Biblioteka Znaci

Dokumenti i knjige o drugom svetskom ratu na teritoriji Jugoslavije i povezanim zbivanjima
ustanak

Struga u drugom svetskom ratu

Za ovaj pojam je pronađeno 48 hronoloških zapisa, 11 dokumenata i 3 fotografija.

Događaji

⚔️ 11. 4. 1941. Nemačke snage sa pravca Gostivara i Bitolja zauzele Debar, Ohrid i Strugu i stupile u kontakt sa italijanskim snagama kod Debra i Struge. Zarobljen veći deo Vardarske divizije, dok je manji deo odstupio ka Kičevu, gde je docnije opkoljen i zarobljen.

⚔️ 19. 4. 1941. Po odobrenju nemačke vrhovne komande, bugarske trupe otpočele okupaciju i aneksiju Makedonije (sem srezova: Tetovo, Gostivar, Kičevo, Debar i Struga, koje je okupirala Italija i priključila -Velikoj Albaniji-).

⚔️ 0. 3. 1943. U Makedoniji formirana tri oblasna komiteta KPM: Prvi za srezove: Tetovo, Gostivar, Kičevo, Debar i rejon Debarca; Drugi - za srezove: Prilep, Bitolj, Kruševo, Ohrid, Resen i Strugu; Treći - za srezove: Veles, Kavadarci, Negotin (na Vardaru) i Đevđelija.

⚔️ 14. 6. 1943. U rejonu ž. st. Preseka (na pruzi Kičevo-Struga) Kičevsko-mavrovski NOP odred napao železnički transport, ubio 7 italijanskih vojnika i zaplenio 1 p. mitraljez, 7 pušaka, dosta municije i druge opreme.

⚔️ 0. 7. 1943. Prvi oblasni komitet KPM uputio proglas makedonskom i šiptarskom stanovništvu Pologa, Debra, Kičeva i Struge, u kome je ukazao na opasnost stupanja Šiptara u takozvanu albansku žandarmeriju i vojsku koju organizuje italijanski okupator i pozvao šiptarsku omladinu da stupa u redove NOVJ.

⚔️ 0. 8. 1943. U Drimkolu formiran NOP odred -Drimkol- od ljudstva iz okoline Debra i Struge.

⚔️ 7. 8. 1943. Štab Prespansko-ohridskog NOP odreda -Damjan Gruev- pozvao barjaktare (seoske starešine) iz okoline Struge na sastanak radi dogovora o zajedničkoj borbi protiv okupatora. U pozivu se insistira na bratsvu i jedinstvu makedonskog i šiptarskog življa radi sprečavanja bratoubilačke borbe. (Do ovog sastanka nije došlo, jer su barjaktari odbili svaku saradnju s NOP-om.)

⚔️ 20. 8. 1943. Na pruzi Kičevo-Struga grupa boraca 2. NOP odreda (kičevskog) 1. operativne zone NOV i PO Makedonije uništila lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza.

⚔️ 0. 9. 1943. Proširena slobodna teritorija u zapadnoj Makedoniji posle kapitulacije Italije obuhvatala područje od pl. Bukovika (južno od Gostivara) do tesnaca kod s. Botuna i od bugarsko-italijanske demarkacione linije do druma Struga-Debar.

⚔️ 7. 9. 1943. U s. Labuništima (kod Struge) NOP odred -DrimkoU napao italijanske delove i posle kraće borbe se povukao u Drimkol.

⚔️ 12. 9. 1943. Između s. Slivova i s. Novog Sela jedinice 2. operativne zone NOV i PO Makedonije razrušile prugu Kičevo-Struga.

⚔️ 13. 9. 1943. Štab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije, po nalogu GŠ NOV i PO za Makedoniju, naredio NOP odredu -Slavej- da uz pomoć stanovništva iskopa protivtenkovske rovove i poruši drum s. Botun - s. Mešeište (Debarca), te spreči eventualno nadiranje nemačkih oklopnih delova iz Ohrida i Struge na slobodnu teritoriju Debarca.

⚔️ 5. 10. 1943. Oko 1000 balista, predvođenih nemačkim oficirima, ovladavši Kičevom, produžili napad ka slobodnoj teritoriji Debarca da bi stavili pod svoju kontrolu komunikacije koje vode za Strugu, Debar, i, dalje u Albaniju, Ovog i narednog dana jedinice Grupe bataljona i Kičevskog bataljona, u ogorčenim borbama kod s. Izvora, s. Malkovca, s. Popovca, s. Klenovca i s. Dušegubice, uspele su da spreče prodor balista i da ih odbace ka Kičevu. Neprijatelj je imao oko 70 mrtvih i dosta ranjenih. Gubici grupe bataljona: 20 mrtvih, među kojima i politički komesar 1, operativne zone NOV i PO Makedonije Josif Josifovski Đorče Sveštarot, narodni heroj (poginuo 6. oktobra).

⚔️ 14. 10. 1943. Kod s. Botuna (blizu Ohrida) NOP odred -Slavej- razbio balističku grupu koja je iz Struge pokušala da se probije na slobodnu teritoriju Debarca i spoji sa snagama koje su istovremeno imale da prodru sa pravca Kičeva. Neprijatelj je imao 4 mrtva i 6 ranjenih.

⚔️ 0. 11. 1943. Kod s. Dukova, na putu Struga-Debar, oko 20 boraca NOP odreda -Malesija- uništilo iz zasede 6 nemačkih kamiona.

⚔️ 0. 11. 1943. Špilski most na r. Crnom Drimu srušile jedinice Grupe odreda u zapadnoj Makedoniji, čime je saobraćaj nemačkih snaga na putu Struga-Debar bio otežan.

⚔️ 8. 11. 1943. Štab grupe bataljona u zapadnoj Makedoniji tražio od nemačke komande u Strugi da 14 istaknutih partijskih radnika koje su zatvorile bugarske vlasti pusti u zamenu za 14 zarobljenih nemačkih oficira i vojnika.

⚔️ 16. 11. 1943. Kod s. Izvora, s. Klenovca i s. Malkoveca 1. makedonsko-kosovska NOU brigada, posle vrlo žestokih borbi ovog i narednog dana, odbila nemačko-balističke snage koje su iz Kičeva krenule da poprave mostove i prugu i oslobode put Kičevo-Struga, kako bi obezbedile saobraćaj sa Albanijom preko prevoja Ćafa-sana.

⚔️ 3. 12. 1943. Nemačko-balističke snage iz Kičeva, Debra i Struge preduzele koncentričan napad na slobodnu teritoriju Debarca s ciljem da unište partijsko i vojno rukovodstvo NOV i PO Makedonije i 1. makedonsko-kosovsku NOU brigadu i oslobode komunikacije koje iz zapadne Makedonije vode za Albaniju. Posle vrlo teških borbi u Debarcama, na kruševskom i resenskom području, 1. makedonsko-kosovska NOU brigada je sa CK KPM i GŠ NOV i PO za Makedoniju, prema ranije predviđenom planu, 5. decembra napustila slobodnu teritoriju i preduzela marš za Grčku.

⚔️ 4. 5. 1944. Kod s. Pesočana (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada) razbile nemačku kolonu koja je pokušala da se probije iz Kičeva za Strugu, nanele joj dosta gubitaka u ljudstvu i naoružanju i zaplenile 2 kamiona, 8 p. mitraljeza, 1 mitraljez i drugu opremu. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog borca.

⚔️ 7. 5. 1944. Kod s. Botuna (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada), posle petočasovne borbe, odbile pokušaj jedne nemačke kolone da se iz Struge probije za Kičevo. Gubici bataljona: 2 ranjena borca.

⚔️ 8. 5. 1944. Jake nemačko-balističke snage iz Kičeva, Debra i Struge preduzele ofanzivna dejstva s ciljem da ovladaju slobodnom teritorijom Debaraca i Malesijom, unište Grupu makedonskih i Grupu kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makeđonsko-kosovsku NOU brigadu) i stave pod svoju kontrolu komunikacije koje izvode ka Skoplju. Posle četvorodnevnih borbi kod s. Mešeišta, s. Botuna i s. Izvora partizanski bataljoni su se iz Debaraca povukli u strušku Malesiju. Neprijatelj je imao 78 mrtvih a partizani 2 mrtva i 8 ranjenih boraca.

⚔️ 1. 6. 1944. Nemačko-balističke snage iz Struge i Debra preduzele ofanzivna dejstva na slobodnu teritoriju Malesije (kod Struge), protiv Grupe kosovsko-metohijskih i Grupe makedonskih partizanskih bataljona (i. makedonsko-kosovska NOU brigada), s ciljem da ih unište. Prema dogovoru, bugarske snage su zaposele demarkacionu liniju da bi sprečile izvlačenje partizanskih snaga na bugarsku okupacionu teritoriju. U četvorodnevnim borbama u rejonu s. Lokova, s. Zboždija i s. Ržanova (kod Struge) partizanske snage su odbacile neprijatelja u Strugu i u Debar, nanele mu gubitke od 20 mrtvih nemačkih vojnika i oko 30 mrtvih balista i zaplenile 2 minobacača, 3 p. mitraljeza, oko 20 pušaka, 4 sanduka municije i drugu opremu. Partizani su imali 7 ranjenih i nepoznat broj poginulih boraca.

⚔️ 2. 6. 1944. U rejonu s. Lokova (kod Struge) nemačke snage iz Struge i Debra streljale oko 30 balista zato što su pod pritiskom Grupe kosovskih i Grupe makedonskih partizanskih bataljona odstupili s položaja.

⚔️ 8. 6. 1944. U s. Lokovu (kod Struge), od Grupe makedonskih partizanskih bataljona (1. i 2. bataljona) i novodošlih boraca iz ohridskog sreza, formirana 1. makedonska NOU brigada.

⚔️ 15. 6. 1944. Na putu Struga-Debar Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona napala nemačko-balističku kolonu.

⚔️ 23. 6. 1944. Kod s. Delagožda (blizu Struge) Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona, posle vrlo oštre borbe razbila nemačko-balističke snage iz Struge. Tim napadom je osujećena neprijateljska ofanziva na slobodnu teritoriju struške Malesije i Karaormana.

⚔️ 24. 6. 1944. Kod s. Zbaždi (blizu Struge), od dotadašnje Grupe kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. i 2. kosovsko-metohijski bataljon) i bataljona Crvene armije 1. makedonsko-kosovske NOU brigade (sastavljen od oko 50 crvenoarmejaca prebeglih iz nemačkog zarobljeništva - nazivana i četa), formirana 1. kosovsko-metohijska NOU brigada.

⚔️ 9. 7. 1944. Kod Debra 1. makedonska NOU brigada i 1. kosovsko-metohijska NOU brigada vodile vrlo oštru osmoćasovnu borbu protiv delova nemačke 297. pešadijske divizije i balističkih snaga. Posle uličnih borbi one su oslobodile grad (sem kasarni), ali su ga morale napustiti zbog dolaska neprijateljskih pojačanja iz Struge. Neprijatelj je imao oko 160 mrtvih vojnika, a brigade - 20 mrtvih i 40 ranjenih boraca.

⚔️ 1. 8. 1944. Prva makedonska NOU brigada i 1. albanska partizanska brigada zauzele Debar (osim kasarni) i oslobodile političke zatvorenike. Istovremeno je na putu Deba-Struga 1. kosovsko-metohijska NOU brigada vodila oštre borbe protiv delova nemačke 297. pešadijske divizije koji su pokušavali da se iz Struge probiju za Debar, u pomoć svome garnizonu. Posle trodnevnih borbi, zbog nestanka municije, brigade NOVJ su se povukle na pl. Karaorman a albanska brigada u Albaniju. U tim borbama neprijatelj je imao oko 150 mrtvih i ranjenih, dok su brigade imale 20 mrtvih i oko 60 ranjenih boraca. Uništeno je više kamiona i nekoliko tenkova.

⚔️ 26. 8. 1944. Na pl. Karaormanu (kod Struge), od dotadašnjeg Šiptarskog (kičevsko-debarskog) NOP odreda i novodošlog ljudstva iz debarskog, struškog i kičevskog kraja, formirana 4. šiptarska NO brigada.

⚔️ 28. 8. 1944. Ovog i nekoliko narednih dana 1. makedonska NOU brigada, sa oko 1000 seljaka iz Debaraca, porušila oko 3 lan pruge Struga-Kičevo, železničke stanice Slivovo, Preseka, Botun, železnižke mostove kod s. Mešeišta i Preseke i mostove na putu kod s. Botuna, s. Melničana i s. Mogorča. Pored toga, uništila je tt liniju u dužini od oko 20 km. Ta pruga nije popravljena sve do oslobođenja Makedonije.

⚔️ 6. 9. 1944. Na pl. Karaormanu (blizu Struge), od jednog dela boraca 1. makedonske NOU brigade i novih boraca, formirana 6. makedonska NO brigada.

⚔️ 18. 10. 1944. Nastupajući putem Resen-Ohrid, 1. makedonska udarna brigada 48. divizije NOVJ ušla u Ohrid i produžila za Strugu. U Strugi je bilo oko 700 nemačkih vojnika i oko 100 balista, koji su imali jako utvrđene položaje na prilazima građu. U toku ovog i narednog dana ova brigada i 4. šiptarska NO brigada izvršile su nekoliko napada, ali Strugu nisu zauzele, već su se povukle na liniju s. Morovište - Ciglana i držale grad u blokadi. U tim borbama brigade su imale 7 poginulih i 4 ranjena, a neprijatelj je imao oko 40 mrtvih, 15 ranjenih i 14 zarobljenih.

⚔️ 20. 10. 1944. U cilju oslobođenja zapadne Makedonije, 15. korpus NOVJ izdao zapovest: da 10. brigada 41. divizije NOVJ, na položajima Mukos - s. Pomenovo - Uši, zatvori put Prilep-Veles (sada: Titov Veles) a da 9. brigada te đivzije, iz s. Drenovca, štiti aerodrom Zrze; da 49. divizija NOVJ dejstvuje na komunikaciji Prilep-Bitolj i da sadejstvuje sa 41. divizijom NOVJ u borbama za Prilep; da 48. divizija NOVJ dejstvuje na prostoru Ohrid-Struga, a zatim oslobodi Kičevo i Gostivar i celu tu prostoriju očisti od balista.

⚔️ 23. 10. 1944. U rejonu s. Malog Vaja (kod Struge) štabovi 4. šiptarske NO brigade, 1. makedonske NOU brigade i 4. bataljona albanske 20. partizanske brigade održali sastanak i dogovorili se o zajedničkom napadu na nemačke snage kod prevoja Ćafa-san. Istoga dana ove su štabove napale nemačke jedinice, ali su oni uz pomoć obližnjih jedinica, taj napad odbili.

⚔️ 24. 10. 1944. Štab 15, korpusa NOVJ izdao zapovest da 28/29. oktobra 41. i 49. divizija NOVJ napadnu i oslobode Prilep a 48. divizija NOVJ napadne i oslobodi Strugu.

⚔️ 25. 10. 1944. Na prevoju Ćafa-san (kod Struge) 1. makedonska NOU brigada, 4. šiptarska NO brigada, 4. bataljon albanske 20. partizanske brigade i meštani iz s. Radolišta napali nemačke delove koji su bili u pokretu ka Strugi i odbacili ih na albansku teritoriju. Zarobljeno je 20 nemačkih vojnika.

⚔️ 26. 10. 1944. Kod prevoja Ćafa-san (blizu Struge) jače nemačke snage iz Elbasana napale 1. makedonsku udarnu i 4. šiptarsku brigadu 48. divizije NOVJ. Posle višečasovne borbe brigade su se povukle ka s. Višnji i s. Zagračanima, a nemačke snage su se probile za Strugu.

⚔️ 28. 10. 1944. Kod s. Radolišta i s. Zagračana (blizu Struge) 4. šiptarska brigada 48. divizije NOVJ vodila višečasovnu borbu protiv nemačkih snaga iz Struge. Neprijatelj je ovladao tim selima, ali je 4 brigada, protivnapadom, povratila sela i odbacila neprijatelja ka Strugi. Poginulo je oko 30 nemačkih vojnika a više ih je ranjeno.

⚔️ 29. 10. 1944. Po dva bataljona 1. udarne i 15. makedonske NO brigade i jedan bataljon 4. šiptarske NO brigade 48. divizije NOVJ koncentrično napali nemačke snage u Strugi, dok su ostale snage 4. šiptarske NO brigade ovaj napad obezbeđivale na položajima kod prevoja Čafa-san. Zbog jako utvrđene spoljne odbrane grada, zbog močvarnog i neprohodnog zemljišta i zbog pristiglog pojačanja iz Albanije, Struga nije zauzeta, već je grad držan u blokadi. Kao odmazdu što se stanovništvo borilo i podržavalo jedinice NOVJ, neprijatelj je spalio s. Radolište i streljao oko 100 staraca, žena i dece. Brigade su imale 6 mrtvih i 12 ranjenih boraca. Neprijateljski gubici nisu utvrđeni.

⚔️ 30. 10. 1944. U dvočasovnoj borbi uz gubitke od 2 poginula i 5 ranjenih boraca, delovi 48. divizije NOVJ sprečili pokušaj nemačkih snaga da se iz Struge probiju za Ohrid.

⚔️ 30. 10. 1944. Od Ohridskog jezera, preko s. Misleševa i Ciglane, 15. makedonska brigada 48. divizije NOVJ napala nemačke jedinice u Strugi. I pored dva napada ona nije mogla zauzeti Strugu, jer su nemačke snage bile dobro fortifikacijski utvrđene, a ispred utvrđenja su se nalazili kanali puni vode, koji su otežavali pokret jedinica.

⚔️ 2. 11. 1944. U rejonu s. Misleševa i s. Morovišta (kod Struge) 15. mapeđonska brigada 48. divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, odbila napade nemačkih snaga koje su pokušavale da se iz Struge probiju za Ohrid. Brigada je imala 5 mrtvih i 6 ranjenih boraca, dok gubici neprijatelja nisu utvrđeni.

⚔️ 2. 11. 1944. Posle četvorodnevnih borbi jedinice 41. i 49. divizije 15. korpusa NOVJ oslobodile Prilep i odsekle nemačku Borbenu grupu -Štajrer-, koja se morala izvlačiti preko Bitolja, Ohrida i Struge za Albaniju. U gradu je zaplenjeno dosta magacina ratne opreme. Jedinice NOVJ su imale 78 mrtvih i 108 ranjenih boraca, a neprijatelj oko 100 ranjenih vojnika (broj mrtvih nije utvrđen).

⚔️ 6. 11. 1944. Četrdeset osma divizija NOVJ izdala zapovest 1. makedonskoj NOU brigadi, 15. makedonskoj NO brigadi i 4. šiptarskoj NO brigadi da 7. novembra izjutra napadnu i oslobode Ohrid i Strugu.

⚔️ 7. 11. 1944. Kod s. Podmolja (blizu Ohrida) 15. makedonska brigada 48. divizije NOVJ vodila tešku borbu protiv nemačkih snaga koje su pokušale da se iz Struge probiju za Ohrid; zatim, zbog jakog pritiska neprijatelja i snažne artiljerijske vatre iz Ohrida, povukla se za s. Orovnik i s. Lakočerej, spalivši nekoliko neprijateljskih kamiona. Brigada je imala 8 mrtvih, 7 ranjenih i 20 nestalih boraca.

⚔️ 8. 11. 1944. Jedinice 4. šiptarske brigade 48. divizije NOVJ oslobodile Strugu. U grad je kasnije ušla i 15. makedonska brigada. Nemački vojnici su se preko prevoja Ćafa-sana povukli u Albaniju.

Dokumenti

📜 Izveštaj Komande 9. armije od 13. juna 1943. Vrhovnoj komandi o napadu partizana na voz u rejonu železničke stanice Presek na pruzi Kičevo - Struga

📜 Izveštaj Komande 9. armije od 21. juna 1943. Vrhovnoj komandi o napadu na auto-kolonu na putu DebarStruga i o sukobu sa partizanima kod s. Karburice kod Kičeva

📜 Izvod iz izveštaja Komande 9. armije od 15. jula 1943. Vrhovnoj komandi o napadu na auto-kolonu na putu Debar - Struga, o vojno-političkoj situaciji na teritoriji zapadne Makedonije, Kosova i susednih područja i o operativnoj delatnosti na teritoriji Crne Gore

📜 Izveštaj komandanta Jugoistoka od 6 novembra 1943. Vrhovnoj komandi Vermahta o nač:nu čišćenja od jedinica NOV i POJ i obezbeđenju rejona Tetovo—Debrr—Kičevo—Struga

📜 Izveštaj komandanta Jugoistoka od 2. decembra 1943. Vrhovnoj komandi Vermahta o vojno-političkoj situaciji i pretenzijama fašističke Bugarske u rejonu Tetova, Gostivara, Debra, Kičeva i Struge

📜 Izveštaj Svetozara Vukmanovića Tempa od 10. decembra 1943. vrhovnom komandantu NOV i POJ drugu Titu o otpočinjanju nemačke ofanzive u Makedoniji na području Kičevo - Struga

📜 Saopštenje Glavnog štaba NOV i PO Makedonije od juna 1944. god. o borbama protiv balističkih bandi i Nemaca na sektoru Struga–Kičevo–Debar od 12. maja do 16. juna 1944. godine

📜 Izveštaj štaba Drugog korpusa NOV i PO Makedonije od 29. oktobra 1944. god. Glavnom štabu NOV i PO Makedonije o borbama Prve, Četvrte (šiptarske) i Pete brigade protiv nemačkih snaga na putu Struga–Bitolj, Bitolj–Prilep

📜 Izveštaj štaba Drugog korpusa NOV i PO Makedonije od 1. novembra 1944. god. Glavnom štabu NOV i PO Makedonije o borbama Četrdeset osme NO divizije oko Struge i Četrdeset devete na putu Bitolj–Prilep

📜 Izveštaj štaba Četrdeset osme NO divizije od 4. novembra 1944. god. štabu Drugog korpusa NOV i PO Makedonije o borbama Prve i Petnaeste brigade na sektoru Ohrid–Struga protiv nemačkih jedinica

📜 Izveštaj štaba Drugog korpusa od 7. novembra 1944. god. Glavnom štabu NOV i PO Makedonije o oslobođenju Struge i o napadu na Ohrid

Fotografije

Povezane odrednice

Borbe u Crnoj Gori 1943. Skoplje Borbe na Kosovu i Metohiji Resen Josip Broz Tito Bratstvo i jedinstvo u ratu Komunistička partija Makedonije Borbe u Makedoniji 1943. Tenkovi u Jugoslaviji u drugom svetskom ratu 4. šiptarska brigada Žene u ratu 15. makedonski korpus NOVJ 15. krajiška udarna brigada Prilep Oslobođenje Kičeva 1943. Italija u drugom svetskom ratu Omladina u ratu Vrhovna komanda Vermahta 1. albanska partizanska brigada 11. krajiška udarna brigada 49. makedonska divizija NOVJ Narodni heroji Jugoslavije Partizanski odred "Damjan Gruev" Bali Kombetar 1. makedonska udarna brigada Aprilski rat Politički komesari u NOR-u 6. makedonska brigada Veles Maximilian von Weichs Kičevo 297. pešadijska divizija Borbe u Makedoniji 1944. Kruševo Svetozar Vukmanović Tempo Glavni štab Makedonije Albanski partizani Gevgelija Diverzije u oslobodilačkom ratu Negotino Ohrid Kavadarci Bugarska u drugom svetskom ratu Priprema ustanka u Makedoniji 1941. 1. makedonsko-kosovska udarna brigada 15. makedonska brigada Mavrovski partizanski odred Crvena armija Komandant Jugoistoka Albanija u drugom svetskom ratu Slobodne teritorije u oslobodilačkom ratu Gostivar Tetovo 8. kordunaška divizija NOVJ Debar Zasede u oslobodilačkom ratu Bitola 48. makedonska divizija NOVJ 1. vojvođanska udarna brigada Nemački zločini u Jugoslaviji Kapitulacija Italije Grčka u drugom svetskom ratu 1. kosovsko-metohijska brigada 41. makedonska divizija NOVJ