VII BILJEŠKE (1983 – 1995) “U cjelini, reorganizovanje JNA - rasformiranje armija, uvođenje korpusa nije imalo stratešku i organizacijsku potvrdu.” General-pukovnik Stane Potočar OSVRT NA REORGANIZACIJU OS (1984-1985) GENERALI SA LAZAROM MOJSOVOM (1986)*) *) Sastanak armijskog vrha, predsjednika države Lazara Mojsova i penzionisanih vojnih starješina na visokim vojnopolitičkim dužnostima od 1976-1986, održan je od 17 do 20. maja 1986. u Domu garde - Topčider. Sastankom su rukovodili admiral flote Branko Mamula, savezni sekretar za NO i general-pukovnik Zorko Čanadi, načelnik GŠ JNA. Iz svoje diskusije na tom sastanku iznosim sljedeće: – Dobro je konsultovati se, a naročito na vrijeme i više uvažavati različita i druga mišljenja i u tom smislu shvatam ovaj susret. Nije neprirodno što ima alternativa u raspravi o razvoju oružanih snaga. – Da li su spoljni i unutrašnji neprijatelji naši glavni problemi? Tih protivnika imali smo uvjek i biće ih. Ekonomska situacija, strategija razvoja i pasivnost su opasniji. Manje smo se plašili neprijatelja u ratu. Spoljni neprijatelj nije toliko jak, a mi ga stavljamo u prvi plan. Ako pravimo “procjenu neprijatelja”, onda moramo vidjeti i odnos između dogmatskih (birokratskih) kojih je više i kritizerskih i anarholiberalističkih snaga. – O obimu ratne JNA i oružanih snaga? Dobro je što je to tema i današnjeg skupa. Slažem se da su nam ratne oružane snage prevelike. To ima i pozitivan i negativan uticaj na privredu. Ratne oružane snage nužno je smanjiti. Da li stepen spoljne ugroženosti traži ovolike oružane snage? Eventualni protivnici oko nas ne drže i ne jačaju oružane snage samo radi Jugoslavije. Rusi to rade i zbog unutrašnjih problema, zbog Kine, zbog Varšavskog ugovora i zbog Bliskog istoka. Amerikanci to isto rade zbog unutrašnjih problema, radi Rusa, radi Južne Arnerike i širih interesa. I jedni i drugi ne rade to samo radi vojnih osvajanja, kao što je bilo ranije. – Struktura naših oružanih snaga po strategijskom opredjeljenju mogla bi imati tri komponente: Federacija treba da ima manju i moderniju JNA, sa divizijama i brigadama. Republike - partizanske snage (divizije i brigade). Općine - manje jedinice TO, sa glavnom snagom u društvenoj samozaštiti. Ovim bi zadovoljili koncepciju opštenarodne odbrane i druge principe - mobilnost, borbenu gotovost, tradiciju, vezanost za prostor, radi organizacije štabova, boljeg pozadinskog obezbjeđenja, vojno teritorijalne organizacije i radi podjele odgovornosti i finansiranja. – Racionalnija organizacija rukovođenja i komandovanja. a) Vojišta (oblasti) ne mislim da su dobra varijanta. Teza da armije nisu strategijske komande je diskutabilna. Više se govori o prednostima a manje o nedostacima. Veliki je nedostatak što Slovenija i BiH ostaju bez komandi armija. Najveći broj divizija se likvidira, previše je korpusa i ne poštuje se tradicija. Dobro je što umjesto pukova idemo na brigade. b) Komanda RV i PVO bi mogla ići u Sarajevo (u centar zemlje, i to bi mogla biti nekakva rekompenzacija ako se ukine 7. armija), jer se ne preseljava u ratu, blizu je i Vrhovne komande, bliža je većini svojih aerodroma, ima u Bosni dvije svoje škole, bliža je vazduhoplovnoj industriji i remontnim zavodima i bolje je zaštićena. c) U Beogradu može da ostane ono što je SSNO u širem smislu (što je vezano za Vladu, Skupštinu i rukovodstvo države), a i Generalštab bi mogao da pređe u Sarajevo. Bilo je i ranije takvih ideja. NAPOMENA: 1. Pružio sam podršku pravcima djelovanja, tj. ozdravljenju privrede, stabilizaciji unutrašnjeg stanja (Kosovo), strpljenju bez velikih promjena, zakonskoj odgovornosti različitih faktora za bujanje krize, za promjene kroz Ustav. 2. Sa ovog sastanka otišao sam s uvjerenjem da se ide u zamišljenu reorganizaciju oružanih snaga SFRJ, a kasnije sam se uvjerio da je SSNO iskoristio ekonomsku i društvenu krizu da bi se u koncepciji opštenarodne odbrane vratile neke stvari unazad, devalvirala uloga TO, likvidirao partizanski ešelon, ukinule armije i divizije i ostavile dvije republike (Slovenija i BiH) bez operativno-strategijskih komandi. Daje se prednost avijaciji nad PVO, prednost krupnim sistemima naoružanja i narušava se tradicija iz NOR-a. Ostao sam u uvjerenju da ako je period od 1968. do 1986. značio revitalizaciju koncepcije, ovo što se sada priprema, a što će se realizovati od 1990. je devalvacija koncepcije opštenarodne odbrane. Uostalom, život je to pokazao. 3. Tadašnjem vojnom vrhu, posebno Mamuli i Kadijeviću, bilo je najviše stalo da se ukine IX ljubljanska armija. Kasnije sam obaviješten da je predlog o reorganizaciji prihvaćen od strane Predsjedništva SFRJ, početkom 1987. godine.