Crna Trava u drugom svetskom ratu

⚔️ 21. 2. 1942. Otpočele dvodnevne borbe Babičkog i Nišavskog NOP odreda protiv 11. oružanog odreda SDS, Vlasotinačkog četničkog odreda i bugarskih jedinica. Nišavski NOP odred uspeo je da se probije i prebaci na Svrljiške pl., dok je Babički NOP odred, posle pretrpljenih gubitaka u borbi kod s. V. Krčimir, prešao u Crnu Travu.

⚔️ 21. 3. 1942. Pod pritiskom neprijatelja Leskovački NOP odred se podelio na dve grupe; jedna se prebacila u Crnu travu, a druga ostala na pl. Kukavici.

⚔️ 0. 8. 1942. U rejonu s. Valniša (blizu Babušnice) od boraca bivšeg Babičkog NOP odreda formiran Crnotravski NOP odred.

⚔️ 0. 9. 1942. U Crnoj travi OK KPJ za Leskovac formirao Okružno povereništvo za Crnu travu, Vranje i Lužnicu.

⚔️ 8. 10. 1942. U s. Vrbanu (kod Preševa) bugarski vojnici napali delove Crnotravskog NOP odreda i naneli im gubitke od 10 mrtvih, dok se ostatak tog odreda probio.

⚔️ 1. 11. 1942. Nedićevci, četnici i bugarski vojnici okružili i napali Leskovački (Kukavički) NOP odred na pl. Kukavici. Posle dvodnevnih borbi, da bi izbegao uništenje, jedan deo tog odreda se probio u Crnu travu, a drugi deo se zadržao na pl. Kukavici. Neprijatelj se povukao u svoje garnizone.

⚔️ 12. 11. 1942. U s. Stupnici (na pl. Babiekoj gori) nedićevci i četnici napali delove Crnotravskog NOP odreda i naneli im gubitke od 6 mrtvih, ranjenih i zarobljenih.

⚔️ 13. 1. 1943. Na ž. st. Momin Kamen (kod Vladičinog Hana) Crnotravski NOP odred napao posadu i ubio 10 i zarobio 10 nemačkih i bugarskih vojnika, a potom porušio železnički most i kamenolom.

⚔️ 14. 1. 1943. U selima: Ružici, Guzevlju, Jastrepcu i Mrtvici (kod Vladičinog Hana) nemački i bugarski vojnici streljali 200 građana za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka prethodnog dana pri napadu Crnotravskog NOP odreda na ž. st. Momin Kamen.

⚔️ 0. 2. 1943. U s. Ravnoj Gori (kod Vlasotinaca) održano vojno-političko savetovanje kome je prisustvovao delegat VŠ NOV i POJ i CK KPJ Svetozar Vukmanović Tempo. Odlučeno je da se za teritoriju od Babičke gore i Suve planine na severu do r. Pčinje i pl. Kozjaka na jugu, od boraca Crnotravskog NOP odreda, formira 2. južnomoravski NOP odred, sastava: tri čete, što je odmah i učinjeno. Odred je dobio zadatak da što pre formira bataljone i izvrši pripreme za formiranje brigade. Formiran je i OK KPJ za Vranje.

⚔️ 3. 2. 1943. U s. Mlačištu (blizu Vranja) oko 300 bugarskih vojnika napalo Crnotravski NOP odred, ali je ovaj uspeo da se povuče u pravcu s. Pročalovaca. Bugarski vojnici su popalili Mlačište i pobili veći broj seljaka.

⚔️ 10. 4. 1943. U s. Crvenom Bregu (kod Crne Trave) 2. bataljon 2. južnomoravskog NOP odreda napao bugarsku posadu, jačine 130 policajaca i vojnika. U jednočasovnoj borbi on ju je razbio i naterao u bekstvo ka s. Predejanu. Poginulo je i ranjeno 15 policajaca i 1 oficir. Istog dana je 3. bataljon ovog odreda kod s. Jabukovika ubio 2 i ranio 1 bugarskog policajca.

⚔️ 25. 4. 1943. Drugi južnomoravski NOP odred napao bugarsku policijsku posadu u Crnoj Travi, ali ni posle tročasovne borbe nije uspeo da zauzme mesto. Pri povlačenju on je, u zoru, odbacio manje bugarske snage sa visoravni Crkvena plana (kod s. Strezimirovaca) i zaposeo njihov položaj. Oko 14 časova bugarske jedinice jačine jednog puka, podržane eskadrilom aviona, izvršile su koncentričan napad, ali se odred, posle kraće borbe izvukao veštim manevrom. Poginulo je 27 i ranjeno 32 bugarska vojnika i policajca. Odred je imao 3 mrtva, 7 ranjenih i 1 zarobljenog. Među poginulim bio je i komandant odreda Ratko Pavlović, Ćićko, narodni heroj.

⚔️ 0. 8. 1943. U blizini Crne Trave, od Bugara iz Bugarske, formiran bugarski Trnski NOP odred, jačine 15 boraca. Štab 2. južnomoravskog NOP odreda naoružao ga je sa 2. p. mitraljeza i puškama. Odred je dejstvovao na bugarskoj teritoriji, najčešće s jedinicama 2. južnomoravskog NOP odreda.

⚔️ 0. 11. 1943. Na Šar-planini obrazovan prateći odred od oko 60 boraca, koji je grupu Makedonaca i englesku misiju od 4 člana prebacio preko Skopske Crne gore u Crnu travu, gde se stavio na raspolaganje Štabu kosovske operativne zone NOV i PO Kosova i Metohije.

⚔️ 0. 11. 1943. U s. Crnoj Travi (kod Vranja) formiran opštinski NO odbor.

⚔️ 22. 12. 1943. Kod s. Crne Trave (blizu Vranja) delovi 2. južnomoravskog NOP odreda u borbi ubili 25 bugarskih policajaca i zaplenili puškomitraljez i 4 puške.

⚔️ 24. 12. 1943. Oko 700 bugarskih vojnika iz Surdulice i Crne Trave napalo 2. južnomoravski NOP odred na pl. Čemerniku. Sutradan je bugarskim vojnicima priteklo u pomoć oko 60 nemačkih vojnika iz rudnika Mačkatice, ali su svi napadi odbijeni, te se neprijatelj povukao u polazne garnizone. Poginulo je oko 50 bugarskih i 2 nemačka vojnika, a zarobljeno 5 nemačkih i 1 bugarski vojnik. Gubici odreda 3 mrtva i 3 ranjena.

⚔️ 27. 2. 1944. U manastiru -Prohor Pčinjski- (kod Kumanova), pod rukovodstvom CK KPM, održano dvodnevno partijsko savetovanje s partijskim i vojnim rukovodiocima 3. makedonske NOU brigade i južnomoravskih i kosovskih jedinica. Na savetovanju je analizirana situacija na kumanovsko-vranjskom području i doneti su zaključci u vezi sa budućim radom partijskih organizacija i dejstvom jedinica. Kao najvažniji i najhitniji zadatak postavljeno je uništenje četničkih snaga na kumanovsko-vranjskom području, stvaranje jedinstvene slobodne teritorije od Krive reke do Crne Trave i jačanje veze i saradnje sa srpskim jedinicama u Jablanici.

⚔️ 0. 3. 1944. Na teritoriji Crne trave formiran bugarski partizanski bataljon -Vasil Levski-.

⚔️ 0. 3. 1944. U rejonu s. Dobrog Polja (u Crnoj travi), od bugarskih partizanskih bataljona -Hristo Botev- i -Vasil Levski-, formiran Trnski partizanski odred.

⚔️ 16. 3. 1944. Na kumanovsko-vranjskom i crnotravskom području jedinice bugarske 5. okupacione armije otpočele ofanzivna dejstva protiv makedonskih, južnomoravskih i kosovskih partizanskih jedinica. Okupator je za tu svrhu formirao: Moravski odred (po jedan bataljon 45, 54. i 51. pešadijskog puka); Vlasinski odred (po jedan bataljon 56, 3. i 13. pešadijskog puka); Trnski odred (po jedan bataljon 1, 25. i 50. Pešadijskog puka). Pored tih odreda predviđena je upotreba i 52. i 53. pešadijskog puka, pod neposrednom komandom štaba bugarske 29. pešadijske divizije.

⚔️ 18. 3. 1944. Bugarske jedinice jačine do jedne divizije preduzele ofanzivu protiv 2. južnomoravskog NOP odreda, Kosovskog partizanskog bataljona i jedinica Crnotravskog vojnog područja s ciljem da ih u rejonu s. Crne Trave, s. Broda i s. Rupija (kod Vranja) okruže i unište. U toku ovog dana neprijatelj je uspeo da u širem rejonu pomenutih sela okruži partizanske jedinice. U 23 časa su se dve čete Kosovskog partizanskog bataljona i deo 2. južnomoravskog NOP odreda probili iz okruženja. U toj ofanzivi (poznatoj kao -martovska ofanziva-), koja je trajala do sredine aprila bugarske jedinice su ubile 57 ljudi iz s. Rupija i s. Bainca i zapalile s. Crnu Travu i s. Brod. U borbi su poginula 34 borca (među kojima i 4 člana Engleske vojne misije) i zarobljeno je oko 50 boraca, a kod s. Darkovca streljano je 12 omladinaca.

⚔️ 19. 3. 1944. Iz rejona s. Crne Trave (kod Vranja) delovi 2. južnomoravskog NOP odreda i jedinice Crnotravskog NOP odreda, okruženi od bugarskih jedinica, uspeli da se dolinom Rupljanske reke probiju ka pl. Kačeru. U tim borbama je poginulo 20 partizana i nešto više ih je zarobljeno.

⚔️ 26. 3. 1944. GŠ NOV i PO za Srbiju formirao Štab južnomoravske zone, pod čiju komandu su stavljeni: 2, 3, 4. i 5. južnomoravska NO brigada, 9. srpska NO brigada, 1. južnomoravski, Jastrebački, Rasinski i Crnotravski NOP odred, Jastrebačka, Jablanička i Crnotravska komanda područja. Time je prestao da postoji Operativni štab južnomoravskih brigada.

⚔️ 8. 4. 1944. U s. Kalni (u Crnoj travi) otpočelo dvodnevno savetovanje između delegata CK KPJ i VŠ NOV i POJ Svetozara Vukmanovića Tempa i predstavnika BRP(k). Stvoren je plan dejstva jugoslovenskih i bugarskih partizanskih jedinica u prigraničnom pojasu.

⚔️ 8. 4. 1944. U s. Ljuberađi (kod Vlasotinaca) 5. južnomoravska NO brigada blokirala bugarsku posadu, ali nije uspela da je uništi. Zaplenivši u bugarskom magacinu 100 kg pirinča, 100 kg šećera, veću količinu brašna i drugih namirnica i zapalivši opštinsku zgradu, ona se povukla ka s. Crnoj Travi.

⚔️ 9. 4. 1944. Bugarski vojnici (oko 1.600) upali u s. Crnu Travu i s. Brod (kod Vranja) i opljačkali ih, a potom ih (ovog i narednog dana) zapalili i pretvorili u zgarišta.

⚔️ 21. 4. 1944. Delegat VŠ NOV i POJ i CK KPJ Svetozar Vukrnanović Tempo depešom izveštava CK KPJ: na slobodnu teritoriju (Kumanovo - Vranje - Crna trava) stigli su članovi Glavnog štaba Bugarske i Otečestvenog fronta, gde organizuju svoje jedinice radi prodiranja u unutrašnjost Bugarske; bugarskom rukovodstvu i jedinicama pruža se pomoć u svakom pogledu.

⚔️ 30. 4. 1944. Bugarske snage (14, 17. i 29. pešadijska divizija, delovi 7. rilske divizije. 1. i 2. konjički, 1. armijski, 41. i 45. pešadijski puk, žandarmerijski bataljon, policijske snage vranjske i sofijske oblasti i iz rejona Kumanova) preduzele napadnu operaciju poznatu pod imenom -proiećna ofanziva- protiv jedinica NOVJ na desnoj obali r. J. Morave (5. i 6. južnomoravsku NO brigadu, 3. makedonsku NO brigadu, Kosovski NOP odred, bugarsku 1. sofijsku partizansku brigadu, Crnotravski i Kumanovski NOP odred, bugarski Trnski partizanski odred i jedinice komandi područja i komandi mesta) s ciljem da ih koncentričnim napadima u rejonima Vranje - Kumanovo - Kriva Palanka - Pirot - Babušnica - Vladičin Han okruže i unište. U borbama vođenim do 20. juna neprijatelj nije uspeo da uništi jedinice NOVJ, pa se povukao u polazne garnizone.

⚔️ 2. 5. 1944. Kod Sv. Ilije i Čupinog Brda (blizu Krive Palanke) jedinice 6. južnomoravske NO brigade i Vranjskog vojnog područja, završile dvodnevne žestoke borbe protiv nadmoćnijih bugarskih snaga. Partizanske jedinice su zaplenile 3 topa, zatim su ih uništile jer nisu mogle da ih nose sa sobom pri daljem prodoru za Crnu travu.

⚔️ 5. 5. 1944. Kod s. Tlomina (blizu Krive Palanke), probijajući se za Crnu travu, 3. makedonska NOU brigada, bugarski Trnski partizanski odred i Kosovski NOP odred vodili oštre borbe protiv bugarskih snaga jačine puka. Protivnapadima odbačene su neprijateljske snage i preduzeto je gonjenje istih u pravcu s. Doganice.

⚔️ 6. 5. 1944. Kod Črnooka (blizu Bosiljgrada) 3. makedonska NOU brigada, Strumičko-devđelijski (Plačkovički), Kosovski i bugarski Trnski NOP odred vodili čitavog dana vrlo tešku borbu u okruženju protiv bugarskih jedinica iz kumanovskog i krivopalanačkog garnizona. U toku noći oni su se uspešno probili iz obruča i produžili pokret za Crnu travu. Jedinice NOV i POJ su imale 24 mrtva borca, a neprijateljske jedinice - oko 100 mrtvih i ranjenih vojnika.

⚔️ 10. 5. 1944. Treća makedonska NOU brigada, Kosovski NOP odred i bugarski Trnski partizanski odred izbili u Crnu travu, i tu se spojili sa ostalim snagama koje su bile pod komandom Operativnog štaba za kumanovsko-vranjsko područje.

⚔️ 18. 5. 1944. Kod s. Ostrozuba (blizu Vlasotinaca), od boraca Babičkog NOP odreda i Komande crnotravskog vojnog područja, formirana 12. srpska NO brigada.

⚔️ 0. 6. 1944. U s. Crnu Travu (kod Vranja) stigla jedna četa bugarske partizanske brigade -Čavdar-. Dobivši oružje od jedinica NOVJ, ona se ponovo vratila na bugarsku teritoriju.

⚔️ 4. 6. 1944. Delegat VŠ NOV i POJ Svetozar Vukmanović Tempo dao direktivu o reorganizaciji, rasporedu i zadacima jedinica NOVJ na području Vranja, Crne trave, Kumanova, Osogova, Pljačkavice, Skopske Crne gore i Šare, o formiranju novih jedinica i o rasporedu postojećeg komandnog kadra.