5. srpska brigada (3. južnomoravska)

⚔️ 13. 1. 1944. GŠ NOV i PO za Srbiju izdao naredbu da se na pl. Jastrepcu formira 3. južnomoravska NO brigada i reorganizuje Jastrebački NOP odred. Naredbom je određen Štab brigade i Štab odreda.

⚔️ 14. 1. 1944. Kod s. V. Plane (blizu Prokuplja), po naređenju GŠ NOV i PO za Srbiju, formirana 3. južnomoravska NO brigada, sastava tri bataljona, U sastav te brigade su ušli dva bataljona i jedna četa Jastrebačkog NOP odreda i dve čete Rasinskog NOP odreda. Istovremeno je reorganizovan i Jastrebački NOP odred.

⚔️ 16. 1. 1944. Na Umcu (na putu Prokuplje-Kuršumlija) 3. južnomoravska NO brigada iz zasede napala 12 kamiona sa bugarskim vojnicima. Poginulo je preko 30 vojnika a zapaljena su 3 kamiona. Ostali vojnici su se spasli bekstvom za Prokuplje. Oboren je jedan bugarski izviđački avion.

⚔️ 25. 1. 1944. Radi lakšeg rukovođenja u izvođenju zajedničkih operacija, GŠ NOV i PO za Srbiju formirao Privremeni operativni štab za 2. i 3. južnomoravsku NO brigadu.

⚔️ 28. 1. 1944. Između s. Draguše i s. Međuhane (blizu Prokuplja) 2. i 3. južnomoravska NO brigada napale četnički Toplički korpus i odred SDS iz Blaca, koji su se tu prikupljali radi napada na jedinice NOVJ u Toplici. Posle oštre višečasovne borbe neprijatelj je proteban ka Blacu uz gubitke od preko 30 mrtvih i 70 ranjenih. Gubici brigada: 8 mrtvih i 13 ranjenih boraca.

⚔️ 10. 2. 1944. Kod s. Bajčinca (blizu Prokuplja) 3. južnomoravska NO brigada odbila napad 2. bataljona bugarskog 123. pešadijskog puka, ojačanog artiljerijom i minobacačima, i jedne čete SDS. Napad je podržavala bugarska avijacija. Brigada je imala 6 mrtvih i 6 ranjenih, dok neprijateljski gubici nisu ustanovljeni. Oboren je jedan bugarski avion.

⚔️ 15. 2. 1944. Četnički Rasinski i Toplički korpus i delovi Velikomoravske grupe četničkih korpusa preduzeli napad na 3. južnomoravsku NO brigadu, Jastrebački i Zaječarsko-timočki NOP odred, Ozrenski partizanski bataljon i jedinice komande područja i komandi mesta na pl. Jastrepcu, s ciljem da ih nabace u dolinu r. Toplice i tu, uz pomoć bugarskih jedinica (koje su zatvarale dolinu Toplice), unište. Borbe su vođene do 24. februara. U njima je, po naređenju GŠ NOV i PO za Srbiju, uzela učešća i 4. južnomoravska NO brigada. Jedinice NOVJ su uspele da odbrane slobodnu teritoriju i prisile neprijatelja da se povuče ka pl. Kopaoniku i u polazne garnizone.

⚔️ 16. 2. 1944. U s. Devči (kod Prokuplja) 3. južnomoravska NO brigada, Zaječarsko-timočki i Jastrebački NOP odred i Ozrenski partizanski bataljon napali delove četničkog Rasinskog korpusa. Borba je vođena celu noć. Četnici, razbijeni, u neredu su se povukli preko s. Klisurice ka s. V. Plani. Poginulo je 58 i ranjen je veći broj četnika. Gubici jedinica NOVJ: 12 mrtvih i ranjeniii. Zaplenjeno: mitraljez, automat i 25 pušaka.

⚔️ 19. 2. 1944. U s. V. Plani (blizu Prokuplja) 3. južnomoravska NO brigada, Zaječarsko-timočki NOP odred i Ozrenski partizanski bataljon napali četnički Rasinski korpus i delove četničkog Topličkog korpusa. Ne uspevši da odbace četnike, u zoru su se jedinice NOV i POJ povukle na južne padine pl. Jastrepca. U borbi je poginulo 20 četnika, a zaplenjeni su p. mitraljez, automat i 6 pušaka. Gubici jedinica NOV i POJ: 4 mrtva i 4 ranjena borca.

⚔️ 23. 2. 1944. Kod s. Džigolja (blizu Prokuplja) 3. južnomoravska NO brigada, Zaječarsko-timočki NOP odred i Ozrenski partizanski bataljon vodili ceo dan borbu protiv delova bugarske 27. pešadijske divizije, podržanih avtijacijom, koji su pošli u pomoć četnicima u s. V. Plani. Jedinice NOVJ su se uveče povukle ka pl. M. Jastrepcu uz gubitke od 6 mrtvih i 10 ranjenih, dok je više neprijateljskih vojnika poginulo i ranjeno. Zaplenjeni su 4 mitraljeza i radio-stanica a oboren je jedan bugarski avion. Za vreme borbe četnici su iskoristili odsutnost jedinica NOV i POJ i neometano se povuki iz s. V. Plane ka Blacu i r. Rasini. Sutradan su se i bugarske jedinice povratile u Prokuplje.

⚔️ 29. 2. 1944. U s. Beloljinu (kod Prokuplja) 3. južnomoravska NO brigada, Zaječarsko-timočki NOP odred i Ozrenski partizanski bataljon napali ojačani bataljon bugarskog 123. pešadijskog puka. Posle borbe vođene celu noć, zbog snažnog otpora neprijatelja, jedinice NOV i POJ su odustale od daljeg napada i povukle se ka pl. Jastrepcu i pl. Vidojevici. Neprijatelj je imao oko 20 mrtvih i 5 zarobljenih. Gubici jedinica NOV i POJ: 4 mrtva i 4 ranjena borca. Zaplenjeni su 2 minobacača, mitraljez, 4 p. mitraljeza i 17 pušaka.

⚔️ 7. 3. 1944. Kod s. Grevca (blizu Kruševca), u borbi 3. južnomoravske brigade i Rasinskog NOP odreda protiv četničke Resavske brigade, poginula 34 četnika. Gubici jedinica NOV: 1 mrtav i 1 ranjen borac.

⚔️ 8. 3. 1944. Kod s. Rlice (blizu Kruševca) 3. južnomoravska NO brigada i Rasinski NOP odred iznenada napali četničku Rasinsku brigadu i razbili je. Poginulo je 30 četnika.

⚔️ 20. 3. 1944. Kod s. Kuline (na pl. M Jastrepcu) 3. južnomoravska NO brigada napala četnički Resavski korpus (oko 500 četnika) i u borbi vođenoj ceo dan prisilila ga na povlačenje ka r. J. Moravi. Poginulo je 35 i zarobljeno 8 četnika. Zaplenjeno: p. mitraljez, 15 pušaka, municija i 800.000 dinara.

⚔️ 13. 4. 1944. U s. Lomnici (kod Kruševca) 2. i 3. južnomoravska NO brigada i Rasinski NOP odred napali na oko 700 nemačkih vojnika. U oštroj borbi neprijatelj je potpuno razbijen. Poginulo je 150 nemačkih vojnika, 48 ih se udavilo u nabujaloj r. Rasini, a ostatak se spasao bekstvom ka Kruševcu. Oko 150 vojnika SDS i oko 1000 četnika trebalo je da sadejstvuju nemačkim vojnicima, ali viđevši njihovo stradanje nisu ni stupili u borbu. Zaplenjeno: 14 p. mitraljeza, 6 automata, 50 pušaka i dosta druge opreme. Gubici jedinica NOV i POJ: 6 mrtvih i 7 ranjenih boraca.

⚔️ 15. 5. 1944. Kod s. Kormana (blizu Aleksinca) 5. srpska NO brigada napala bugarski transportni voz i zarobila 16 bugarskih vojnika.

⚔️ 20. 5. 1944. Otpočeo napad 21. divizije NOVJ (bez 5. srpske brigade) na četničku grupaciju (Jablanički, Južnomoravski i Vardarski korpus - ukupno oko 1200 četnika) u G. Jablanici. U borbama vođenim do 28. maja u širem rejonu s. Oruglice (kod Lebana), u kojima je od 23. maja uzela učešća i 22. divizija NOVJ (bez 8. srpske brigade), četnička grupacija je razbijena. Po sopstvenom priznanju četničke komande poginulo je 40, ranjeno 41 i zarobljeno 310 četnika, mada su gubici bili veći. Zaplenjeno je, pored ostalog, 15 p. mitraljeza i 142 puške.

⚔️ 29. 5. 1944. U rejonu Čokotinog groba (blizu Kruševca) jedinice četničkog Rasinskog korpusa, potpomognute jednim bataljonom 5. puka SDK, napale 5. srpsku brigadu 21. divizije NOVJ. Napad je odbijen i neprijatelj odbačen ka s. Đunisu.

⚔️ 29. 5. 1944. Kod s. Đunisa (na putu Niš-Stalać) 5. srpska NO brigada srušila transportni voz. Poginulo je oko 150 nemačkih i bugarskih vojnika; zarobljeno je 16 bugarskih i 1 nemački vojnik; zaplenjena je veća količina ratnog materijala.

⚔️ 3. 6. 1944. Kod s. Dobrog Dola (blizu Kuršumlije) 21. divizija NOVJ (bez 5. srpske brigade) napala četnički 1. kosovski korpus i četničku 1. i 2. kosaničku brigadu. Četnici su, razdvojeni u dve grupe, odbačeni ka s. Rači.

⚔️ 4. 6. 1944. Kod s. Rače (blizu Kuršumlije) 21. divizija NOVJ (bez 5. srpske brigade) napala četnički 1. kosovski korpus i četničku 1. i 2. kosaničku brigadu. U borbama vođenim ovog i narednog dana jedinice NOVJ su uspele da proteraju četnike ka Kosovu polju, zarobivši veći broj četnika.

⚔️ 15. 6. 1944. Dvadeset prva udarna divizija NOVJ napala na Blace, koje su branili ojačani 2. bataljon bugarskog 123. puka, 20-40 nemačkih vojnika i manji delovi SDS. Napad na samo mesto je vršila 5. srpska brigada, dok je 4. srpska brigada zatvorila pravac koji iz Prokuplja i s. Beloljina vođi ka Blacu, a 6. srpska brigada je zatvarala pravac od Kuršumlije. Usled prodora jednog bugarskog bataljona iz Beloljina i Prokuplja u Blace, 21. divizija se povukla posle 36 časova borbe.

⚔️ 18. 7. 1944. Na položaju Jankova klisura - Javorac - Lepenac oko 3.000 četnika napali 6. srpsku brigadu 21. udarne divizije NOVJ i odbacili je na Crnu čuku i Požar. Protivnapadom 6. brigade i jednog bafaljona 5. srpske brigade 21. udarne divizije povraćen je Lepenac, a zatim su dve četničke kolone razbijene i gonjene, preko s. Sibnice, sve do blizu Blaca. Četnici su imali oko 100 mrtvih i ranjenih i 20 zarobljenih. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza i 50 pušaka. Divizija je imala 3 mrtva i 18 ranjenih boraca.

⚔️ 9. 8. 1944. Četvrta i 5. srpska udarna brigada 21. udarne divizije NOVJ napale Kuršumliju. Zbog snažnog otpora bugarskih i nemačkih vojnika, pripadnika SDS i četnika, nisu uspele da je zauzmu, pa su se povukle ka s. Samokovu i s. Barlovu.

⚔️ 1. 9. 1944. Rasformirana 6. srpska brigada 21. udarne divizije NOVJ, a njeno ljudstvo ušlo u sastav 4. i 5. srpske udarne brigade iste divizije.

⚔️ 13. 9. 1944. Kod s. Guglja (na komunikaciji Požega-Čačak) 5. srpska udarna brigada 21. udarne divizije NOVJ, u kratkoj borbi, uništila 2 nemačka automobila i 2 motocikla, ubila 2 i zarobila 5 nemačkih vojnika i zaplenila 2 p. mitraljeza, 1 automat i 2 pištolja. Zatim je srušila most na putu, pokidala prugu i spalila ž. stanicu Jelen-Do.

⚔️ 20. 9. 1944. Kod s. Brđana i s. Jablanice (blizu G. Milanovca) 2. proleterska udarna i 5. srpska udarna brigada 21. udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i četnika koji su pokušali da se od Čačka i s. Knića probiju u G. Milanovac. Neprijatelj je zadržan na 3 lan od G. Milanovca. Poginulo je 28, ranjeno 68 i zarobljeno 10 neprijateljskih vojnika, a zaplenjeno je 10 pušaka. Gubi- jedinica 21. divizije: 1 mrtav i 3 ranjena borca.

⚔️ 21. 9. 1944. Delovi 7. SS divizije -Princ Eugen-, posle borbe protiv jedinica 2. proleterske udarne brigade 21. udarne divizije NOVJ, probili se iz Čačka u G. Milanovac, a zatim nastavili proboj prema Rudniku i Kragujevcu, Istoga dana je 4. srpska udarna brigada vodila borbu protiv četnika na položaju Ržanik-Parac i kod s. Banje (blizu G. Milanovca), a 5. srpska udarna brigada protiv nemačkih vojnika na Mutinjskoj kosi (iznad Rudnika). Neprijatelj je imao 17 mrtvih, 35 ranjenih i 40 zarobljenih, a 21. divizija 2 mrtva i 6 ranjenih i kontuzovanih boraca.

⚔️ 22. 9. 1944. Tri bataljona 2. proleterske udarne brigade 21. udarne divizije NOVJ, posle kraće borbe, zauzeli G. Milanovac. Istog dana 4. srpska udarna brigada u okolini s. Belog Polja (kod G. Milanovca) vodila borbu protiv četnika Levačke brigade i pripadnika SDS a 5. srpska udarna brigada protiv delova nemačkog 14. puka 7 SS divizije -Princ Eugen- kod Rudnika i G. Trešnjevice. Neprijatelj je imao 33 poginula, 65 ranjenih i 110 zarobljenih. Zaplenjeno je 140 pušaka, 3 mitraljeza i dosta drugog materijala. Jedinice NOVJ imale su 4 mrtva i 5 ranjenih boraca.

⚔️ 23. 9. 1944. U s. Lipovcu i s. Vraćevšnici (kod G. Milanovca) 4. srpska udarna brigada 21. udarne divizije NOVJ napala četničke snage i, posle petočasovne borbe, slomila njihov otpor i zauzela ta sela. Istog dana je 5. srpska udarna brigada napala na oko 300 četnika u s. Zagradu i odbacila ih prema s. Šatornji a na položaju s. Salaši - Rudnik - s. Zagrade vodila borbu protiv delova nemačke 7 SS divizije -Princ Eugen-. Neprijatelj je imao 62 poginula i oko 50 ranjenih; zarobljeno je 108 četnika. Zaplenjeno je: 3 p. mitraljeza, oko 110 pušaka, 3 vagona brašna i dosta druge opreme. Jedinice NOVJ su imale 5 mrtvih i. 18 ranjenih i kontuzovanih boraca.

⚔️ 25. 9. 1944. Na položaju s. Prnjavor - s. Vraćevšnica (kod Kragujevca) delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, četnička 1. i 2. gružanska i Levačka brigada i jedan bataljon SDS napali na jedan bataljon 5. srpske udarne brigade 21. udarne divizije NOVJ. Posle duže borbe bataljon 5 brigade se povukao na liniju s. Svračkovci - Vrletna strana. Neprijatelj je imao 7 mrtvih i 12 ranjenih.

⚔️ 28. 9. 1944. Kod s. Majdana (blizu G. Milanovca) 5. srpska udarna brigada 21. udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv zaštitnih delova nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i odbacila ih ka drumu G. Milanovac - Rudnik, nanevši im gubitke od 30 mrtvih i 40 ranjenih, i uništivši 2 kamiona sa prikolicom. Brigada je imala 1 ranjenog borca.