Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA

Prilikom prelaska preko grebena Papuka, Brigada je bila zahvaćena snježnom olujom i prisiljena da zanoći na samom »bilu« Papuka. Sutradan u ranim jutarnjim satima prozebli i izgladnjeli borci uspjeli su da se probiju do sela Šušnjara, Kruševa, Vučjaka i Mrkoplja. U sjećanju boraca ostao je susret s narodom i omladinom koji su se angažovali oko prihvata, smještaja, ishrane i njege prozeblih boraca. Stanovnici tih sela njegovali su borce u svojim domovima, na toplim ognjištima kao svoje najbliže.

Dok se Brigada nalazila na sektoru Vučjaka, Šušnjara i Mrkoplja, njen štab zajedno sa Štabom III operativne zone izvršio je detaljnu analizu četrnaestodnevne vojne i političke aktivnosti u istočnoj Slavoniji. Pored propusta Štaba Brigade, bilo je dosta primjedbi na rad štabova bataljona i komandi četa, ali najviše na sam Štab Brigade. Pored visokog borbenog morala i divnih primjera junaštva i spremnosti da izvršavaju i najteže zadatke, borci i starješine nisu bili navikli na intenzivne i veoma naporne marševe, borbe u susretu u dubokoj pozadini neprijateljevih snaga, daleko od svoga kraja i sela za koja su bili čvrsto vezani. U partizanskim odredima vladala je familijarnost, a i vojnička disciplina nije bila tako čvrsta kao u Brigadi. U partizanskim odredima jedinice su bile podijeljene, a vojne akcije vršene su po četama i vodovima, negdje čak i desetinama. Bataljon je rijetko napadao na neprijatelja kao cjelina, pa je i to doprinosilo djelimičnoj uspavanosti i neaktivnosti pojedinih štabova bataljona. Nalazeći se u Brigadi, oni su bili pod direktnom kontrolom Štaba Brigade i to je smetalo pojedinim starješinama u bataljonima. Pojedincima je najviše smetalo što im Štab brigade svakodnevno stavlja oštre primjedbe na rad i što zahtjeva da štabovi bataljona i komande četa, takođe, sprovode svakodnevnu kontrolu nad svojim jedinicama.

Poslije formiranja 1. slavonske brigade primjećena je nedovoljno čvrsta disciplina. Obučenost boraca u gađanju i korištenju zaklona u napadu, takođe, nije bila dovoljna. Razna vojna lukavstva kao: podilaženje, prebacivanje i bacanje bombi nisu još bila savladana. U napadu na bunkere borci su se koristili puškama i ručnim bombama, a iznad svega svojom srčanošću i junaštvom. Pojedini komandiri četa, umjesto da rukovode u borbi, pretvarali su se u obične borce koji bacaju bombe i otvaraju vatru iz puškomitraljeza. I pored navedenih slabosti i gubitaka u Gradištu, borbeni moral boraca i starješina bio je više nego odličan. Pa, ipak, Štab III operativne zone nije dao povoljnu ocjenu Brigadi na maršu u istočnu Slavoniju jer je utvrđeno da je njen prodor u Požešku kotlinu i istočnu Slavoniju, po broju žrtava bio neuspješan, što je dovelo do privremene stagnacije. I pored neusaglašenih odnosa između Štaba Brigade i pojedinih štabova bataljona za Brigadu je ostala pouka da u ratu nema idealnih odnosa i idealnih rješenja u rukovođenju i komandovanju koja bi služila za čitav rat. Poslije detaljne analize uočenih grešaka i propusta, Štab Brigade počeo je gledati otvorenim očima i nastojao da u praksi pronalazi originalna rješenja koja su joj omogućila uspjehe u daljem izvršavanju borbenih zadataka.

Tri člana Štaba III operativne zone: zamjenik komandanta Petar Drapšin, politički komesar Vlado Janjić^[1] i zamjenik komesara Dušan Brkić,^[2] proveli su u Brigadi skoro deset dana u održavanju brojnih i dugih sastanaka da bi se analiziralo i utvrdilo pravo stanje i uzroci koji su doveli do poraza Brigade u Gradištu. Na kraju je Štab III operativne zone utvrdio čak 31 grešku.^[3] Zamjenik komandatna Petar Drapšin nije se ograničavao samo na kritiku i dijeljenje lekcija, već je došao da pomogne Štabu Brigade, štabovima bataljona, komandirima četa i vodova kao najsposobniji vojni i politički rukovodilac u Slavoniji. Lično je rukovodio sastancima kojima su prisustvovali komandiri vodova, četa i politički komesari. U direktnom razgovoru zalagao se za njihov autoritet i, na primjerima, ukazivao kako se to postiže u praksi.

O uočenim greškama i propustima raspravljalo se i na partijskom savjetovanju 1. i 2. decembra 1942. u Zvečevu. Savjetovanju su prisustvovali članovi KPJ iz Brigade i partizanskih odreda, a njime je rukovodio Vlado Popović, delegat CK KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ. Ukazao je članovima Partije na dotadašnje greške i organizacione slabosti u radu, a naročito na sektaški odnos prema već provjerenim i odanim borcima koji teško ulaze u Partiju. Savjetovanju su dali poseban pečat članovi Partije iz Brigade koji su otvoreno iznosili svoje, ali i greške rukovodećih drugova u dotadašnjem radu. Zbog otvorenosti i kritičkog sagledavanja uočenih propusta, savjetovanje je ostavilo veoma snažan utisak na sve prisutne, a posebno na rukovodeći kadar u Brigadi. Sve je to pozitivno djelovalo na rad partijske organizacije i rukovodeće kadrove u Brigadi. Poslije savjetovanja ispoljena je čvrsta riješenost da se nastavi sa udarcima po neprijateljevoj živoj sili da bi se zaplijenilo što više oružja za stvaranje novih partizanskih brigada i formiranje 1. slavonske divizije.^[4]

U skladu sa donesenim odlukama Štaba III operativne zone i partijskog savjetovanja u Zvečevu, izvršene su kadrovske izmjene u Štabu Brigade. Naredbom Štaba III operativne zone od 28. novembra 1942. za komandanta Brigade postavljen je Vicko Antić Pepe,^[5] do tada komandant 1. slavonskog partizanskog odreda, a za političkog komesara Brigade^[6] Vlado Janjić Capo.

U selima ispod vrha Papuka-Šušnjarima, Kruševu, Mrkoplju i Vučjaku pao je 11. novembra prvi snijeg. Dan ranije, partijskom sastanku u 3. bataljonu prisustvovao je zamjenik političkog komesara III operativne zone Dušan Brkić. Sutradan, 12. novembra, rano ujutru Brigada je preko sniježnog grebena Papuka krenula prema sjeveroistoku i do 15 sati stigla u sela Kokoćak, Gornju Pištanu i Duzluk, gdje je izvršena priprema za sljedeći napad na neprijateljevo uporište Radlovac.

u NOVJ od 1941. Predratni član CK KPJ. Organizator narodnog ustanka na Baniji. Politički komesar partizanskog odreda, brigade, divizije i korpusa. Narodni heroj Jugoslavije. General-pukovnik u penziji.

^[2]) U NOVJ od 1941. Predratni član KPJ. Bio je komesar bataljona, politički komesar Štaba III operativne zone, politički komesar korpusa, a vršio je visoke dužnosti u CK KPH i Glavnom štabu Hrvatske.

^,4-2) Arhiv VII, f. NOP-a, 1481, reg. br. 26.

^[4]> Arhiv VII, f. NOP-a, k. 16. reg. br. 8/1-15.

^[5]) Španski borac. U NOVJ od 1941. Bio je komandir voda, čete, komandant bataljona, odreda, brigade i divizije. Narodni heroj Jugoslavije. General-pukovnik u penziji.

^[6]) Sa dužnosti političkog komesara Brigade Ranko Zec je postavljen za načelnika bezb- jednosti u Štabu 3. operativne zone.

Na Radlovac su ispaljene posljednje granate koje su bile u borbenom kompletu. Nakon toga top je prebačen u Štab 3. operativne zone na Zvečevu, gdje je zakopan na tajnom i skrovitom mjestu. Pisar Štaba Zone, Štouk, njemačkog porijekla, za vrijeme neprijateljeve ofanzive »Braun« prebjegao je neprijatelju i otkrio mjesto gdje se nalazio top. Top je odvezen u neprijateljevo uporište Voćin. Prilikom trećeg oslobođenja Voćina, 10. maja 1943, top je zaplijenila 17. slavonska brigada. Prema sjećanju Jove Glodića iz sela Bijele kod Daruvara, koji je bio član posluge topa. Borac od 1941.