| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
NAREĐENJE KOMANDUJUCEG GENERALA I KOMANDANTA U SRBIJI OD 25. APRILA 1943. POTČINJENIM JEDINICAMA ZA POSEDANJE SANDŽAKA S ANALIZOM VOJNO--POLITIČKE SITUACIJE NA TOM PODRUČJU[1] Prilog SS KTB[2] Poverljivo! Komandujući general i komandant u Srbiji Ia, br. 1449/43. pov. H. Qu, 25. 4. 1943. Poverljivo! 1.) Komandujući general i komandant u Srbiji posešće nema-čkim trupama delove područja u Sandžaku koji su dosad bili posednuti od strane Italijana. 2.) U pogledu situacije kod neprijatelja, kao i italijanskih garnizona, drugih prijateljski naklonjenih snaga i opšteg stanja kod stanovništva, vidi prilog. 3.) 724. lov. puk, ojačan jednom biciklističkom četom, jednom brdskom i jednom baterijom poljskih haubica, jednom in-žinjerijskom četom, delovima bataljona veze 104. lov. div. i jednom transportnom kolonom sa konjskom vučom, po-seda najpre mesta Nova Varoš, Bistrica, Prijepolje i Sjenica. U tome cilju prelazi demarkacionu liniju 29 [4. 43.] pre podne, sa gro snaga kod Kokinog Broda, a sa jednim bataljonom kod Vasiljev v. (karta 1 : 100.000). Ciljevi za 29.: desna kolona Nova Varoš i Bistrica, leva kolona Sjenica. Italijansku posadu u Bistrici treba smeniti. Prijepolje treba posesti 30 [4. 43.] isto tako uz smenjivanje tamošnje italijanske posade. Komandujući general je obavestio Ita-lijane o navedenim terminima smenjivanja. Ojačani 724. lov. puk taktički je neposredno podređen ko-mandujućem generalu i komandantu u Srbiji počev od 26. 4. [43.] a delovi upućeni za Sjenicu, po dolasku u Sjenicu, [stupaju] pod komandu 1. brd. div. U pogledu trupne potčinjenosti 104. lov. div. ništa se ne menja. 4.) H/4. puka „Brandenburg" biće nakon istovara u Baškoj upućen preko Novog Pazara — Duge Poljane za Sjenicu i i smenjuje tamo III. bat. 724. puka za čiju dalju upotrebu sledi naređenje.[3] Četa „Lau" U/4. puka, nakon izvršenja svog sadašnjeg zadatka, biće hitno pomerena ka Sjenici (dolazak se predviđa za 29. 4.). 5.) Izviđanje niže Prijepolja treba vršiti na grebenu zapadno od Lima, uz Lim do Brodareva, kao i na visovima zapadno i južno od Sjenice i do Buđeva. Treba najpre ustanoviti: a.) Da li se niže od Prijepolja nalaze četnički bataljoni s obe strane Lima? b.) Potvrđuje li se prisustvo četničkih sastava u Lopižama, 5 km severozapadno od Sjenice, kao i u Štaviju? Ispostava Abvera stupice u vezu sa ojačanim 724. lov. pukom. 6.) Nove garnizone treba urediti kao polazna uporišta za umirenje zemlje, a dominirajuće visove treba držati. 7.) Bande koje se pojave treba uništiti, sve četničke jedinice (legalne i ilegalne) treba razoružati bez obzira na njihovo dotadašnje držanje prema italijanskim trupama. Samo muslimanski sastavi samozaštite zadržavaju svoje oružje. 8.) Bugarska 24. divizija ostavlja na dosadašnjim mestima osiguranja isturena prema demarkacionoj liniji. 1. bug. okup. korpus, shodno naređenju pov. br. 368/43. k-ta okupacionog korpusa[4], privlači javljenu operativnu rezervu u prostor Užica. 9.) Italijanski administrativni oficiri, vojna policija i carinski stražari koji se nalaze u mestima koja treba posesti, ostaju na mestu i dalje rukovode administracijom. 10.) I. Žičane veze a). Komanda veze 32 uspostavlja neposrednu telefonsku liniju Beograd — Užice. b). Tehnička četa veze ,,S" uspostavlja u Uzicu stanicu za dalekopisač (poljski dalekopisač). c). Telefonske polazne tačke: aa.) Kokin Brod bb.) Javor na putu Ivanjica — Sjenica, nedaleko od crnogorske granice. cc.) Duga Poljana, približno na sredini puta od Novog Pazara ka Sjenici. II. Radio-veze 724. lov. puk, posredstvom Radio-odeljenja f (mot.) i radio-čete 672, uspostavlja vezu sa komandujućim generalom i komandantom u Srbiji, kao i sa 104. lov. div. 11.) Pukovska komandna rnesta za marševski pokret i poseda-nje treba javiti; slede posebne odredbe za snabdevanje. Bader Dostavljeno:[5] Zabeleška o Sandžaku I. Opšte Sandžakom se naziva područje koje se proteže od Prištine — Kosovske Mitrovice ka severozapadu, duž nove srpske granice,[6] do područja Pljevlja — Čajniče, u širini od 40 do 50 km. Nastanjeno je pretežno Muslimanima. Vekovima je ovo područje predmet razmirica između pravoslavnih Srba i Muslimana Albanije i Crne Gore. Srbi polažu pravo na Sandžak, jer on deli staru Srbiju od srpskih Crnogoraca nastanjenih u srednjoj Crnoj Gori, dok Crnogorci ovo područje, zbog njegovog muslimanskog stanovništva, smatraju svojim. II. Neprijatelj Kao neprijatelj, u Sandžaku se mogu očekivati: 1. komunisti i 2. DM-četnici. (DM = Draža Mihailović, general, vojni ministar emigrantske vlade u Londonu). 1. komunisti. Oni nisu vezani za određeno zemljište, već su nemačkim akcijama proterani iz Hrvatske u Crnu Goru i Sandžak. 2. DM-četnici a) Četnički bataljoni, nazvani „nacionalna milicija", koje su Italijani legalizovali. Radi se o pristalicama DM, koje Itali-jani, za borbu protiv komunista, naoružavaju, hrane, pa čak i plaćaju. Oni su po svom unutrašnjem raspoloženju neprijatelji „okupatora" i čekaju samo pogodan trenutak da započnu borbu protiv sadašnjih naredbodavaca i protiv Nemaca. b) Ilegalni četnički bataljoni. Italijani ih ne priznaju ali trpe. Oni su neprijatelj, kao i legalizovani bataljoni. III. Sastav 1. Komunisti. Komunisti su potisnuti iz Hrvatske i u jačini od 10—12.000 ljudi upali u Crnu Goru. Protiv Sandžaka operiše, pre svega, 1. proleterska divizija u jačini 2—3.000 ljudi. Namera je verovatno sledeća: popuna hranom u Sandžaku, onda svijanje ka jugu i izbijanje na albansku ili dalmatinsku sredozemnu obalu. 2. DM-četnici a) Glavni sastav u Sandžaku je grupa Vuka Kalaitovića, jačine, navodno, 2.000 ljudi. Nalazi se na planini Zlatar (6 km južno od Nove Varoši) sa slabijim snagama isturenim na planini Jadovnik (15 km jugo-jugoistočno od Prijepolja). b) Sastav Selimira Popovića, jačine, navodno, 1.000 ljudi. Se-dište štaba Lopiže (18 km jugoistočno od Nove Varoši). c) Sastav Kajanovića, jačine, navodno, 1.700 ljudi, sedište štaba Seljane polje, srez Prijepolje. Inače, skreće se pažnja na izveštaj o situaciji komanđujućeg generala i komandanta u Srbiji, Ic, od 18. 4. 43. god.[7] IV. Borbena vrednost 1. Komunisti. Komunisti su, bez izuzetka, odeveni u uniforme, najčešće italijanskog i hrvatskog, a u neznatnoj meri i nemačkog porekla. Znak raspoznavanja — sovjetska zvezda na kapi. Oprema je usled višemesečnih borbi loša, naoružanje i municija u dovoljnoj količini. Usled najstrože discipline, koju nadziru politički komesari, trupa je čvrsto u rukama svojih vođa. Uprkos premorenosti borbom, pre svega prisilno regrutovanih, komunisti se bore do poslednjeg čoveka, jer računaju da će biti streljani ako prebegnu ili padnu u ropstvo. 2. DM-četnici. Opremu i hranu isporučuju Italijani, zbog toga je ima dovoljno. Naoružanja i municije ima isto tako u dovoljnoj količini. Nama gotovo nikakvog teškog oružja! Četnici nose delimično civilna [odela], delimično srpske ili italijanske uniforme, ali uvek sa srpskom vojničkom ili kakvom drugom kapom sa srpskim orlom. Četnički sastavi su se u dosadašnjim borbama sa komunistima pokazali podređenim, i to iz sledećih razloga: a) Komandanti, DM na čelu, precenjuju borbenu vrednost svojih trupa i kvalitet nižih starešina tako da su se uvek poduzimale operacije kojima četnici nisu bili dorasli. b) Nedisciplina i kukavičluk mnogih nižih starešina. c) Četničke jedinice su najvećim delom čisto samozaštitni sastavi, koji se izvan svog prebivališta samo nerado bore, u brojnim slučajevima dezertiraju da bi se vratili u svoj zavičaj, a u mnogim slučajevima, štaviše, prelaze komunistima. V. Prijatelji: 1. Italijani. U području Sandžaka nalazi se čitav niz italijanskih garnizona. Njihov uticaj ograničava se na gradove i mesta sa garnizonima, a ostalo zemljište je slobodno operacijsko područje komunista i DM-četnika. U Sandžaku se nalaze sledeći italijanski garnizoni: Pljevlja: Čitava divizija „Taurinenze", izuzev bataljona „Aosta", koji se još bori u području Foče protiv partizana, nadalje jedan bataljon divizije „Venecija". Priboj:dva bataljona „crnih košulja",jedna ojačana pešadijska četa, jedna mitraljeska četa, jedna alpinska baterija, alpinisti-regruti i jedan bataljon konjskih kola. Prijepolje: jedan pešadijski bataljon bez jedne čete, jedan mitraljeski bataljon bez jedne čete, jedna baterija (tri topa). Brodarevo: jedan pešadijski bataljon. Bistrica: jedna pešadijska četa, Sjenica: 100 ljudi carine i vojne policije. 2. Muslimani. Sandžak je pretežno obitavalište Muslimana. Ipak su četnici DM, početkom ove godine, na najgrozniji način istrebili čitavo muslimansko stanovništvo u srezovima gradova Prijepolje, Pljevlja, Priboj i Gajniče, a ostatak proterali. Otuda smrtno neprijateljstvo između Muslimana i četnika. Oni očekuju spas od nemačkih trupa i treba ih smatrati i sa njima postupati kao sa dobrim saveznicima. Kao samozaštitu, Muslimani su u Sandžaku uspostavili muslimansku miliciju, koja se pretežno sastoji od naoružanih seoskih straža. Ona ima oko 8—10.000 ljudi. Ove seoske straže, kao savezničke, ne treba razoružati. VI. Ponašanje prema stanovništvu: 1. Prema delovima srpskog i crnogorskog stanovništva, umesno je krajnje podozrenje. Oba su po prirodi nacionalisti i misle uvek na oslobođenje svoje otadžbine. 2. Religiozni propisi Muslimana nalažu uzdržljivost prema njima u izvesnim stvarima: nikakve posete džamijama bez izričitog poziva, nikakvo fotografisanje u džamijama i prilikom molitvenih obreda u javnosti, nikakvim pozdravom ili rečju ne uspostavljati odnose sa muslimanskim ženama. 1 Snimak originala (pisanog na mašini) u AVII, NAV—T-501, r. 249, s. 334—8. 2 Dopisano rukom. 3 Vidi dok. br. 70, 73 i 78. 4 Tim dokumentom redakcija ne raspolaže. 5 Zbog ograničenog prostora, izostavljena su imena odeljenja i jedinica kojima je ovo naređenje dostavljeno. 6 Reč je o granici između nemačkog i italijanskog okupacionog područja. 7 Odnosi se na izveštaj o vojno-političkoj situaciji za period od 2. do 17. aprila 1943. na teritoriji Bosne, Srbije i Crne Gore (AVI1, NAV—T-315, r. 1243, s. 801—8).
|