Napad na Veliku Pisanicu   U Velikoj Pisanici nalazila se ojačana satnija 2. bojne 1. gorskog zdruga sa oko 200 dobro naoružanih legionara i domobrana.[1] Odbrana se oslanjala na rovove i bunkere i školsku zgradu u centru sela, a otporne tačke bile su uključene u čvor neprijateljeve odbrane. U napadu na Veliku Pisanicu učestvovala su 3 bataljona: 2 bataljona 12. slavonske NOU brigade i 1 bataljon 17. slavonske NOU brigade. Na osiguranju napada od Bjelovara, Gornje Kovačice i Velikog Grđevca, nalazilo se 6 bataljona, a jedan bataljon 16. slavonske brigade nalazio se u divizijskoj rezervi. Napad na Veliku Pisanicu počeo je 19. februara u 22 sata. Prvi bataljon 12. slavonske brigade, ojačan teškim mitraljezom, napadao je sa dvije čete na bunkere koji su se nalazili oko pravoslavne crkve. Zbog udaljenosti od mjesta koncentracije do polaznog položaja za napad, bataljon je zakasnio oko 20 minuta.356 Ali, to nije bila smetnja jer je bataljon izvršio dobijeni zadatak. Jedna četa 1. bataljona upotrebljena je za ojačanje 2. bataljona koji se nalazio na osiguranju prema Velikom Grđevcu. U toku borbe 1. bataljon utrošio je 1.800 metaka i 6 ručnih bombi, a imao je 4 ranjena borca. Na otporne tačke u centru sela, oko školske zgrade i crkve gdje se nalazio čvor neprijateljeve odbrane, napadao je 3. bataljon 12. brigade. Zbog udaljenosti od mjesta koncentracije do polaznog položaja, i 3. bataljon počeo je napad sa zakašnjenjem od 20 minuta. Prva i 3. četa 3. bataljona odmah su pošle u napad na rovove i bunkere, ali su snažnim otporom neprijatelja zadržane ispred prednjeg kraja odbrane. Od početka napada naslućivalo se da će borba biti žestoka čiji se krajnji ishod na početku napada nije mogao predvideti. Mjesečina je bila kao dan, pa je više služila braniocu nego napadaču. U drugom pokušaju da se zauzmu otporne tačke u dvorištu školske zgrade, učestvovao je i 1. vod pod komandom Pante Miloševića. Tom prilikom ranjena su dva borca: Milan Milovanović, metalski radnik iz Slavonskog Broda i Luka Babić zvani Bosanac. Prilikom njihovog izvlačenja teže su ranjena još tri borca, koji su ostali na brisanom prostoru bez zaklona i na nišanu neprijateljevih puškomitraljeza. Čitav prostor od oko 200 m2 bio je tučen i zasipan preciznom puščanom i puškomitraljeskom vatrom. Svaki pokušaj da se izvuku ranjeni borci, bio je skopčan s rizikom. Dok su borci i komandir voda razmišljali na koga je sada red, nastao je tajac. To je bio onaj dobro poznati trenutak iz ratne psihologije, kada starješina ne želi da se koristi svojim autoritetom i da naređuje drugome, već djeluje ličnim primjerom. Takav lični primjer pokazao je i politički komesar 1. čete, koji se izdvojio iz grupe boraca i počeo da puzi prema ranjenim borcima. Vreli meci zabadali su se oko njegovog tela i rikošetirali od udara u popločano dvorište. To su posmatrali hrabri puškomitraljesci Nikola Lasić i Milutin Vujnić i pomoćnik puškomitraljesca Adam Zarić, i štitili ga puškomitraljezom. Poslije nekoliko trenutaka sva trojica su se odlučila da se približe ranjenim borcima, ali su prethodno ubacili ručne bombe kroz puškarnicu u neprijateljev bunker. Puškomitraljez je ućutao, a otporna tačka je likvidirana. Ranjenici su bezbjedno izvučeni, a borba se prenijela na školsku zgradu iz koje je neprijatelj pružao ogorčen otpor. U ratu je hrabrost svakodnevna pojava, jer su se borci suočavali sa neprekidnim i nepredvidivim teškoćama, pa se i postupak političkog komesara čete ne može posmatrati samo kao hrabar čin. Hrabrost je u ovom slučaju imala drugostepeni značaj, jer je bila bliža etičkim i moralnim vrijednostima, osjećanju odgovornosti i obaveze prema hrabrom četnom kolektivu, ljudskoj postojanosti i solidarnosti u teškim ratnim situacijama. Starješine u 12. slavonskoj brigadi bile su cijenjene od boraca, jer su to poštovanje sticali ličnim primjerom i ponašanjem u borbi. Biti hrabar, značilo je, istovremeno, i biti poštovan od boraca. Lična hrabrost, rukovodilačka sposobnost i lično poštenje, bili su nezamjenjivi kvaliteti i otuda su kategorije (ljudskih vrijednosti) duboko poštovane u narodnooslobodilačkoj borbi. U jurišima na školsku zgradu, odakle se neprijatelj očajnički branio, isticali su se borci 1. i 3. čete na čelu sa svojim starješinom. Ipak, posebno su se izdvojila dva borca: Nikola Lasić i Đuro Dreković.[2] Obojica su se takmičili u ubacivanju ručnih bombi kroz prozore na školskoj zgradi. Nikola je ubacio 26, a Đuro oko 10 ručnih bombi. Oni se nisu ni malo uzbuđivali što su im meci zviždali oko glave, kao i brojna parčad od eksplodiranih ručnih bombi i minobacačkih mina. Pri kraju borbe, kada je ponestalo ručnih bombi, Đuro Dreković povezao je nekoliko manjih snopova slame i, umjesto bombi, ubacivao zapaljenu slamu u školsku zgradu. Pred zoru borcima je uspjelo da zapale školsku zgradu koja se pretvorila u užarenu buktinju, a zloglasni legionari, koji su odbili predaju, izgorjeli su u požaru koji je bio vidljiv sve do Bjelovara i Garešnice u Moslavini.[3] Na osiguranju napada prema Velikom Grđevcu nalazio se 2. bataljon koji je prekopao cestu i porušio kameni most. Oko 23 sata naišao je na položaj bataljona neprijatelj koji je težio da se probije u Veliku Pisanicu. U kratkoj, ali oštroj borbi, neprijatelj je razbijen i prisiljen da se povuče u Grđevac, uz gubitke u poginulim i ranjenim. Bataljon je utrošio 1.000 metaka, a ranjen je samo jedan borac.359 Četvrti bataljon koji se nalazio na osiguranju prema Bjelovaru kod sela Bulinac, porušio je željezničku prugu i prekopao cestu u dužini od preko 20 metara. Pored zakašnjenja od 2 sata 4. bataljon je u naletu likvidirao neprijateljevu posadu na željezničkoj stanici Bulinac i zarobio 6 neprijateljskih vojnika sa 10 pušaka. Bataljon nije imao gubitaka.[4] Neprijateljski gubici u Velikoj Pisanici procjenjeni su na oko 60 poginulih, koji su, u stvari, izgorjeli u požaru. Dvanaesta slavonska brigada imala je 14 boraca izbačenih iz stroja, od čega 2 poginula i 12 ranjenih. O žestini borbe u Velikoj Pisanici govori i podatak da su samo 2 čete 3. bataljona u toku borbe utrošile 7.800 metaka i 67 ručnih bombi. To je daleko više nego što je čitava brigada utrošila prilikom napada na Viroviticu.[5] Za razliku od Virovitice, u Velikoj Pisanici Štab 3. bataljona ispoljio je inicijativu i neposrednim prisustvom uticao na organizaciju vatrenog sistema i upotrebu bombaških grupa. Oko 6.000 neprijateljevih vojnika, koji su se nalazili u Bjelovaru, Gornjoj Kovačici, Velikom Grđevcu, Grubišnom Polju, Velikim Zdencima, Ivanovom Polju i Miokovićevu, otpočeli su 19. februara 1943. napad na jedinice 12. slavonske divizije. To je i bio osnovni razlog što je Velika Pisanica napadnuta iz pokreta, noću, jer Štab Divizije nije htio da rizikuje i dozvoli da se borba sa neprijateljem vodi danju na nepoznatom i veoma osjetljivom terenu izloženom napadu neprijateljeve avijacije. Teren na kome su se našle jedinice Divizije bio je ravničast i djelimično pošumljen, ali ispresijecan željezničkom i brojnim drumskim komunikacijama u neposrednoj blizini Bjelovara, Velikog Grđevca, Daruvara i Garešnice. Do 12 sati 20. februara 1943. godine 12. slavonska brigada se probila dolinom rijeka Ilove i Lonje u Moslavinu.[6] Njen, i dolazak čitave divizije u Moslavinu nije ostao nezapažen. Neprijateljeve posade u okolnim uporištima bile su alarmirane, a avijacija nije prestajala sa bombardovanjem i praćenjem jedinica 12. divizije. Od 20. do 24. februara u vazduhu se svakog dana nalazilo 10-15 aviona koji su bombardovali teritoriju Moslavine, a naročito pravce na kojima se kretala 12. slavonska brigada kao i sela kroz koja je ona prolazila. Naročito teško bombardovanje izvršeno je 21. i 22. februara, kada su stradala sela: Mali i Veliki Dišnik, Bršljanica, Rogoža, Prokopi, i Stupovača. Aktivnost neprijateljeve avijacije primorala je 12. slavonsku brigadu da se kreće van naseljenih mjesta i da se koristi prirodnim zaklonima na pošumljenim terenima. Stanovnici partizanskih sela iz Malog i Velikog Dišnika, Rogože, Bršljanice, Malih i Velikih Vukovija, srdačno su dočekivali i pozdravljali dolazak 12. brigade u Moslavinu i njihova sela. Prisustvo jedinica 12. divizije u Moslavini trebalo je da bude iskorišćeno za popularizaciju ciljeva NOB-a, ali i za izvođenje vojnih akcija. Napad na Garešnicu bio je jedan od prvih borbenih zadataka.[7] [1] Arhiv VII f. NOP-a K-907 reg. br. 46/1. u NOVJ od 1942. U 12. slavonskoj brigadi je bio neprekidno od formiranja. Umro je 1985. u Pakracu. [3]) Arhiv VII, f. NOP-a, K-907 reg. br. 16/1. 36°) Isto. [5]) Isto. [6]) Arhiv VII, f. NOP-a 907 reg. br. 33/4. [7]) Arhiv VII reg. br. 907-A, reg. br. 1/20 i K-907-A, reg. br. 1/19. Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument