Dokumenti i knjige o drugom svetskom ratu na teritoriji Jugoslavije i povezanim zbivanjima
◀ Poezija NOB
Desanka Maksimović - Bajka o ustaničkoj pušci
Cela planina stade da kuca
ustaničke puške srcem mladim,
njezinim glasom da se smeje.
Reke se stvoriše u bojne pesme,
studene špilje u tople streje,
ptice u nove ustanice,
u izvidnike pastiri redom
kod ovaca;
dubovi stari, krševi, čuke,
dobiše ruke,
i svaka kamen u ponor baca.
Planina sva se preobrazi,
oživele puške strašnim glasom,
u divljoj snazi,
jeknu od vrha do ponora.
Oslušnu neprijatelj sa užasom
tu pretnju što je reče gora.
– Zemljo, otvori se! –
zaklikta puška.
Glas se otište niza strane,
odzvaše se puške zakopane,
prva, treća, i trideseta,
iz cele zemlje, iz cela sveta.
Vihor ustanka dunu jače,
oživeše jame i vrtače,
iz svake zakopana puška planu,
odnese vihor krov od slame,
ispod krova se cev pokaza;
podiže jela zelen-dolame,
oružje stoji kraj šumskih staza;
odlubi se na starom hrastu kora,
ispod nje barut zamirisa;
isturi pušku voda iz zdenca,
i humka skora sina prvenca,
planuše pragovi, s njiva međaši:
– Oružje paši!
Ustanak kao voda poplava
grunu svuda.
U toku jedne noći se zbiše
neviđena čuda:
poraste dečak bez nausnica
u mladića,
stasaše orli granatih krila
od goluždravih u gnezdu ptića;
prestade mati
za poginulim sinom da plače,
poskida crne ubradače
kao da se kupe kićeni svati;
pođe u bunu i žena što joj
prvenče još u kolevci spava,
s unukom krete i ded da gine,
potekoše borci kao lava,
u toku jedne jedine noći
poniče šuma iz ledine.
Pođe ustanak brže nego
julske oluje,
preko dubokih voda bez broda,
preko ponora,
preko močvari
gde treset tinja,
preko pučina i pustinja.
Grme zajedno, ječi gora,
stari, prastari džeferdari;
puška dedovska, duga grana,
u rodnom kraju iskovana;
dvocevka prosta
koja od oca sinu osta;
srmom kićene puške bele
kao stabljike pune cveta;
puške kojih se prvi put ruka
boraca maši:
– Oružje paši!
Glas se odazva iz zemlje cele,
iz cela sveta.
(1952)
Borci Takovskog bataljona Čačanskog partizanskog odreda u Srbiji 1941.