| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Napad na Veliku Pisanicu i Grđevac 1. bataljona 12. slavonske brigade Dok
se još vodila borba u Podvrškom, na drugoj strani prema sjeverozapadu, na
Bilo-gori na udaljenosti od preko 60 km, prvi bataljon 12. slavonske NO brigade
vršio je pripreme sa Moslavačkim partizanskim
odredom da
zajedno
izvrše napad na Veliku Pisanicu i Veliki Grđevac. Za izvršenje tih zadataka
formiran je zajednički operativni štab od članova Štaba Odreda i Štaba 1.
bataljona 12. slavonske NO brigade. Komandant Operativnog štaba bio je Marijan
Cvetković,[1]
a politički komesar Franjo Knebl,[2]
obojica iz Štaba Moslavačkog partizanskog odreda. U ulozi njihovih zamjenika,
bili su komandant i politički komesar 1. bataljona 12. slavonske brigade Đuro
Dulić[3]
i Mirko Bulović.[4] U
noći 21/22. oktobra 1942. izvršen je zajednički napad na neprijateljevo uporište
u Velikoj Pisanici. U međuvremenu, neprijatelj je preko svoje obavještajne službe
saznao o namjerama Operativnog štaba i napustio uporište, tako da do borbe
nije ni došlo, a snage Operativnog štaba udarile su u prazno. Zaplijenjeno je
1.500 kg brašna i 1.000 kg sira. Zapaljena je željeznička stanica, ustaški
tabor, opštinska zgrada s arhivom, mlin i školska zgrada.[5] Sutradan,
noću 23/24. oktobra, ponovo je izvršen zajednički napad na neprijateljevo
uporište, ali sada u Velikom Grđevcu. Napadao je 1. bataljon 12. slavonske
brigade i dijelovi Moslavačkog partizanskog odreda. U trenutku donošenja
odluke za napad u uporištu se nalazilo 60 ustaša i 18 žandarma. Od naoružanja
imali su puške, 1 teški mitraljez, 1 puškomitraljez i 1 minobacač. Zbog
slabog rada obavještajaca Operativnog štaba, neprijatelj je za taj napad
saznao dan ranije, ali nije napustio uporište kao što se to dogodilo u Velikoj
Pisanici. Komanda uporišta zatražila je pojačanje od dve satnije legionara iz
sastava 2. bojne 4. gorskog zdruga iz Daruvara. Dolaskom pojačanja u Grđevac,
odnos snaga se znatno promjenio u korist neprijatelja. Promjene u uporištu nisu
na vrijeme uočene i zbog toga je u toku napada došlo do teških posljedica. U
napad se krenulo sa dvije borbene kolone. Desnu kolonu sačinjavali su borci 1.
bataljona 12. slavonske brigade, među kojima je bilo najviše boraca iz
bilogorskih sela. Pod utiskom teških zločina neprijatelja nad njihovim
porodicama, oni su energično i nezadrživo prodrli u sam centar uporišta, jurišali
su u talasima na neprijatelja koji se žestoko branio nadmoćnom mitraljeskom
vatrom i snagama. Zbog sporosti lijeve napadne kolone, 1. bataljon je upao u
vatreni džak i pri tome pretrpio teške gubitke od 10 poginulih i 5 ranjenih
boraca. Tom prilikom teško je ranjen i komandir 2. čete 1. bataljona 12.
slavonske brigade, Jovo Adžija, koji je hrabro jurišao na čelu svoje čete. U
toj borbi borci 1. bataljona uništili su 12 neprijateljevih vojnika, ali to
nije bilo dovoljno
da
se nadoknade vlastiti gubici. »Zločin je izgubiti 10
boraca za 10 pušaka, to je visoka cijena«, izjavio je dr Pavle Gregorič,
neposredno poslije neuspjele akcije u kojoj su poginuli: Pavle Vujić, Stevo
Radojčić, Glišo Trbojević, Branko Barić, Stevo Crnokrak, Milan
Marijan, Krsto Plavšić, Dušan Vuković i braća Petar
i Đuro Lukač iz Topolovice, koji su zajedno poginuli, iako su samo dan ranije
dobrovoljno došli u 1. bataljon.99 Štab
Treće operativne zone oštro je zamjerio Štabu 1. bataljona 12. slavonske
brigade zbog pretrpljenih gubitaka u Velikom Grđevcu i upozorio na opreznost u
izvođenju vojnih akcija s jedinicama koje nisu u sastavu Brigade.[6] Poslije neuspjele akcije i pretrpljenih gubitaka,
u 1. bataljonu izvršene su kadrovske izmjene. Za komandira 2. čete, umjesto
ranjenog Jove Adžije, postavljen je Rade Zjačić, a za političkog komesara
Krsto Bosanac. Za informativnog oficira, umjesto Krste Bosanca, postavljen je Đorđe
Momčilović.[7] U
novembru 1942. godine 1. bataljon imao je nekoliko oštrih borbi sa nadmoćnim
neprijateljevim snagama koje su nadirale iz Grubišnog Polja na oslobođenu
teritoriju Bilo-gore. Neprijatelj je uvijek bio odbijen uz gubitke u mrtvima i
ranjenima. Tako je 1. četa ovog bataljona 20. novembra sačekala brojno nadmoćnijeg
neprijatelja, naoružanog minobacačima i artiljerijom, pustila ga na blisko
odstojanje i nanela mu gubitke od 15 mrtvih i više ranjenih. Tom prilikom
poginuo je Milan
Dević iz V. Barne, a ranjen je Đuro
Bobić. Na željezničkoj stanici Vukosavljevica kod Virovitice, zaustavljena su
18. i 25. oktobra dva teretna voza. Tom prilikom zaplijenjene su 32 debele
svinje, 20 vagona ogrijevnog drveta i drvne građe i 3 vagona sijena. Uništena
su 43 vagona i 3 lokomotive. U jednoj od željezničkih kompozicija nalazilo se
120 domobranskih regruta, koji su vraćeni kućama.[8] Do kraja novembra 1. bataljon bio je veoma
aktivan i, uz velika naprezanja, spriječavao neprijateljeve snage iz okolnih
uporišta da pljačkaju i odvlače imovinu iz srpskih sela, čiji su stanovnici
pobijeni ili otjerani u koncentracione logore. U
cjelini vojna i politička aktivnost 1. bataljona nije bila značajna samo sa
stanovišta zaštite slobodne teritorije na Bilo-gori, već i kao most preko
kojeg se razvijala oslobodilačka borba u Moslavini i na Kalniku. U to vrijeme,
23. novembra 1942. zamjenik političkog komesara Kalničkog partizanskog odreda
Vlado Matak,[9]
u izvještaju Štabu 3. operativne zone, piše: »Mislimo da se u Bilogorski
bataljon uvukao priličan broj četnika...« a zatim upozorava Štab 3.
operativne zone da se čuva četnika jer u Bilo-gori je pogodno tle
za četnike a jezgro čine Bačkovčani i predlaže da bi
bilo potrebno da obavještajni oficir Štaba 3. operativne zone Vlado Kurt,
pruži svoju ruku i na Bilo-goru i Bilogorski
bataljon.[10]
Četnika i četničkog pokreta nije bilo ni u Slavoniji
ni u Bilo-gori u toku NOR-a.[11]
Bilo je samo pokušaja četnika Draže Mihailovića iz Bosne sa Motajice da
svoju političku aktivnost prenesu u Posavinu u selu Čovac.[12] Radilo
se o borcima koje je Kalnički NOP
odred
mobilisao prije odlaska na Kalnik u oktobru 1942. u Bilogorskom selu Bačkovici.
Oni su prvi put napustili svoja ognjišta, svoje selo i kraj gdje su rođeni.
Nenaviknuti na novu sredinu u Hrvatskom zagorju, u kome su tada bila teška
vremena za borbu i opstanak partizana, vratili su se na Bilo-goru, i odmah se
dobrovoljno uključili u 1. bataljon 12. slavonske brigade. To je istina o »četnicima«
sa Bilo-gore. U
selu Gornji Borci 2. novembra nalazio se jedan vod 1. čete 1. bataljona 12.
slavonske brigade pod komandom Paje Orozovića. Vod je dopratio ranjenike sa
Kalnika i Bilo-gore, među kojima se nalazio i proslavljeni junak Banije i
Slavonije, Nikola Demonja.[13]
Toga dana 3 neprijateljeve satnije 4. gorskog zdruga iz Daruvara, ojačane
tenkovima i artiljerijom, nadirale su preko sela Bijele u pravcu Donji i Gornji
Borci radi pljačke. Pošto u selu Gornji Borci nije bilo partizanskih snaga,
borbu sa neprijateljem prihvatio je vod Paje Orozovića. Poslije 4 sata žestoke
borbe, i pored toga što su bili tučeni koncentričnom mitraljeskom, minobacačkom
i artiljerijskom vatrom, neprijatelj nije uspio da potisne hrabre borce.
Naprotiv, neprijatelj je pretrpio gubitke od 10 poginulih i više ranjenih, koje
je pod zaštitom tenkova izvlačio i na kraju, bio prisiljen da se povuče u
Daruvar. U toj neravnopravnoj borbi, poginuo je Branko Grujić i Božo Milanović
iz Boraca, a ranjen je Milan
Desančić iz Malih Bastaja.[14]
Štab 1. bataljona i Štab 3. operativne zone pohvalili su hrabre borce 1. čete
i njihovog komandira Paju Orozovića za izuzetnu hrabrost i požrtvovanje u
borbi.[15] Od
229 boraca koliko je imao prilikom formiranja, 1. bataljon je za mjesec i po
dana narastao na preko 300 boraca, a u ratnoj jedinici od koje je formirana
Bilogorska četa nalazilo se oko 100 boraca. Po naređenju Štaba 3. operativne
zone[16] 1. bataljon se početkom decembra 1942. vratio u
sastav Brigade.1U) [1])
U NOVJ od 1941. Organizator ustanka na Baniji i Moslavini. U NOR komandant
Moslavačkog partizanskog odreda, politički komesar 16. slavonske brigade i
politički komesar 12. slavonske divizije. Početkom 1944. odlazi na dužnost
sekretara OK KPH
za Moslavinu i sekretara Narodnog fronta. [2])
U NOVJ od 1941. Jedan od organizatora ustanka na Baniji i Moslavini. Politički
komesar Moslavačkog partizanskog odreda, zamjenik kom. brigade i politički
komesar divizije. Narodni heroj Jugoslavije. %)
u NOVJ od 1941. Bio je komandir čete, komandant bataljona, komandant
brigade, zamjenik komandanta divizije i komandant divizije. Narodni heroj
Jugoslavije. General- pukovnik u penziji. 97)
U NOVJ od 1941. Bio je borac u Brodskom partizanskom odredu, predratni
skojevac, politički komesar čete, bataljona i 12. slavonske divizije,
politički komesar korpusa. General-potpukovnik u penziji. [8]
Ni jedan od zarobljenih regruta nije želio dobrovoljno da ostane u
partizanima. [9]
u NOVJ od 1941. komesar čete, zamjenik komesara i komesar bataljona,
komesar brigade i zamjenik komesara divizije, general-potpukovnik u penziji.
Umro 1982. u Zagrebu. U
Slavoniji od prvog dana okupacije, srpski narod odlučno se opredelio protiv
tzv. NDH i četnika. Antun Duhaček, n.d. [12]
Noću 16/17. avgusta 1943. grupu od 38 četnika razbio je sa grupom boraca
Radojica Nenezić, tada zamjenik komandanta 28. slavonske divizije. Grupa četnika
sa majorom Dušanom Janjićem pokušala je da se ubaci u Slavoniju. Četnički
major Dušan Janjić je sa delovima razbijene grupe uspio da pobjegne u Okučane
pod zaštitom njemačkog okupatora. [13]
u NOVJ od 1941. jedan od prvih boraca u odredu »Vasilj Gaćeša« na
Baniji. U partizanskom odredu bio je komandir voda, komandir čete,
komandant bataljona, zamjenik komandanta brigade, komandant brigade i
komandant divizije. Poginuo je u septembru 1944. u Slavonskoj Požegi.
Narodni heroj Jugoslavije. [14]
u NOVJ od 1942. Bio je borac, pijškomitraljezac, desetar, komandir voda i
komandir čete. Tri puta je teško ranjen, amputirana mu je lijeva ruka. [15]
Poginuo u avgustu 1943. kao komandant Daruvarskog NOP
odreda u selu Kukunje- vac
nedaleko od Pakraca. 110>
Građa ..., knjiga 3, dok. 166.
|