| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Nastupni marš u pravcu Srpca i prva borba sa četnicima Oko
8 sati 8. novembra 1943. Brigada je napustila Novu Ves i izvršila marš
pravcem: Bosanski Kobaš - Kaoci - Srbac. Kolona je maršovala komunikacijom uz
desnu obalu Save, gdje se severni obronci Motajice strmo spuštaju na obalu
Save. Na Motajici je pao prvi snijeg, a cilj marša bio je da Brigada prođe
kroz sela, demonstrira vojnu snagu, populariše ciljeve NOB-a među narodom i
predoči mu skoru propast fašizma, i konačan slom četnika i ustaša. U
selima oko Srbca Brigada se zadržala samo 2 dana, a zatim je, preko zapadnih
obronaka Motajice, u oštrom luku prošla kroz sela Grabešnicu, Rakovac i
Kunovu čiji su stanovnici bili Poljaci. Poslije jednodnevnog marša Brigada je
stigla na cilj u selo Smrtiće. Brigada nije baš prijateljski dočekana pa su
se borci i starješine neprijatno osjećali, ali su bili veoma strpljivi i nisu
dozvoljavali da budu isprovocirani. Držali su se strogo uputstava dobijenih od
Štaba: da je glavni zadatak odvojiti narod od četnika i, u kontaktu s njim,
razbijati front
koji su stanovnici Smrtića, Lepenica, Ilove, Brusnika,
Vlaknice i drugih sela zauzimali prema Brigadi od kada je došla u centralnu
Bosnu. U
Smrtićima je 1. četa 3. bataljona preko porodice čiji se sin nalazio u četničkim
jedinicama, došla u dodir sa grupom mladića koji su bili četnici. U razgovoru oni su
lukavo izjavljivali da bi došli u partizane da se bore protiv Nijemaca i četnika,
ali ne smiju bez odobrenja Vlade Vinčiča, komandanta četničke brigade.
Sutradan, ti isti mladi četnici otvorili su vatru na 3. bataljon za vrijeme ručka.
Naredne noći izazov je bio još drskiji, kada su četnici bacili dvije bombe
pod prozor kuće u kojoj se nalazio Štab Bataljona. Do borbe nije došlo, jer
je četnička grupa brzo pobjegla. Do
prve borbe sa četnicima dolazi tek krajem novembra 1943. u rejonu sela Kriškovci,
Šeškovci, Novi i Stari Martinci, na desnoj obali Vrbasa. Do borbe je došlo
kada je komandant 11. krajiške divizije Josip Mažar Šoša9 od Štaba
12. slavonske brigade zatražio jedan bataljon koji bi učestvovao u čišćenju
pomenute teritorije. Štab Brigade odredio je svoj 3. bataljon.[1] U toku čišćenja četničke teritorije,
bataljon se dobro pokazao i uništio 18 četnika, a 3 je zarobio. Slavonci su
tada prvi put vidjeli četnike, zarasle u duge brade i još dužu kosu, pune vašiju,
izuzetno prljave i nagrižene pjegavim tifusom: »Zar su ovo četnici koji se
bore za kralja i otadžbinu, pitali su borci«. U prolazu kroz selo Kriškovce,
Bataljon je za potrebe Brigade izvršio konfiskaciju konja, jer su tovarni i
jahaći konji, prilikom prelaza preko Save, ostali u Slavonskom Dubočcu.
Konfiskovano je 20 konja, a vlasnicima su date propisne priznanice. Poslije
povratka u sastav Brigade, Štab 3. bataljona podnio je izvještaj o rezultatima
čišćenja četničke teritorije. Nalazeći
se u Srbcu, Štab Brigade bio je u prilici da preko obavještajne i informativne
službe, kojom su rukovodili Lazo Vidovićn i Ivan Buzov, prikupi
dovoljno podataka o rasporedu i kretanju četničkih jedinica. U to vrijeme one
su bile organizovane u grupama od 25 do 30 četnika. Grupe su bile raštrkane na
čitavoj prostoriji oko Motajice, ali su, u suštini, imale više pljačkaški
nego vojnički karakter. Odlično su poznavali zemljište sa svim njegovim
karakteristikama: uzvišenjima, uvalama, šumarcima, šikarama itd. Imali su
odlično organizovanu obavještajnu i informativnu službu sa osloncem na njima
naklonjeno stanovništvo tj. rodbinu, čiji su se sinovi nalazili u četničkim
jedinicama. Od svih četničkih komandanata na Motajnici, njenoj bližoj i
daljoj okolini najpopularniji je bio Nikola Forkapa. On nije sarađivao sa
Nijemcima i ustašama i zbog toga je politička borba protiv Forkape, a i nekih
drugih četnika, imala malo uspjeha.
Dio
stanovništva slušao je i pomalo odobravao partizansku propagandu, predavanja i
pojedinačne razgovore o ciljevima NOB-a i propasti četničkog pokreta, ali su,
ipak, smatrali sigurnije za samoodržavanje i preživljavanje u ratu ostati uz
njih. Seljaci su bili uplašeni od represivnih mera i četničkog batinjanja. Na
području Motajice utvrđeno je da su četnici organizovali seoske, opštinske i
sreske organe vlasti, koji su držali narod u potčinjenosti. Uzimali su od
naroda sve što im je bilo potrebno, naplaćivali čak i porez po uzoru na opštinske
i sreske organe u Kraljevini Jugoslaviji. Visina četničkog poreza iznosila je
od 1200 do 2400 dinara godišnje. U ono vrijeme to je bila cijena jednog para
volova i dvije dobre krave. Domaćinstvo koje ne plati ili izbjegava da plati
porez, četnici su kažnjavali konfiskacijom imovine i batinjanjem sa 25
udaraca. Za teže prestupe neposlušnosti, četnici su strijeljali bez istrage i
suđenja. [1]
u Prnjavoru je legendarni Šoša dočekao i pozdravio slavonske borce, očigledno
zadovoljan njihovim vojničkim izgledom i naoružanjem. Bataljon je imao 18
puškomitraljeza i 2 teška mitraljeza a ostalo puške. n)
U NOR od 1941.
General-potpukovnik u penziji.
|