FORMIRANJE BRIGADE I NJENE PRVE BORBE   Pripreme za formiranje   Formiranje prve brigade na Slovenačkom primorju i Severnoprimorskog i Južnoprimorskog odreda bilo je predviđeno istom naredbom[1]. "Umesto sadašnjeg Soškog odreda formiraju se Južnoprimorski i Severnoprimorski odred. Pored toga se formira i udarna brigada 'Andrej Laharnar', po imenu junačkog vođe tolminske seljačke bune iz 1712 — 1713. godine." Tih dana se situacija nešto izmenila — Janko Premrl Vojko, jedan od proslavljenih heroja toga kraja koji je bio postavljen za komandanta brigade, u jednoj borbi kod Idrije bio je teško ranjen i 26. februara 1943. umro je. Još neke druge okolnosti sprečile su formiranje brigade "Andrej Laharnar". Na Slovenačko primorje stigao je 5. aprila zamenik komandanta Glavnog štaba slovenačke narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jaka Avšič, sa zadatkom da formira primorske brigade i organizuje njihov prodor na desnu obalu Soče. Odluku o formiranju 5. brigade "Simon Gregorčič"[2] i 6. brigade "Ivan Gradnik" doneo je dr Aleš Bebler koji se tada kao delegat CK KPS i sekretar Pokrajinskog komiteta KPS nalazio na Slovenačkom primorju. Ova odluka je objavljena 10. aprila. U to vreme je Severnoprimorski odred, čije su se jedinice uključile u Gradnikovu brigadu, imao u svom sastavu tri bataljona. U 1. i 2. bataljonu bilo je po pet četa, dok ih je 3. imao samo 3. Prosečno brojno- stanje u četama kretalo se od 25 do 35 boraca. Naoružanje je bilo dosta slabo: svaka četa imala je po jedan ili dva puškomi-traljeza, dok su borci bili naoružani italijanskimi i starim austrijskimi, pa i lovačkim puškama. Drugi bataljon imao je dva teška mitraljeza: jednu italijansku tešku "bredu" i jedan francuski protivavionski mitraljez, za koji je uskoro ponestalo municije[3]. Za komandanta Gradnikove brigade postavljen je Danilo Šorović, za političkog komesara Cveto Močnik Florijan, a za zamenika komandanta brigade Tone Bavec Cene. Bilo je predviđeno da se bataljoni Severnoprimorskog odreda, od koga je trebalo formirati Gradnikovu brigadu, okupe 26. aprila na širenu području planine Golobar (jugoistočno od Boveca) i da obe brigade, odmah posle formiranja, krenu preko Soče sa zadatkom da: — od neprijatelja očiste Brda, Benešku Sloveniju i Režiju; — mobilišu ljude i prikupljaju oružje; — prošire narodnooslobodilačku borbu i na stanovništvo tog najzapadnijeg dela slovenačke teritorije i stvore sve uslove potrebne za širenje antifašističkog raspoloženja među stanovništvom Furlanije[4]. Međutim, kad danas posmatramo tadanje stanje, izgleda nam da je formiranje brigada bilo u to vreme preuranjeno, iz siedećih razloga: — partizanske jedinice na Slovenačkom primorju, koje su do tada dejistvovale samostalno po četama, bile su relativno neiskusne, a uz to i popunjene uglavnom novim borcima; — formiranje partizanskih snaga u veće formacije neprijatelju je sasvim pogodovalo, jer je tada mogao — s obzirom na gustinu i jačinu svojih uporišta, a i dobru komunikacijsku mrežu na toj teritoriji — da prati kretanje naših brigada i za njihovo uništenje koncentriše jake snage. Isto tako je za razmišljanje i celishodnost plana prema kome bi se novoformirane brigade prebacile na desnu obalu Soče i nastupale prema zapadu gdie su neprijateljske snage bile još jače nego u istočnom delu Slovenačkog primorja. Činjenica je da je Gregorčičeva brigada u pohodu u Benešku Sloveniju (mada je on u političkom pogledu snažno odjeknuo među tamošnjim stanovništvom]) naišla na žestok otpor neprijatelja i prilikom povlačenja na levu obalu Soče imala osetne gubitke. Da je to bilo preuranjeno pokazuje i činjenica što su brigade morale kasnije ponovo dejstvovati po bataljonima, pa čak i po četama.   [1] Zbornik, tom VI, knjiga 5, dok. br. 51 (Zapovest Alpske operativne zone od 13. febr. 1943. god.). [2] Obe brigade su se u prvim danima avgusta 1943. spojile u 3. brigadu "Ivan Gradnik", a brigada "Simon Gregorčič" se pod tim nazivom ponovo pojavila tek posle kapitulacije Italije. [3] Zapisnik sa sastanka grupe boraca i rukovodilaca Gradnikove brigade, održanog u Ljubljani 27. i 28. I 1966, čuva se u arhivu Predsedništva SUB NOR Slovenije, Komisija za razvijanje tradicija NOB). [4] Jaka Avšič: "Naš prvi pohod v Beneško Slovenijo", str. 12 (Biblioteka IIRP u Ljubljani). Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument