| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
Borbena dejstva na Dilju, u ofanzivi »Margareta« Zbog
upadljive aktivnosti istočne grupe partizanskih odreda (Diljskog, Požeškog,
Podravskog i Osječkog) koja je na željezničkim i drumskim komunikacijama
uznemiravala neprijatelja, Komanda Drugog domobranskog zbornog područja, uz
podršku Nijemaca, organizovala je ofanzivu pod nazivom »Margareta«. Komandant
Jugoistoka, general Aleksander Ler po treći put je dao izjavu da do kraja 1943.
partizanske snage u Slavoniji moraju biti uništene, jer to nalaže novostvorena
operativno-strategijska situacija na Balkanu i u Jugoslaviji. Posebno se to
odnosi na Slavoniju, preko koje prolazi glavna željeznička pruga Zagreb -
Beograd.646 U
operaciji »Margareta« učestvovalo je 2500 Nijemaca iz Slavonskog Broda, Našica,
Đakova i Čaglina. Štab 1. korpusa je pravovremeno uočio namjere neprijatelja
i naredio 12. NOU diviziji da iz rejona Miokovićevo - Voćin - Slatinski
Drenovac krene na Dilj i spriječi neprijatelja u realizaciji njegovih planova.[1] Dvanaesta NOU brigada je 22. septembra 1943.
godine izvršila pokret pravcem: Slatinski Drenovac - Pušina. Sutradan, 23.
septembra u 6 sati, Brigada je izvršila pokret u pravcu Orahovice gdje je jedan
dan provela u odmoru. Brigada 25. septembra u 4 sata ujutro maršuje pravcem:
Duzluk - Petrov Vrh - Dobra Voda i do 17 sati stiže do s. Gradac i Londžicu
gdje je zanoćila. Ujutro oko 6 sati 25. septembra, izvršila je pokret prema
Zdenkovcu, Vlatkovcu i Sibokovcu. Njen štab se nalazio u selu Vlatkovcu.[2] Njemačke,
ustaške i domobranske jedinice otpočele su 25. septembra čišćenje
prostorije: Slavonski Brod - Đakovo - Našice - Pleternica 649)
Napad je izveden sa kružne osnovice u šest pravaca: Slavonski Brod -
Pleternica - Čaglin - Našice i Đakovo. Prethodnica 12. NOU brigade već 26.
septembra oko 16 sati sudarila se sa dijelovima njemačke 187. divizije koji su
bili ojačani grenadirskim bataljonom i ustaškim zdrugom iz Našica, u rejonu
sela Sibokovac. Štab Divizije naredio je 12. NOU brigadi da spriječi dalji
prodor neprijateljevih snaga u pravcu Paučja.[3] Žestoke
borbe vođene su puna 4 dana, od 26. do 29. septembra 1943. u rejonu Zdenkovac -
Sibokovac - Čenkovo i Darkovac.651 Do dolaska 12. NOU brigade, 18.
brigada se već nalazila u borbi sa neprijateljem u rejonu Zdenkovac - Vlatkovac
i Sibokovac. Operativna zamisao Štaba 1. korpusa i Štaba Divizije sastojala se
u tome da sa dijelom snaga 12. i 18. brigade blokiraju pravce Našice - Đakovo
- Slavonski Brod i Pleternicu, i da ne dozvole pristizanje novih snaga u rejon
Lom džica - Sibokovac - Vlatkovac, a sa#drugim dijelom snaga da
neprijatelja na datoj putanji uhvate u kliješta. Sa 1. i 4. bataljonom 12. NOU
brigada postavila je osiguranje prema Našicama na liniji: Ljeskovica - Mala i
Velika Londžica, a sa druga dva bataljona (2. i 3) krenula je u napad na
neprijatelja koristeći se obuhvatnim manevrom, a potom da pristupi njegovom uništavanju.
Prvi bataljon koji se nalazio na osiguranju napada, izvršio je sa dijelom snaga
napad na neprijatelja koji se nalazio u s. Zdenkovcu i Rozmarovcu. Neprijatelj
je pravovremeno osjetio manevar 1. bataljona i brzo se povukao prema selu Čenkovu,
ali su neprijateljevi tenkovi koji su se, takođe, nalazili u borbi, iznenadnim
napadom 1. bataljona, bili odsječeni od svoje pješadije. Borci su izvršili
juriš na neprijateljeve tenkove i uspjeli da im unište rezervoare za gorivo.
Zaplijenjena su 2 mitraljeza, 10 artiljerijskih granata, 1 radio-stanica, a tenk
zapaljen. Bataljon nije imao gubitaka.[4] U
toku 26. septembra 3. bataljon vodio je čitav dan borbu sa dijelovima njemačke
187. divizije u rejonu sela Sibokovac, Darkovac i Čaglin, koji su bili
potpomognuti tenkovima. U kretanju prema selu Sibokovac, bataljon je naišao na
neprijateljsku pješadiju iz sastava »Istočne pothvatne skupine«, koju je sačinjavao
njemački grenadirski bataljon. Bataljon se nalazio ukopan ispred sela
Sibokovca. Treća četa 3. bataljona dobila je zadatak da napadne neprijatelja s
fronta, a 1. i 2. četa da izvrše obilazak i napadnu neprijatelja sa bokova i
iz pozadine. Poslije kratke, ali oštre borbe, Bataljon je izbacio neprijatelja
s položaja i nanio mu gubitke u poginulim i ranjenim. Međutim, u pomoć
neprijateljevoj pješadiji ubrzo su pristigli tenkovi koji su se od Zdenkovca
povlačili prema Čaglinu. Vozili su oko 20 poginulih njemačkih vojnika, ali
su, i pored toga, napali na 3. bataljon. Borci su se suprotstavili tenkovima iz
kuća na taj način što su u zidovima napravili otvore i kroz njih bacali ručne
bombe. To je bio prvi slučaj da su borci Brigade u naseljenom mjestu na takav
način vodili borbu protiv njemačkih tenkova. Tom prilikom uništeno je 20
neprijateljevih vojnika i oštećena 2 tenka. U borbi su se istakli komandiri 2.
i 3. čete Ljuban Prodanović i Rudolf
Kolak, kao i puškomitraljesci: Ivan
Moslavac, Nikola Dražić, Dušan Marelj, Dušan Prodanović, Andrija Grudanić,
Petar Žarković, Petar Buzdum, Stanko Obradović i Lazo Ostojić. Bataljon je
imao 2 poginula i 7 ranjenih boraca. Poginuo je puškomitraljezac Branko
Majstorović. Posle
4 dana žestokih borbi, ofanziva »Margareta« je potpuno razbijena a
neprijatelj primoran da se povuče u garnizone. Iz predostrožnosti da ne bude
napadnuta od 12. NOU brigade, neprijateljeva posada napustila je Čaglin.
Razbijanjem ove neprijateljeve ofanzive još u njenim početnim dejstvima, zaštićena
je slobodna teritorija, a posebna pomoć pružena je Diljskom partizanskom
odredu i diljskom vojnom području. Prema tome, dolazak 12. divizije na Dilj i
njeno učestvovanje u razbijanju neprijateljske ofanzive, pored vojnog uspjeha,
imao je i veliki moralni i politički značaj za stanovništvo istočne
Slavonije. U borbama su zaplijenjena 2 topa 75 mm sa 50 artiljerijskih granata,
2 teška mitraljeza, 70 pušaka, 3 automata, 2 radio-stanice i 20000 metaka. Uništena
su 3 neprijateljeva tenka, 2 oklopna automobila, 3 kamiona i 179 vojnika, od čega
111 Nijemaca, 3 oficira, 63 ustaše i 2 ustaška oficira.[5]
U
povratku sa Dilja, 12. NOU brigada maršovala je kroz Požešku kotlinu pravcem:
Čaglin - Bektež - Kutjevo. U Kutjevu je 28. septembra 1943. na položaje 1. i
3. bataljona napadao njemački bataljon iz Pleternice, uz podršku 3 tenka.
Prema naređenju Štaba Brigade 1. bataljon je trebalo dijelom snaga da posjedne
kotu 321 na kosi istočno od Kutjeva, a drugim dijelom snaga na raskrsnici
puteva Bektež - Kutjevo i Kutjevo - Pleternica. Prilikom posjedanja položaja učinjena
je greška, jer je Bataljon posjeo južne padine Papuka, tako da su Nijemci, bez
borbe, izbili na kotu 321 i ugrozili 3. bataljon koji se nalazio u Kutjevu. Greška
je brzo ispravljena, jer je 3. bataljon manevrom udario u bok neprijateljevih
snaga i prisilio ih na povlačenje u pravcu Pleternice. Sutradan, 29. septembra
oko 10 sati neprijateljev ojačani bataljon uz podršku 4 tenka iznenada je
napao 3. bataljon u Kutjevu. Nijemci su se poslužili lukavstvom. Vješto su
zaobišli položaj 2. čete, koja se nalazila na kosi istočno od Kutjeva, i sa
južnih padina Papuka, odakle se nije mogao očekivati napad, izvršili prepad
na 1. i 3. četu. Cestom Pleternica - Kutjevo, istovremeno su krenula u napad i
4 njemačka tenka. Komandiri četa Milutin Vujnić i Rudolf
Kolak
reagovali su energično. Organizovali su napad, a potom izvršili juriš na
neprijatelja i ponovno zaposjeli kosu istočno od Kutjeva. Tu su, na brzinu,
organizovali položaj za odbranu. U toku borbe i juriša ranjeno je 7 boraca iz
1. čete 3. bataljona. Neprijatelj
je ponovno napao svježim snagama na položaje 3. bataljona i primorao ga na
povlačenje. Dok
su se borci 1. i 3. čete povlačili iz Kutjeva, poslugu protutenkovskog topa 37
mm zaustavio je komandant i politički komesar bataljona. Hrabri nišandžija
Nedeljko Buljević Dalmatinac sa 3 probojne granate uništio je tenk koji se
kretao na čelu tenkovske kolone. U borbi koja je trajala 5,5 sati ubijeno je 36
njemačkih vojnika, a 3. bataljon imao je 10 ranjenih i 11 nestalih boraca.
Izgubljeno je 5 pušaka i 1 puškomitraljez.65^ U
desetodnevnom izvještaju Štaba Divizije Štabu 1. korpusa, o borbama na Dilju
i Kutjevu stoji: »... borbeni moral je dobar, ali formalna disciplina ne
zadovoljava. U pogledu borbene i organizacione čvrstine sve brigade su na
visini svojih zadataka. Ipak, mora se reči da, 12. NOU brigada prednjači u
svemu«.[6] [1])
Arhiv VII, f. NOP-a k-892 reg. br. 23/1. [2])
Arhiv VII, f. NOP-a k. 892 reg.
br. 23/1. [5]
Arhiv VII, f. NOP-a k. 892 reg. br.
30/2, k-30-10/1, k-30-9/1. [6])
Arhiv VII, k. 908 reg.
br. 29/3.
|