚔️ 14. 4. 1944. Kod s. Šapjana (na pruzi Trst-Rijeka) minerska grupa 1. bataljona 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- uništila nemački voz.

⚔️ 15. 4. 1944. Na pruzi s. Sapjane - s. Matulje jedinice 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- uništile 2 lokomotive i 21 vagon.

⚔️ 17. 4. 1944. Na pruzi kod s. Jurdana (blizu Rijeke) minerska grupa 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- uništila lokomotivu i 2 vagona.

⚔️ 22. 4. 1944. Na pruzi između Rijeke i s. Matulja minerski vod 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- uništio lokomotivu i 2 vagona.

⚔️ 25. 4. 1944. Kod s. Sapjana (na putu Trst-Rijeka) 1. istarska brigada -Vladimir Gortan- uništila 4 kamiona i 1 autobus s nemačkim vojnicima.

⚔️ 26. 4. 1944. Na području pl. Učke otpočeo napad snaga nemačke 278. pešadijske divizije, 10. SS policijskog puka i drugih teritorijalnih jedinica u cilju uništenja istarskih jedinica. Operativni štab za Istru, sa potčinjenim jedinicama, ranije se izvukao u rejon s. Šapjane - s. Klana - s. Kastav. Nemačke jedinice su produžile čišćenje tog dela Istre do 8. maja i tom prilikom izvršile niz zločina: u s. Lipi 29. aprila pobile 278 ljudi; popalile M. i V. Učku, Vranje, Brest, Brgudac, Semić, Račju Vas, Trstenik, Vodice i druga sela.

⚔️ 0. 5. 1944. U s. Višnjanu (kod Pazina, u Istri), italijanske vlasti obesile člana SK KPH i predsednika SNO odbora Pazin Jozu Šurana, narodnog heroja.

⚔️ 21. 5. 1944. Kod s. Cukrića (na pruzi Kanfanar-Vodnjan, u Istri) minerska grupa 3. italijanskog bataljona 2 pulskog NOP odreda uništila lokomotivu i 3 vagona.

⚔️ 22. 5. 1944. Između Raše i Labina (u Istri) diverzantska grupa 1. NOP odreda -Učka- porušila most i uništila kamion s nemačkim vojnicima.

⚔️ 22. 5. 1944. Jedinice 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- spalile ž. st. Rakitovac (kod Buzeta, u Istri) i u neposrednoj blizini porušile prugu.

⚔️ 28. 5. 1944. Diverzantska grupa 3. bataljona 1. NOP odreda -Učka- minirala prugu Lupoglav - s. Roč (u Istri), zbog čega je nemački vojni voz (lokomotiva i 6 vagona) iskočio iz šina.

⚔️ 30. 5. 1944. Kod s. Klane (blizu Rijeke) 1. udarni bataljon 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- zapalio tri nemačka kamiona.

⚔️ 6. 6. 1944. Radnici i mornari iz Istre i Slovenačkog primorja, zaposleni na savezničkim vojnim objektima u Alžiru formirali Komitet NOP-a Jugoslovena u Alžiru, sa zadatkom: sprečiti lažnu propagandu izbegličke vlade Kraljevine Jugoslavije i četnika Draže Mihailovića među Jugoslovenima u Alžiru; raditi na prikupljanju dobrovoljaca za NOVJ i popularisati NOB.

⚔️ 10. 6. 1944. Princ Umberto poverio mandat za sastav nove italijanske vlade Bonomiju, nekadašnjem hrišćanskom socijalisti i jednom od Sforcinih saradnika za vreme pripreme i potpisivanja Rapalskog ugovora. (Bonomi je podržavao Sforcu u pitanju Istre i Slovenačkog primorja.)

⚔️ 11. 6. 1944. Blizu s. Klane (kod Rijeke) po naređenju Operativnog štaba za Istru, ponovo formirana 2. istarska brigada (kasnije: 2 brigada 43. divizije 11. korpusa NOVJ).

⚔️ 11. 6. 1944. Prva istarska brigada -Vladimir Gortan- zauzela s. Gračišće i s. Pićan (kod Pazina), koja su branili italijanski fašisti i karabinijeri.

⚔️ 13. 6. 1944. Prva istarska brigada -Vladimir Gortan- zauzela s. Šumberg i s. Sv. Nedelju (kod Labina) koja su branili italijanski fašisti.

⚔️ 27. 6. 1944. Drugi bataljon 2. pulskog NOP odreda zauzeo s. Livade (kod Motovuna, u Istri) koje su branili italijanski fašisti.

⚔️ 30. 6. 1944. Jedinice 1. istarske brigade -Vladimir Gortan- zauzele s. Gradinje (kod Buzeta) koje su branili italijanski fašisti i karabinijeri.

⚔️ 0. 7. 1944. U Istri izišao prvi broj lista -Istranka- (izdavao ga Oblasni odbor AFŽ-a za Istru).

Hronološki zapisi se učitavaju...