| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Iskustva i ocjene iz borbe za Pakrac Nakon
36 sati žestoke borbe i junaštva boraca, 16. slavonska brigada nije uspjela da
likvidira neprijateljevo uporište i oslobodi Pakrac. Imala je 190 boraca izbačenih
iz stroja. Od toga 35 poginulih, 145 ranjenih i 10 nestalih. Ranjeni i poginuli
su, uglavnom, stari borci - članovi Partije i SKOJ-a: desetari i vodnici,
komandiri i politički komesari četa. Praktički 16. brigada u napadu na Pakrac
izgubila je bataljon na koji nije mogla više da računa. Zbog toga je, prije
odlaska u Žumberak, 18. slavonska brigada dala jedan svoj bataljon radi popune
16. brigade.[1]
Iz
izveštaja njemačke 187. divizije od 12. oktobra 1943. godine, o napadu na
Pakrac se kaže: »Jake partizanske snage 6. korpusa, potpomognute artiljerijom
i teškim minobacačima rano ujutro napale su sa svih strana Pakrac, a osobito
iz zapadnog smjera. U Pakracu je zauzeta pilana, a posada u ergeli Isidorovac
povukla se u Lipik. Pojačanja upućena iz Daruvara zaustavljena su u selu Sređani
(7 km zapadno od Daruvara) i morala se povući u Daruvar. Lipik je potpuno
blokiran i izolovan od Pakraca a ponovljeni napad na partizanski položaj i
blokadu ostao je bez rezultat a«.[2]
Prema radio-izveštaju 4. gorskog zdruga: »u 22,30, 12. oktobra stanje u
Pakracu je sve teže, jer su partizani oko 20,00 časova izvršili juriš na
sjeverni dio uporišta, ali su nakon ogorčene borbe odbijeni. Partizanima
neprekidno pristižu pojačanja. Naše vazduhoplovstvo učestvovalo je u napadu
na osiguranje kod Lipika, a naši gubitci u toku 12. oktobra do 22,00 iznose 72
izbačena iz stroja. Od toga 16 poginulo, 42 ranjeno i 16 nestalih«.[3] U izveštaju od 13. oktobra stoji: »Neprijatelj
pojačao pritisak na Pakrac i Lipik. Međutim, u 20,15 min. 4. gorski zdrug
izvjestio da je u toku 13. oktobra zrakoplovstvo dobro radilo i da je pritisak
na Pakrac popustio. Skupina 4. gorske pukovnije pod komandom pukovnika Frica u
20,00, probila se iz Daruvara i stigla u Lipik, a potom oslobodila Pakrac« .[4] S
obzirom na to da se 4. gorska pukovnija sa 2 bojne iz Daruvara probila kroz
osiguranje 18. brigade, jačine od oko 800-1200 vojnika, Štab 6. korpusa donio
je odluku da se sve jedinice 12. divizije povuku istočno od Pakraca. Moral
neprijateljeve posade u Pakracu nije bio uzdrman, jer je stalno bila u dogovoru
s pretpostavljenom komandom preko radio-sredstava koja je obećavala da u Pakrac
stiže pomoć iz Daruvara, Okučana i Nove Gradiške. Ukupni neprijateljevi
gubici u Pakracu i borbama na osiguranju oko Pakraca i Lipika, iznose oko 285
izbačenih iz stroja. Od toga u Pakracu 29 poginulih, 38 ranjenih i 13 nestalih.
Ostali gubici nastali su kao rezultat borbi sa 12. i 18. brigadom. U borbi sa
12. brigadom neprijateljski gubici iznosili su oko 70 poginulih i ranjenih, i 3
zarobljena vojnika. U
pakračkoj operaciji 12. divizija imala je 250 boraca izbačenih iz stroja. Od
toga 60 poginulih, 177 ranjenih i 13 nestalih. Najviše gubitaka imala je 16.
brigada, u kojoj je 195 boraca izbačeno iz stroja. Dvanaesta brigada imala je
27 boraca izbačenih iz stroja. Od toga 6 poginulih, 16 ranjenih i 5 nestalih,
Uglavnom, gubitke je imao 3. bataljon, koji je vodio borbu sa neprijateljevim
snagama koje su se iz Daruvara probile u Lipik, a zatim u Pakrac. Zaplijenjeno
oružje i vojna oprema u borbama u Pakracu i oko mjesta gotovo je zanemarljiva,
jer su gubici koje je imala 12. divizija, a naročito njena 16. brigada,
neuporedivo veći.[5] I
pored neuspjelog napada na Pakrac, Štab 6. korpusa NOVJ svojom naredbom od 20.
oktobra 1943. godine pohvalio je jedinice 12. divizije za pokazanu hrabrost, požrtvovanje
i izdržljivost: »Dvanaestog oktobra 1943. godine jedinice 12. divizije,
Posavski partizanski odred, Udarni bataljon, Čehoslovačka brigada, napali su
Pakrac. U borbi koja je trajala 37 sati, naročito su se istakle ove jedinice:
16. slavonska brigada koja je izvela 7 juriša na uporište, haubička i poljska
baterija 6. korpusa, 12. brigada koja je bila na osiguranju južno od Pakraca i
18. slavonska brigada koja je bila na osiguranju prema Daruvaru. Štab Korpusa
pohvaljuje sve borce i rukovodioce 12. divizije«.[6] Štab
6. korpusa predložio je da Glavni štab za Hrvatsku posebno pohvali borce i
starješine 12. brigade koji su u borbama oko Pakraca vodili žestoku borbu sa
oko 1200 neprijateljevih vojnika (200 Nijemaca i 9 satnija 8. puka 4. gorskog
zdruga), koji su se iz Daruvara probili u Lipik. U bliskoj borbi prsa u prsa,
borci i starješine 3. bataljona 12. NOU brigade ispoljili su masovni heroizam i
junaštvo«.[7] Nakon
neuspjelog napada na Pakrac, bataljoni 12. NOU brigade bili su razmješteni u bučkom
kraju, a zatim u Voćinu, Macutama, Bokanama, Ćeralijama i Rijencima. Slobodno
vrijeme iskorišćeno je za vojno i političko vaspitanje boraca, a obzirom na
to da se Brigada od povratka iz sjeverozapadne Hrvatske avgusta 1943. nalazila u
skoro neprekidnim borbama i marševima. Po naređenju Štaba Divizije i Korpusa,
1. bataljon je upućen u Baniju po oružje i municiju koju je Glavni štab
Hrvartske (GŠH) dodijelio 6. korpusu. Naime, GŠH je ponudio veću količinu pušaka,
puškomitraljeza, nekoliko topova, veće količine municije i eksploziva
dobijenih razoružanjem italijanskih jedinica u Dalmaciji poslije kapitulacije
Italije. [2])
Arhiv VII, f. NHD, k. 3 reg. br. 650-651, f.
NOP-a k. 881 reg. br. 12/2. [3])
Arhiv VII, f. NDH, k-3 reg. br. 650-651. [4]
Isto. [5]
Arhiv VII, f. NOP-a, k-881 reg. br. 12/2, k- 892
reb. br. 34/2, k-3/650-651. [6]
Arhiv VII, f. NOP-a k-472-A reg.
br. 1-61/9. [7]
Arhiv VII, f. NOP-a k- 472-A reg. br. 1-61/9. 7dR
|