| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Treći put oslobođen je Voćin Zapovješću
Štaba 12. slavonske divizije od 5. maja 1943. godine, 12. slavonska brigada je
po treći put, za nešto više od četiri mjeseca, učestvovala u oslobađanju
Voćina. Prema prikupljenim podacima u Voćinu se nalazila 1. bojna 1. gorske
divizije, jačine 500 legionara. Naoružanje: tri brdska topa 65 mm, 2 teška
minobacača, nekoliko teških mitraljeza i 40 puškomitraljeza. Ostalo puške.[1] Organizacija neprijateljeve odbrane bila je kružna
i, najvećim dijelom, oslonjena na strma uzvišenja Turskog grada i Kalvarije,
ojačana minsko-eksplozivnim i žičanim preprekama. Pored toga neprijateljeva
odbrana oslanjala se i na objekte u centru sela koji su građeni od tvrdog
materijala i podešeni za odbranu. U pojasu obezbjeđenja i na prilazima Voćinu,
neprijatelj je ojačao odbranu, a posebno na ulazu iz pravca Macute - Voćin i
Zvečevo - Vočin. Sudeći
po kvalitetu bojne, po stepenu i karakteru organizacije neprijateljeve odbrane i
po naoružanju, očito je da je 1. gorska divizija odlučila da Voćin brani po
svaku cijenu i da ne dozvoli da i ona doživi sudbinu koju su doživele
prethodne dvije bojne[2]
koje su razbijene prilikom prvog i drugog napada na Voćin. Nekoliko dana
ranije, prije napada na Voćin, izgrađen je na brzinu put od sela Vučjaka
preko »Velebita« u pravcu »Loma« na Papuku. Tim putem volovskom vučom i uz
pomoć 2. čete 1. bataljona 17. brigade, izvučena je jedna poljska haubica 100
mm na »Točak« (kota 887). Do tada, vjerovatno, to niko nije učinio od kako
postoji Papuk. Na
Voćin je napadala 17. slavonska brigada i dva bataljona 16. slavonske brigade.
Te snage bile su ojačane jednom četom iz 12. slavonske brigade, naoružanom sa
10 puškomitraljeza. U napadu na Voćin angažovano je ukupno 5 bataljona s
ukupno 1.100 boraca. Odnos snaga u živoj sili bio je 2:1, a u naoružanju 1,5:1
u korist partizanskih snaga. Početak napada bio je 8. maja u 4,25 sati. Na
osiguranju prema Miokovićevu, Pivnicama i Podravskoj Slatini, nalazila se 12.
slavonska brigada. Položaj za odbranu protezao se linijom preko Popovca-k.
185-Voćinsko brdo (k. 212)-Velika Breznica i dalje. Zadatak Brigade bio je da
ne dozvoli i spriječi prodor neprijatelja u pravcu Voćina.473
Položaj
na Voćinskom brdu (kota 185) posjeo je 4. bataljon. Zadatak je bio da rušenjem
većih stabala i prekopavanjem ceste na više mjesta u pravcu Voćina, izvrši
zaprečavanje na cesti Hum - Voćin. Lijevo od 4. bataljona, iznad potoka Čađevica,
nalazio se 1. bataljon. Zaključno sa Velikom Breznicom (k. 429) položaje za
odbranu posjeo je 2. bataljon. Oba bataljona imali su zadatak da kontrolišu šumske
puteve: Klisa - Lisičina - Voćin i Miokovićevo - Kuzma - Voćin, te da spriječe
intervenciju neprijatelja s tih pravaca. Treći bataljon određen je u brigadnu
rezervu i nalazio se sjeveroistočno od sela Popovca, maskiran u šumi. Imao je
zadatak da u slučaju nailaska neprijateljevih snaga izvrši bočni obilazak i
napadne neprijatelja s leđa. Svim bataljonima je naređeno da se položaj za
odbranu organizuje polukružno u obliku potkove. Pionirski vod stavljen je na
raspolaganje 4. bataljonu sa zadatkom da učestvuje u rušenju drumske
komunikacije Hum-Voćinsko brdo. Minerska grupa postavila je protivtenkovske
nagazne mine na drumu Hum - Voćin kod Voćinskog brda. Štab Brigade nalazio se
u selu Popovcu a brigadno sanitetsko previjalište u selu Kuzmi. U
21 sat 8. maja Štab 12. divizije obavijestio je Štab 12. slavonske brigade da
se borba u Voćinu nastavlja do konačnog uništenja neprijateljeve posade.[3] Pored toga, Štab 12. divizije obavještava Štab
12. slavonske brigade da neprijateljeva posada u Voćinu oskudijeva u municiji i
da ima veći broj ranjenih i poginulih vojnika. S obzirom na takvu situaciju,
neprijateljeva posada je tražila hitnu pomoć od Štaba 1. gorske divizije.[4]
Na osnovu prikupljenih informacija Štab 12. divizije procijenio je da će
neprijatelj, još u toku noći 8. i 9. maja, pokušati da interveniše jačim
snagama iz Daruvara, Miokovićeva i Podravske Slatine da bi se probio u Voćin.
Zbog toga je 12. brigada upozorena da na svojim položajima pojača opreznost do
najvećeg stepena. Iako je Štab Divizije prilikom drugog napada na Voćin,
januara 1943, stekao određena operativna i taktička iskustva u vezi sa
grupisanjem snaga na osiguranju, ponovo se zapalo u grešku. Snage su se
razvukle na velikom prostoru i time umanjile efikasnost otpora na glavnom i
vjerovatnom pravcu neprijateljevog nastupanja od Miokovićeva, Lisičina i
Pivnica. Kod
drugog napada na Voćin, na pravcu Čačinci - Voćin i Slatinski Drenovac - Voćin,
neprijatelj nije uopšte intervenisao, s obzirom na to da je neprijateljeva
posada u Voćinu organski pripadala 4. i 5. pješadijskom puku 1. gorske
divizije čije su se snage nalazile u Daruvaru, Pakracu i Kutini. Ponovo upućivanje
18. slavonske brigade da osigurava pravac Čačinci-Voćin i Slatinski Drenovac
- Voćin nije bilo opravdano jer je neprijatelj intervenisao nadmoćnim snagama
uz podršku artiljerije, tenkova i avijacije od Daruvara i Miokovićeva. Zbog
toga je 12. slavonska brigada vodila četvorodnevne teške, ali i uspješne
borbe. Rezultati tih borbi bili bi veći da je Brigada imala na raspolaganju
rezervne snage za izvođenje bočnog manevra. Istovremeno
kad je otpočeo napad na Voćin, neprijateljeve snage iz sela Huma krenule su da
bi se probijale u Voćin. Borbu je vodio 4. bataljon, koji se nalazio na desnom
krilu borbenog poretka 12. slavonske brigade. Poslije kratke ali veoma oštre
borbe, neprijatelj je razbijen i prisiljen na povlačenje. Međutim, on je bio
uporan i nije odustajao od slijedećeg napada, koji je ponovljen istog dana oko
20 sati. U zoru 9. maja oko 5 sati neprijateljeve snage u jačini od oko dvije
bojne 1. gorske divizije i jedan bataljon iz sastava 462. grenadirskog puka
njemačke 187. rezervne divizije jačine oko 1.200 vojnika, uz podršku
artiljerije, tenkova i aviona, krenule su iz Miokovićeva pravcem Kuzma - Voćin
i Lisičine - Levinovac - Voćin i napao na položaje 12. slavonske brigade.
Energičnim protivnapadom neprijatelj je odbijen, uz gubitke od oko 100 mrtvih.[5] Žestoki napadi ponavljani su u toku čitavog
dana, ali bez većeg uspjeha. Noću
između 8/9. maja padala je jaka kiša i očekivalo se da će se borba u Voćinu
nastaviti. Međutim, oko 5 sati ujutro, u trenutku kada su neprijateljeve
deblokirajuće snage vršile žestoki napad na položaje 12. slavonske brigade,
dijelovi neprijateljeve posade iz Voćina sinhronizovano su izvršili proboj iz
Voćina, da bi izbjegli zarobljavanje ili uništenje. U toku proboja
neprijateljevi dijelovi su najprije napali na 1. četu 4. bataljona 12.
slavonske brigade sa uzvikom: »Juriš na zasjede«. Ovaj napad odbijen je uz
neprijateljeve gubitke u mrtvim i ranjenim. Međutim, neprijatelj je bio riješen
da se probije po svaku cijenu i napao je na 2. četu 4. bataljona. Došlo je do
bliske borbe prsa u prsa. Zbog nadiranja deblokirajućih snaga od Huma i
dijelova neprijateljeve posade koji su se probijali od Voćina, oko 7 sati 9.
maja 12. slavonska brigada našla se u sendviču. Bez obzira što su vodili
borbu na dva fronta, i nalazili se između dvije vatre, borci 12. slavonske
brigade hrabro su se borili i odbijali napade neprijatelja. U odsudnom trenutku,
kada su borci 4. bataljona posljednjom snagom branili svoje položaje, Štab 12.
brigade uveo je u borbu 3. bataljon kao svoju brigadnu rezervu. Uvođenjem u
borbu 3. bataljona, do tada teška situacija okrenula se u korist Brigade.
Neprijatelj je razbijen i naneseni su mu teški gubici. Na bojnom polju ostalo
je 77 poginulih neprijateljevih vojnika, a 115 je ranjeno. Zaplijenjeno je 10 puškomitraljeza,
1 minobacač, 95 pušaka, 4 automata, 2 pištolja i 11.500 metaka.477 Na
osnovu iznijetih podataka može se zaključiti da je 12. slavonska brigada,
nalazeći se na osiguranju, približno uništila polovinu neprijateljeve posade
koja se probijala iz Voćina. Ipak, manji dio neprijateljevih snaga uspio je da
se probije u pravcu Miokovićeva. Prema naknadno prikupljenim podacima, u četvorodnevnim
teškim borbama na osiguranju, 12. brigada uništila je oko 180 neprijateljevih
vojnika.[6]
Iako je Voćin oslobođen još 9. maja oko 9 sati prije podne, 12. slavonska
brigada ostala je na svojim položajima još puna dva dana i vodila žestoku
borbu sa neprijateljem koji je nastojao da se po svaku cijenu probije u Voćin.
U toku 8, 9. i 10. maja Brigada se nije zadovoljila samo tim uspjehom. Ona je
10. maja sa tri bataljona prešla u opšti napad na neprijateljevo uporište u
Humu, koje je bilo locirano na drumu Voćin - Pivnice - Miokovićevo. U toku
napada likvidirana su četiri bunkera i ubijeno 50 neprijateljevih vojnika, a
Brigada je imala 5 poginulih i 20 ranjenih boraca. Oko 7 sati 11. maja dijelovi
njemačke 187. divizije od oko 1.800 vojnika napali su po četvrti put položaje
12. slavonske brigade, uz prethodnu artiljerijsku i avio-pripremu na širokom
frontu od Huma preko Lisičina do Kuzme. Do 13 sati vodila se odbrambena žestoka
i žilava borba, i zbog snažnog pritiska neprijateljevih nadmoćnih snaga,
Brigada se povukla u pravcu Pijetlove noge i Vranog kamena (trig.
830). Oko 14 sati istog dana u Voćin je ušla njemačka
borbena grupa sa tri bataljona, pod komandom potpukovnika Vukića. U
četvorodnevnim borbama 12. slavonska brigada nanijela je neprijatelju teške
gubitke, ali je i sama imala oko 100 boraca izbačenih iz stroja, od čega 20
poginulih, 49 ranjenih i 29 nestalih boraca. U borbi kod sela Lisičine teško
su ranjeni komandant i politički komesar 1. bataljona, Pero Marušić i Marko
Nikolić. U borbi su se naročito istakli: komandiri četa u 1. bataljonu: Pero
Dobrić, Stojan Milinović i Milan
Čevizović. U 2. bataljonu istakli
su se komandir 2. čete Pero Dobričić, u 3. bataljonu komandir čete Dušan
Ostojić i komandir 3. čete Nikola Šušnjar, u 4. bataljonu komandir 2. čete
Petar Valanović.[7] U
izvještaju Glavnom štabu Hrvatske, Štab 12. slavonske divizije dao je kritički
osvrt na akciju u Voćinu i naglasio da su se u napadu ispoljile i neke
slabosti. U napadu na Voćin nije postignuto iznenađenje na koje se računalo.
Artiljerijska priprema koja je prvi put vršena u Slavoniji topom-haubicom 100
mm i minobacačima, nije uspjela zbog guste jutarnje magle, ali i zbog velike
udaljenosti vatrenih položaja topa i minobacača. Organizacija sadejstva,
komandovanje u borbi i održavanje veze nije funkcionisalo iz više razloga.
Veza je održavana kuririma-pješacima i, zbog toga je bila pretjerano spora i
neefikasna. Zbog toga štabovi brigada i bataljona nisu bili u mogućnosti da
utiču na tok i vođenje borbe, sem ukoliko komandanti bataljona nisu neposredno
učestvovali u borbi. Drugi razlog govori o nepremostivim teškoćama kada u
napadu učestvuju snage iz dvije ili više partizanskih brigada i partizanskih
odreda. U
napadu na Voćin učestvovala je 17. i dva bataljona 16. slavonske brigade čiji
su borci hrabro jurišali i ginuli pred bunkerima kod Turskog grada i Kalvarije.
Međutim, ozbiljne teškoće javile su se u organizaciji sadejstva u toku
napada. Kad su napadali bataljoni 17. brigade, u napadu nisu učestvovali
bataljoni iz 16. slavonske NOU brigade i obratno. Štabovi brigade ističu na
nedovoljnu i nepotpunu organizaciju vatrenog sistema u napadu.[8]
Zbog
nejednovremenog i nesinhronizovanog napada jedinica 16. i 17. slavonske brigade
neprijatelj je prvi put u Slavoniji, primijenio taktiku aktivne odbrane
naseljenog mjesta. Pažljivo je pratio dejstva 16. i 17. brigade kao i njihove
propuste. Na pravcima gdje nije dolazio do izražaja napad partizana, izvlačio
je pojedine dijelove i od njih formirao pokretnu rezervu sa kojom je veoma uspješno
manevrisao i pojačavao odbranu na pravcima gdje je pritisak partizana bio najjači.
Zbog toga je neprijatelju i pošlo za rukom da uporište brani puna 24 časa.
Ukupni gubici neprijatelja u Voćinskoj operaciji iznose preko 500 vojnika koji
su izbačeni iz stroja. Od toga 200 poginulih, 126 zarobljeno i više desetina
ranjeno. Zaplijenjena su dva topa 65 mm sa 760 granata, četiri teška minobacača
sa 150 mina, 19 mitraljeza i puškomitraljeza, 163 puške, 80.000 metaka, jedna
radio-stanica i cijelokupna vojna i trupna komora. Gubici 12. slavonske
divizije: iz stroja je izbačeno 238 boraca. Od toga 63 poginula i 163 ranjena.[9] [1])
Arhiv VII, f. NOP-a 892 reg.
br. 7/1. [2])
Voćin je oslobođala 12. slavonska brigada dva puta, prvi put 12. decembra
1942, a drugi put 11. januara 1943. [3])
Arhiv VII, f.
NOP-a k 907 reg.
br. 28/2. [4])
Podatke o stanju neprijateljeve posade u Voćinu dostavljao je Mladen
Vrsalović Štabu 3. operativne zone. [5])
Arhiv VII, Na, mikroteka, NAV-T-315,r. 1554s. 178-82. [6])
Arhiv VII, f.
NOP-a, k 908 reg.
br. 18/4 i k. 907 reg.
br. 31/4. U drugom
napadu na Voćin 12. brigada je napadala uporište i u tome je uspjela
zahvaljujući herojskom otporu boraca 17. slavonske brigade koji su vodili
žestoke borbe na osiguranju. U trećem napadu na Voćin, uloge su bile
zamijenjene, 17. brigada napadala je na uporište u sadejstvu sa 16.
slavonskom brigadom, a 12. se nalazila na obezbjeđenju napada, i omogućila
da se Voćin oslobodi po treći put. [8]
Arhiv VII JNA, reg.
br. k 907-48/14, k
907-48/2.
|