9. dalmatinska divizija NOVJ

⚔️ 27. 1. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito doneo definitivnu odluku o realizaciji operativno-strategijskog plana za protivofanzivu NOVJ radi razbijanja tzv. četvrte neprijateljske ofanzive. Prema toj odluci trebalo je obrazovati tri jake operativne grupacije. Prva grupacija, koju su sačinjavale 1. i 2. proleterska udarna, 3. udarna i 7. divizija NOVJ, treba da bude nosilac protivofanzive prema jugoistoku, na opštem pravcu Prozor - dolina r. Rame - Neretve - Hercegovina. U prvoj fazi protivofanzive (do r. Neretve) učestvovale bi i dalmatinske brigade (9. divizija NOVJ, koja je bila u formiranju) i 9. krajiška NOU brigada. Druga operativna grupa (1. bosanski udarni korpus NOVJ) treba da uporno brani slobodnu teritoriju Bosanske krajine, povlačeći se postepeno pred neprijateljem kako bi ga što duže zadržala i time Glavnoj operativnoj grupi stvorila potrebno vreme i prostor za uspešan razvoj ofanzive i za prelaz preko r. Neretve. Treća operativna grupa (1. hrvatski korpus NOVJ i Primorsko-goranska grupa brigada) treba takođe da uporno brani slobodnu teritoriju Like (koordinirajući svoja dejstva sa dejstvima 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ), a glavni joj je zadatak bio na tome prostoru da vezuje jake italijansko-četničke snage i da ne dozvoli da se italijanske jedinice pregrupišu i upute u pravcu Glavne operativne grupe.

⚔️ 11. 2. 1943. U Livnu završena sednica PK KPH za Dalmaciju na kojoj je reorganizovan PK (kooptirano 6 novih članova), izvršen raspored kadrova za 9. diviziju NOVJ, i formiran Štab grupe NOP odreda za Dalmaciju, koji je dobio zadatak da rukovodi partizanskim odredima posle formiranja 9. divizije.

⚔️ 13. 2. 1943. U Imotskom, po naređenju VŠ NOV i POJ, od 3. udarne 4. i 5. dalmatinske brigade formirana 9. divizija NOVJ, te prestao da postoji Štab 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske.

⚔️ 21. 2. 1943. Na prostoriji pl. Ljubeć - s. Tihaljina - pl. Malić (kod Ljubuškog) ustaške, domobranske i četničke snage napale jedinice 9. divizije NOVJ. U borbama do 26. februara, 9. divizija NOVJ je odbila napad neprijateljskih snaga. Prvog dana borbe na pl. Maliču je poginuo komandant 1. bataljona 3. dalmatinske NOU brigade Stevo (Stevana) Opačić, narodni heroj.

⚔️ 28. 2. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio GŠ NOV i PO za Hrvatsku da dve najbolje brigade odmah uputi preko s. Martina Broda ka Drvaru ili Bos. Grahovu gde će snagama 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ pružati pomoć da što duže zadržavaju nemačku 7. SS diviziju -Princ Eugen- i nemačku 369. legionarsku diviziju koje su nadirale ka Livnu. Istovremeno je naredio 9. diviziji NOVJ da ispita mogućnost prebacivanja jednog dela ranjenika na pl. Biokovo.

⚔️ 1. 3. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio 9. diviziji NOVJ da napusti Imotski i Posušje i da se prebaci preko s. Rakitnog, Dugog polja i s. Sovica ka pl. Čvrsnici i osigura operacije Glavne operativne grupe VŠ NOV i POJ u dolini r. Rame i r. Neretve.

⚔️ 29. 3. 1943. Nevesinje ponovo zauzele jedinice 3. udarne i 9. divizije NOVJ, odbacivši četnike prema s. Blagaju. Poginulo je i ranjeno 50 i zarobljeno 30 četnika, dok su jedinice NOVJ imale 20 ranjenih i 3 mrtva, među kojima je bio i komandir čete u 3. bataljonu 5. crnogorske NOU brigade Vasilije Koprivica, narodni heroj.

⚔️ 30. 3. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito precizirao zadatke i naredio štabovima divizija: da 2. proleterska udarna divizija NOVJ obrazuje južnu grupu, forsira r. Drinu kod s. Broda i napadne Foču; da glavnina 1. proleterske udarne divizije NOVJ, kao severna grupa, pređe r. Drinu u rejonu s. Ustikoline i takođe napadne Foču; da 3. udarna divizija NOVJ, iz Nevesinjskog i Gatačkog polja, razbije četnike i oslobodi Gacko, Avtovac i druga uporišta, a da delovi 10. hercegovačke NOU brigade nastupaju ka Popovom polju; da 7. divizija NOVJ zatvori pravce: Konjic - s. Glavatičevo i s. Trnovo-Kalinovik, a 9. divizija NOVJ pravce: Mostar - Nevesinje - s. Plužine, Prijevorac - Nevesinjsko polje, Rujište-Čehoje i Lokve - s. Kula.

⚔️ 6. 4. 1943. Pet četničkih brigada Nevesinjskog i Romanijskog korpusa i pukovska borbena grupa -Skoti- italijanske divizije -Mesina-, nastupajući od Blagaja, posle trodnevnih borbi, potisnuli ojačanu 9. udarnu diviziju NOVJ prema Kifinom Selu i zauzeli Nevesinje.

⚔️ 12. 4. 1943. Po naređenju VŠ NOV i POJ rasformirana 9. divizija NOVJ, a ljudstvom njene 4. i 5. brigade popunjene 1, 2. i 3. dalmatinska NOU brigada.

⚔️ 8. 9. 1943. U Dalmaciji, po naređenju VŠ NOV i POJ, od 3. i 1. dalmatinske NOU brigade ponovo formirana 9. divizija NOVJ.

⚔️ 8. 9. 1943. Kod s. Vrlike (blizu Knina), po naređenju Štaba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske, ponovo formirana 3. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ.

⚔️ 12. 10. 1943. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito pohvalio 4. dalmatinsku (splitsku) brigadu 9. divizije NOVJ koja se istakla u borbama za odbranu Splita.

⚔️ 12. 10. 1943. Posušje zauzela 1. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ posle dvodnevnih borbi protiv delova ustaške 5. brigade, manjih delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i ustaške milicije, koje je odbacila u Imotski i Široki Brijeg (sada: Listića).

⚔️ 13. 10. 1943. Posušje zauzeli delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i ustaške 5. brigade posle višečasovne borbe protiv 1. dalmatinske udarne brigade 9. dalmatinske divizije NOVJ, koju su potisnuli prema Duvnu.

⚔️ 17. 10. 1943. Prva dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ odbila napad manjih delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i 5. ustaške brigade iz Posušja ka Duvnu, uz sopstvene gubitke od 6 mrtvih i 5 ranjenih.

⚔️ 19. 10. 1943. Posle dvodnevne borbe na Radovan-brdu 1. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ odbacila u Imotski delove ustaške 5. brigade ali ga je sutradan napustila pod pritiskom jačih delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-.

⚔️ 23. 10. 1943. Na poluostrvo Pelješac izvršili desant delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- iz Ploča i Metkovića, uz jednovremen napad delova 7. SS i 118. pešadijske divizije iz Stona. Neprijatelj je iznenadio 13. dalmatinsku brigadu 26. divizije NOVJ, obrazovao mostobran i u trodnevnim borbama odbacio ovu brigadu u pravcu s. Trpnja. Od 26. do 28. oktobra prebačena je iz Podgore na Pelješac i 1. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ. Jake borbe su trajale do 9. novembra, kada je, zbog pogoršane situacije na Biokovu, prebačena u Podgoru 1. dalmatinska udarna brigada, a 13. dalmatinska brigada se povukla na o. Korčulu. Nemačke jedinice su imale 350, a jedinice NOVJ oko 230 mrtvih, ranjenih i nestalih.

⚔️ 5. 12. 1943. Delovi nemačke 118. lovačke divizije i 3. bataljona ustaške 5. brigade, nastupajući iz Aržana, ušli u Duvno. Pokušaj neprijatelja da se probije ka Šujici sprcčila je 3. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ.

⚔️ 21. 12. 1943. Nemačke jedinice, pod pritiskom jedinica 9. udarne divizije NOVJ, napustile Glamoč i povukle se u Livno.

⚔️ 22. 4. 1944. Na jugozapadnim padinama pl. Dinare dva bataljona nemačke 264, pešadijske divizije, 27. ustaški bataljon, 400 domobrana i oko 1000 četnika iz Livna, Sinja, Vrlike i s. Uništa napali na 20. diviziju NOVJ, Dinarski NOP odred i 4. dalmatinsku brigadu 9. divizije NOVJ. U toku 22. i 23. aprila neprijatelj je iz Sinja i Vrlike prodro u s. Vrdovo, s. Bračev Dolac i pred Vještića goru, dok su snage iz Livna zadržane kod s. Han-Prologa. Neprijatelj se 24. aprila povukao u polazne rejone, popalivši sela kroz koja je prošao.

⚔️ 25. 5. 1944. U opštem napadu (za vreme nemačkog vazđušnog desanta na Drvar) 3. proleterska (lička) udarna brigada 6, proleterske divizije NOVJ -Nikola Tesla-, Prateći bataljon VŠ, bataljon 9. divizije 8. korpusa NOVJ i delovi 1. inžinjerijske brigade uspeli da ovladaju crkvom i raskrsnicom puteva u Drvaru, ali napori da se zauzme i Sobića glavica ostali su bez uspeha. Međutim, kako je neprijatelj već bio prodro u Bos. Petrovac i s. Trubar, Štab 6. proleterske divizije NOVJ je obustavio dalji napad i naredio povlačenje jedinica zapadno i severozapadno od Drvara. Nemački 500. SS padobransko-lovački bataljon nije uspeo da uništi VŠ NOV i POJ a izgubio je oko četiri petine svog sastava.

⚔️ 30. 5. 1944. Deveta divizija 8. korpusa NOVJ posle trodnevne borbe zaustavila dalji prodor nemačkog 1. puka -Brandenburg- ka s. Tičevu (kod Drvara). Neprijatelj je imao 130 mrtvih i oko 150 ranjenih, a 9. divizija NOVJ - 3 mrtva i 15 ranjenih.

⚔️ 4. 6. 1944. Na pl. Vijencu (u rejonu vrha Jedovnik) 13. dalmatinska brigada 9. divizije NOVJ i Grahovsko-peuljski NOP odred vodili ogorčenu borbu u okruženju protiv delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i 373. legionarske divizije. U toku noći oni su se probili iz okruženja zapadno od komunikacije Bos. Grahovo - Drvar, a štabovi 8. korpusa NOVJ i 9. divizije, sa 3. dalmatinskom udarnom brigadom i savezničkim misijama (sovjetskom i anglo-američkom), ostali su u okruženju na Tisovoj kosi.

⚔️ 31. 7. 1944. Iz Knina, s. Kosova i iz Drniša nemačke snage (delovi 264. pešadijske divizije, 1. puk -Brandenburg- i 92. motorizovani puk), ustaše i četnici, jačine oko 7500 vojnika, otpočeli koncentričan napad s ciljem da prodru u Vrliku i na pl. Kozjaku razbiju 20. diviziju NOVJ. Jedinice 20. divizije i 4. dalmatinska brigada 9. divizije NOVJ, na liniji Maglaj - zap. padine pl. Kozjaka - Oštra glavica - Crna glavica, pružile su jak otpor, ali su se pod pritiskom nadmoćnog neprijatelja morale povući ka pi. Dinari. Borbe su nastavljene do 2. avgusta, kada se neprijatelj povukao u polazne rejone a deo snaga zadržao u Vrliki.

⚔️ 8. 9. 1944. Na putu s. Otrić - Srbski klanac (kod Gračaca) 4. dalmatinska brigada 9. divizije NOVJ napala iz zasede nemačku motorizovanu kolonu, uništila 29 kamiona punih municije i raznog drugog materijala i oštetila 1 tenk.

⚔️ 14. 10. 1944. Treća udarna i 4. dalmatinska brigada 9. divizije NOVJ otpočele napad na Duvno u kome se branilo oko 150 nemačkih vojnika i 200 ustaša sa 8 tenkova. Napad je obnovljen 15/16. i 17/18. oktobra, ali mesto nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja. Gubici neprijatelja: 64 mrtva i 58 ranjenih, a gubici brigada: 11 mrtvih i 52 ranjena borca.

⚔️ 28. 10. 1944. Treća dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ oslobodila Imotski i zarobila 129 neprijateljskih vojnika.

⚔️ 18. 11. 1944. Goneći delove nemačke 118. lovačke divizije iz Duvna prema Širokom Brijegu (sada: Lištica) delovi 9. divizije NOVJ oslobodili Posušje.

⚔️ 27. 11. 1944. Trinaesta dalmatinska brigada 9. divizije i 12. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ, ojačane delovima 10. hercegovačke udarne brigade i 1. tenkovska brigada NOVJ, otpočele napad u cilju zauzimanja Širokog Brijega (sada: Listića). Zbog uporne odbrane glavnine 370. puka nemačke 369. legionarske divizije mesto ni iduće noći nije zauzeto, uprkos obostrano visokim gubicima. Brigade NOVJ su imale oko 80 boraca izbačenih iz stroja a 1 tenk je uništen.

⚔️ 3. 12. 1944. Naredbom GŠ NOV i PO za Hrvatsku 9. divizija NOVJ nazvana udarnom.

⚔️ 21. 12. 1944. Iz Širokog Brijega (sada: Lištica) 370. puk nemačke 369. legionarske divizije, ojačan bataljonom ustaške 9. brigade i četom ustaške milicije, izvršio ispad prema s. Kočerinu (akcija -Mars-) odbacivši 13. južnodalmatinsku udarnu brigadu 9. udarne divizije NOVJ i delove 10. hercegovačke udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ do linije s. Kočerin - s. Buhovo. Neprijatelj je imao oko 100 a jedinice NOVJ oko 30 izbačenih iz stroja.

⚔️ 27. 1. 1945. Delovi nemačke 369. legionarske divizije i ustaško-domobranske snage iz Širokog Brijega (sada: Lištica) i Mostara, posle trodnevne borbe, razbili 4. dalmatinsku udarnu brigadu 9. udarne divizije NOVJ i zauzeli Ljubuški, Čapljinu i Metković.

⚔️ 4. 2. 1945. Četvrta dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije NOVJ i 3. bataljon 12. hercegovačke udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ napali ustaško-domobranske snage i oslobodili Ljubuški.

⚔️ 15. 3. 1945. Po naređenju Štaba 4. armije JA rasformirana 13. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA.

⚔️ 5. 4. 1945. Posle dvodnevnih borbi protiv delova nemačke 392. legionarske divizije, ustaškog 7. senjskog i 3. jurišnog bataljona i jednog nemačkog bataljona, 3. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA sa tri bataljona mornaričke pešadije oslobodila o. Pag. Poginulo je 65 i zarobljeno 160 neprijateljskih vojnika. Jedinice JA su imale 29 mrtvih i 52 ranjena.

⚔️ 12. 4. 1945. Iz Karlobaga, s. Jablanca i sa o. Paga 2, dalmatinska proleterska udarna brigada i 3. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA sa Kvarnerskim odredom mornaričke pešadije izvršile desant i, posle oštre borbe protiv nemačke posade, oslobodile o. Rab. Nemački gubici: mrtvih 190 vojnika i 5 oficira i zarobljenih 325 vojnika i 8 oficira. Desantne snage JA su imale 4 mrtva i 23 ranjena.

⚔️ 24. 4. 1945. Na odseku luka Plomin - Moščenička draga otpočelo iskrcavanje jedinica 9. udarne divizije JA sa o. Cresa u cilju konačnog oslobođenja Istre. Poslednji ešeloni prebačeni su noću 26/27. aprila.

⚔️ 28. 4. 1945. Posle višečasovne borbe protiv nemačkih jedinica 2. dalmatinska proleterska udarna i 3. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA oslobodile Opatiju.

⚔️ 28. 4. 1945. U Istri 4. udarna brigada 9. udarne divizije JA, posle dvodnevnih borbi protiv nemačkih jedinica, oslobodila Labin i rudnik uglja Rašu.

⚔️ 29. 4. 1945. Na putu Boljun-Buzet (u Istri) 3. i 4. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA razbile oko 500 vojnika iz 1047. puka nemačke 237. pešadijske divizije, a na putu Boljun-Pazin razbile nemački 1218. bataljon za osiguranje.

⚔️ 30. 4. 1945. U Istri 3. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA oslobodila Lupogiav i Buzet.