| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Slom Motajičke četničke brigade Krajem
januara i početkom februara 1944. izvršena je temeljita analiza dotadašnje
borbe protiv četnika i ukupnog stanja na terenu Motajice. Savjetovanju koje je
organizovao Štab Brigade prisustvovali su Štabovi bataljona i komandi četa,
i, na kraju, doneseno je nekoliko značajnih odluka. U pogledu komandovanja i
rukovođenja, štabovi bataljona i komandi četa dobili su veću samostalnost u
izvođenju borbenih dejstava. Na osnovu tromjesečnog plana rada i taktičkog
priručnika koji je izradio Štab Brigade za borbu protiv četnika, izvršena je
unutrašnja organizacija koja je prilagođena novim borbenim postupcima i
akcijama protiv četnika i četničke gerilske taktike. U skladu sa novim
mjerama izvršena je i predislokacija bataljona i četa na nove sektore da bi se
četnici potpuno izolovali od sela. Na osnovu zaključka koji su izvedeni iz
dotadašnje prakse, uspješna dejstva protiv četnika zavisila su, isključivo,
od najšire inicijative štabova bataljona, komandira četa, komandira vodova,
pa, čak, i od svakog pojedinog borca. Vojne akcije za uništenje četnika vođene
su preko organizovanog takmičenja između bataljona, četa, vodova i desetina.
Pored takmičenja, koje je organizovao Štab Brigade, u akciju se uključila i
skojevska organizacija za naziv najuspešnije jedinice. Detaljni plan takmičenja
za svaku četu i vod i za svaku skojevsku grupu izradio je Brigadni komitet
SKOJ-a. Takmičenje je izazvalo interesovanje u boraca i starješina, koje je
sprovođeno pod parolom: »Nema povratka u Slavoniju dok se ne uništi
posljednje četničko gnijezdo na Motajici«. Pored akcija koje su vođene
protiv četnika, u Brigadi je poraslo zanimanje za kulturno-prosvjetni rad:
opismenjavanje boraca, izdavanje bataljonskih, četnih i zidnih novina.
Kulturno-prosvjetni odbori bili su veoma aktivni. U programu kulturno-prosvjetne
delatnosti prevladavale su recitacije, kraći dramski tekstovi sa radnim i šaljivim
sadržajima. U bataljonima su organizovani pjevački horovi a u četama su održavane
usmene novine. 16) Arhiv VII, f. NOP-a k. 482 reg. br. 41-1/1. U izvještaju od 21. novembra 1943. komesaru 6. slavonskog korpusa, politički komesar 12. slavonske divizije Marijan Cvetković piše: »Poslije odlaska 12. udarne brigade u centralnu Bosnu, u radu Štaba Divizije zavladala je izvjesna potištenost i umrtvljenost, jer je Divizija ostala sa dvije mlade i oslabljene brigade - 18. i Čehoslovačkom brigadom. Članovi
SKOJ-a organizovali su zanimljivu akciju za izradu drvenih klinaca bez kojih se
nisu mogle popravljati cipele. U toku borbe skojevci su se takmičili u
prikupljanju praznih čahura. U organizaciji i sprovođenju planova takmičenja,
naročito su se isticala bataljonska i četna skojevska rukovodstva s pročelnicima.
Ipak, posebno treba istaći sekretara Brigadnog komiteta SKOJ-a Željka Dežmara,
članove Brigadnog komiteta Sofiju Vranešević iz 1. bataljona, Vidu Blanušu
iz 2. bataljona, Stojana Rudeža i Tadiju Vučkovića iz 3. bataljona i Edu
Mesarića iz 4. bataljona. Partijska
organizacija je sa svoje strane podržala takmičenje i na sastancima ćelija
organizovala praćenje i izvršavanje takmičarskih obaveza. I
Agitprop
Brigade uključio se u takmičarsku atmosferu skojevske
organizacije. Preko zidnih i džepnih novina, crteža i karikatura, popularisani
su najbolji pojedinci i jedinice koji su se isticali u borbi protiv četnika. U
Prnjavoru je, na primjer, Agitprop
organizovao
zanimljivu izložbu džepnih i zidnih novina, crteža i karikatura koju su
razgledali građani zajedno sa borcima. Cjelokupni rad u Brigadi bio je prožet
propagiranjem borbe protiv četnika. Događalo se da su pojedine jedinice u toku
jednog dana vodile i do 10 akcija protiv četnika. Na terenu južno od Motajice,
u prvoj polovini februara 1944, uništeno je 70 četnika. Zaplijenjena su 2 puškomitraljeza
i cjelokupna komora četničke brigade. Za 15 dana takmičenja, Brigada je
uspjela da razbije Motajičku četničku brigadu i razdvoji je na dva dijela.
Jedan dio četnika prebacio se na lijevu obalu Vrbasa u Lijevče polje, oko Klašnica
u blizini Banje Luke, a drugi dio pobjegao preko rijeke Vijaka i Ukrine na
Detlak i periferiju Dervente, pod okrilje Nijemaca i ustaša. Pošto su
protjerani sa Motajice, četnici su došli na ideju da se dotadašnje manje četničke
grupe organizuju u čete radi lakšeg preživljavanja. Takav postupak četnika išao
je na ruku Brigadi, jer ih je na terenu, u otvorenoj borbi brže i lakše uništavala.
Najveći vojnički poraz četnici su doživjeli u borbi sa Brigadom od 26. do
27. februara 1944. Borba se vodila na liniji: Nožičko - Novi i Stari Martinci
- Romića brdo. U borbi je učestvovalo oko 150 četnika naoružanih puškama i
2 puškomitraljeza. Ubijeno je 26 četnika i 13 zarobljeno.[1] Februar je protekao u potjerama i sukobima sa četnicima.
Izvedeno je i nekoliko uzastopnih čišćenja Gornje i Donje Lepenice, Smrtića,
Inadjola, Sitneš-trka, Tabanovaca, Kaoca, Vlaknice i Brusnika. Tom prilikom iz
skrovišta je istjerano oko 150 četnika, ali su samo 3 ubijena. Od 6. do 31. marta 1944. jedinice
Brigade krstarile su na prostoru između Vrbasa i Ukrine, goneći uporno četnike,
a u selima oko Motajice, noćni i dnevni pretresi i pretraživanja nisu
prestajala. To je bila uporna i iscrpljujuća borba ne samo protiv četnika,
nego i protiv jataka i agenata. Jedna od većih akcija protiv četnika
organizovana je u sadejstvu sa 11. krajiškom divizijom 6. marta 1944. na
prostoru: Počivaljka - Prosjek - Kriškovci - Šeškovci - Novi i Stari
Martinci. U pročešljavanju i čišćelju terena učestvovale su: 5. krajiška
Kozaračka brigada, 12. krajiška, 14. srednjobosanska, 12. slavonska i 1.
proleterska brigada sa po 2 bataljona, i Motajički partizanski odred. U napadu
i gonjenju četnika učestvovalo je 13, a u zasjedi nalazilo se 3 bataljona. U
opštem bježanju četnici su naletjeli na 5. kozaračku brigadu i 1. bataljon
12. NOU brigade. Kozarčani su ubili 61 četnika, a 1. bataljon 12. slavonske
brigade 13 četnika. Ukupno su ubijena 74 četnika i zaplijenjene 74 puške.
Ipak, veća grupa četnika uspjela je da se probije preko terena 1. bataljona
12. slavonske brigade kod sela Kriškovci.[2]
Na sektoru Motajice od 6. do 12. marta 1944. ubijeno je 12 četnika. Među
poginulima nalazili su se i poznati koljači Branko Novaković, Novak Vujnović
i Branko Grožnić. Naredna
borba sa četnicima Vlade Vinčića i Petra Nedića vođena je 14. marta 1944.
na Palačkovačkom brdu, kod Donjeg Smrtića i na Detlaku. Ubijeno je 10, a
zarobljeno 7 četnika. Zarobljeni četnici izvučeni su iz rijeke Ukrine u kojoj
su pokušali da se sakriju od potjere 12. slavonske brigade. Zarobljeni četnici
pripadali su grupi Todora Kozomore i Marka Vukovića Bradonje. U borbama koje su
tih dana vođene, ubijen je i načelnik Štaba Motajičke četničke brigade, Đuro
Milosavljević, bivši opštinski bilježnik iz okoline Našica u Slavoniji.
Zaplijenjen je 1 puškomitraljez, 6 pušaka i 300 metaka.19 U
izvještaju Štabu 6. slavonskog korpusa, Štab 12. NOU brigade, između
ostalog, piše: »Ocjenjujemo da je stanje na području Motajice veoma povoljno.
Četnici su razbijeni, odvojeni od sela i lutaju po šumama kao divlje zvjeri,
bez hrane i bez podrške od naroda. Zahvatila ih je katastrofalna epidemija
pjegavog i trbušnog tifusa, pa je i to doprinjelo brzom četničkom raspadanju.
Pojedince, koje su jataci sklonili i čuvali u tajnim skrovištima i skloništima,
naša izviđačka i potjerna odjeljenja, uz pomoć obavještajne i informativne
službe, uspješno otkrivaju i uništavaju. Prema tome, može se smatrati da je
Motajička četnička brigada većim dijelom uništena. U zadnje tri akcije
Brigada je zarobila 35 četnika i zaplijenila 15 pušaka i 2 puškomitraljeza.
Među zarobljenim četnicima dvojica su bili komandiri četa, a zloglasni Ljubo
Bundalo, komandant 6. vrbaske četničke brigade, uspio je po drugi put da
pobjegne ispred potjera naše Brigade. U narednom periodu nastojaćemo da
likvidiramo preostale četničke grupe. Na Motajici se nalazi jedna grupa od 12
četnika«.20 U
februaru, martu i aprilu 12. NOU brigada je, u sadejstvu sa 5. i 12. krajiškom,
14. srednjobosanskom i Motajičkim NOP
odredom
uništila oko 500 četnika, 150 ranila i preko 70 zarobila. Zaplijenjeno je 12
puškomitraljeza, oko 200 pušaka i 3000 metaka.21}
|