Dokumenti i knjige o drugom svetskom ratu na teritoriji Jugoslavije i povezanim zbivanjima
◀ Poezija NOB
Ацо Шопов - Очи
(посветена на Вера Јоциќ)
Три дена на раце те носевме збрана,
со тага и болка во погледот срчен,
и секоја капка од твојата рана
ко крвава жар ми капеше в срце.
Другарите беа и морни и гладни
со згорени грла и свиени плеќи
со тап бол се впија во очите ладни
и жалеа оти не ќе пламнат веќе.
Но јас знаев оти пак ќе вивнат в жарој
и борците под нив ќе цветат и раснат,
в студените утра ќе греат ко сонце
и никогаш нема да стивнат и згаснат.
Последната вечер в планинското село,
кај борците беа во дрипава дреа,
со пликови жешки на стапалки тешки,
и смрштени чела – згасени, мразни
ко нивните пушки укочени, празни,
и нечујно, глуво, ко здушена река
се точеше шепот од уво до уво:
“Утре, друже, в зори, страшен бој нè чека,
а ние сме малку – сал неколку души…”
И кога ко игла ти прободе уши –
ти растресе снага и размолска тага,
со луњени очи широки и волни
ги расече в ноќта здивените молњи!–
Ко тогаш, ко тогаш, о другарко, помниш –
в смрзнатата вечер на пролетта рана,
кај нашата младост и првата радост
ја косеше луто куршумната слана,
а ти чело збрчка, ко тигрица рипна
и летна во ноќта крвава и црна, –
со своите очи што ригаа пламен
ги растопи часкум челичните зрна…
И после! И после – в последната вечер…
Јас нејќам да мислам што потаму стана!
Сал помнам те изви крвавата рана,
прошталниот шепот ти замрзна в усни,
но гореа очи под веѓите густи!
Со нивниот пламен и со клетва света,
на заседа тргнав сред мојата чета.
А утринта кога зрив чела ни спраши
ти не беше веќе в редовите наши,
но скипеа борци со одмазда жолчна,
и видов! о видов – кога бојот почна
развихреа сите со твојата сила –
ко елени брзи и лесни ко птица.
А твоите очи се искреа гневно
на нивните потни, распалени лица…
Три дена на раце те носевме збрана,
со тага и болка во погледот срчен,
а секоја капка од твојата рана
ко крвава жар ми капеше в срце.
(1945)
Aco Šopov - Oči (srpskohrvatski prevod)
(posvećena Veri Jocić)
Na rukama te svitu nosismo tri dana,
srčani ti pogled bol i tuga smlavi,
i svaka mi kaplja iz tvojih rana
kapaše u srce kao žar krvavi.
Drugovi bijahu umorni i gladni,
pregorelih grla, svijenih ramena,
tupim bolom rone po očima hladnim,
žaleć što u njima već nema plamena.
Ali ja sam znao buknuće svim žarom
i borci pod njima množiće se, cvaće
u ledena jutra grejaće ko sunce
i nikada neće prestati da zrače.
Poslednje večeri, u planinskom selu,
gdje borci behu u raspalom odelu,
dok plikovi pale stopala im teška,
namrštena čela – potuljeni, mrazni
ko njihove puške ukočeni, prazni
i nečujno, gluvo, ko ponorna reka
tekao je šapat od uva do uva:
„Sjutra, druže, zorom, strašan boj nas čeka,
a nas je premalo — tsk nekolko ljudi..
I kad kao igla uši ti probode –
prodrma ti snagu i ozrači tugu,
širokim, slobodnim, olujnim očima
podivljale munje od noći otima!
Ko onda, ko onda, drugarice, pamtiš,
u ledeno veče sred proljeća rana,
gde je našu mladost a i prvu radost
kosila pogano od kuršuma slana,
a ti zbora čelo ko tigrica skoči
i noć te prihvati krvava i crna –
prosipljući plamen kroz osvetne oči
ti rastopi začas ta čelična zrna…
I tada! I tada – u posljednje veče…
Ja neću da mislim što je dalje bilo!
Pamtim samo kad se od bola izvi,
oproštajni šapat smrznu se na usni,
al svetljahu oči pod vjeđama gustim!
S njihovim plamenom i zakletvom svetom,
u zasedu krenuh sa čitavom četom.
A jutrom kad barut čela nam napraši
ti u redovima već ne beše našim,
al osvetu svetu borci u žuč toče,
i videh! o, videh, kada boj započe.
Sve je tvoja slika vihorom opila –
ko jelene brze i lake ko ptica.
A tvoje oči iskrile su gnjevno
uz njihova znojna, raspaljena lica…
Na rukama te svitu nosismo tri dana,
srčani ti pogled bol i tuga smlavi,
i svaka mi kaplja iz tvojih rana
kapaše u srce kao žar krvavi.
(prevod Sreten Perović)
Aco Šopov - Oči (slovenski prevod)
Tri dni na rokah čez gore in tokave,
tri dni smo te žalostni, grenki nosili
in mene so pekle te rane krvave,
ko da bi žerjavko v srcu mi trosili.
Tovariši trudni bili so in lačni,
razpokala grla, se rame upognile,
obupani zrli v obraz so tvoj mračni,
v oči tvoje blodne, ki bodo ugasnile.
Jaz pa sem vedel, spet bodo vzplamtele,
borcem svetile in jih bodrile,
v jutrih premrlih jih grele ko sonce,
ne bodo umrle in nas zapustile.
Večer, tvoj poslednji, v planinski vasici.
Tovariši zbrani. Bosi, razcapani,
namrščenih čel, malodušni v nadlogi,
kot njihove puške prazni, ubogi.
Neslišno ko reka, ki leno pretaka
se, šlo od človeka je do človeka:
»Boj krvav, tovariši, nas jutri čaka,
a nas je le malo, le drobna peščica! . . .«
Tedaj so uporno zardela ti lica.
Moči si nam vlila, obup razpršila
z očmi kakor mesec, ki svetle in mile
so temno, pošastno no v hipu zjasnile.
Kot tàkrat, kot tàkrat, se spomniš, o, draga,
večera prezeblega zgodnje pomladi,
ko najino srečo, nesluteno, spečo,
zbudili so ostri, svinčeni rafali?
Nagubala čelo, ko tigra planila
razjarjena v noč si krvavo, grozečo,
z očmi, ki sijale so srd in sovraštvo,
sejale pravico v sovragov si gnečo.
Nato pa… nato pa večer tvoj poslednji.
Z bolestjo sem slutil, zdaj zdaj boš ugasnila…
še pomnim: v krvavem si krču se zvila,
utihnile ustne so v trudnem šepetu,
oči zasijale v predsmrtnem lesketu.
Z očmi temi v duši, s prisego sveto,
ponoči v zasedo sem šel s svojo četo.
Ob zori, ko smrt je krožila nad nami,
pogrešil sem tvojo ob svoji rami…
A borci hlepeli so po maščevanju.
O, videl sem, videl v neusmiljenem klanju,
kako so se tvoje vere navzeli
jeleni ti brzi in lahni ko ptica.
In tvoje oči so s srditim iskrenjem
obžarjale njihova prašna lica.
Tri dni na rokah čez gore in tokave,
tri dni smo te žalostni, grenki nosili,
in mene so pekle te rane krvave,
ko da bi žerjavko v srce mi trosili.
(prevedel Ivan Minatti)