Biblioteka Znaci

Dokumenti i knjige o drugom svetskom ratu na teritoriji Jugoslavije i povezanim zbivanjima
ustanak

Ustanak u Sremu 1941.

Za ovaj pojam je pronađeno 52 hronoloških zapisa, 14 dokumenata i 3 fotografija.

Događaji

⚔️ 0. 5. 1941. Mađarske jedinice i žandarmerija prisilno iselile i internirale: iz sreza kulskog - iz naselja Sokolac 1340 lica a iz N. Crvenke 103 lica; iz sreza Bač. Topola iz naselja N. Selo Feketić 145 osoba. Iseljena lica su proterana u razne pravce, mahom u Srbiju i Srem, a intemirci su sprovedeni u logor u Bač. Palanci, Budimpešti i Šarvaru (u Mađarskoj).

⚔️ 28. 5. 1941. Nemačke vlasti naredile da svi Srbi koji nisu zavičajni u Rumi napuste grad u roku od 8 dana.

⚔️ 0. 6. 1941. Po direktivi PK KPJ za Vojvodinu, pri okružnim komitetima KPJ za Srem, severni i južni Banat i severnu, južnu i zapadnu Bačku sa Baranjom formirani okružni štabovi sa zadatkom da rukovode pripremama za ustanak.

⚔️ 20. 6. 1941. U Petrovgradu (sada: Zrenjanin) održan sastanak Vojnog komiteta PK KPJ za Vojvodinu, sa koga je upućen predlog Sekretarijatu PK da se, zbog otežanih veza, mesto Vojnog komiteta PIv KPJ za Vojvodinu formiraju oblasni vojni komiteti u Sremu, Banatu i Bačkoj. Predlog je prihvaćen i uskoro su formirani oblasni vojni komiteti za Banat, Bačku i Srem, koji su rukovodili svim pripremama za ustanak.

⚔️ 22. 6. 1941. Nemačke i ustaške vlasti otpočele hapšenje članova Partije i SKOJ-a u srezu i gradu Srem. Mitrovica. Provalom u Srem. Mitrovici, Srem. Karlovcima i Petrovaradinu uhapšen izvestan broj partijaca, skojevaca i rodoljuba, koji su potom streljani.

⚔️ 25. 7. 1941. Partizanske desetine i grupe iz Novog Sada i obližnijih sela Futoga, Kisača i Čuruga, zapalile žito, kudelju i kamare slame u rejonu tih mesta i presekle tt stubove između Novog Sada i s. Rumenke i između Novog Sada i s. Kovilja.

⚔️ 28. 7. 1941. U s. Svilošu (kod Iloka) mesni partizani ubili dva žandarma i zaplenili oružje.

⚔️ 30. 7. 1941. Na mestu zvanom Lovka (kod Iloka) ustaše streljale 40 Srba iz s. Sviloša i 3 Srbina iz s. Čerevića.

⚔️ 0. 8. 1941. U selima Šumadije: Barajevu, Baćevcu, Vraniću, Sremčici, Lisovcu, Maniću, Slatini, Šiljakovcu, Meljaku, Beljini, V. Borku, Vrčinu, Rušnju, Begaljici, Zaklopači i Dražnju formirani MNO odbori.

⚔️ 0. 8. 1941. Između s. Vognja i Srem. Mitrovice grupa fruškogorskih partizana prekinula železničku prugu.

⚔️ 0. 8. 1941. U Petrovaradinu grupa fruškogorskih partizana, uz pomoć dveju mesnih desetina iz Novog Sada i domobrana simpatizera NOP-a, izvršila akciju na magacin oružja i zaplenila 1 p. mitraljez i oko 20 pušaka.

⚔️ 0. 8. 1941. Između Inđije i Stare Pazove mesne partizanske grupe porušile železničku prugu i prekinule tt veze.

⚔️ 6. 8. 1941. Skojevska grupa iz s. Bešenovačkog Prnjavora (kod Iriga) oslobodila iz manastira dva uhapšena druga i jednu drugaricu, zarobila jednog ustašu i zaplenila pušku.

⚔️ 10. 8. 1941. U rejonu s. Jarka (kod Srem. Mitrovice) mesna partizanska grupa napala na kamion sa ustašama.

⚔️ 22. 8. 1941. Iz kaznenog zavoda u Srem. Mitrovici pobegla 32 politička zatvorenika, većinom članovi KPJ. Organizaciju bekstva sproveli ka/.nionički komiteti KPJ i OK SKOJ-a za Srem.

⚔️ 24. 8. 1941. U s. Bešenovačkom Prnjavoru (kod Iriga) Iriška partijska organizacija doturila 15 pušaka i 2 sanduka municije fruškogorskim partizanima.

⚔️ 26. 8. 1941. Na Čerevićkoj karlici (blizu s. Čerevića, kod Petrovaradina) jača grupa ustaša i žandarma okružila logor fruškogorskih partizana, ali su ovi, posle duže borbe, uspeli da se prebace u novi logor na Hajdučkom bregu.

⚔️ 28. 8. 1941. Dve čete Podrinskog NOP odreda napale Malu Mitroviću i prisilile vod nemačkih vojnika da odstupi u Srem. Mitrovicu. Zaplenjeno oko 200 pušaka, dosta municije, odeće i obuće. Odredu je pristupilo 45 radnika iz brodogradilišta i preko 100 seljaka iz okolnih sela.

⚔️ 28. 8. 1941. Iz Iriga, po odluci OK KPJ za Srem jedna desetina boraca stigla na Frušku goru i priključila se komunistima oslobođenim iz kaznione u Srem. Mitrovici.

⚔️ 0. 9. 1941. Na pl. Majevici formiran Majevički bataljon Bosansko-sremske brigade NOP odreda.

⚔️ 0. 9. 1941. Po odluci CK KPJ, iz Fruškogorskog NOP odreda prešlo u Srbiju 25 ranijih političkih osuđenika, koji su pobegli iz kaznione u Srem. Mitrovici.

⚔️ 0. 9. 1941. U Novom Sadu održan sastanak PK KPJ za Vojvodinu na kome je odlučeno da se veći deo partizana iz Banata i Bačke prebaci u Srem.

⚔️ 0. 9. 1941. Na Pruskoj gori, po odluci OK KPJ za Srem, formiran Podunavski NOP odred.

⚔️ 0. 9. 1941. U Sremu, u svim podunavskim selima i onim u podnožju Fruške gore, formirane mesne partizanske jedinice (desetine) i odbori NO fonda.

⚔️ 9. 9. 1941. Na Hajdučkom bregu (na Fruškoj gori), po odluci OK KPJ za Srem, formiran Fruškogorski NOP odred.

⚔️ 11. 9. 1941. Na Hajdučkom bregu (na Fruškoj gori) delovi Fruškogorskog NOP odreda odbili napad žandarma iz s. Grgurevaca (kod Rume).

⚔️ 21. 9. 1941. Komandant nemačkog 18. korpusa izdao zapovest 342. pešadijskoj diviziji da na odseku Srem. Mitrovica - Šabac forsira r. Savu i otpočne čišćenje Mačve nastupajući prema s. Lipolistu. Ojačani nemački 125. samostalni pešadijski puk iz Valjeva treba da sadejstvuje dolinom r. Jadra prema Loznici, a ustaško-domobranske snage i jedinice nemačke 718. pešadijske divizije na r. Drini imaju zadatak da spreče prelazak partizana u Bosnu. Sva naselja iz kojih se (ili iz čije se okoline) bude davao otpor, ili u čijoj se blizini bude našlo oružje ili municija, treba spaliti; sve muško stanovništvo od 15 do 60 godina uputiti u koncentracione logore severno od Save, a celokupno žensko stanovništvo koristiti za prinudni rad; svu stoku prikupiti u torove na obema obalama Save.

⚔️ 21. 9. 1941. Na Hajdučkom bregu Fruškogorski NOP odred posle dvočasovne borbe odbacio žandarme i naoružane meštane nemačkog porekla iz s. Grgurevaca (kod Rume).

⚔️ 22. 9. 1941. Delovi Podrinskog NOP odreda napali na M. Mitroviću, ali je nisu zauzeli, jer je neprijatelju stiglo pojačanje iz Srem. Mitrovice.

⚔️ 24. 9. 1941. U Šapcu delovi nemačke 342. divizije, uz pomoć tamošnjih jedinica, preduzeli pretresanje i hapšenje. Do 27. septembra uhapsili 6418 lica od 14 do 70 godina i 200 njih streljali, uništavajući i pljačkajući imovinu stanovništva. Uhapšene građane nemački vojnici naterali da trče oko 20 km do s. Jarka (kod Srem. Mitrovice), gde je podignut koncentracioni logor. Uz put ubijali sve one koji fizički nisu mogli da izdrže pakleni tempo trčanja.

⚔️ 27. 9. 1941. U Petrovaradinu ustaše izvršile provalu i otpočele hapšenje komunista i skojevaca koji su, pod rukovodstvom OK KPJ za južnu Bačku, organizovali izvlačenje oružja, municije i eksploziva iz vojnih magacina u Petrovaradinu.

⚔️ 28. 9. 1941. Na k. 401 (kod Hajdučkog brega, na Fruškoj gori) deo Fruškogorskog NOP odreda odbio napad žandarma iz s. Grgurevaca (kod Rume).

⚔️ 29. 9. 1941. U severnoj Mačvi nemački vojnici pohvatali oko 800 seljaka i odveli u logor u s. Jarku (kod Srem. Mitrovice). Uz put pobili 500 ljudi.

⚔️ 30. 9. 1941. U istočnom Sremu nemačka policija otpočela nova hapšenja rodoljuba.

⚔️ 0. 10. 1941. Prema odluci PK KPJ za Vojvodinu, oko 200 banatskih partizana pokušali dva puta da se prebace u Srem. Oba pokušaja nisu ostvarena zbog teških uslova i zbog protivmcra neprijatelja.

⚔️ 0. 10. 1941. U zapadnom Sremu izašao list -Nedeljni izveštaj-, organ OK KPJ za Srem.

⚔️ 5. 10. 1941. Delovi 2. bataljona Posavskog NOP odreda spalili opštinsku arhivu u s. Rušnju (kod Beograda) i na četiri mesta prekopali drum Železnik-Sremčica-Ripanj.

⚔️ 5. 10. 1941. Između sela St. Banovaca i Belegiša i između Belegiša i Surduka (kod Stare Pazove) borci Podunavskog NOP odreda prekinuli tt veze.

⚔️ 7. 10. 1941. Po pristanku vlade Rajha, istočni deo Srema (srezovi Zemun i Stara Pazova) pripojen pod -isključivu vlast- NDH.

⚔️ 11. 10. 1941. Kod Lipovičke Mehane (blizu Umke) delovi Kosmajskog NOP odreda vodili borbu protiv voda nemačkih oklopnih lovaca i nedićevaca. Zbog toga nemački vojnici spalili sela Sremčicu i V. Moštanicu.

⚔️ 2. 11. 1941. Iz Srem. Mitrovice prebačen u Šabac nemački 597. landesšicen bataljon radi obezbeđenja pozadine nemačke 342. pešadijske divizije.

⚔️ 4. 11. 1941. Između Srem. Mitrovice i s. Vognja i između s. Martinaca i s. Kuzmina (kod Srem. Mitrovice) borci Fruškogorskog NOP odreda i mesne desetine iz s. Bešenova (kod Rume) razorili prugu.

⚔️ 7. 11. 1941. U Staroj Pazovi izašao prvi broj lista -Naša borba-, organa OK KPJ za Srem.

⚔️ 10. 11. 1941. U blizini s. Grgurevaca (kod Rume) grupa partizana Fruškogorskog NOP odreda probila se iz obruča.

⚔️ 11. 11. 1941. Na Krajincu (kod Rume) Fruškogorski NOP odred, odbivši napad, naneo gubitke poternom odeljenju ustaša, žandarma i domaćih Nemaca iz s. Grgurevaca.

⚔️ 18. 11. 1941. U s. Neradinu (kod Iriga) grupa mesnih partizana demolirala opštinsku zgradu, spalila arhivu i zabranila dalji rad službenika, kao i izvoženje žita i kukuruza za neprijateljsku vojsku.

⚔️ 19. 11. 1941. U Golubincima (kod Stare Pazove) ustaška policija izvršila provalu paitijske organizacije i preduzela hapšenja.

⚔️ 0. 12. 1941. U s. Pećincima (kod Rume) održano okružno partijsko savetovanje KPJ za Srem, na kome su, pored ostalog, donete odluke o daljem radu partijske organizacije, proširenju okružnog rukovodstva SKOJ-a, formiranju GŠ NOP odreda za Srem i reorganizaciji postojećih NOP odreda, kao i o stvaranju okružnog rukovodstva i sreskih i mesnih odbora NO fonda.

⚔️ 0. 12. 1941. Izašao prvi broj lista -Udarnik-, organ OK KPJ za Srem.

⚔️ 0. 12. 1941. Na osnovu odluke okružnog partijskog savetovanja u s. Pećincima (kod Rume), formiran GŠ NOP odreda za Srem, kao jedinstveno vojno rukovodstvo oružane borbe naroda Srema.

⚔️ 1. 12. 1941. Izašao prvi broj lista -Istina-, organa Jedinstvenog NO fronta u Sremu. [Po drugom podatku on je izašao 12. decembra.]

⚔️ 19. 12. 1941. U s. Belegišu (kod Stare Pazove) formirana partizanska desetina.

Dokumenti

📜 Naređenje Vodnog zapovjedništva Bijeljina od 2. juna 1941. Krilnom oružničkom zapovjedništvu Tuzla o merama za iseljavanje Srba sa teritorije Slavonije i Srema za Srbiju

📜 Izveštaj Zapovjedništva 4. oružničke pukovnije od 27. juna 1941. Zapovjedništvu hrvatskog oružništva o proterivanju Srba iz Slavonije i Srema za Srbiju

📜 Izveštaj Okružnog komiteta KPJ za Srem od avgusta 1941 god. Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju o oslobođenju drugova iz Sremske Mitrovice

📜 Izveštaj velikog župana velike župe Vuka dr Jakoba Elikera od 21. avgusta 1941. ministru unutrašnjih poslova o zločinima ustaša nad Srbima u Sremu

📜 Zakonska odredba poglavnika od 27. avgusta 1941. o promeni imena grada Sremski Karlovci u Hrvatski Karlovci

📜 Pismo oslobođenih robijaša od 31. avgusta 1941. god. Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju o pripremama i bekstvu iz kaznione Sremske Mitrovice

📜 Izveštaj Oružničke postaje iz Petrovaradina od oktobra 1941 god. zapovedniku mesta o hapšenju pripadnika NOP-a u Petrovaradinu

📜 Izveštaj zapovjednika Oružničke postaje Ruma od 1. oktobra 1941. o hvatanju odbeglih ustanika iz Srbije i predavanju Nemcima

📜 Zapisnik od 4. oktobra 1941. sa pregovora nemačkih vojnih predstavnika i predstavnika NDH o predaji Zemuna i istočnog Srema pod isključivu upravu NDH

📜 Dopis Ministarstva vanjskih poslova od 6. oktobra 1941. Ministarstvu unutrašnjih poslova o preuzimanju istočnog Srema od Nemaca pod vlast NDH sa podacima o obavezama prema srpskom življu

📜 Izveštaj šefa Policije bezbednosti i službe bezbednosti od 9. oktobra 1941. o uzetim taocima u rejonu Šapca, o masovnim merama odmazde i o osnivanju koncentracionog logora kod Sremske Mitrovice

📜 Izveštaj Vrhovnog oružničkog zapovedništva od 19 oktobra 1941 god. Ministarstvu hrvatskog domobranstva o priključenju istočnog Srema Nezavisnoj Državi Hrvatskoj

📜 Izvod iz pisma Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu od decembra 1941 god. Okružnom komitetu KPJ za Srem o stanju partiske i vojne organizacije u severnom Banatu

📜 Zaključci partiskog savetovanja Okružnog komiteta KPJ za Srem od decembra 1941 godine

Fotografije

Povezane odrednice

Vermaht u Jugoslaviji Grgurevci Ustaški zločini 1941. Mađarska u drugom svetskom ratu Genocid u NDH Valjevo Pokrajinski komitet KPJ za Srbiju Narodno oslobodilački odbori Nemački zločini u Srbiji 1941. Zrenjanin Stara Pazova Ustanak u Bosni i Hercegovini 1941. Štampa u ratu Irig Mačvanski partizanski odred Ni zrno žita okupatoru! Centralni komitet KPJ Ripanj 342. pešadijska divizija Ustanak u Srbiji 1941. Žene u ratu Partizanke Ustanak u Slavoniji 1941. Novi Sad Ustanak u Hrvatskoj 1941. Sremska Mitrovica SKOJ Šabac Ustanak u NDH Umka Pljačka u ratu Sokolac Izbeglice i progoni u drugom svetskom ratu Loznica Bijeljina Ruma Kosmajski partizanski odred Srpska državna straža (nedićevci) Inđija 718. pešadijska divizija Operacija Mačva Hrvatsko domobranstvo Zemun Beograd Bitka za Šabac 1941. Zločini u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu Futog Ilok Petrovaradin Streljanja u oslobodilačkom ratu Diverzije u oslobodilačkom ratu Ante Pavelić Fruškogorski partizanski odred Tuzla Šid