13. dalmatinska udarna brigada (južnodalmatinska)

⚔️ 25. 9. 1943. Na o. Korčuli i poluostrvu Pelješcu, po naređenju GŠ NOV i PO za Hrvatsku, formirana Južnodalmatinska brigada (13. dalmatinska brigada 26. divizije NOVJ).

⚔️ 5. 10. 1943. Jedinice 13. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ odbile pokušaj desanta delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- iz Ploča na poluostrvo Pelješac.

⚔️ 14. 10. 1943. Na o. Šipan iskrcali se delovi 13. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ sa o. Mljeta i zaplenili parobrod i 3 motorna čamca, a zarobili 35 neprijateljskih vojnika.

⚔️ 23. 10. 1943. Na poluostrvo Pelješac izvršili desant delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- iz Ploča i Metkovića, uz jednovremen napad delova 7. SS i 118. pešadijske divizije iz Stona. Neprijatelj je iznenadio 13. dalmatinsku brigadu 26. divizije NOVJ, obrazovao mostobran i u trodnevnim borbama odbacio ovu brigadu u pravcu s. Trpnja. Od 26. do 28. oktobra prebačena je iz Podgore na Pelješac i 1. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ. Jake borbe su trajale do 9. novembra, kada je, zbog pogoršane situacije na Biokovu, prebačena u Podgoru 1. dalmatinska udarna brigada, a 13. dalmatinska brigada se povukla na o. Korčulu. Nemačke jedinice su imale 350, a jedinice NOVJ oko 230 mrtvih, ranjenih i nestalih.

⚔️ 22. 12. 1943. S Pelješca izvršili desant na o. Korčulu 750. puk nemačke 118. lovačke divizije, delovi 668. artiljerijskog puka, bataljon -Brandenburgs i četa tenkova. Ostrvo su branili 13. dalmatinska brigada 26. divizije NOVJ, 1. prekomorska brigada i Korčulanski NOP odred, a 23/24, decembra su stigla i dva bataljona 1. dalmatinske udarne brigade 9. divizije NOVJ sa o. Visa. Pod pritiskom nadmoćnog neprijatelja, sve jedinice NOVJ su se noću 24/25. decembra i sledećih noći povukle na ostrva Vis i Hvar. Pretrpevši osetne gubitke: od 1057 boraca 13. brigade evakuisano je samo 525, dok je 1. prekomorska brigada imala oko 300 ljudi izbačenih iz stroja. Prema nepotpunim podacima, nemačke jedinice su imale oko 100 mrtvih i ranjenih.

⚔️ 31. 12. 1943. Na o. Mljet iskrcao se sa Pelješca 3. bataljon 750. puka nemačke 118. lovačke divizije, a delovi 13. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ i Orjenskog NOP odreda povukli se na o. Vis.

⚔️ 3. 2. 1944. Otpočeo napad (-Poduhvat Emil-) delova nemačke 1. brdske divizije, 92. motorizovanog puka i četničkih snaga protiv 19. divizije NOVJ i 13. dalmatinske brigade 9. divizije NOVJ u Bukovici. Prodirući iz Kistanja, Benkovca, Obrovca i s linije Gračac-Otrić, neprijatelj je u trodnevnim borbama okružio ojačanu 19. diviziju NOVJ na prostoriji s. Lipač, s. Kučević, s. Krupa i s. Duboki Dol, odakle se ona, uz teške borbe, 5. februara probila preko komunikacije Otrić-Gračac u Liku.

⚔️ 10. 2. 1944. Na putu s. Vodice-Martinska (kod Šibenika) jedinice 2. bataljona Severnodalmatinskog NOP odreda i 1. bataljona 13. dalmatinske brigade 9. divizije NOVJ uništile kamion, u kome je poginulo 7 i ranjeno 7 nemačkih vojnika.

⚔️ 25. 5. 1944. Iz Livna nemački 105. izviđački SS odred otpočeo nastupanje u pravcu Bos. Grahova u cilju spasavanja svojih snaga u Drvaru. Na položajima s. Čelebić - s. Strupnić (jugozapadne padine pl. Staretine) izviđački odred je vodio borbu protiv 13. dalmatinske brigade 9. divizije 8. korpusa NOVJ i odbacio je.

⚔️ 1. 6. 1944. Delovi 4. i 13. dalmatinske brigade 9. divizije NOVJ vodili jednodnevnu borbu protiv motorizovane kolone nemačkog 1. puka -Brandenburg- (100 kamiona i 20 tenkova) koja je od Bos. Grahova stigla na prostor s. Peulje - s. Grkovci i razvila se u borbu u pravcu Tičeva. Neprijatelj je prisiljen da se povuče prema Bos. Grahovu, uz gubitke od oko 70 mrtvih i 100 ranjenih vojnika.

⚔️ 4. 6. 1944. Na pl. Vijencu (u rejonu vrha Jedovnik) 13. dalmatinska brigada 9. divizije NOVJ i Grahovsko-peuljski NOP odred vodili ogorčenu borbu u okruženju protiv delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i 373. legionarske divizije. U toku noći oni su se probili iz okruženja zapadno od komunikacije Bos. Grahovo - Drvar, a štabovi 8. korpusa NOVJ i 9. divizije, sa 3. dalmatinskom udarnom brigadom i savezničkim misijama (sovjetskom i anglo-američkom), ostali su u okruženju na Tisovoj kosi.

⚔️ 3. 9. 1944. Kod s. Dobrog Sela (na putu Knin-Bihać) jedinice 2. bataljona 13. dalmatinske brigade 9. divizije NOVJ napale nemačku motorizovanu kolonu: zapalile 8 i oštetile 12 kamiona, ubile 80, ranile 30 i zarobile 2 nemačka vojnika, zaplenile veću količinu oružja i 2 kamiona raznog materijala. Bataljon je imao 1 poginulog i 4 ranjena borca.

⚔️ 25. 10. 1944. Na putu s. Posušje - s. Mrkodol jedinice 13. dalmatinske brigade 9. divizije NOVJ napale nemačku motorizovanu kolonu i uništile 21 kamion.

⚔️ 2. 11. 1944. Delovi 13. dalmatinske brigade 9. divizijo NOVJ zauzeli Posušje, potisnuvši manje delove nemačke 118. lovačke divizije.

⚔️ 27. 11. 1944. Trinaesta dalmatinska brigada 9. divizije i 12. hercegovačka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ, ojačane delovima 10. hercegovačke udarne brigade i 1. tenkovska brigada NOVJ, otpočele napad u cilju zauzimanja Širokog Brijega (sada: Listića). Zbog uporne odbrane glavnine 370. puka nemačke 369. legionarske divizije mesto ni iduće noći nije zauzeto, uprkos obostrano visokim gubicima. Brigade NOVJ su imale oko 80 boraca izbačenih iz stroja a 1 tenk je uništen.

⚔️ 15. 3. 1945. Po naređenju Štaba 4. armije JA rasformirana 13. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA.