Struga u drugom svetskom ratu

⚔️ 11. 4. 1941. Nemačke snage sa pravca Gostivara i Bitolja zauzele Debar, Ohrid i Strugu i stupile u kontakt sa italijanskim snagama kod Debra i Struge. Zarobljen veći deo Vardarske divizije, dok je manji deo odstupio ka Kičevu, gde je docnije opkoljen i zarobljen.

⚔️ 19. 4. 1941. Po odobrenju nemačke vrhovne komande, bugarske trupe otpočele okupaciju i aneksiju Makedonije (sem srezova: Tetovo, Gostivar, Kičevo, Debar i Struga, koje je okupirala Italija i priključila -Velikoj Albaniji-).

⚔️ 0. 3. 1943. U Makedoniji formirana tri oblasna komiteta KPM: Prvi za srezove: Tetovo, Gostivar, Kičevo, Debar i rejon Debarca; Drugi - za srezove: Prilep, Bitolj, Kruševo, Ohrid, Resen i Strugu; Treći - za srezove: Veles, Kavadarci, Negotin (na Vardaru) i Đevđelija.

⚔️ 14. 6. 1943. U rejonu ž. st. Preseka (na pruzi Kičevo-Struga) Kičevsko-mavrovski NOP odred napao železnički transport, ubio 7 italijanskih vojnika i zaplenio 1 p. mitraljez, 7 pušaka, dosta municije i druge opreme.

⚔️ 0. 7. 1943. Prvi oblasni komitet KPM uputio proglas makedonskom i šiptarskom stanovništvu Pologa, Debra, Kičeva i Struge, u kome je ukazao na opasnost stupanja Šiptara u takozvanu albansku žandarmeriju i vojsku koju organizuje italijanski okupator i pozvao šiptarsku omladinu da stupa u redove NOVJ.

⚔️ 0. 8. 1943. U Drimkolu formiran NOP odred -Drimkol- od ljudstva iz okoline Debra i Struge.

⚔️ 7. 8. 1943. Štab Prespansko-ohridskog NOP odreda -Damjan Gruev- pozvao barjaktare (seoske starešine) iz okoline Struge na sastanak radi dogovora o zajedničkoj borbi protiv okupatora. U pozivu se insistira na bratsvu i jedinstvu makedonskog i šiptarskog življa radi sprečavanja bratoubilačke borbe. (Do ovog sastanka nije došlo, jer su barjaktari odbili svaku saradnju s NOP-om.)

⚔️ 20. 8. 1943. Na pruzi Kičevo-Struga grupa boraca 2. NOP odreda (kičevskog) 1. operativne zone NOV i PO Makedonije uništila lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza.

⚔️ 0. 9. 1943. Proširena slobodna teritorija u zapadnoj Makedoniji posle kapitulacije Italije obuhvatala područje od pl. Bukovika (južno od Gostivara) do tesnaca kod s. Botuna i od bugarsko-italijanske demarkacione linije do druma Struga-Debar.

⚔️ 7. 9. 1943. U s. Labuništima (kod Struge) NOP odred -DrimkoU napao italijanske delove i posle kraće borbe se povukao u Drimkol.

⚔️ 12. 9. 1943. Između s. Slivova i s. Novog Sela jedinice 2. operativne zone NOV i PO Makedonije razrušile prugu Kičevo-Struga.

⚔️ 13. 9. 1943. Štab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije, po nalogu GŠ NOV i PO za Makedoniju, naredio NOP odredu -Slavej- da uz pomoć stanovništva iskopa protivtenkovske rovove i poruši drum s. Botun - s. Mešeište (Debarca), te spreči eventualno nadiranje nemačkih oklopnih delova iz Ohrida i Struge na slobodnu teritoriju Debarca.

⚔️ 5. 10. 1943. Oko 1000 balista, predvođenih nemačkim oficirima, ovladavši Kičevom, produžili napad ka slobodnoj teritoriji Debarca da bi stavili pod svoju kontrolu komunikacije koje vode za Strugu, Debar, i, dalje u Albaniju, Ovog i narednog dana jedinice Grupe bataljona i Kičevskog bataljona, u ogorčenim borbama kod s. Izvora, s. Malkovca, s. Popovca, s. Klenovca i s. Dušegubice, uspele su da spreče prodor balista i da ih odbace ka Kičevu. Neprijatelj je imao oko 70 mrtvih i dosta ranjenih. Gubici grupe bataljona: 20 mrtvih, među kojima i politički komesar 1, operativne zone NOV i PO Makedonije Josif Josifovski Đorče Sveštarot, narodni heroj (poginuo 6. oktobra).

⚔️ 14. 10. 1943. Kod s. Botuna (blizu Ohrida) NOP odred -Slavej- razbio balističku grupu koja je iz Struge pokušala da se probije na slobodnu teritoriju Debarca i spoji sa snagama koje su istovremeno imale da prodru sa pravca Kičeva. Neprijatelj je imao 4 mrtva i 6 ranjenih.

⚔️ 0. 11. 1943. Kod s. Dukova, na putu Struga-Debar, oko 20 boraca NOP odreda -Malesija- uništilo iz zasede 6 nemačkih kamiona.

⚔️ 0. 11. 1943. Špilski most na r. Crnom Drimu srušile jedinice Grupe odreda u zapadnoj Makedoniji, čime je saobraćaj nemačkih snaga na putu Struga-Debar bio otežan.

⚔️ 8. 11. 1943. Štab grupe bataljona u zapadnoj Makedoniji tražio od nemačke komande u Strugi da 14 istaknutih partijskih radnika koje su zatvorile bugarske vlasti pusti u zamenu za 14 zarobljenih nemačkih oficira i vojnika.

⚔️ 16. 11. 1943. Kod s. Izvora, s. Klenovca i s. Malkoveca 1. makedonsko-kosovska NOU brigada, posle vrlo žestokih borbi ovog i narednog dana, odbila nemačko-balističke snage koje su iz Kičeva krenule da poprave mostove i prugu i oslobode put Kičevo-Struga, kako bi obezbedile saobraćaj sa Albanijom preko prevoja Ćafa-sana.

⚔️ 3. 12. 1943. Nemačko-balističke snage iz Kičeva, Debra i Struge preduzele koncentričan napad na slobodnu teritoriju Debarca s ciljem da unište partijsko i vojno rukovodstvo NOV i PO Makedonije i 1. makedonsko-kosovsku NOU brigadu i oslobode komunikacije koje iz zapadne Makedonije vode za Albaniju. Posle vrlo teških borbi u Debarcama, na kruševskom i resenskom području, 1. makedonsko-kosovska NOU brigada je sa CK KPM i GŠ NOV i PO za Makedoniju, prema ranije predviđenom planu, 5. decembra napustila slobodnu teritoriju i preduzela marš za Grčku.

⚔️ 4. 5. 1944. Kod s. Pesočana (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada) razbile nemačku kolonu koja je pokušala da se probije iz Kičeva za Strugu, nanele joj dosta gubitaka u ljudstvu i naoružanju i zaplenile 2 kamiona, 8 p. mitraljeza, 1 mitraljez i drugu opremu. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog borca.

⚔️ 7. 5. 1944. Kod s. Botuna (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada), posle petočasovne borbe, odbile pokušaj jedne nemačke kolone da se iz Struge probije za Kičevo. Gubici bataljona: 2 ranjena borca.

⚔️ 8. 5. 1944. Jake nemačko-balističke snage iz Kičeva, Debra i Struge preduzele ofanzivna dejstva s ciljem da ovladaju slobodnom teritorijom Debaraca i Malesijom, unište Grupu makedonskih i Grupu kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makeđonsko-kosovsku NOU brigadu) i stave pod svoju kontrolu komunikacije koje izvode ka Skoplju. Posle četvorodnevnih borbi kod s. Mešeišta, s. Botuna i s. Izvora partizanski bataljoni su se iz Debaraca povukli u strušku Malesiju. Neprijatelj je imao 78 mrtvih a partizani 2 mrtva i 8 ranjenih boraca.

⚔️ 1. 6. 1944. Nemačko-balističke snage iz Struge i Debra preduzele ofanzivna dejstva na slobodnu teritoriju Malesije (kod Struge), protiv Grupe kosovsko-metohijskih i Grupe makedonskih partizanskih bataljona (i. makedonsko-kosovska NOU brigada), s ciljem da ih unište. Prema dogovoru, bugarske snage su zaposele demarkacionu liniju da bi sprečile izvlačenje partizanskih snaga na bugarsku okupacionu teritoriju. U četvorodnevnim borbama u rejonu s. Lokova, s. Zboždija i s. Ržanova (kod Struge) partizanske snage su odbacile neprijatelja u Strugu i u Debar, nanele mu gubitke od 20 mrtvih nemačkih vojnika i oko 30 mrtvih balista i zaplenile 2 minobacača, 3 p. mitraljeza, oko 20 pušaka, 4 sanduka municije i drugu opremu. Partizani su imali 7 ranjenih i nepoznat broj poginulih boraca.

⚔️ 2. 6. 1944. U rejonu s. Lokova (kod Struge) nemačke snage iz Struge i Debra streljale oko 30 balista zato što su pod pritiskom Grupe kosovskih i Grupe makedonskih partizanskih bataljona odstupili s položaja.

⚔️ 8. 6. 1944. U s. Lokovu (kod Struge), od Grupe makedonskih partizanskih bataljona (1. i 2. bataljona) i novodošlih boraca iz ohridskog sreza, formirana 1. makedonska NOU brigada.

⚔️ 15. 6. 1944. Na putu Struga-Debar Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona napala nemačko-balističku kolonu.

⚔️ 23. 6. 1944. Kod s. Delagožda (blizu Struge) Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona, posle vrlo oštre borbe razbila nemačko-balističke snage iz Struge. Tim napadom je osujećena neprijateljska ofanziva na slobodnu teritoriju struške Malesije i Karaormana.

⚔️ 24. 6. 1944. Kod s. Zbaždi (blizu Struge), od dotadašnje Grupe kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. i 2. kosovsko-metohijski bataljon) i bataljona Crvene armije 1. makedonsko-kosovske NOU brigade (sastavljen od oko 50 crvenoarmejaca prebeglih iz nemačkog zarobljeništva - nazivana i četa), formirana 1. kosovsko-metohijska NOU brigada.

⚔️ 9. 7. 1944. Kod Debra 1. makedonska NOU brigada i 1. kosovsko-metohijska NOU brigada vodile vrlo oštru osmoćasovnu borbu protiv delova nemačke 297. pešadijske divizije i balističkih snaga. Posle uličnih borbi one su oslobodile grad (sem kasarni), ali su ga morale napustiti zbog dolaska neprijateljskih pojačanja iz Struge. Neprijatelj je imao oko 160 mrtvih vojnika, a brigade - 20 mrtvih i 40 ranjenih boraca.

⚔️ 1. 8. 1944. Prva makedonska NOU brigada i 1. albanska partizanska brigada zauzele Debar (osim kasarni) i oslobodile političke zatvorenike. Istovremeno je na putu Deba-Struga 1. kosovsko-metohijska NOU brigada vodila oštre borbe protiv delova nemačke 297. pešadijske divizije koji su pokušavali da se iz Struge probiju za Debar, u pomoć svome garnizonu. Posle trodnevnih borbi, zbog nestanka municije, brigade NOVJ su se povukle na pl. Karaorman a albanska brigada u Albaniju. U tim borbama neprijatelj je imao oko 150 mrtvih i ranjenih, dok su brigade imale 20 mrtvih i oko 60 ranjenih boraca. Uništeno je više kamiona i nekoliko tenkova.

⚔️ 26. 8. 1944. Na pl. Karaormanu (kod Struge), od dotadašnjeg Šiptarskog (kičevsko-debarskog) NOP odreda i novodošlog ljudstva iz debarskog, struškog i kičevskog kraja, formirana 4. šiptarska NO brigada.

⚔️ 28. 8. 1944. Ovog i nekoliko narednih dana 1. makedonska NOU brigada, sa oko 1000 seljaka iz Debaraca, porušila oko 3 lan pruge Struga-Kičevo, železničke stanice Slivovo, Preseka, Botun, železnižke mostove kod s. Mešeišta i Preseke i mostove na putu kod s. Botuna, s. Melničana i s. Mogorča. Pored toga, uništila je tt liniju u dužini od oko 20 km. Ta pruga nije popravljena sve do oslobođenja Makedonije.

⚔️ 6. 9. 1944. Na pl. Karaormanu (blizu Struge), od jednog dela boraca 1. makedonske NOU brigade i novih boraca, formirana 6. makedonska NO brigada.

⚔️ 18. 10. 1944. Nastupajući putem Resen-Ohrid, 1. makedonska udarna brigada 48. divizije NOVJ ušla u Ohrid i produžila za Strugu. U Strugi je bilo oko 700 nemačkih vojnika i oko 100 balista, koji su imali jako utvrđene položaje na prilazima građu. U toku ovog i narednog dana ova brigada i 4. šiptarska NO brigada izvršile su nekoliko napada, ali Strugu nisu zauzele, već su se povukle na liniju s. Morovište - Ciglana i držale grad u blokadi. U tim borbama brigade su imale 7 poginulih i 4 ranjena, a neprijatelj je imao oko 40 mrtvih, 15 ranjenih i 14 zarobljenih.

⚔️ 20. 10. 1944. U cilju oslobođenja zapadne Makedonije, 15. korpus NOVJ izdao zapovest: da 10. brigada 41. divizije NOVJ, na položajima Mukos - s. Pomenovo - Uši, zatvori put Prilep-Veles (sada: Titov Veles) a da 9. brigada te đivzije, iz s. Drenovca, štiti aerodrom Zrze; da 49. divizija NOVJ dejstvuje na komunikaciji Prilep-Bitolj i da sadejstvuje sa 41. divizijom NOVJ u borbama za Prilep; da 48. divizija NOVJ dejstvuje na prostoru Ohrid-Struga, a zatim oslobodi Kičevo i Gostivar i celu tu prostoriju očisti od balista.

⚔️ 23. 10. 1944. U rejonu s. Malog Vaja (kod Struge) štabovi 4. šiptarske NO brigade, 1. makedonske NOU brigade i 4. bataljona albanske 20. partizanske brigade održali sastanak i dogovorili se o zajedničkom napadu na nemačke snage kod prevoja Ćafa-san. Istoga dana ove su štabove napale nemačke jedinice, ali su oni uz pomoć obližnjih jedinica, taj napad odbili.

⚔️ 24. 10. 1944. Štab 15, korpusa NOVJ izdao zapovest da 28/29. oktobra 41. i 49. divizija NOVJ napadnu i oslobode Prilep a 48. divizija NOVJ napadne i oslobodi Strugu.

⚔️ 25. 10. 1944. Na prevoju Ćafa-san (kod Struge) 1. makedonska NOU brigada, 4. šiptarska NO brigada, 4. bataljon albanske 20. partizanske brigade i meštani iz s. Radolišta napali nemačke delove koji su bili u pokretu ka Strugi i odbacili ih na albansku teritoriju. Zarobljeno je 20 nemačkih vojnika.

⚔️ 26. 10. 1944. Kod prevoja Ćafa-san (blizu Struge) jače nemačke snage iz Elbasana napale 1. makedonsku udarnu i 4. šiptarsku brigadu 48. divizije NOVJ. Posle višečasovne borbe brigade su se povukle ka s. Višnji i s. Zagračanima, a nemačke snage su se probile za Strugu.

⚔️ 28. 10. 1944. Kod s. Radolišta i s. Zagračana (blizu Struge) 4. šiptarska brigada 48. divizije NOVJ vodila višečasovnu borbu protiv nemačkih snaga iz Struge. Neprijatelj je ovladao tim selima, ali je 4 brigada, protivnapadom, povratila sela i odbacila neprijatelja ka Strugi. Poginulo je oko 30 nemačkih vojnika a više ih je ranjeno.

⚔️ 29. 10. 1944. Po dva bataljona 1. udarne i 15. makedonske NO brigade i jedan bataljon 4. šiptarske NO brigade 48. divizije NOVJ koncentrično napali nemačke snage u Strugi, dok su ostale snage 4. šiptarske NO brigade ovaj napad obezbeđivale na položajima kod prevoja Čafa-san. Zbog jako utvrđene spoljne odbrane grada, zbog močvarnog i neprohodnog zemljišta i zbog pristiglog pojačanja iz Albanije, Struga nije zauzeta, već je grad držan u blokadi. Kao odmazdu što se stanovništvo borilo i podržavalo jedinice NOVJ, neprijatelj je spalio s. Radolište i streljao oko 100 staraca, žena i dece. Brigade su imale 6 mrtvih i 12 ranjenih boraca. Neprijateljski gubici nisu utvrđeni.

⚔️ 30. 10. 1944. U dvočasovnoj borbi uz gubitke od 2 poginula i 5 ranjenih boraca, delovi 48. divizije NOVJ sprečili pokušaj nemačkih snaga da se iz Struge probiju za Ohrid.

⚔️ 30. 10. 1944. Od Ohridskog jezera, preko s. Misleševa i Ciglane, 15. makedonska brigada 48. divizije NOVJ napala nemačke jedinice u Strugi. I pored dva napada ona nije mogla zauzeti Strugu, jer su nemačke snage bile dobro fortifikacijski utvrđene, a ispred utvrđenja su se nalazili kanali puni vode, koji su otežavali pokret jedinica.

⚔️ 2. 11. 1944. U rejonu s. Misleševa i s. Morovišta (kod Struge) 15. mapeđonska brigada 48. divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, odbila napade nemačkih snaga koje su pokušavale da se iz Struge probiju za Ohrid. Brigada je imala 5 mrtvih i 6 ranjenih boraca, dok gubici neprijatelja nisu utvrđeni.

⚔️ 2. 11. 1944. Posle četvorodnevnih borbi jedinice 41. i 49. divizije 15. korpusa NOVJ oslobodile Prilep i odsekle nemačku Borbenu grupu -Štajrer-, koja se morala izvlačiti preko Bitolja, Ohrida i Struge za Albaniju. U gradu je zaplenjeno dosta magacina ratne opreme. Jedinice NOVJ su imale 78 mrtvih i 108 ranjenih boraca, a neprijatelj oko 100 ranjenih vojnika (broj mrtvih nije utvrđen).

⚔️ 6. 11. 1944. Četrdeset osma divizija NOVJ izdala zapovest 1. makedonskoj NOU brigadi, 15. makedonskoj NO brigadi i 4. šiptarskoj NO brigadi da 7. novembra izjutra napadnu i oslobode Ohrid i Strugu.

⚔️ 7. 11. 1944. Kod s. Podmolja (blizu Ohrida) 15. makedonska brigada 48. divizije NOVJ vodila tešku borbu protiv nemačkih snaga koje su pokušale da se iz Struge probiju za Ohrid; zatim, zbog jakog pritiska neprijatelja i snažne artiljerijske vatre iz Ohrida, povukla se za s. Orovnik i s. Lakočerej, spalivši nekoliko neprijateljskih kamiona. Brigada je imala 8 mrtvih, 7 ranjenih i 20 nestalih boraca.

⚔️ 8. 11. 1944. Jedinice 4. šiptarske brigade 48. divizije NOVJ oslobodile Strugu. U grad je kasnije ušla i 15. makedonska brigada. Nemački vojnici su se preko prevoja Ćafa-sana povukli u Albaniju.