| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |
ŠTA O JNA I NJENOJ ULOZI PIŠE GENERAL-PUKOVNIK STANE POTOČAR*) *)Načelnik Generalštaba JNA od 1972-1979. Iz knjige “Zvestoba” (“Vjernost”, Ljubljana, 1994) izabrao sam nekoliko ocjena o JNA, o uzrocima njenog raspada, sporovima JNA sa Slovenijom, o ratu u Sloveniji, ocjenjujući da je to što je napisao poštena i iskrena ispovijest. Potočar u svojoj “Vjernosti” ne politizira i ne filozofira. Jugoslaviji i JNA bio je vjeran do tada dok je vjerovao da jedna i druga žive u skladu sa zajedničkim dogovorima i zakonima. Potočar je u prvom redu vojnik. Bio je kaplar u Kraljevoj gardi 1940. i 1941. Partizan, od komesara čete do komandanta 9. korpusa 1941. do 1945, komandant 23. srpske divizije, komandant odreda u zoni “B”, komandant makedonske divizije u Kumanovu, načelnik Štaba skopskog područja, komandant mariborskog područja, pomoćnik i komandant VII armije u Sarajevu, komandant IX armije u Ljubljani, da bi bogatu vojničku karijeru završio kao načelnik Generalštaba od 1972. do 1979. U Beogradu je radio, uključujući vojno školovanje, preko devet godina. Ocjenjujući rat u Sloveniji, on piše (“Zvestoba”, str. 183): “To nije bio pravi rat. Da je JNA djelovala kako je mogla, ishod konflikta bio bi drugačiji.” Ocjenjuje da slovenačke odbrambene snage tada nisu bile dovoljno sposobne da se odupru frontalnom napadu. Zahvalan je svima onima koji su na strani JNA “sabotirali njeno pravo borbeno djelovanje”. Ocjenjuje da je “svako kod ljudstva JNA brzo opazio potpuno razočarenje i pad morala. U slovenačkoj Teritorijalnoj odbrani bilo je obratno, branila je svoju zemlju i nezavisnost, na što je psihološki bila pripremljena”. “JNA je potcjenjivala našu odlučnost i nisu računali da ćemo se suprotstaviti. Tu je iznenađenje i demoralizacija.” O nacionalnim armijama i paravojnim formacijama Potočar piše (str. 186): “U republičkim rukovodstvima se nije razmišljalo o uvođenju nacionalne armije i paravojnih formacija. Teritorijalna odbrana se razvijala u sastavu odbrambenog sistema Jugoslavije.” O odnosu Ljubičića, Mamule i Kadijevića prema Teritorijalnoj odbrani bilježi: “Kod Ljubičića je bilo nekakve ljubomore u vezi sa uspješnim razvojem Teritorijalne odbrane, a dolaskom Mamule i Kadijevića je armijski vrh počeo raditi na smanjivanju samostalnosti Teritorijalne odbrane.” “Pokušaj neutralizacije Teritorijalne odbrane, posebno kod oduzimanja oružja je bio prikriven reorganizacijom same JNA.” “U cjelini, reorganizacija JNA je snažno smanjila uticaj TO. Rasformiranje armija, uvođenje korpusa nije bilo strateška ni organizacijska potreba. To je napravljeno planski da bi razbili raniji sistem u kojem je svaka republika imala nekakvu svoju vojsku.” “Slovenački generali su bili odlučno protiv reorganizacije. O tome su raspravljali sa Kadijevićem. Razumjeli smo je kao potpunu reviziju sistema opštenarodne odbrane. Slovenačko rukovodstvo i Popit, kao član Predsjedništva Slovenije, se tome neposredno opirao.” O odgovornosti Mamule, Kadijevića i Adžića, Potočar piše: “Najmanje, što je sigurno, je osuda naroda. Te su osude gore od osuda pred sudom, kada te odbaci vlastiti narod. Mamula, Kadijević i Adžić su bili obični zagriženici. Po svemu sudeći, postavljali su se iznad Predsjedništva države” (Potočar, str. 196) O tri strategije oružane borbe Potočar konstatuje: “U prvom izdanju (1976) ‘uloga oružanih snaga opredjeljena je samo za slučaj spoljne agresije’, a po mojem odlasku (1983), izašlo je drugo izdanje strategije - u kojoj je ‘JNA opredeljena za borbu protiv spoljnjeg napadača, a Teritorijalna odbrana alternativno i za održavanje javnog reda i mira, po ukazu državnog Predsjedništva’. U trećem izdanju (1987), u cjelom poglavlju ‘JNA i oružane snage u cjelini opredeljuju se za upotrebu i u kriznim situacijama, što znači u unutrašnjem životu zemlje’.” Potočar na kraju izvodi zaključak: “Tu evoluciju uloge oružanih snaga su izveli oni kojima je smetala Teritorijalna odbrana i koncept opštenarodne odbrane, pa su to željeli u cjelini podrediti samom armijskom vrhu” (Potočar, str. 198) U nastavku svojih kazivanja, Potočar se vraća na “mali-veliki rat u Sloveniji”, i sa nekoliko sljedećih konstatacija: “JNA nije bila vojnički poražena, nego je doživela moralni rastroj i nacionalno raslojavanje.” Strateški je “doslovce iznenađena”. Teritorijalna odbrana se “branila i to joj je davalo moralnu snagu”, “JNA je napadala nešto na šta nije imala pravo, a niti je bila stručno i politički pripremljena”. Neki kadrovi u JNA “su djelovali defanzivno”. Za Kadijevićevu knjigu Potočar kaže: “Iz knjige se vidi da je JNA imala u planu zauzimanje Slovenije. Kučan i Drnovšek su odigrali neprocjenjivu ulogu, jer su trezno ocjenili položaj, uspješno umirili armijski vrh da nije realizovao pakleni plan.” Teritorijalnoj odbrani i miliciji Slovenije odaje “puno priznanje za odlučan otpor”. JNA je iz Slovenije odlazila tri mjeseca (od 26. juna do 26. oktobra 1991) i “otišla je sporazumno, planski i pod međunarodnom kontrolom” (Potočar, str. 200) Na kraju svog kazivanja, Potočar je još napisao: “Najvažnije je da se konflikt s JNA za Sloveniju završio bez težih žrtava i posljedica.” I još jedan za Potočara važan podatak: ”Tito je bio da 25% regruta služi u republikama, Ljubičić je to smanjio na 15%, Mamula na 9%, a Kadijević je htio na 0%.” U armijski vrh su se posljednjih nekoliko godina “popeli novi, ambiciozni, nezreli i premalo osposobljeni ljudi. Armijski vrh nije shvatao promjene u državi, a morali su se prilagođavati. Da su išli tim putem, mogli su lako sprečiti jugoslovensku dramu i zato armijski vrh snosi za sadašnje stanje veliku odgovornost, mada je glavni krivac srpsko vođstvo sa Slobodanom Miloševićem na čelu, a Franjo Tuđman ima veliki dio odgovornosti, jer nije smio tako postupati sa Srbima u Hrvatskoj”. Potočar kaže: “Na sva naša upozorenja JNA je odgovarala cinično i da promjene naopako razumijemo.” “Besramnost Kadijevića se otkrila u žaljenju što JNA nije bombardovala Sloveniju i bacila je na koljena”. Kad je saznao da je Kadijević predviđen za ministra odbrane, kaže: “Izrazio sam rezervu, jer on nije imao karakterne osobine za to mjesto. To isto mišljenje sam imao i o B. Mamuli”. |
| Sadržaj | Prethodno poglavlje | Sledeće poglavlje |