| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Formiranje
1. slavonskog partizanskog odreda i Štaba 3. operativne zone NOV i POH Početkom
januara 1942. Vrhovni štab NOPOJ-a uputio je naređenje Glavnom štabu
Hrvatske, u kojem doslovno kaže: »Na prostoru Slavonije, uključujući tu i
Srijem sve do Beograda, formirati jedno operativno područje sa četiri
partizanska odreda. Uporišta za ove odrede bile bi planine: Moslovačka gora,
istočni ogranci Bilo-gore, Požeške planine i Fruška gora... Čvor situacije
je sjeverno od Save. To je tačka gdje neprijatelja možemo najviše pogoditi«.[1] U
vezi s tim, u Slavoniji je formiran Štab 3. operativne zone NOV i POH i 1. NOP
odred na Psunju. Za komandanta Odreda postavljen je Karlo
Mrazović,[2]
a za političkog komesara Bogdan Crnobrnja.[3] Odred je imao 350 boraca, 5 puškomitraljeza i
350 pušaka. Štab 3. operativne zone ostao je duže vrijeme nepopunjen, a dužnost
komandanta obavljao je Karlo Mrazović koji je, istovremeno, bio i komandant
Odreda. CK KPH je sa svoje strane imenovao
Povjerenstvo CK
KPH za Slavoniju, a rukovodioci Povjerenstva bili su Karlo
Mrazović i Pavle Gregorič. Od
januara do kraja marta 1942. aktivnost Odreda karakterisala se po sitnim vojnim
akcijama, teškoćama zbog dubokog snijega i hladnoće, ali i zbog nesnalaženja
Štaba Odreda. Štabu nije nikako polazilo za rukom da organizuje krupnu vojnu
akciju koja bi mobilizatorski djelovala i omogućila da se dođe do oružja i
municije, bez čega se nije moglo zamisliti jačanje jedinica i brži razvoj oružane
borbe. U to vrijeme Štab 1. odreda još nije shvatio značaj većih vojnih
akcija, zbog čega je, neminovno, došlo do privremene stagnacije razvoja NOB-a.
Ovu ocjenu nedvosmisleno je potvrdio Štab 1. odreda u svojim izvještajima koje
je slao Glavnom štabu Hrvatske. S
obzirom na brojne izvještaje i molbe Štaba 1. slavonskog partizanskog odreda u
kojima se traži pomoć od Glavnog štaba Hrvatske i Vrhovnog štaba NOPOJ-a,
ocijenjeno je da je situacija u Slavoniji dosta teška, pa su, na osnovu toga,
preduzete i mjere o kojima je Glavni štab Hrvatske 13. marta 1942. godine
obavijestio Štab 3. operativne zone o upućivanju Proleterskog bataljona koji
će u roku od mjesec dana stići u Slavoniju. Sa bataljonom će stići i Franjo
Ogulinac Seljo načelnik Operativnog odjeljenja Glavnog štaba Hrvatske koji će
koordinirati akcije Proleterskog bataljona i 1. slavonskog partizanskog odreda.
Glavni štab Hrvatske traži da se za Proleterski bataljon obezbijedi ishrana, i
da se njegov dolazak u Slavoniju drži u najvećoj tajnosti. Zadatak Bataljona
bio je da ojača borbu u Slavoniji, da zaplijeni što više oružja i naoruža
nove borce, naročito radnike iz Slavonskog Broda i Osijeka. Planirano je da
Proleterski bataljon preraste u proletersku brigadu. No, zbog novonastale
situacije, Proleterski bataljon nije upućen u Slavoniju već u Liku i prema
Dalmaciji.[4] I
Vrhovni komandant NOPOJ-a, od 2. januara 1942. godine, neprekidno bdije nad
razvojem oružane borbe u Slavoniji, jer se ona idealno uklapala u vojnu i
političku strategiju oružane borbe u međurječju Save i Drave. U vezi s tim,
Vrhovni komandant je 31. marta 1942. uputio naređenje Operativnom štabu NOP-a
za Bosansku krajinu, u kojem pored ostalog, kaže: »... naročito je važno u
današnjoj situaciji da potpomognete i dejstva u Hrvatskoj, gdje partizanske
akcije poprimaju živi karakter. Treba da se povežete na glavnom pravcu
Jasenovac - planina Psunj - Pakrac gdje se već vode borbe«.30) U
vezi sa razvojem oružane borbe u Hrvatskoj i Slavoniji, bržeg i energičnijeg
sprovođenja direktiva Vrhovnog štaba, Vrhovni komandant upućuje u Hrvatsku
(Zagreb) člana Vrhovnog štaba i člana CK KPJ Lolu Ribara s instrukcijama. U
izvještaju Vrhovnog štaba Lola Ribar konstatuje da
je 1. slavonski partizanski odred vodio oštru borbu sa ustašama
na Begovači 26. i 27. marta 1942. potom na Gradini, kod Gornjih Vrhovaca, na
jednom od visova Papuka - Lomu, u Jovanovici ispod Vranog kamena itd. Vojna
aktivnost 1. slavonskog partizanskog odreda porasla je u aprilu, znatno više
nego u protekla tri mjeseca januara, februara i marta. Izvršen je napad na Male
i Velike Bastaje kod Daruvara, a 1. bataljon spustio se na glavnu željezničku
prugu i napao na željezničku stanicu Dragalić. Na
osnovu izveštaja Štaba 1. slavonskog partizanskog odreda i 3. operativne zone,
politički komesar Glavnog štaba Hrvatske dr Vladimir Bakarić izvršio je
temeljitu analizu i o tome 25. maja 1942. dostavio opsežan izveštaj Vrhovnom
štabu NOV i POJ u kome pored ostalog stoji: »... U Slavoniji, u 3. operativnoj
zoni partizanski pokret uživa simpatije srpskog stanovništva. S hrvatskim,
njemačkim i češkim selima rad je prilično zanemaren. Prilikom pokušaja
mobilizacije Srba iz tih krajeva postojala je mogućnost masovnog priliva tog
elementa u partizane. Na Pavelićev poziv u vojsku Srbi su odgovorili bježanjem
u šumu. Naši ih drugovi, međutim, nisu mobilizirali za partizane, nego su
dopustili... da se oni vrate kućama. Kada su se vratili... kućama, nastala su
hapšenja i prisilno tjeranje na rad u Njemačku... Drugovi su ondje stali na
pogrešno stanovište, da ne trebaju partizana bez oružja... Taj je duh straha
pred novim ljudima ovladao svim njihovim jedinicama, te je bio ozbiljna kočnica
njihovom razvoju... Ovdje je očigledno pogrešno stanovište rukovodstva da im
ne trebaju partizani bez oružja. U izvještaju se podvlači da Slavonski štab
nije još ni do danas postavio sebi zadatke da izvjesni dio teritorije očisti i
da tamo stvori neku bazu. Uslijed toga su i veze sa pozadinom slabe, a
partizanske jedinice nepovezane, razbacane i u večitoj trci... Inače,
djelovali su samo vodovi, a rede čete, iako su postojali uslovi da se upotrebom
većih snaga postignu uspesi i dođe do naoružanja...[5] Vojne
akcije bile su sitnog karaktera i sastojale su se, uglavnom u likvidaciji
pojedinih neprijateljskih agenata u razoružavanju malih straža...[6] U junu 1942. CK KPH obavještava Povjereništvo CK KPH za Slavoniju o zadacima povjereništva i podvlači: »Rukovodstvo partijskog pokreta u Slavoniji je od ogromnog značaja za prenošenje partizanskih borbi na cijelu Hrvatsku, zato ćemo nastojati da vam pomognemo gde se budu ukazale prilike za to. Vaš rad do sada ne zadovoljava, a naročito u partijskom pogledu«.[7] [1])
Zbornik ..., tom V, knj. 3, str. 14. [2])
Učesnik u tri revolucije: španskoj, mađarskoj i jugoslovenskoj.
Organizator ustanka u Slavoniji, politički komesar 1. slavonskog
partizanskog bataljona, 1. slavonskog partizanskog odreda, komandant i
politički komesar 3. operativne zone, član CK
KPH i CK KPJ.
Poslije rata odlikovan ordenom Narodnog heroja. [3])
U NOB-u politički komesar partizanskog odreda, komandant brigade, politički
komesar i komandant 3. operativne zone i zamjenik komandanta 6. korpusa za
vojnu pozadinu. Komandant vojne oblasti za Slavoniju. [4] Zbornik tom V, knj. 3, str. 7 i 350-357; tom V, knj. 4, dokument 7. 3°) Arhiv CK SKJ, f. CK KPJ, 1942. reg. br. 712. [5] Original izveštaja se nalazi u Arhivu CK SKJ reg. br. 2533. [6])
Zbornik ..., tom V, knjiga 4, dok. 84, str. 332-333. [7]>
Zbornik ..., tom V, knj. 6, dok. 59, str. 259-260.
|