Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA
Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument


Slom Motajičke četničke brigade

 

Krajem januara i početkom februara 1944. izvršena je temeljita analiza dotadašnje borbe protiv četnika i ukupnog stanja na terenu Motajice. Savjetovanju koje je organizovao Štab Brigade prisustvovali su Štabovi bataljona i komandi četa, i, na kraju, doneseno je nekoliko značajnih odluka. U pogledu komandovanja i rukovođenja, štabovi bataljona i komandi četa dobili su veću samostalnost u izvođenju borbenih dejstava. Na osnovu tromjesečnog plana rada i taktičkog priručnika koji je izradio Štab Brigade za borbu protiv četnika, izvršena je unutrašnja organizacija koja je prilagođena novim borbenim postupcima i akcijama protiv četnika i četničke gerilske taktike. U skladu sa novim mjerama izvršena je i predislokacija bataljona i četa na nove sektore da bi se četnici potpuno izolovali od sela. Na osnovu zaključka koji su izvedeni iz dotadašnje prakse, uspješna dejstva protiv četnika zavisila su, isključivo, od najšire inicijative štabova bataljona, komandira četa, komandira vodova, pa, čak, i od svakog pojedinog borca. Vojne akcije za uništenje četnika vođene su preko organizovanog takmičenja između bataljona, četa, vodova i desetina. Pored takmičenja, koje je organizovao Štab Brigade, u akciju se uključila i skojevska organizacija za naziv najuspešnije jedinice. Detaljni plan takmičenja za svaku četu i vod i za svaku skojevsku grupu izradio je Brigadni komitet SKOJ-a. Takmičenje je izazvalo interesovanje u boraca i starješina, koje je sprovođeno pod parolom: »Nema povratka u Slavoniju dok se ne uništi posljednje četničko gnijezdo na Motajici«. Pored akcija koje su vođene protiv četnika, u Brigadi je poraslo zanimanje za kulturno-prosvjetni rad: opismenjavanje boraca, izdavanje bataljonskih, četnih i zidnih novina. Kulturno-prosvjetni odbori bili su veoma aktivni. U programu kulturno-prosvjetne delatnosti prevladavale su recitacije, kraći dramski tekstovi sa radnim i šaljivim sadržajima. U bataljonima su organizovani pjevački horovi a u četama su održavane usmene novine.

16) Arhiv VII, f. NOP-a k. 482 reg. br. 41-1/1. U izvještaju od 21. novembra 1943. komesaru 6. slavonskog korpusa, politički komesar 12. slavonske divizije Marijan Cvetković piše: »Poslije odlaska 12. udarne brigade u centralnu Bosnu, u radu Štaba Divizije zavladala je izvjesna potištenost i umrtvljenost, jer je Divizija ostala sa dvije mlade i oslabljene brigade - 18. i Čehoslovačkom brigadom.

Članovi SKOJ-a organizovali su zanimljivu akciju za izradu drvenih klinaca bez kojih se nisu mogle popravljati cipele. U toku borbe skojevci su se takmičili u prikupljanju praznih čahura. U organizaciji i sprovođenju planova takmičenja, naročito su se isticala bataljonska i četna skojevska rukovodstva s pročelnicima. Ipak, posebno treba istaći sekretara Brigadnog komiteta SKOJ-a Željka Dežmara, članove Brigadnog komiteta Sofiju Vranešević iz 1. bataljona, Vidu Blanušu iz 2. bataljona, Stojana Rudeža i Tadiju Vučkovića iz 3. bataljona i Edu Mesarića iz 4. bataljona.

Partijska organizacija je sa svoje strane podržala takmičenje i na sastancima ćelija organizovala praćenje i izvršavanje takmičarskih obaveza. I Agitprop Brigade uključio se u takmičarsku atmosferu skojevske organizacije. Preko zidnih i džepnih novina, crteža i karikatura, popularisani su najbolji pojedinci i jedinice koji su se isticali u borbi protiv četnika. U Prnjavoru je, na primjer, Agitprop organizovao zanimljivu izložbu džepnih i zidnih novina, crteža i karikatura koju su razgledali građani zajedno sa borcima. Cjelokupni rad u Brigadi bio je prožet propagiranjem borbe protiv četnika. Događalo se da su pojedine jedinice u toku jednog dana vodile i do 10 akcija protiv četnika. Na terenu južno od Motajice, u prvoj polovini februara 1944, uništeno je 70 četnika. Zaplijenjena su 2 puškomitraljeza i cjelokupna komora četničke brigade. Za 15 dana takmičenja, Brigada je uspjela da razbije Motajičku četničku brigadu i razdvoji je na dva dijela. Jedan dio četnika prebacio se na lijevu obalu Vrbasa u Lijevče polje, oko Klašnica u blizini Banje Luke, a drugi dio pobjegao preko rijeke Vijaka i Ukrine na Detlak i periferiju Dervente, pod okrilje Nijemaca i ustaša. Pošto su protjerani sa Motajice, četnici su došli na ideju da se dotadašnje manje četničke grupe organizuju u čete radi lakšeg preživljavanja. Takav postupak četnika išao je na ruku Brigadi, jer ih je na terenu, u otvorenoj borbi brže i lakše uništavala. Najveći vojnički poraz četnici su doživjeli u borbi sa Brigadom od 26. do 27. februara 1944. Borba se vodila na liniji: Nožičko - Novi i Stari Martinci - Romića brdo. U borbi je učestvovalo oko 150 četnika naoružanih puškama i 2 puškomitraljeza. Ubijeno je 26 četnika i 13 zarobljeno.[1] Februar je protekao u potjerama i sukobima sa četnicima. Izvedeno je i nekoliko uzastopnih čišćenja Gornje i Donje Lepenice, Smrtića, Inadjola, Sitneš-trka, Tabanovaca, Kaoca, Vlaknice i Brusnika. Tom prilikom iz skrovišta je istjerano oko 150 četnika, ali su samo 3 ubijena. Od 6. do 31. marta 1944. jedinice Brigade krstarile su na prostoru između Vrbasa i Ukrine, goneći uporno četnike, a u selima oko Motajice, noćni i dnevni pretresi i pretraživanja nisu prestajala. To je bila uporna i iscrpljujuća borba ne samo protiv četnika, nego i protiv jataka i agenata. Jedna od većih akcija protiv četnika organizovana je u sadejstvu sa 11. krajiškom divizijom 6. marta 1944. na prostoru: Počivaljka - Prosjek - Kriškovci - Šeškovci - Novi i Stari Martinci. U pročešljavanju i čišćelju terena učestvovale su: 5. krajiška Kozaračka brigada, 12. krajiška, 14. srednjobosanska, 12. slavonska i 1. proleterska brigada sa po 2 bataljona, i Motajički partizanski odred. U napadu i gonjenju četnika učestvovalo je 13, a u zasjedi nalazilo se 3 bataljona. U opštem bježanju četnici su naletjeli na 5. kozaračku brigadu i 1. bataljon 12. NOU brigade. Kozarčani su ubili 61 četnika, a 1. bataljon 12. slavonske brigade 13 četnika. Ukupno su ubijena 74 četnika i zaplijenjene 74 puške. Ipak, veća grupa četnika uspjela je da se probije preko terena 1. bataljona 12. slavonske brigade kod sela Kriškovci.[2] Na sektoru Motajice od 6. do 12. marta 1944. ubijeno je 12 četnika. Među poginulima nalazili su se i poznati koljači Branko Novaković, Novak Vujnović i Branko Grožnić.

Naredna borba sa četnicima Vlade Vinčića i Petra Nedića vođena je 14. marta 1944. na Palačkovačkom brdu, kod Donjeg Smrtića i na Detlaku. Ubijeno je 10, a zarobljeno 7 četnika. Zarobljeni četnici izvučeni su iz rijeke Ukrine u kojoj su pokušali da se sakriju od potjere 12. slavonske brigade. Zarobljeni četnici pripadali su grupi Todora Kozomore i Marka Vukovića Bradonje. U borbama koje su tih dana vođene, ubijen je i načelnik Štaba Motajičke četničke brigade, Đuro Milosavljević, bivši opštinski bilježnik iz okoline Našica u Slavoniji. Zaplijenjen je 1 puškomitraljez, 6 pušaka i 300 metaka.19

U izvještaju Štabu 6. slavonskog korpusa, Štab 12. NOU brigade, između ostalog, piše: »Ocjenjujemo da je stanje na području Motajice veoma povoljno. Četnici su razbijeni, odvojeni od sela i lutaju po šumama kao divlje zvjeri, bez hrane i bez podrške od naroda. Zahvatila ih je katastrofalna epidemija pjegavog i trbušnog tifusa, pa je i to doprinjelo brzom četničkom raspadanju. Pojedince, koje su jataci sklonili i čuvali u tajnim skrovištima i skloništima, naša izviđačka i potjerna odjeljenja, uz pomoć obavještajne i informativne službe, uspješno otkrivaju i uništavaju. Prema tome, može se smatrati da je Motajička četnička brigada većim dijelom uništena. U zadnje tri akcije Brigada je zarobila 35 četnika i zaplijenila 15 pušaka i 2 puškomitraljeza. Među zarobljenim četnicima dvojica su bili komandiri četa, a zloglasni Ljubo Bundalo, komandant 6. vrbaske četničke brigade, uspio je po drugi put da pobjegne ispred potjera naše Brigade. U narednom periodu nastojaćemo da likvidiramo preostale četničke grupe. Na Motajici se nalazi jedna grupa od 12 četnika«.20

U februaru, martu i aprilu 12. NOU brigada je, u sadejstvu sa 5. i 12. krajiškom, 14. srednjobosanskom i Motajičkim NOP odredom uništila oko 500 četnika, 150 ranila i preko 70 zarobila. Zaplijenjeno je 12 puškomitraljeza, oko 200 pušaka i 3000 metaka.21}



17) Arhiv Vn, f. NOP-a k. 483 reg. br. 6/3, k-813 reg. br. 7/9, k. 866 reg. br. 21/4, k. 870 reg. br. 7/1.

lg) Arhiv VII, f. NOP-a k. 866 reg, br. 21/4, k. 870 reg. br. 7/1.


Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument