| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Novi vjetrovi na Motajici Vojni
uspjesi doprinjeli su demoralizaciji četnika koji su se počeli vraćati kućama.
Tome je doprinjeo i uporni politički rad u narodu, kao i pojedine četničke
porodice koje su se počele otrežnjavati i politički sazrijevati. Nakon
svega što je proživio, narod se počeo s povjerenjem okretati prema
Brigadi. Upornost u razvijanju i izgrađivanju veza sa narodom, krunisana je
obostranim povjerenjem i poštovanjem, jer četnici više nisu predstavljali
nikakvu opasnost. Seljaci iz Gornje i Donje Lepenice, na primjer, obavještavali
su Brigadu o raspoloženju četnika i prenijeli poruku komandanta četničkog
bataljona koji se želi predati zajedno sa 60 četnika, ali, pod uslovom da
mu Štab Brigade garantuje život. I četnici koje su mobilisali oficiri Draže
Mihailovića, počeli su se vraćati kućama. Konačno, na Motajici su počeli
da duvaju novi i svježi vetrovi, i to se, po raspoloženju ljudi, vidjelo
gotovo u svakom selu. Stanovništvo posjećuje političke zborove u većem
broju i ne ustručava se, kao ranije, da postavljaju razna pitanja o
posljeratnom uređenju Jugoslavije, o kralju Petru II itd. U
davanju odgovora na postavljena pitanja, kao i u političkom radu sa
narodom, korišćene su odluke II zasjedanja AVNOJ-a. Kad je bio u pitanju
kralj i dinastija Karađorđevića, tu se moralo taktizirati i elastično
odgovarati u duhu odluka II zasjedanja AVNOJ-a. Raskrinkavanjem kralja i
izbjegličke vlade, u situaciji prije razbijanja četnika na Motajici, dalo
bi suprotne efekte od onih koje je Brigada očekivala. Kada je Brigada konačno
uspjela da vojnički razbije i politički raskrinka četnike kao izdajnike,
bilo je lakše raskrinkavati samoga kralja, jer su se četnici i četnički
pokret nalazili pod njegovim okriljem. Političko
sazrijevanje stanovništva oko Motajice omogućilo je formiranje prvog
narodnog odbora u Srbcu, Novoj Vesi, Kaocima, Rakovcu, Korovima i drugim
selima. U Srbcu, gdje se nalazio 1. bataljon Brigade, narod je posmatrao međusobne
odnose između boraca i starješina i, u kontaktima sa borcima, ispoljavao
interes za narodnooslobodilačku borbu. Tako su najprije pojedinci, a
kasnije i veći broj ljudi i omladine, nudili bataljonu informacije o
kretanju četnika i njihovim vezama u pojedinim selima. Da bi
agitaciono-propagandni rad još više poboljšali, a ciljeve NOB-e približili
što većem broju stanovnika, Brigada je iskoristila demoralizaciju četnika
i distanciranje od četničkog pokreta. Štab Brigade je izradio tekstove za
5 različitih letaka koji su umnoženi i podjeljeni narodu.22
Jedan letak, u vrlo oštrom i pretećem tonu, bio je namijenjen četnicima u
selu Smrtiću, a i njihovim jatacima. Drugi letak umnožen je i podijeljen
stanovnicima sela južno od Motajice. U njemu je narod obavješten o
zvjerstvima ustaša i njemačkog okupatora i sa pozivom da stupa u NOVJ,
Motajički NOP
odred
ili u 12. slavonsku NOU brigadu. 1T> Autor teksta bio je Bato Javorski. Treći
letak bio je namijenjen hrvatskom stanovništvu sela u Slavonskoj Posavini,
a četvrti stanovništvu oko Dervente. I peti letak, sa temom: saveznici nam
poručuju, bio je iskorišćen kao poruka generala Vilsona, komandanta
savezničkih sredozemnih snaga narodu porobljene Evrope. U političkom radu
sa stanovništvom popularisane su narodne pjesme i borbene tradicije srpskog
naroda u prošlosti. Razobličavana je nacionalna i vjerska mržnja da bi se
narod privukao na stranu NOB-a. Politički rad sa narodom bio je veoma snažan
činilac koji je, zajedno sa vojnim rezultatima, doveo do prekretnice na
Motajici i do političke diferencijacije među stanovništvom distanciranjem
od četničkog pokreta. Govoreči o vojnim i političkim uspjesima u borbi
protiv četnika na partijskom savjetovanju u 11. krajiškoj diviziji, Osman
Karabegović i Avdo Humo izjavili su da je jedino 12. slavonska NOU brigada
imala pravilan stav u borbi protiv četnika..[1] Pošto
su četnici vojnički razbijeni, stvoreni su politički uslovi za
mobilizaciju novih boraca. Prije toga uslovi za mobilizaciju bili su veoma
mali i redovno sa rizikom. Koristeći se iskustvom 11. krajiške divizije,
Štab 12. NOU brigade ocijenio je da je prisilna mobilizacija mač sa dvije
oštrice, i da je išla na ruku četnicima. Pošto prime oružje, mobilisani
mladići dezertirali su četnicima. Samo za vrijeme neprijateljeve ofanzive,
u januaru 1944, iz 11. krajiške divizije dezertiralo je preko 1000
mobilisanih boraca s terena Motajice i prnjavorskog sreza. Sada se situacija
iz osnova promijenila. U 12. NOU brigadu dobrovoljno je došlo 60 omladinaca
- Poljaka ali je ubrzo 20 dezertiralo. Iz srpskih sela dolazili su samo
pojedinci koji su izjavljivali da žele da se bore u brigadi i da s njom žele
da idu čak i u Slavoniju. U pitanjima mobilizacije boraca Štab Brigade
ispoljio je političku zrelost i vojničku mudrost, jer je političku
kampanju za mobilizaciju novih boraca sprovodio u korist Motajičkog
partizanskog odreda, a ne u korist Brigade. Štab Brigade cijenio je da
Motajički odred treba što prije da se brojno poveća, naoruža i politički
učvrsti. Radi kadrovskog ojačanja Motajičkog partizanskog odreda, 12.
brigada je dala političkog komesara 2. bataljona, Ljubu Mraovića, za
političkog komesara Motajičkog partizanskog odreda. Za zamjenika političkog
komesara Odreda dala je Antu Topalija, nekoliko komandira vodova, 5 puškomitraljeza,
20 pušaka i nešto municije. Za kraće vrijeme Motajički partizanski odred
brojno je ojačao, tako da je imao oko 170 boraca, ali bez dovoljno oružja. Pored
borbe protiv četnika, 12. slavonska NOU brigada često je odlazila u dolinu
rijeke Bosne gdje je napadala neprijateljeve transportne vozove i rušila željezničku
prugu Doboj - Sarajevo. Krajem decembra 1943. i početkom januara 1944.
Brigada je učestvovala u banjalučkoj operaciji i u neprijateljevoj
ofanzivi u centralnoj Bosni. U sadejstvu sa 14. srednjebosanskom brigadom
oslobodila je sresko mjesto Prnjavor i napadala na Teslić i Doboj. Kada je
u Brigadi već uveliko sazrelo uvjerenje da u selima oko Motajice nema četnika,
sem manjih grupa i pojedinaca koji se skrivaju, četnička grupa Vlade Vinčića
izvršila je gnusan zločin 7. aprila 1944. Oni su iz zasjede kod Pasje
pravde, dočekali i ubili Dušana Drlića, zamjenika političkog komesara
12. brigade i Ivana Buzova, informativnog oficira u Štabu Brigade,[2]
kada su se na konjima vraćali iz Nove Vesi. Njihovom smrću četnici su
uspjeli da nanesu najteži udarac Brigadi od
njenog dolaska u centralnu Bosnu. Pogibija dvojice istaknutih i omiljenih
starješina ožalostila je čitavu Brigadu, ali je i podstakla borce na još
veća zalaganja i upornost u borbi protiv preostalih četničkih grupica. U
narednih 45 dana, prije povratka u Slavoniju, na prostoru Motajice ponovno
je organizovana opšta potjera za četnicima i čišćenje terena. O stanju
na Motajici u toku 1943. i u januaru 1944, bivši sekretar Brigadnog
komiteta KPJ, Pero Car, u izvještaju CK
KPH, napisao je: »Stanje na Motajici se u mnogo čemu
promjenilo. Četnici su vojnički razbijeni, pa prema tome, djelimično,
izgubili su i politički oslonac u narodu. Međutim, ne smije se izgubiti iz
vida činjenica da je narod rodbinski vezan sa četnicima. Ovo se naročito
odnosi na četničke komandante i komandire. Pristupili smo formiranju
narodnih odbora i prvog opštinskog narodnog odbora u Srbcu i, na taj način,
udarili temelje narodnoj vlasti na Motajici. Do tog uspjeha došli smo samo
upornim političkim radom. Gotovo svi borci postali su politički agitatori
i propagatori ciljeva NOB-a.[3] [1])
Bato Javorski: Izvještaj Oblasnom komitetu KPH za Slavoniju. [2])
Obojica su sahranjena u poljskom selu Jadovica, 7. aprila 1944. ?7Q
|